m
Versdttt-tassen wier-
eia wi§êpl«seg©méiem
I Vijfploegendienst:
niet af doen Je
snaar wel
veel w«#rdelea
Mismé
van
Mens:
99Aam3m0gB
gmmmsÈB
nodig"
VRIJDAG 9 DECEMBER 1977
Volop problemen
Stukjje
S&eiaSe comtmetem
Verlichting
-ïÊBm
Be werkgevers
MimSreÈkelijker
Sinking?
door
Tom van der Vliet
foto's
Jaap Rozema
Om enfg Inzicht In het verschil
tussen de vieren vijfploegen
dienst te Krijgen de volgende
rekenkundige verklaring.
De vlerploegendlenst Is ver
deeld In vier wekelijkse perio
den. Er wordt gewerkt In drie
diensten: de ochtend, de mid
dag en de nacht, terwijl één
ploeg vrij 13. De diensten du
ren zeven dagen achter el
kaar. De zeven vrije dagen
zijn zo In oen rooster verdeeld
dat men tussen twee diensten
enkele dagen vrij heeft Dat
betekent onder andere dat
men In de vier wekelijkse pe
rloden slechts één weekeinde
geheel vrij Is. Een werkdag
bestaat uit acht uren, een
dienst bestaat uit zeven werk
dagen dus uit 56 uren. Drie
diensten per vier weken bete
kent 169 uren. Gemiddeld per
week komt men dan op 42
werkuren, zodat men per vier
weken één compensatiedag
overhoudt Zo'n compensatie
dag is een extra vrije dag.
BIJ het systeem van vljfploe-
gen werkt men in een vijfwe-
kelljkse periode, (varianten
daarop, bijvoorbeeld een tien-
wekelfjkse periode zijn echter
ook mogelijk). Uitgaande van
drie diensten dus ochtend,
middag, nacht en eveneens
een acht-urige werkdag komt
men tot het volgende opmer
kelijke verschil. Om de 24 uur
voi te maken heeft men drie
ploegen nodig. Dat houdt in
dat er per dag twee ploegen
vrij zijn. Gerekend over de
vijfwekelfjkse periode bete
kent dat 14 dagen vrij. Dat
houdt onder meer In dat men
in dfe vijf weken twee vrije
weekeinden heeft Verder
kunnen de vrije dagen zoda
nig in het rooster worden ver
deeld dat men een dienst ma
ximaal vijf dagen achtereen
loopt De Indeling van een
dergelijk rooster kent bij dit
systeem oneindig velen mo
gelijkheden.
Een van de bezwaren van de
werkgevers tegen dit systeem
ls dat men In die vijfwekelljk-
se pariode 168 uren werkt
Gemiddeld per week komt dat
neer op 33,6 uren. De bonden
willen Invoering van de vijf
ploegendienst met behoud
van het volle loon
Spijkenisse Grote krante
koppen maakten in de
maand april van het jaar
1975 melding van het feit
dat de vol continu-werkers in
de chemische industrie in
het Rijnmondgebied actie
gingen voeren om de veel
gewraakte vïerploegendienst
te doen vervangen door de
vijfploegendienst met be
houd van het volle loon. De
actie sloeg in als een bom,
maar nu, ruim twee jaar la
ter, werkt het overgrote deel
van de vol-continuwerkers
nog steeds in de vierploegen-
dienst De bedrijven waar
men daadwerkelijk in de
vijfploegendienst werkt zijn
op één hand makkelijk te
tellen. Zo is bekend dat het
Gemeentelijk Energiebedrijf
in Rotterdam, alsmede Pano-
cean een onderneming
voor tankopslag van ruwe
olie en andere prod uk ten
al geruime tijd met het nieu
we systeem werken.
Hoewel het in de tussenliggen
de tijd erg stil is geweest
rondom deze problematiek,
leeft het idee van de vijfploe
gendienst nog volop. Dat
mag blijken uit het stand
puntbepaling van de kaderle
den van de Industriebond
NW, werkzaam in de indus
triële volcontinubedrijven in
het Rijnmondgebied, die op
25 november in de Rotter
damse Doelen bijeen waren
voor een studie-conferentie.
Daar werd gesteld de invoe
ring van de vijfploegendienst
bij de komende cao-onder-
handelingen met alle ten
dienste staande middelen te
verwezenlijken.
De Spijkenisser Ruud van
Mens is gaarne bereid deze
materie toe te lichten. Ruud
van Mens is zelf al vele jaren
werkzaam in de volcontinu
bij de ICI. Hij is twee jaar
vooratter van de bedrijfsle-
dengroep ICI een onder
deel van de bond en al zes
jaar heeft hij zitting in de
ondernemingsraad. Verder
bezet hij voor de PvdA een
zetel in de gemeenteraad van
Spijkenisse. Ruud is ge
trouwd en heeft twee school
gaande kinderen en voldoet
min of meer aan het algeme
ne beeld van de volcontinu-
vverker. De problemen van
het werken in de volcontinu
ondervindt het gezin Van
Mens aan den lijve, waarbij
Ruud stelt dat hij in een
bevoorrechte positie verkeert
ten opzichte van de andere
con tin uwer kers omdat hij,
mede in verband met activi
teiten buiten zijn eigenlijke
werk om, vaak vrij-af heeft
De problemen voor het meren
deel der volcoutinuers wor
den er echter niet minder
om. En de voorbeelden van
deze problemen zijn er vo
lop.
Zo heeft de volcontinuwerker
het lichamelijk zwaar te ver
duren. Is het niet zo zeer
door de aard van de werk
zaamheden dan wel door het
feit dat het lichaam zich niet
aanpast aan de steeds wisse
lende diensten. Als voorbeeld
noemt Ruud het voeding
sprobleem Iemand die uit de
nachtdienst komt duikt di
rect in bed. Wordt hij wak
ker, zo tegen het einde van
de middag, dan staat de war
me maalüjd voor hem klaar.
die dan op de nuchtere maag
wordt genuttigd. Bovendien
wordt het gezinsleven geheel
aangepast aan de werktijden
van vader, waardoor volgens
Ruud de problemen van de
vrouw van een continu wer
ker wellicht nog groter zijn
dan van de arbeider zelf. Im
mers, deze vrouw loopt veel
al twee diensten. Zij dient
rekening te houden met de
continudienst van de echtge
noot maar evenzeer met de
„dagdienst" van de kinderen.
Ligt vader te slapen overdag,
dan moet de vrouw de nood
zakelijke werkzaamheden,
zoals bijvoorbeeld wassen en
stofzuigen, die nogal wat ge
luidsoverlast veroorzaken,
noodgedwongen verschuiven
naar de avonduren. Begrijpe
lijk dat zoiets het gezinsleven
niet positief beïnvloedt
Een ander probleem op me
disch gebied waar veel cor.ti-
nuwerkers mee te kampen
hebben is het slapen lees:
„tot rust komen". Volgens
Ruud is het een algemeen
verschijnsel dat veel conti-
nuers de nacht voorafgaande
aan de eerste ochtenddienst
niet of nauwelijks slapen. En
na de eerste nachtdienst
wordt er dan wel geslapen,
doch bij het ontwaken zo te
gen het eind van de middag
kunnen slechts zeer weinigen
beamen dat ze werkelijk zijn
uitgerust Dat levert volgens
Ruud het traditionele beeld
op van vader die na de war
me maaltijd op de bank on
deruit gaat om even „een
tukje" te doen.
Psychische spanningen zijn
een veel gekend verschijnsel
onder de volcontimiarbei-
ders, een relatief hoog ziek
teverzuim is het gevolg.
De problemen blijven niet be
perkt tot het medisch ge
bied. Ook op het sociale ter
rein zijn vele moeilijkheden.
Actief deelnemen aan het ver
enigingsleven is volgens
Huud voor een volcontinu-
werker praktisch uitgesloten.
Sportverenigingen presente
ren zich in het weekeinde.
Aangezien een continuwer-
ker per vier weken slechts
één geheel vrij weekend
heeft is een nadere toelich
ting overbodig. Voor ont
spanningsverenigingen geldt
hetzelfde. Doordeweekse
clubavonden rijn voor de
contirtuer niet regelmatig te
bezoeken. Het gevolg is dat
rij hun toevlucht zoeken in
individuele sporten, bijvoor
beeld tennis, en individuele
hobby's. Op de diverse fa
brieken waar in de volconti
nu wordt gewerkt „stikt het
dan ook van de houders van
vogeltjes en aquariums", al
dus Ruud.
Omdat een vierploegenwerker
per week gemiddeld 42 uren
werkt, krijgt hij een aantal
zogenaamde compensatieda
gen. Bij het overschakelen
van de ene dienst op de an
dere heeft de conünuwerker
een aantal dagen vrij, een
gegeven waar continubedrij
ven gretig mee adverteren.
De schijn bedriegt echter. In
de eerste plaats kent men de
zogenaamde „slaapdagen"
die nodig zijn om weer op
krachten te komen terwijl
bovendien deze vrije dagen
volgens mevrouw Van Mens
het gezin niet of nauwelijks
ten dienste komen. Zij stelt
dat deze vrije dagen buiten
het weekeinde vallen (zoals
vermeld éénmaal in de vier
weken een vrij weekeinde)
zodat een gezin met school
gaande kinderen doorde
weeks onmogelijk met z'n al
len op stap kan gaan. Kinde
ren die de kleuterschool be
zoeken rijn zonder al te veel
problemen wel een dagje van
school te houden, maar kin
deren van lagere en middel
bare scholen genieten dit
voorrecht niet meer, Ge
dwongen thuis ritten op de
vrije dag is het gevolg. En zo
is de lijst met Wachten over
het werken in de volcontinu
nog veel verder aan te vullen.
Een definitief antwoord op aï
deze problemen is er volgens
Rund niet, en ook de vijf
ploegendienst vormt geen af
doend antwoord. De vijf
ploegendienst kan echter
we! voor verlichting zorgen
en daar draait het allemaal
Duidelijk stelt Ruud voorop
dat de problemen die er nu
April 1975: actie voor de vijfploegendienst, met Arie van Kooten (links) als de grote voorvechter.
liggen er ook zullen liggen bij
invoering van de vijfploegen
dienst De problemen worden
daarbij echter kleiner. Ter
verduidelijking voert Ruud
het voorbeeld van „de-war-
me-hap-op-de-nuchtere-
maag" aan.
Bij het huidige systeem van
vier ploegen krijgt degene
die de nachtdienst loopt ze
ven dagen achtereen de-war-
m e-h a p-op-d e-nu cb tere
maag. Invoering van het vijf-
ploegensysteem heeft een
spreiding van het aantal da
gen dat men achtereen werkt
tot gevolg zodat degene die
dan de nacht loopt nog maar
vier maal achter elkaar de-
warme-hap-op-de-nuchtere-
maag krijgt.
Bovendien is door de spreiding
van het grotere aantal vrije
dagen de mogelijkheid om
sociale contacten te leggen
aanmerkelijk vergroot. Ter
wijl het voordeel van de twee
vrije weekeinden in de vijf-
wekelijkse periode nauwe
lijks enig betoog nodig heeft
Verder rijn de verwachtin
gen dat door deze verbete
ring van de werkomstandig
heden, want daar komt het
op neer, het ziekteverzuim
beduidend terug zal lopen.
Volgens Ruud moet de vijfploe
gendienst er daadwerkelijk
komen en hij rekent erop dat
met de directie (in dit geval
de directie van de ICI) het
volgend jaar overeenstem
ming wordt bereikt Voor de
problemen van de rijde van
de werkgevers, die in het al
gemeen weinig voelen voor
de invoering van dit nieuwe
systeem, heeft hij pasklare
antwoorden.
De werkgevers voeren onder
andere aan dat de overscha
keling (door het terugbren
gen van de 42-urige wer
kweek naar de 33,6-urige
werkweek, maar dan wel
met het behoud van het vol
le loon) naar de vijfploegen
dienst gepaard zal gaan met
een hoge portie extra loon
kosten. Verder stellen zij dat
het benodigde gekwalificeer
de personeel ontbreekt en
dat er een olievlekwerking
zou ontstaan naar andere be
drijven alsmede naar de dag
dienst.
Ruud stelt daar tegenover dat
het allemaal wel mee zal val
len. Een olievlekwerking
naar de dagdienst zal niet
ontstaan omdat de mensen in
de dagdienst niet onder ver
gelijkbare werkomstandighe
den werken. En zouden de
dagdienst-mensen aanvoeren
om ook minder te gaan wer
ken, maar wie wil dat niet?,
dan zou aan de hand van de
aangevoerde argumenten be
keken kunnen worden of er
werkelijk aandacht aan dient
te worden besteed Over een
gebrek aan gekwalificeerd
personeel is Ruud heel wat
optimistischer dan de werk
gevers. In eerste instantie
stelt hij dat er maar weinig
bedrijven zijn die echt .ge
kwalificeerde" mensen aan
trekken. Veel werk in de con
tinu is voor ongeschoolden,
dan wel voor mensen met
een latere beroepsopleiding.
Deze mensen krijgen dan
binnen een chemisch bedrijf
een gerichte opleiding omdat
er voor dergelijk, van fabriek
tot fabriek sterk verschillend
werk, geen algemene voorop
leiding is te geven.
Een andere bijkomstigheid is
dat door de verbetering van
de werkomstandigheden het
werken in de volcontinu voor
een grotere groep dan nu het
geval is aantrekkelijker zal
worden. Terwijl bovendien
door die verbetering het ziek
teverzuim zal verminderen.
Hierdoor zal ook het beno
digde reservepersoneel ver
minderen, maar deze mensen
kunnen dan deel uit maken
van die vijfde ploeg. Er komt
trouwens nog meer reserve-
personeel vrij doordat de zo
genaamde 13 compensatieda
gen van de vierploegendienst
komen te vervallen. Het mes
snijdt daardoor volgens
Ruud aan twee kanten. Ten
eerste is bij lange na het
door de werkgevers genoem
de percentage extra perso
neel, 25 procent, niet nodig,
ten tweede worden de perso
neelskosten gedrukt Trou
wens over die stijgende loon
kosten heeft Ruud z'n eigen
ideeën. Bij de ICI bijvoor
beeld is sinds dit jaar in de
cao opgenomen dat de werk
nemers recht hebben com
pensatiedagen plus een aan
tal vakantiedagen in de
weekeinden op te nemen. To
taal kan een werknemer
daardoor jaarlijks 26 vrije
weekeinden opnemen, een
verworven recht waarvan
overigens nog niet iedereen
gebruik maakt. Voor deze
vrije weekeinden dient het
bedrijf reservepersoneel aan
te trekken wat het bedrijf
ook moet doen voor rieken.
Verder rekenend constateert
Ruud dan dat het bedrijf
door het aantrekken van dat
extra personeel, wat volgens
hem niet altijd gebeurt, in
feite al een vijfde ploeg be
kostigt. In theorie zou daar
door het inschakelen van een
vijfde ploeg niets extra's
gaan kosten. Waar het echter
aan schort is aan het feit dat
er nog geen inhoud wordt
gegeven aan eerder gedane
toezeggingen.
Voor Ruud staat bet dan ook
als een paal boven water dat
die vijfploegendienst er
moet komen. Vanzelfspre
kend niet van de ene op de
andere dag maar met een
aanloopperiode. De komende
cao-onderhandelingen zullen
dan ook in het teken staan
van de vijfploegendienst In
hoeverre de bonden daarbij
zullen gaan is nog niet be
kend. Ruud, tijdens de fe
bruaristaking dit jaar was
hij de stakingsleider bij ICI,
wenst zich niet zo sterk uit
te drukken als Het Vrije
Volk dat onlangs in een
kran te bericht deed. Naar
aanleiding van de eerder ge
noemde bijeenkomst in de
Rotterdamse Doelen meldde
deze krant: „Stakingen voor
5-ploegendienst te verwach
ten".
Ruud is er echter wel van over
tuigd dat het hard tegen hard
zal gaan. Veel continuwer-
kers zullen de komende on
derhandelingen dan ook met
belangstelling tegemoet aden.
Het is immers lang genoeg
stil geweest rondom de vijf
ploegendienst
