Sint spreekt vele talen
m
Goeéoe Pm9
in Stiriname
'Ik ga
rijn I
baard
meten9j
31
Sinterklaas voor gastarbeidersgezinnen
Komt
Sint uit
Madrid?
Gilde
van
gulle
gevers
35
Verdwaalt
Jeugdige immigranten f
over i
„Hollandse" kindervriend4
De viering op sinterklaas
avond is in Nederland het
populairste feest van het
jaar. Het massale karakter
en de typisch eigen sfeer
vindt in geen ander land
zijn weerga. We) zijn in heel
West-Europa sporen te vin
den van de verering van
de geliefde bisschop. Zelfs
in landen achter het ijzeren
gordijn, zoals Tsjecho-Slo-'
wakije en Rusland is de
goedheiiigman geen onbe
kende.
Vanuit Constantinopel ver
spreidde de verering zich
over de gehele Russische
kerk. De Russische Nikóla
verschilt echter veel met
onze Sint Nicolaas. Hij
heeft de gedaante van een
oude Russische boer, die
ieder mens heel gaarne
helpt Het vertrouwen in
hem bleef ondanks de
atheïstische propaganda
tijdens de revolutie sterk.
Zelfs de mohammedaanse
Tartaren roepen vaak de
hulp in van Nikóla. De
Jakoeten, wonend aan de
noordelijke IJszee in
Noord-Siberië, gaan zelfs
zover dat God de naam
draagt van Sint Nicolaas.
Illustratief voor de intense
verering mag ook het aan
tal kerken, kapellen en
kloosters zijn, dat aan hem
is gewijd. Omstreeks 1500
waren dat er alleen al in
West-Europa 2137. De vere
ring is na de reformatie
sterk bestreden. De viering
werd daardoor in Noord-
Duitsland en Engeland af
geschaft. In Amerika, waar
Nederlandse kolonisten het
sinterklaasfeest invoerden
is het onder Britse invloed
naar de kerst verschoven.
In Tsjecho-Slowakije
wordt Sint Nicolaas verge
zeld door een stralende en
gel als tegenhanger van de
zwarte Piet (donker dui
velsfiguur). Opper-Oosten-
rijk viert eveneens op zes
december het geschenken
feest. In Beieren en in de
noordelijke provincies van
Zwitserland brengt Sinter
klaas fruit en lekkers voor
de kinderen mee.
Hoe de buitenlanders in
Nederland het feest van die
andere buitenlander met
tabberd, mijter en staf be
leven komt in de andere
artikelen op deze pagina
aan de orde. Tevens wor
den vergelijkingen getrok-
ken met de feesten in hun
thuisland.
Vreemde landgenoot
Voor de grootste groep buitenlandse werknemers
in ons land, de Turken en Marokkanen, is Sint
Nicolaas net zo bekend of beter gezegd onbekend
als Sint Juttemis in Nederland zelf. Ze hebben
wel vaag iets over hem gehoord, maar zeker als
ze geen schoolgaande kinderen hebben is daar
dan ook alles mee gezegd.
De Turkse schouders gaan niet begrijpend omhoog
en hun expressievolle gezichten in een rimpel als
wordt gevraagd of ze weten dat de goedheiligman
waarschijnlijk uit hun geboorteland afkomstig is.
Nicolaas de Myra, in de vierde eeuw bisschop
in Klein-Azië, is een weinig tot niets zeggende
naam voor de Turken in onze samenleving.
Toch is dat minder verwonderlijk dan het lijkt
Wat heeft hun volk, dat voor het overgrote deel
uit mohammedanen bestaat nu helemaal te maken
met een katholieke bisschop. Ook al is zijn verering
in Mjn-a en Constantinopel aantoonbaar vanaf de
zesde eeuw, nog vóór de elfde eeuwwisseling
werden de stoffelijke overblijfselen door vurige
Grieks-katholieken teruggeroofd van de Arabische
islamieten, die inmiddels ook dat deel van Turkije
hadden veroverd.
Dat was zo ongeveer de laatste confrontatie van
de mohammedanen in Turkije met de heilige. De
verre verre nakomelingen, die naar Nederland zijn
gekomen, zien dezelfde legendarische figuur nu
in de hoofdrol van een populair volksfeest. „Ze
begrijpen nauwelijks wat er aan de hand is",
vertelt een woordvoerder van de federatie van
moslim-organisaties in Nederland. „De betekenis
ontgaat ze gewoon. De publiciteit reclame en hele
sfeer in de aanloopperiode wekt echter hun
nieuwsgierigheid. Er wordt gedacht aan een diepe
re achtergrond. De hele viering valt daarom wat
tegen, als blijkt dat het slechts om een traditie
gaat, terwijl hun eigen mohammedaanse feesten
duidelijk meer inhoud hebben."
Volgens de heer Bouafi van de stichting regionaal
centrum buitenlanders Zuid-Holland-West in
Naaldwijk is er een groot verschil tussen kinderen,
die hier zijn geboren uit Turkse of Marokkaanse
ouders en de mohammedaanse jeugd, die in het
kader van gezinshereniging naar Nederland is
overgekomen. „Voor de laatste groep is de confron
tatie met al dat moois het moeilijkste", aldus
Bouafi, „ze worden op school min of meer gedwon
gen het feest mee te vieren, terwijl het thuis vrijwel
wordt genegeerd. Zeker bij de traditioneel ortho
doxe gezinnen. Zeventig procent van de jongelui
verdwaalt op die manier in de Nederlandse cul
tuur. Ze weten niet aan welke normen ze zich
moeten houden."
Hun eigen cultuur wordt hier zoveel mogelijk in
stand gehouden. In plaats van het sinterklaasfeest
kennen zij godsdienstige vieringen voor kinderen,
zoals de Asjoefa, een vastendag in de eerste
moslim-maand Muharram. Verder geven de be
middelden op de laatste dag (Eidul fitr) van de
vastenmaand Ramadan geschenken aan armere
landgenoten. Op onze kalender verschuiven die
feestdagen steeds, omdat de twaalf maanmaanden
elf dagen korter zijn dan ons kalenderjaar.
„Ondanks het feit dat het tegen de eigen cultuur
ingaat vieren de jonge en moderne gastarbeiders
het feest wel in het belang van hun kinderen mee",
vertelt Bouafi, „op hun eigen manier. De kinderen
zelf ervaren dat als een leuk extraatje, een
uitbreiding van de mogelijkheden. Voor de oude
ren is het niet meer dan een spel meespelen."
Niet het onbekende Myra
in Klein-Azië, waar de
vermaarde volksheilige
vandaan zou komen, of
Bari, het Italiaanse
plaatsje aan de i^iriati-
sche kust waar hij rijn
laatste rustplaats heeft
gekregen, maar het
Spaanse Madrid is in de
volksmond gekozen als
plaats van herkomst van
de in alle toonaarden
verheerlijkteNicoIaas.
Het tekort aan concrete
gegevens laat tot op de
dag van vandaag toe dat
de Nederlandse kinderen
wordt voorgehouden dat
de Sint met rijn knech
ten per stoomboot vanuit
Spanje naar Nederland
komt In dat fantasie
beeld passen de zwarte
Moren tenslotte ook uit
stekend.
In Suriname is een gloednieu
we 'sinterklaas' opgestaan; de
„Goedoe Pa" ofwel goede/wij
ze vader. Deze Goedoe Pa ver
schilt wezenlijk in niets van
de Nederlandse Sinterklaas.
Hij viert zijn verjaardag op
5 december, geeft met gulle
band aan het jonge kroost en
wordt omringd door een stel
baldadige knechten. De Suri
naamse 'wijze vader* beloont
zoete kinderen en dreigt de
kwaadwilligen met straf.
Maar uit Spanje komt hij niet,
rijn knechten heten geen zwar
te Pieten, om rijn schouders
hangt geen rode besschops-
mantel, en aan zijn kin bungelt
vaak geen lange witte baard.
Hoe deze gulle gever er dan
wel uitziet is eigenlijk niet te
zeggen. Het uiterlijk en de
verhalen erom heen hangen af
van de uitleg die kleine groep
jes van Goedoe Pa vereerders
er zelf aan geven. Goedoe Pa
is namelijk een figuur die nog
maar enkele jaren bestaat. In
gevoerd door enkelingen die de
zeer Nederlandse Sinterklas
afwezen. Niet omdat de Sint
als blanke meester met uitslui
tend zwarte knechten rascis-
tisch zou rijn maar om het
5-decemberfeest een eigen Su-
rinaams tintje te geven.
De meeste jeugdige Suxina-
mers kennen echter alleen de
blanke Sint uit het Spaanse
Madrid. De Nederlandse kin
deren die in Suriname geboren
zijn hebben wat dit betreft dan
ook totaal geen moeite zich aan
de Nederlandse gebruiken aan
te passen.
En de heer W. C. Dankfort,
voorzitter van de Zoetermeer-
se gezelligheidsvereniging
voor Surinamers Pal oei oe
zegt; „Ik ben opgegroeid in het
besef dat er een Sinterklaas
is. Het wordt bij ons op precies
dezelfde manier gevierd, com
pleet met intocht vanuit Ma
drid. Achter dit fest wordt bij
ons niets rascistisch gezocht".
De Surinaamse Sinterklaas
hoeft niet wit geverfd te wor
den om bij het Hollandse beeld
van de oude grijsaard met wit
gericht en witte baard te blij
ven. „Waarom", 2egt de heer
Sankfort wat verbaasd, „we
zijn afstammelingen van tien
volkeren. Er rijn qua huid
kleur genoeg kleurschakerin
gen om een Sint en Piet uit
te zoeken".
Ook in de andere voormalige
Nederlandse kolonie, Indone
sië, werd het 5-december-ge-
beuren vroeger uitbundig ges
vierd op Hollandse wijze. In
ieder geval bij de uitgebreide
groep inwoners met Neder
landse nationaliteit. DE zoeter-
meerder R. W. H. Verdooren,
een in Indonesië geboren Ne
derlander, weet uit rijn jeugd
dat Sinteiklaas zeer populair
was In de Nederlandse ge
meenschap. Na de overdracht
van het bewind in 1948 kon
hij en talrijke anderen die in
die jaren daarna naar Neder
land moesten gaan, constate
ren dat het Sinterklaasfeest in
het koude moederland hetzelf
de inhield.
Zijn buurman J. W. A. van
Domburg (ook in Indonesië
geboren) weet dat alleen de
intocht verschilde. In Neder
land komt de goedheiligman
per schip aan. „Maar naar
Indonesië kwam hij per vlieg
tuig omdat de oversteek te lang
zou duren voor hem".
Verdooren, die contactman
van de ontmoetingsvereniging
„van alle windstreken" is, ver
der: „Sinterklaas misschien
rascistisch? Wel nee. Hij is een
bisschop volgens de verhalen
en de priesters en missionaris
sen zijn toch altijd blanken
geweest En de Zwarte Pieten
waren voor ons heel duidelijk
de Moren uit Spanje. Arabie
rendus".
y
-A
De negenjarige Purcy Meulenhof uit Suriname^
wacht met spanning de vijfde december af. Voori
de leerlinge van de openbare lagere school De
Vijverburg in Zoetermeer is het de eerste keert
dat ze het „heerlijke avondje" gaat meemaken.'.,
Pas in juli van dit jaar is ze naar Nederlands
overgekomen. In haar geboorteland is Sint Nico-'l
laas nooit bij haar langs geweest. 'j>
„Ik denk dat het een gewone man is, net als mijn?
vader", meent Purcy, „Op vijf december zal ik;j
liedjes zingen. Dan is die meneer jarig. Als hij:?
bij ons op school komt wil ik hem graag ontmoeten.
DAn ga ik rijn baard meten, want ik heb gehoorde
dat die erg lang is". Purcy is één van de jongej
immigranten op de Zoetermeerse Vijverburgh-?
school die iets te vertellen hebben over het:?
surpricefeest. Het enige kinderfestijn voor Purcy ."i
in Suriname was haar verjaardag.
Haar landgenoot Sandro Kromokario (8 jaar) vult":
nog aan dat hij de kermis in hun land ook een-;
echt kinderfeest vindt „Als Sinterklaas komt, zet
ik 's avonds mijn schoenen buiten met wat water?
en wat gras en de volgende morgen krijg ik?
kadootjes", stelt hij. In het verre Hong Kong komt"
de Sint niet bij de kinderen, zo laat elfjarige Jilly?
Lam weten. Zij heeft daar zeven jaar gewoond.-;
„Wel is er kerstfeest en bij nieuwjaar wordt;'
vuurwerk aangestoken, net als hier".
Canadese Evelyn Koerselman, eveneens elf jaar
en ook bijna vier jaar in Nederland, zegt dat in -
haar geboorteland een zekere Santaklaus komt, J
die pakjes onder de kerstboom legt. „Dat maakten
ze je vroeger wijs, ja", zegt de wel beter wetende
Evelyn, „Die dikke man met een rood pak en -
bontrandjes zou op de Noordpool wonen en op
rijn arreslee door de lucht worden voortgetrokken
door rendieren. De voorste met een rode gloeiende
neus voor de mist. Ik vind er nu niets meer aan
als Sinterklaas op school komt".
Elaine (12), Paul (10) en Kim Doesburg (8) wetend
te vertellen dat ook in Engeland de kerstman derf
plaats inneemt van Sinterklaas. Toen Elaine hier
pas was, vond ze de Sint wel erg vreemd. Zij.£
is gewend met de kersteen kussensloop 'tezetten*.
„Kerstmis is 's avonds 't gezelligst O ja, je mag»» i
nooit vergeten dat Jezus toen is geboren", zegt sa1
het Britse drietal in koor.
.f*1
Kettingen W
-U
Kristina Park uit de Duitse Bondsrepubliek noemt
het carnaval een feest voor kinderen. „Sinterklaas
komt alleen op zes december langs. Hij neemt
dan één of twee zwarte Pieten met rammelende *3
kettingen mee om stoute kinderen bang te maken",
zegt de elfjarige Kristina over de viering bij onze?;
oosterburen. Haar leeftijdgenote Monica van der
Veere heeft twee jaar in Zwitserland gewoond,
waar iedereen met Sinterklaas fruit krijgt
Negenjarige Linda van der Heide is twee jaar*:?
in Frankrijk geweest Met uitzondering van de
Alsace komt Sinterklaas daar niet voor Wel is'?
er père Noël, het Franse kerstmannetje. Ook de^
tienjarige Ana Martins van Portugese afkomst^
heelt Kerstmis aan als dé viering in dat land.
Een feest dat .ook in Nederland naast de gods- k
dienstige betekenis steeds meer in de plaats komtf;
voor het pepemotenfestijn. De Sint zal op def?
Vijverburg-school een internationaal, kritisch ge*jJ
hoor vinden. Tenslotte is het niet eenvoudig een >5
collega als de kerstman te doen vergeten.
December
St. Nicolaas heeft inter
nationaal gezien een
groot aantal tegenhan
gers, plaatsvervangers en
voorlopers. De Nïcolaas-
verering is in de lage
landen versmolten met
jheidense overleveringen
omtrent de weldadige
nachtelijke tochten door
het luchtruim van Wodan
op de witte hengst Sleip-
nir. Ook de Wilde Jager,
een getransformeerde
Wodan in de Germaanse
folklore vulde schoenen
en laarzen, maar dan wel
met goud.
De schoorsteen fungeert
voor St Maarten eve-
neens als verbindingsweg
met de gewone stervelin
gen. De viering rond
deze bisschop uit het
Zuidfranse Tours is bij
voorbeeld in gedeelten
van Belgie öp 11 novem
ber identiek aan onze
sinterklaasavond. De En
gelstalige gebieden heb
ben hun kerstman (Santa
Claus), Frankrijk rijn
Père Noël en Skandina-
viè rijn Julemand. In
Spanje en Italië volgen
de geschenken op 6 janu
ari (Driekoningen).
Andere namen rijn de
heilige Barbara, in Keu
len op 4 december de
voorloopster van Sinterk
laas en Sint Lucia, die in
Tirol voor de meisjes de
rol van weldoener op
rich neemt Feesten met
steeds weer andere folk
loristische gebruiken. Het
doet denken aan een
soort gilde van gulle
gevers.
door
Martin
Scheer
en
José
Smit
