De Gorzen: een tweede Maliegat?
VRIJDAG 21 OKTOBER 1977
Ongelofelijk vonden ze het „Waren dat nou
die roestige gashouder»?" vroegen honder
den bewoners van Feijenoord zich op zater
dagmiddag 14 december 1974 af. De Rotter
damse wijk vierde feest VJakWj station Zuid
werd het Mallegat geopend. Bijna lettertljk:
bolwerken van sport en cultuur, nieuw leven
werd Feijenoord Ingeblazen, twee oude gas
tanks san de Oranjefaocmstraat werden op
nieuw benuL
Ongelofelijk vonden, op woensdagavond 14
september 1977, twee prominenten van de
Schiedams© WD het idee om in de ronde
gastank aan de Dwarsstraat in hun gemeente
iets dergelijks te scheppen. „Wat moet je
daar nou doen? Knikkeren? Dat ding is veel
te kiem. Zo ga je de sport gieten tn het
keurslijf van een oude gashouder", zei Cor
van Tilborg, bijgevallen door liberale fractie
leider Gerard Verhulsdonk.
Toch is de gashouder in de Zuidschiedamse
wijk, de Gorzen, groter dan beide Zuidrotter-
damse bollen alwaar het verenigingsleven
volop draait. „Onze tank biedt dus meer
mogelijkheden", bedachten enkele Schiedam-
se raadsleden, met in het vooruitzicht de
verhuizing van de gemeentelijke technische
bedrijven van de Dwarsstraat naar het indus
triegebied. Daardoor komt da gashouder vrtj.
Gaat door da Gorzen ook eau frisse sociaal-
culturele wind waaien?
creatie in
oude gastank
De ronde gashouder tn de Gorzen: afgezien van het geld. een prima ruimte voor groots opgezet wijkgebeu-
ren.
Tussen de winkelstraat van de Gorzen, de Groene!aan,
en de Dwarsstraat lopen verschillende kleine straatjes.
Kleine woninkjes staan er, waar in het verleden veel
arbeiders huisden die bij de gasfabriek werkten, in
„grijze" fabrieksgebouwen waar al die straatjes op
uitkeken. later werd de gasfabriek omgedoopt en werd
-aanvankelijk haast uitsluitend op het Sehiedamse ge
meenteraadsniveau - gesproken over gemeentelijke tech
nische bedrijven. Kortweg GTB, dat stond mooier dan
het onvolledig geworden begrip gasfabriek want elektri
citeit speelde ook een rol.
Het terrein aan de Dwars
straat gaat er anders uitzien.
Binnen vijf jaar raoet een
groot deel zijn veranderd. De
GTB verdwijnt uit de bebouw
de kom, ver weg in het indus
triegebied 's Gravel andsep ol
der komt de nieuwe behuizing,
en daarmee komt een heel ter
rein in de Gorzen vnj, Maan
dagavond 18 september keur
de de raad goed, dat plannen
worden gemaakt voor het ge
bied tussen Dwarsstraat, Ha-
gas traat, Nieuwe Haven,
Hoofdstraat en Willem Brou
werstraat, met andere woor
den het GTB4errem en omge
ving (dus ook de Fabriek
straat)
Als industrie straks van dit
gebiedje verdwijnt, komt wel
kome ruimte vrij voor wonin
gen en winkels (vooral aan de
kant van de Hoofdstraat) en
vooral aan woningen werd ge
dacht, omdat de behoefte
daaraan in de Zuidschiedam-
se wijk nog meer zou stijgen
door sloop van het Eendracht-
buurtje, aan de Maasdijk en
de Eendrachtstraat, gelegen
aan de andere kant van de
Buitensluis, tegenover de
Gusto. De slopershamer valt
ri^r ten behoeve van aanleg
van de nieuwe waterkering,
een onderdeel van de Delta-
dijk.
Handhaving
„In beginsel wordt uitge
gaan van handhaving van
bestaande bebouwing, al
dan met door renovatie",
luidde het voorstel van
burgemeester en wethou
ders aan de raad. Vijf da
gen vóór de raadsvergade
ring waren drie raadsleden
ingesprongen op die frase.
„Geldt dat ook voor de gas
houder?" vroegen Aad de
Wolf, Aad Wiegman en
Hans van der Wilk, respec
tievelijk van CPN, PvdA
en PPR.
De betrokkenheid van het
drietal laat zich raden. De
communist werkt ergens in
de Hoofdstraat, de socialist
heeft een baan bij Warmte
meter aan de Nieuwe Ha
ven en is beroepshalve al
geïnteresseerd in de gang
van zaken rond de GTB, en
de radicaal is jarenlang
werkzaam geweest m het
sociaal-culturele leven van
Rotterdam en weet daar
door heel veel van het Mal
legat, het wijkcentrum van
Feijenoord dat in twee
voormalige gashouders is
gevestigd.
Direct na hun vraag reeds
kwamen zij zelf tot de
slotsom: „Sloop dat ding
niet, er is immers zoveel
mee te doen." De CDA-af-
vaardïgïng knikte voor
zichtig. En de voorzitter
van de raadscommissie
voor ruimtelijke ordening
bleek het vurig met ben
eens: wethouder ir. Chris
Zijdeveld gaat uitzoeken
of voor de gashouder en
een stuk terrein rondom
moet worden gedacht aan
een sportbestemming of
aan een culturele functie.
Tekst:
Kor Kegel
Vooral Wiegman en Van der
Wilk hebben de wethouder op
het hart gedrukt niet tot sloop
van de ronde tank over te
gaan. Ziet De Wolf een sport-
halletje meer zitten, de andere
J.wee denken aan een goed lo
pend wijkgebeuren, waar gele
genheid is voor allerlei bijeen
komsten, vergaderingen, con
certen, een brok gezelligheid
en een aanzet tot creativiteit
De vraag is bij de WD gere
zen „Kan dat dan in zo'n gas-
houdertje"'"
„Nou en of" - terwijl een groep
van dertig kmdem onder lei
ding van een tiental volwasse
nen spelletjes doet, legt Renk
van de Wal, sympathiek leu
nend tegen de bar, uit dat het
Maliegat in een grote behoefte
voorziet Hij is projectlader
van Feijenoords recreatieoord"
„Dit is een volkomen uruek
iets Geen wonder dat de ge
meente Rotterdam met deze
accommodatie pronkt"
De Persoonshaven loopt even
wijdig aan de Oranjeboom-
straat Vlakbbij station Zuid
staan twee koepels, vroeger in
gebruik bij de GEB, het Rot
terdamse energiebedrijf In
1972 zei de plaatselijke ge
meenteraad een verhelderend
ja tegen de plannen ora de
koepels te behouden en een
H e kan het anders? De Gasstraat, naam van één van de straatjes die op de
oude gasfabriek uitkomen.
Voör het Mallegat is een
werkgroep ingesteld, die in
de praktijk de taken, over
neemt van de beheerscom
missie waarmee m 74 is
gestart. Die commissie gmg
echter te veel op de com
merciële toer. Van der Wal;
„Het winstoogmerk kwam
te sterk naar voren en
daarom heeft de gemeente
die commissie mm of meer
ontbonden. Het is nu een
papieren beheerscommis
sie, feitelijk doet de werk
groep alles wat nodig is,
zowel binnen als buiten. De
man kost dat ruim dertig
uur per week, gemiddeld,
en dat is erg veel. Vong
jaar hadden we veel vrij
willigers die zonder werk
zaten en die veel öjd over
hadden voor de activiteiten
hier, maar de meesten heb
ben inmiddels een baan
tje."
j
Een behoorlijke oppervlakte heeft het terrein van de technische bedrijven: genoeg ruimte voor woningen,
winkels èn sport, recreatie en andere wijkactiviteiten.
een uniek gebeuren waar
bij de hele wijk is betrok
ken
Geregeld worden tentoon
stellingen gehouden, met
betrekking tot de wijk zelf
zoals foto's van het oude
Feijenoord, of van door de
wijkbewoners gempakte
werkstukken. Een bepaal
de band bestaat met de
Rotterdamse Kunststich
ting, die nu en dan kunst
m bruikleen afstaat. „Maar
nog steeds blijkt eigenlijk
dat daarvoor weinig inte
resse is, en dat is wat jam
mer", zegt Renk van der
Wal. Ten slotte zijn er di
verse verenigingen, die een
ruimte van het Mallegat
huren voor hun besognes,
zoals de Zamelaar, een
ruilbeursclub.
Recreatieoord Mallegat heeft
meer dan een flinke duit ge
kost Rotterdam at beslist met
m de slappe was,maar in
Schiedam zal geld straks het
grootste probleem blijken,
mocht daar verder worden in
gegaan op alle mogelijkheden
rond de gashouder.
De ronde tank in de Gorzen
lijkt wel veel meer mogelijk-
Foto's;
Ben Blumers
Het Maliegat op Rottardam-Feiienoord: twee koepels en een watertoren als ontmoetingscentrum van een oude arbeiderswijk.
functie voor de wijk te geven.
Verhelderend omdat er jaren
lange onzekerheid aan vooraf
was gegaan, eindelijk kon de
opbouw beginnen.
De grootste koepel is helemaal
af en ging dne jaar geleden
open De andere wordt klaar
gestoomd voor kunstzinnige
vorming, met name creatieve
bezigheden voor bejaarden-
Ook op het omliggende terrein
vinden evenementen plaats,
vooral m sportverband.
De vlakbij staande watertoren
dient als richtingwijzer, als
markant herkenningspunt,
maar staat er m feite een bee
tje verloren bij. Is vooral de
grote koepel vrolijk opgeschil
derd in blauw met witte ster
ren, de oude toren daarente
gen kan nog met worden opge
knapt en gerenoveerd „omdat
niemand weet wie de eigenaar
is", zei Renk van der Wal gis
teren.
„Feijenoord is een wijk
met ongeveer tachtig pro
cent arbeiders, in de vroe
gere zin des woords. In het
begin vooral bleek het or
ganisatietalent in de wijk
niet groot De weg van
maatscbappijbewust ma-
ben is een langdurig pro
ces, daarvoor zijn jaren
nodig, maar geleidelijk zie
je de belangstelling
groeien. De meeste activi
teiten in het Mallegat wor
den door de wijkbewoners
zelf op touw gezet. Dit
weekend is er bijvoorbeeld
een popfestivalletje met
twee groepen. En de laat
ste dagen rijn de mensen
ook heel actief bezig, van
wege de vakantietijd."
De gemeente stelt volgens Van
der Wal aan leden van de
werkgroep de voorwaarden,
dat zij op Feijenoord wonen
en binnen de wijk met een
openbare funküe bekleden.
Voorts mogen in de tot wijk
centrum omgetoverde gashou
der officieel geen clubhui sacti-
viteiten plaatsvinden, maar die
regel dient met een korreltje
zout te worden genomen. „Stel
je voor, er zou voor dit cen
trum niks overblijven", zegt
Van der Wal „Wij halen hier
allerlei groepen en verenigin
gen m huis, voortdurend is er
een instuif, een contactavond,
buurtbijeenkomsten, en je
kunt het allemaal club- en
buurthuiswerk noemen. Daar
om houden we het officieel op
een randverschijnsel van club-
huiswerk, wat hier allemaal
gebeurt
Kunststichting
De projectleider van het
Mallegat geeft een hele op
somming van wat er zoal
te doen is: „Wekelijks zijn
er bepaalde avonden voor
klaveijassers, schakers, en
er wordt ook dansles gege
ven. Film, toneel, muziek
zijn regelmatig terugkeren
de toestanden, voor kinde
ren worden veel spelletjes
en wedstrijden georgani
seerd, en verder is er een
leeshoek, een koffiehoek,
er wordt gedaan aan musi
sche vorming, het xs echt
heden te bieden. Het ding is
groter en niet koepelvormig,
maar ziet eruit als een cilin
der. Zeer aantrekkelijk zou
den - volgens bijvoorbeeld
Hans van der Wilk, vroeger
wethouder voor ondermeer
wijkzaken - de nissen zijn die
helemaal rondom in de gas
tank staan, op de begane
grond. Dat bevordert het ef
fect van gezelligheid in een op
te zetten wijkcentrum. Ook
kan, de financiën even verge
tend, zonder veel moeite een
platform worden aangebracht
dat de tank ruimtelijk plezie
rig maakt.
De portier van de „gasfa
briek" merkte gistermiddag la
coniek op „Alles gaat hier
tegen de vlakte. Ook die tank,
wat wil je Staat op instorten.
Die trap aan. de buitenkant, zo
gammel als de neten. Trou
wens, wat dacht je van die
gaslucht' Ja, hij wordt al lang
met meer als opslag gebruikt,
maar die lucht hangt er nog
wel en die krijg je er niet
gauw uit
