1
S^ê^S
WÊÊÊm
IH
!l!»Ps
DONDERDAG 3 MAART 1977
^^1
HBS
d
ÉMAt m
tam
1 SS
door Gérard Voiturcn
foto's: Stet Breukei
Apen be
hoeven niet
altijd te la
chen. Op de
ze foto kij
ken ze op z'n
zachtst ge
zegd ietwat
chagrijnig.
to
gebruikt
chimpansees als proefdieren
Een houten, in slechte staat verkerende barak. De verf
bladert van de wanden. Binnen ruikt bet naar anti-septi
sche middelen. In de hoek staat een kist met appels
en op de grond liggen bananen. Er heerst een blqöe
stemming. Enkele dagen geleden werd Oscar geboren.
Oscar, een wolk van een chimpansee die het naar
omstandigheden goed maakt Voorlopig is de baby
ondergebracht in een couveuse.
De barak staat op het immense terrein van TNO aan
de Lange Kleiweg in Rijswijk, tegen de grens met Delft.
Insiders noemen de keet de chimpansee-crèche Sinds
enige tijd is men bezig met de bouw van een nieuwe
vestiging om de chimpansees onder te brengen.
In het primatencentrum van TNO vinden ruim tachtig
chimpansees in de leeftijd van zeven dagen tot 25 jaar
een plaatsje. Het is tien jaar geleden dat TNO begon
met het bestuderen van onder meer de afweer tegen
lichaamsvreemde stoffen bij deze mensapen.
De chimpansees werden
geïmporteerd vanuit de sa
vannen en regenwouden
van tropisch Afrika. Sinds
1971 is het aantal behoor
lijk gestegen. Er zijn name
lijk nogal wat bevallingen
geweest aan de Lange Klei
weg. Vruchtbare grond?
Bioloog C. Goosen zegt:
„Wij houden het op acht
bevallingen per jaar maar
als we zouden willen kun
nen we dit aantal nog be
hoorlijk opvoeren".
Maar teveel apen bij TNO
zou probïemen met de
ruimte kunnen geven. Van
daar dat er een beperkte
geboorteregeling van
kracht is.
De jongste spruit Oscar, in de couveuse. Moeder-aap
is haar kleine waarschijnlijk al helemaal vergeten.
Luiers
De chimpansees zijn in
drie groepen verdeeld on
dergebracht in verschillen-
de ruimten van het prima
tencentrum. De jongsten,
baby's en peuters, zitten en
leven bij elkaar. Het is een
vertederend en tegelijker
tijd koddig gezicht te zien
hoe de jonge chimpansee-
tjes zich voortbewegen met
een luier om de billen. Al
les wat in hun knuistjes
komt ondergaat een test
om de sterkte te proberen.
Verzorger Brinkhof: „Ik
heb nog niet vaak meege
maakt dat er iets heel
bleef. Alles wordt gesloopt
Eigenlijk is er niets tegen
de vernielzucht bestand.
Dat slopen gebeurt niet
moedwillig, ze spelen nou
eenmaal zo en daar moet
je rekening mee houden".
De kleuters (twee tot vier
jaar) zitten in een kooi
waar ze heel af en toe uit-
mogen. Het spreekt vanzelf
dat deze chimpansees nóg
meer kracht hebben om
het een en ander te slopen.
Vandaar ook dat de meu
belstukken die in deze ka
mer staan van staal zijn
vervaardigd. Maar als het
even moet deinst een chim
pansee er niet voor terug
zelfs een stalen stoelpoot te
verbuigen.
Dan zijn er nog de volwas
sen mensapen die een
plaatsje vinden in zeer soli
de kooiconstructies die
werkelijk tegen alles be
stand zijn. Tijdens de rond
leiding langs deze kooien
moeten wij verschillende
malen duiken als een aap
de nare gewoonte krijgt te
gaan spuwen. Sommigen
Zoals bij iedere baby.
na het eten een boertje en
een schone luier.
doen dat met hun eigen
speeksel maar andere
drukken op een knopje en
gaan met hun bek wijd
open onder een pijpje
staan waar dan water uit-
druppelt Zij vullen hun
wangen, richtentuiten
hun bekhoe meer de
mensen schrikken des te
frequenter herhalen zij
hun spelletje.
SSeldts>aïi65sijsi!iEa.
des
TNO heeft de chimpansees
niet *voor het plezier in
huis. Zoals gezegd: tien
jaar geleden besloot men
chimpansees aan te schaf
fen om ze te bestuderen.
Zo worden er onderzoekin
gen verricht op het gebied
van de virologie. Er wor
den vaccins toegepast waar
geen enkel ander dier op
reageert Dat gebeurt voor
al bij jonge apen omdat
deze nog weinig of geen
anti-stoffen in het lijf heb
ben.
Daarnaast worden in een
goed geoutilleerde opera
tiekamer huidtransplanta
ties toegepast.
Bioloog Goosen: „Natuur
lijk voelen zij zich na een
ingreep minder prettig dan
anders. Ze hebben wat
koorts, maar na korte tijd
zijn ze toch weer helemaal
de oude",
In de loop der tijd is TNO
ook een stuk wijzer gewor
den over de gedragingen
Om de paar uur krijgt Oscar de fles. Het mondkapje dat de verzorgster draagt
is vooral om mogelijke griep of verkoudheid bij de apen tegen te gaan.
van chimpansees. Om een
voorbeeld te noemen: de
moeder/kind-verhouding.
Het gebeurt meer dan eens
dat de moeder nó de beval
ling niet meer omkijkt
naar haar jong. Zonder
hulp van derden zou de
baby ten dode zijn opge
schreven. Nu wordt de bo
reling in een couveuse ge
legd en krijgt om de paar
uur een voeding per fles.
Ook is gebleken dat de
moeder, wanneer zij haar
kind later terugkrijgt, zich
niet meer weet te herinne
ren dat het een telg van
haar is.
Het is moeilijk te beoorde
len of een chimpansee
creatief is ingesteld Van
gorilla's weet men dat wel.
Diergaarde Blijdorp had
een gorilla die beroemd
werd door zijn schilderijen.
Enige tijd terug is het dier
gestorven. Bij TNO hebben
ze ook wel eens getracht
een aap „kunst" te laten
bedrijven. Er ging erg veel
tijd in ritten en de resulta
ten waren nihil Toch was
er een tijdje terug een
chimpansee die „feeling"
voor schilderwerk had. Het
was in die tijd dat de schil
der bezig was de boel op
te knappen. Hij liet rijn
spullen even voor wat het
wasdat doet-ie nooit
meer want een van de apen
nam het werk van hem
over. De schilder wenste,
na het zien van de resulta
ten, niet te spreken over
vakwerk.
-T.-
wfpwiu
mmm
wm
Af en toe ritten dierentuin
en met problemen. Er is
wèl een mannetjes-chim
pansee, maar hij en het
vrouwtje liggen elkaar niet
zo best of juist tè best
Bioloog Goosen:
„In dierentuinen zetten ze
vaak van jongs-af-aan twee
apen bij elkaar. Je krijgt
dan een soort broer-zus
verhouding en paring is
dan bijna altijd uitgesloten.
Wij kunnen in die gevallen
zorgen vcjor een andere
„man". De diergaande kan
die kopen of lenen. Zo zit
er één van ons in Wasse
naar en lopen er enkele
TNO-chimpansees in Bel
gië rond".
De faciliteiten bij TNO rijn
volgens de bioloog uitste
kend. Niet zonder trots
zegt hij dat de zuigelingen
sterfte „nul procent" is.
De draagtijd bij chimpan
sees ligt nogal uiteen. Het
ene wijfje is 210 dagen
drachtig terwijl een ander
aanstaande aapmoeder
soms 278 dagen „onder
weg" is. Een chimpansee
haart ongeveer om de vier
jaar. De baby's wegen bij
de geboorte tussen de 1800
en 2500 gram. Mannetjes
zijn geslachtsrijp vanaf
hun zevende jaar. Bij
vrouwtjes ligt dat een jaar
lager. De gemiddelde leef
tijd van een chimpansee in
gevangenschap is rond de
vijftig jaar.
Een verbaasde aap bij
het zien van de camera
De ander heeft meer be
langstelling voor de fles.
