Met Kethel liact Schiedam een
"echte" stad moeten worden
Grote groene oase
grauw opgespoten
werd
land
^AAROM DIE 120.000 TOCH NIET WERDEN GEHAALD
Het -»
Noorden:
de 4
toekomst
van -4,
Schiedam
Kethel-pagina
tfTÖIiilNbUAlï 11 &Lr i jmvijj£j±\
cs^HiJLjJAiviiD^AiJ^ CGUKAJVi4
Schiedam Toen stede-
bouwkundige Fledderus
in januari 1961 zijn
bouwplannen voor
Schiedam—Noord op ta
fel had gelegd en ken
baar had gemaakt aan
de toenmalige Schie-
daznse gemeenteraad,
liep een ieder direct
warm voor zijn ont
werp. De komst van
ruim 7.000 woningen in
dat stille Kethel, waarin
na de bouw plaats zou
zijn voor meer dan
34.000 mensen, trok iede
reen zo aan dat zonder
veel problemen een jaar
later met de bouw kon
worden begonnen. Hoop-
door'de "uit" de^Iannen l Van het voorrnalige veeteeltbedrijf van de gebroeders
iretrokken conclusie dat 2onnevelti IS alleen nog de boerenwoning over. De erven
fchiedam door de ki^ï m0esten wi*sn voof de ,lats'
van die woningen zou
gaan uitgroeien, totdat
het aantal inwoners
(destijds 80.000) de
120.000 zou hébben bena-
derd.
In 1980 zouden alle plannen zijn
verwezenlijkt, zo liet de heer
Fledderus de gemeente weten.
Achtereenvolgens zouden
Graenoord, Spaland, Kethel en
Woudhoek worden opgezet.
Zonder veel moeite ook ont
stonden die woonwijken, op
het nog voor een deel in aan
bouw zijnde Woudhoek na. Wat
dat betreft klopte het plan van
Fledderus en zijn ontwerp—ge
noot Horvath van de gemeente
lijke stedebouwkundige dienst
Wel.
Waar men zich in 1961 echter
danig in vergist heeft, was de
toestand van de grond, waarop
de wijken zouden worden ge
bouwd, en het geschatte inwo
nersaantal van 1980. Inmiddels
"is immers gebleken dat Schie
dam de 120.000 nooit 2al kun
nen halen in die tijd. De stad
loopt leeg, uit alle wijken trek-
ken. mensen weg naar elders en
slechts weinigen laten zich lok
ken naar Schiedam—Noord,
Vroeger was de Laan van Bol'es een rustig laantje, erg
geliefd bij minnende paartjes en eenzame wandelaars. Die
romantiek heeft plaats moeten maken voor het vele snelver
keer.
STENENMASSA
De verklaring daarvoor is vrij
eenvoudig en de vraag rijst of
men dat dertien, veertien jaar
geleden al niet had kunnen
voorzien. Hoeveel bewoners
van vooral Groenoord klagen
niet over de verrezen stenen
massa en het doodse saaie ka
rakter van de vele hoge flats en
op de op veel plaatsen volstrek
te afwezigheid van enig groen.
Ook de constructie van de wij
ken laat volgens die bewoners-
overigens wel de meest kriti
scheveel" te wensen over. In
Woudhoek heeft men het over
een verraderlijke windval en
vooral ook in deze wijk is het
de bereikbaarheid die een na
delige rol speelt»
Aan het stratenplan mankeert na
melijk veel, zo niet alles. Niet
bepaald omdat de toestand van
sommige wegen (neem nou bij
voorbeeld de drukke Eduard
van Beinumlaan) ver beneden,
peil is, maar ook om de ligging
van die straten. Het" ontbreekt
vooralsnog aan snelle verbin
dingen met het uiterste noorden,
van de stad: drie vrijwel paral
lel lopende wegen (de Schie-
damseweg, de Churchillweg—
nog steeds met eenrichtingsver-.
keeren alweer die Van Bei
numlaan) reiken niet noordelij
ker dan de Zwaluwlaan. En nu
de gemeente tegemoet wil ko
men aan de wensen van de
Woudhoekers, door middel van
de aanleg van do Mozartlaan, is
het weer niet naar de zin van
Groenoorders, die hun misprij
zen uiten na actiecomitees.
Op de koop toe verzakt Groe
noord enkele tientallen centi
meters. Her en der zelfs zo
abrupt (bijvoorbeeld bij de LO-
M—school aan de Prinses Bea-
trixlaan) dat tegels in enkele
ogenblikken een halve meter
lager kunnen liggen. Vooral bij
de LOM—school vreest men
dan ook voor ongelukken.
Dat de grond in Schiedam
Noord niet zo geschikt is voor
hoogbouw had men jaren gele
den ook kunnen weten, in elk
geval kunnen vermoeden. Zoals
op veel plaatsen in ons kikker
land was ook in Schiedam de
grond eeuwen geleden drassig
en moerassig en de eerste huis
jes en kerken werden daarom
gebauwd op terpen of woerden,
hoger gesitueerde en hardere
delen van de Nederlandse aard
korst
Dat deed men al drie eeuwen
voor Christus, blijkens opgra
vingen in 1961, het jaar voor
met de hoogbouw in Groenoord
werd gestart. De Leidse profes
sor Modderman, die het onder
zoek bij de sporthal Margriet
leidde, stelde vast dat in die
tijd, gezien Romeinse en be
paalde Noordnederlandse in
vloeden op de bouw ervan, dne
boerderijtjes werden opgezet
op kleine heuveltjes.
Die Kethelse nederzetting was ge
legen aan hetzelfde riviertje ais
waaraan later het eerste Schie-
damse kapelletje werd ge
bouwd. Willibrord had m 695 in
Vlaardmgen een kerk gesticht,
die de moederkerk was van die
kapel aan het nu al lang ver
dwenen riviertje de Harrago,
later verbasterd tot de Harg.
Het kapelletje, dat later door
graaf Aarnoud samen met
"Flardinga. Hargan en Sche"
werd geschonken aan de abdij
van Egmond, werd enkele ma
len verwoest, herbouwd en
daardoor verplaatst, en uitge
breid. Die veranderingen resul
teerden in de St. Jacobskerk,
voluit de Heilige Jacobus de
Meerdere Kerk geheten. Deze
kerk werd het middelpunt van
Kethel, eeuwenlang een rustiek,
landelijk dorpje omringd door
vele boerderijen.
Boerderijen die één voor één
moesten verdwijnen na het
plan van Fledderus. Op een
paar na, die nog maar vaag
doen herinneren aan "het land
waar het leven goed is", of
liever wès. Want al hebben Ke-
theldorp (met de oude kerk) en
OudKethel nog iets van die
vroegere landelijke sfeer, het
gemopper en de onïévr'èden-^
heid in de omringende wijken
komt steeds naderbij. Een be
wijs daarvan is het geharrewar
rond het oude Kethelse raad
huisje, dat kort geleden nog
voor sloop bestemd leek, ten
behoeve van een weliswaar
broodnodig winkelcentrum.
Het ongemak, dat men in 1961
niet had voorzien, zal "men nu
proberen op te lossen door uit
werking en toepassing van de
pas herziene structuurschets
voor Schiedam—Noord, ont
worpen door wijlen de heer
Fledderus' opvolger Bart van
Gent en de afdeling sociografie
van de gemeentelijke dienst Ge
meentewerken.
De St. Jacobuskerk: vroe
ger een kleine kapel, later
het middelpunt van het vele
boerderijen tellende oude
Kethel.
'f'ZA*"-' "4'V/S,
Eén van de laatste bloe
mencorso's, gehouden in Ke-
thel/Spaland
De originele Blauwe Brug
over de Poldervaart met links
de molen van Korpershoek
uit de jaren twintig.
Schiedam Voor wie onder de
oudere Schiedammers die
vriendelijke wijk Tuindorp en
de latere Vogelwijk met de ho
ge woonflats van Groenoord en
Woudhoek in verbeelding ver
vaagt, riet nog altijd het agra
rische Kethel en Spaland anno
1920 helder voor zich.
Temidden van grazige weiden,
onderbroken door stukken
bouwland lag de dorpskern,
toen nog ongeschonden, met
zijn boerenerven waar het
maar hooi en mest geurde. Met
zijn herbergen, kleine winkel
tjes en ambachtelijke bedrijfjes
en als middelpunt de "monu
mentale hervormde kerk.
Als een aparte enclave de Kerk
buurt met zijn, nu eveneens op
de monumentenlijst geplaatste,
St. Jacobuskerk als middel
punt. Hier stichtte het katholie
ke deel van de bevolking een
eigen school en verenigingsge
bouw. Vanuit de omliggende
polders togen de twee geloofs
gemeenschappen zondags ter
kerke. Ze kwamen per fiets of
in hun boerermjtuigjes getrok
ken door vurige kleppers.
De luxe van het gespan was een
graadmeter voor de welstand
die heerste onder de landbou
wers en veeboeren. Want wel
stand heerste er op veel bedrij
ven die verspreid lagen tot diep
in de polders. Ze waren de
broodgevers voor menig land
arbeider uit het dorp die naast
zijn schrale loon zijn eigen
agrarische leeftocht kon win
nen uit een gehuurd stukje
grond.
De Ketbelnaren zijn altijd een op
zichzelf staand volkje geweest
met eigen tradities en gebrui
ken. Men sprak over: „Bij ons
achter de Poldervaart": een ze
ven eeuwen oude barrière die
als bozenwater voor de boeren
en landbouwers van grote bete
kenis was. Als hart van de wa
terhuishouding maar tevens als
een waterweg voor het vervoer
van gewassen, vee en produk-
ten.
"Wie in de jaren twintig de op het
vervoer te water afgestemde
hoge Blauwe brug passeerde,
stond al midden in het boeren
land. Unks de prachtige nj
loofbomen, de Laan van Bol'Es,
diedoorliep tot aan de Vlaar-
dingseweg. In de hooimaand
hier te wandelen bracht het ge-
voef zich in een stukje paradijs
te bevinden. Over een lange
weg, omzoomd door percelen
weidegrond was het dorp Ke
thel en Spaland te bereiken.
Hier passeerde men de koolasvveg
die toegang gaf tot de boerderij
van Korpershoek tevens mole
naar van de watermolen die hij
bewoonde. Bij hem was het een
traditie om bij de komst van de
eerste grasboter hiervan
schaapjes le maken en deze aan
te bicden aan zijn vaste afne
mers, winkeliers in de stad
Schiedam. De ogen van de
schaapjes bestonden uit kren
ten. De kopjes werden met een
palmtakje gesierd om hiermee
de vruchtbaarheid te symboli
seren.
Bij de viering van het gouden
bestaansfeest van R.K. Land en
Tuinbouwbond, afdeling Kethel
haalde voorzitter C. P. M. Lans
bergen deze traditie weer een
uit de mottebalien door de toen
malige burgemeester H. Roelf-
sema enkele van de boter-
schaapjes aan te bieden. Dat
was in maart 1967. De lust om
de traditie voort te zetten is bij
de nog resterende agrariërs
vergaan nu de grote groene oa
se plaats heeft moeten maken
voor grauw opgespoten land.
Eveneens aan het wegebben is de
traditionele viering van Konin
ginnedag. Nog heeft Kethel een
eigen Oranjevereniging ver
noemd naar wijlen Koningin
Wilhelmina. Als op 31 augustus
in Schiedam haar naamdag
feestelijk werd gevierd, dan
bleven in het oude Kethel en
Spaland de oranjevlaggen en
nationale driekleuren netjes in
de kast.
In de maand daarop vierde men
hier pas feest, twee dagen ach
tereen en hoe. Befaamd tot ver
an de omtrek waren de georga
niseerde allegorische optochten,
waar heel de bevolking aan
deelnam en waarvoor noch
paard noch boerenkar onge
bruikt bleven. Dan was er het
bloemencorso met allerlei types
tweewielige karretjes. In Kethel
zelf was men al gauw uitgere
den vandaar dat een ritje door
een deel van Schiedam werd
gemaakt.
Weer terug op de feestweide gin
gen de boerenzoons over lot het
ringeteken. Het meisje dat wer-
duitgenodigd als partner te fun
geren kon dit half en half als
een aanzoek voor een verkering
beschouwen. Drommen mensen
9 9 9
tippelden of fietsten op de
tweede dag naar het dorp waar
een groot vuurwerk het feest
ging afsluiten.
Op een droogje hoefde men niet
te zitten want het bier vloeide
bij stromen m de herbergen en
in de feesttent. Het jonge volk
spaarde heel het jaar om die
twee dagen niet op een stuiver
of dubbeltje te hoeven kijken.
Bij het meer en meer verdwij
nen van het paard trachtte het
bestuur van Wilhelmina de
tractoren bij de optocht in te
schakelen. Iets wat maar ge
deeltelijk slaagde. Een keer
haalde men zelfs windhonden-
rennen naar „het Kethelse"
maar ook ddt kon het paard
met doen vergeten. Nog steeds
weet de Oranjevereniging haar
bestaan echter te rekken.
Een jaarlijkse feestavond voor de
nog overgebleven leden en in
het voorjaar twee dagen ker
mis. De heimwee naai' het ver
dwenen paard komt nog steeds
tot uitdrukking met het inscha
kelen van de Landelijke Rijver-
eniging „De Spalandruiters" of
het organiseren van Streekwed-
strijden voor combinaties met
echte paarden. Paarden waar
van de hoefslag ïn en rond het
dorp ai jaren lang geheel is
verstild. Nu trippelen de pony's
hier en daar nog wel eens rond
maar ook dat is in feite een
surrogaat van wat het eens is
geweest.
Met de bewoners 2elf zal het veel
oudere Schiedammers deugd
doen dat in de dorpskern de
sloperskamer voor goed tot
zwijgen is gebracht Het kleine
beetje wat er nog is blijft dus
behouden. De rust van -vroeger
is voorgoed naar de knoppen.
Daar zorgt het vele en kwalijk
geurende auloblik wel voor.
Schiedam - Het land bo
ven de spoorlijn Hoek
van Holland—Rotter
dam is voor de toe
komst het belangrijk
ste gebied van Schie
dam. Hier, in Kethel.
Spaland, Woudhoek
en Groenoord, moeten
over enkele tientallen
jaren 13.240 woningen
staan om een bevol
king van rond de
30.000 mensen te her
bergen. Een niet een
voudige opgave voor
de bouwers. Want de
milieubewuste Neder
lander stelt tegen
woordig z'n eisen.
Voor wat betreft Schie-
dam-Noord zijn er
naast die eisen nog
een paar breekpunten.
Onzeker is bijvoor
beeld nog de aanleg
van Rijksweg 24 (pa
rallel aan Rijksweg
20) dwars door het ge
bied. Aantasting van
het leefklimaat, vin
den t'elen. Ook nog
zo'n discussiepunt is
het geplande spoor
wegstation in Kethel
op de lijn naar Delft.
Niettemin heeft de ge
meente al een globaal
plan (structuurschets)
voor het noorden, ge
maakt. De kwaliteit
van woningen en
woonomgeving treden
hier sterk op de voor
grond. Omdat de men
sen een stuk kritische-
r zijn geworden, aldus
de gemeente.Uit on
derzoekingen is dan
ook gebleken dat
slechts 10—20 procent
van de Nederlandse
bevolking een flatwo
ning prefereert, ter
wijl het overige deel
zich uitspreekt voor
een eengezinswoning
met tuin.
Bovendien blijkt die
1020 procent uit een
zodanige laag van de
bevolking te bestaan,
die de factoren priva
cy, comfort en het re
latief geringe onder
houd van de flat op
prijs stellen vanwege
leeftijd of bijvoor
beeld gezinssamenstel
ling (geen kinderen,
onvolledige gezinnen).
Op het ogenblik staen er
7040 woningen in
Noord. Ruim 6000 wa
ningen komen er dus
nog bij. Daarvan ko
men er in Woudhoek
nog 1650; in Spaland-
Midden 2640; Spaland-
Noord 1000 en bij het
voorlopig geplande
stationnetje 900. Het
grootste gedeelte
wordt laagbouw (rond
de 70 procent). De res-
t: gestapelde laag
bouw tot een hoogte
van drie lagen (20 pro
cent) en hoogbouw, tot
vijf lagen (10 procent).
GROEN
De gemeente zal zoals
gezegd het leefklimaat
stimuleren. Enkele
"maatregelen": veel
groen in de vorm van.
stroken, parken (wijk-
park in Woudhoek/S-
paland) en ander re
creatie ggebied (met
speelgelegenheden).
Verder de aanleg van
een goed net van fiets
en wandelroutes zowel
binnen de wijken als
bijvoorbeeld voor de
scholieren op weg en
naar de onderwijs
voorzieningen in bij
voorbeeld Nieuwland
Wat betreft dat onder
wijs streeft men naar
de bouw van scholen
complexen in Woud
hoek en Spaland. zo
dra dat verantwoord
blijkt. Wat betreft de
winkelvoorzieningen
denkt de gemeente
aan niet meer dan
twee buurtwinkelcen
tra in Spaland en
Woudhoek. Bovendien
zal er nog dit jaar
worden begonnen aan
het winkelcentrum
Kethel(Zwaluwlaan).
Verder zal de gemeente
zich nog buigen over
de kerkelijke voorzie
ningen (advies: één
kerkcentrum erbij), de
werkgelegenheid (inte
gratie woon-werken)
en de vestiging van
buurt of wijkdeelcen-
ira en voorzieningen
in de sociaal-culturele
en recreatieve sfeer.
Deze speciale Kethel-
pagina werd samenge
steld door Willem de
Bruijn, Martin de
Bruin en Kor Kegel.
De foto's zijn van
Hans de Bakker.
