Als ooit de bommen vallen
Laarzen aan.
zaklan taarn
mee. en
mm
m
éwmm langs Rotterdam
K'
M
VRIJDAG 2 FEBRUARI 1979
VD/SC/WW
Vlaardingen De PSP-af-
deling Vlaardingen stelde
in november vorig jaar vra
gen aan het college van b
en w, vragen die verband
hielden met wat de civiele
verdediging genoemd
wordt. Gevraagd werd of er
op het grondgebied van de
gemeente Vlaardingen
schuilkelders zijn voor de
bevolking ter bescherming
tegen nucleaire oorlogsvoe
ring, waar deze schuilkel
ders zich bevinden en voor
hoeveel personen er even
tueel plaats is in die kelders.
Het college stelde een keuri
ge brief op, waarin ant
woord werd gegeven op de
ze en andere vragen van de
PSP. Zoals gebruikelijk is,
werd dit antwoord behan
deld in de commissie voor
algemene zaken, die de ci
viele verdediging onder
haar hoede heeft. Namens
de PSP gaf Leo Zeef zijn
mening over het antwoord
van het college tijdens het
vragenhaifuurtje van de
commissievergadering: een
misleidend antwoord. Een
aantal commissieleden was
gevoelig voor de argumen
ten van de PSP en was ook
niet zo gelukkig met het
antwoord van het college.
Besloten werd dat het colle
ge een nieuw antwoord zou
formuleren meer in over
eenstemming met de reali
teit en zonder om de kern
van deze kwestie heen te
draaien.
Aanleiding om eens wat
dieper op deze zaak in te
gaan, was het volgende
fragment uit de brief van
de PSP: ,rin welke mate
bieden deze schuilkelders
bescherming tegen nucleai
re en chemische oorlogs
voering, of is het college
met de PSP van mening dat
er via deze schuilkelders
valse verwachtingen wor
den gewekt ten aanzien van
de overleefbaarheid van
dergelijke oorlogen en dat
er door overheidsgelden uit
te trekken voor dit soort
doelen aan mentale oorlogs
voorbereiding wordt ge
daan".
Sch uilkelders
In de tijd van de Koude
Oorlog, in de vijftiger jaren,
was er een plan voor het
bouwen van een serie „stan-
daardschuilplaatsen" in
Vlaardingen. Het waren
schuilkelders met een capa
citeit van 50 tot 100 perso
nen, die zouden moeten ko
men op een aantal min of
meer centraal gelegen
plaatsen in Vlaardingen. In
die tijd werden er drie van
deze standaardschuilplaat
sen gebouwd: een schuilkel
der voor 50 personen aan
de Wagnerstraat, tegenover
de Chopinstraat, een dub
bele schuilkelder, voor 100
personen in de Fransen-
straat en een kelder, half
onder en half boven de
grond, bij de molen aan de
Westlandseweg tussen de
Delftseveerweg en de Kor-
tedijk. Resumerend kan ge
steld worden: er is voor 200
personen ruimte in schuil
kelders in Vlaardingen.
Het beheer van deze schuil-
gelegenheden ligt in handen
van de BB-knng A, Zuid
Holland. Samen met de
heer H. Heshof, technisch
medewerker schuilgelegen-
heden, maakten we een
tochtje langs deze drie
Vlaardingse schuilplaatsen.
De rondleiding begon op de
Wagnerstraat, een schuilge-
legenheid voor 50 personen.
Heshof: „Ik dacht, laten we
maar beginnen bij deze kel
der, want die is deze zomer
pas helemaal in een vers
verfje gezet". Verontschul
digend daaraan toevoe
gend: „Maar er is een lekka
ge in een nieuw ontsnap-
pingsluik en met die
sneeuw geeft dat erg veel
problemen". De problemen
waren duidelijk; er stond
een laag water op de vloer,
de tafeltjes waren door het
vocht aangetast, grote
druppels aan het plafond,
een lamp die uitgevallen
was, waarschijnlijk door de
condensvorming. Een
troosteloos gezicht: je zal er
met 50 personen in zitten.
De tocht werd voortgezet
naar de schuilkelder bij de
molen. Het interieur was
naar het zeggen van de heer
Hulshof precies hetzelfde
als dat van de kelder aan
de Wagnerstraat, dus het
had weinig zin om een sleu
tel mee te nemen. Aangeko
men bij de kelder bleek de
deur geforceerd te zijn. Dus
we hadden helemaal geen
sleutel nodig. Een muffe
dranklucht stroomde ons
tegemoet, toen we de kelder
binnengingen. Het licht was
kapot, maar het was duide
lijk te merken dat de indrin
gers behoorlijk te keer wa
ren gegaan in de kelder. Er
was veel vernield. Een
troosteloos gezicht: je zal er
met 50 personen in zitten.
De schuilgelegenheid aan
de Fransenstraat hebben
we niet bezocht, de verlich
ting was ook daar niet hele
maal in orde en het inte
rieur was toch gelijk aan
dat van de andere twee
kelders.
In een beperkt aantal ge
meenten zijn er van dit
soortst and aadsch uilplaat
sen" gebouwd. Op een be-
•sÊ&d,
Majoor
De ingang
van de
schuilkelder
aan de Wag
nerstraat.
Verzopen
interieur van
de schuilkel-
der aan de
Wagner
straat. plaats
voor 50 per
sonen.
'y-
fiSr* i -O,s v
s.- vv.y-i
Schuilkelder bij de moien: deur geforceerd en interieur vernield. Verbindingscentrale in de noodbestuurspost.
pa aid moment is men ge
stopt met het bouwen van
dit soort kelders om „bud
gettaire, esthetische en ste-
debouwkundige redenen",
(citaat uit de eerste ant
woordbrief van de gemeen
te). Het was m de loop der
jaren trouwens ook duide
lijk geworden dat het doel
matiger was om schüilgele-
genheden tot stand te bren
gen door het treffen van
speciale voorzieningen by
de bouw van voor vredesge-
bnuk bestemde ruimten in
nieuwbouwprojecten, de
zogenaamde combinatie
projecten. Maar „combïna-
tieprojecten" zijn er ook
niet in Vlaardingen. Mis
schien dat de parkeergara
ges in de binnenstad, die er
misschien gaan komen,
daarvoor in aanmerking
gaan komen.
Goede bedoelingen
De genoemde standaard
schuilplaatsen moesten
aanvankelijk bescherming
bieden tegen de uitwerking
van de in de nabijheid ex
ploderende conventionele
wapens. In 1965 zijn ze aan
gepast aan het gevaar dat
radio-actief fallout met zich
meebrengt. Dat wil zeggen
dat er in de aanwezige ven-
tüatie-installaties stoffilters
zyn aangebracht en de kel
ders van de meest noodza
kelijke inventaris zijn voor
zien. Citaat uit de eerste
concept-antwoordbrief van
het Vlaardingse college:
„Combinatieprojecten, die
voor 2over nodig op dezelf
de constructiegrondslag
werden gebaseerd, werden
bij het begin van uitvoering
reeds van stoffilters voor
zien. Zowel bij de standaar-
schuilplaatsen als bij de
combinatieprojecten is re
kening gehouden met de
mogelijkheid tot het aan
brengen van aerosol- en
gasf liters in de ventilatie-in-
stallatie". Van BB-zijde en
door de ambtenaar civiele
verdediging van Vlaardin
gen, de heer P. Figaroa
werd gezegd dat er in Vlaar
dingen geen gebouwen zijn
die als „combinatieprojec
ten" zijn aan te merken.
De achtereenvolgende rege
ringen hebben de laatste
jaren als uitgangspunt voor
het beleid ten aanzien van
de civiele verdediging, de
bescherming van de bevol
king m de eigen woning
genomen. Dus, als er oorlog
uitbreekt, bommen vallen
of ander ongerief over onze
hoofden wordt uitgestrooid,
gewoon thuis blijven of als
dat niet mogelijk is, het heil
zoeken in naburige onder
komens. De commissie
„schuilgelegenheid", die in
1967 door de toenmalige
regering werd ingesteld,
kwam met conclusies,
waaraan de regering zich
conformeerde. Zij stelden
dat bescherming tegen di
recte gevolgen van een aan
val met kernwapens binnen
een zekere kring rond het
explosiepunt, practiseh ruet
mogelijk is. Voor Vlaardin
gen betekent dat: als er een
atoombom op het Liesveld
valt, heeft bescherming
geen zin. Daarnaast conclu
deerde de commissie dat
bescherming tegen de indi
recte effecten van aanval
len met kernwapens tot de,
mogelijkheden behoort.
Voor Vlaardingen: als er
een atoombom op Londen,
Amsterdam, Brussel of
Berlijn valt, zijn er moge
lijkheden om zich tegen het
fallout te beschermen. Fal
lout is de verzamelnaam
voor de radio-actieve deel
tjes die na verloop van een
bepaalde periode neerd-
warrelen uit de bekende
„paddestoel".
Bij de beoordeling of een
gebouw al dan niet bescher
ming biedt tegen radio-ac
tieve straling gebruikt men
de zogenaamde afscher
mingsfactor (AF), dat is de
verhouding tussen de stra-
lmgsdosis die men onbe
schermd en beschermd on
der gelijke omstandigheden
ontvangt. AF 30 geeft vol
doende bescherming. Voor
beeld: als men onbe
schermd een dosis van 300
Roentgen (de eenheid voor
het meten van radio-actieve
straling) zou ontvangen in
een ruimte die niet voorzien
is van een speciale schuilge
legenheid (AF 10), dan
wordt de stralingsdosis te
ruggebracht tot 30 R. Als
men daarentegen diezelfde
dosis ontvangt in een spe
ciale schuilgelegenheid (AF
30), dan wordt de stralings
dosis teruggebracht tot 10
R.
De commissie heeft verder
medegedeeld dat men in
een schuilgelegenheid met
AF 30 tegen radio-actieve
straling, over het algemeen
ook bescherming heeft te
gen indirecte effecten van
conventionele wapens:
scherven, instorting en
brand. Voor wat de Chemi
sche en Biologische oor
logsvoering betreft stelt
weer een andere commissie,
dat, voor wat deze vormen
van oorlogsvoering betreft,
de woningen onder de gege
ven omstandigheden de be
ste bescherming bieden.
In Vlaardingen zijn door de
BB inventarisaties gehou
den, de zogenaamde fallout-
enquête, van de bescher
ming die de woningen en
gebouwen bieden by even
tuele calamiteiten. De resul
taten van dat grootscheepse
onderzoek door het onder
de BB ressorterende „Fal
lout Enquête Centrum"
hebben hun neerslag gevon
den in „Fallout Bescher-
mings Plan". Dat is een
vertrouwelijk stuk, gericht
aan de burgemeester van
Vlaardingen. Het onder
zoek vond plaats in 1977 en
is bekostigd door het rijk.
Om de resultaten van dat
onderzoek op hun juiste
waarde te schatten moet
men zich een aantal zaken
realiseren. Het uitgangs
punt voor het onderzoek
was de AF 30. Daarnaast
gaat men er bij het onder
zoek van uit dat de bewo
ners ramen en andere
„open gaten" opvullen met
zandzakken. De interpreta
tie van het begrip „buren
hulp" kan ook aanleiding
geven tot misverstanden.
Onder burenhulp verstaat
de gemeente Vlaardingen,
het verlenen van onderdak
aan mensen die zelf geen
deugdelijke schuilgelegen
heid hebben. Vlaardingen
gaat er gemakshalve van uit
dat in tijden van nood de
mensen daar best toe gene
gen zijn. De BB houdt daar
echter andere ideeën op na:
zij zegt dat je de „buren
hulp" niet als vanzelfspre
kend moet zien en dus die
gelegenheden, die onder
Burenhulp vallen eigenlijk
niet moet meerekenen.
Op het moment van het
onderzoek door de BB
woonden er in Vlasrdingen
78.950 mensen. Van dit aan
tal kunnen 15,154 mensen
in hun eigen woning schui
len. Het aantal bewoners
dat is aangewezen op de
onderbouw van hun eigen
flats, bedraagt 33.600 men
sen. Als men dat na gaat
rekenen komt er een tekort
aan schuilruimte voor
30.196 mensen te voor
schijn. Van dat aantal kun
nen er 10.266 een schuil
plaats vinden in een aantal
grote gebouwen in Vlaar
dingen. Dan komt de buren
hulp. De onderbouw van de
flats schijnen meer plek te
bieden dan bezet wordt
door de eigen bewoners.
Deze overcapaciteit be
draagt 46 628 personen.
De conclusie van het rap
port luidt dan ook: Vlaar
dingen mag niet mopperen,
want het heeft feitelijk
26.698 meer schuilplaatsen
binnen haar grenzen, dan
het voor de eigen bewoners
nodig heeft. De wijken
waann een ondercapaciteit
is, dus minder schuilplaat
sen dan bewoners, zijn het
Centrum en de Oostwijk. In
het Centrum zijn 69 schuil
plaatsen te weinig en in de
Oostwijk zijn dat er 2,762.
De andere wijken hebben
allemaal overcapaciteit, alt
hans volgens het buren
hulp- en zandzakkenprinci-
pe van de gemeente Vlaar
dingen. De BB stelt duide
lijk in het rapport dat het
bruto-tekort aan schuil
ruimte, de genoemde 30.196
niet genegeerd mag wor
den.
Bedrijven
De afdeling bedrijfszelfbe
scherming van de BB, liet
bij monde van de heer Ver
hulst weten dat bij een aan
tal grote bedrijven in Vlaar
dingen ruimtes zijn, die 8
a 12 jaar geleden zijn aange
merkt als eventuele schuil-
gelegenheden voor het ei
gen personeel. Daarbij ho
ren de volgende bedrijven:
Unilever Research Labora
torium en Windmill-Hol
land BV. Bij beide bedrij
ven wist men van niets.
Windmill liet weten dat men
vroeger wel zoiets had ge
had, maar dat de situatie
nu anders is. Unilever liet
weten, dat er in het gebouw
geen schuilgelegenheid
aanwezig is. De woordvoer
der van het bedrijf vertelde
dat de gewone kelder even
tueel als zodanig dienst zou
kunnen doen. „Zelfs de kel
der van het nieuwe stadhuis
is niet erg geschikt als
schuilkelder", zei de heer
Verhulst, „omdat er feite
lijk veel te veel ramen in
zitten". Het gebouw van de
GEWB en de Dienst Ge
meentewerken hebben
daarentegen de beschik
king over een speciale
schuilkelder met bedden en
een keuken. Deze kelder
staat in directe verbinding
met de noodbestuurspost
bij het Holy-ziekenhuis.
Conclusies
n „De regering Van Ag
heeft plannen om extra geld
te besteden aan defensie en
civiele verdediging in Be
stek '81 duidelijk gemaakt.
Dit gaat onder meer ten
koste van de reële groei van
dc uitkeringen uit het ge
meentefonds aan de ge
meenten, die met ingang
van 1979 niet 3,5 procent
maar 2,35 procent zal be
dragen" citaat uit de brief
van de PSP. In de commis
sie algemene zaken was de
brief aanleiding tot een
„eerlijke" discussie. De
commissieleden wilden een
antwoord dat meer over
eenkwam met de realiteit.
Het is duidelijk dat dat
antwoord een niet al te opti
mistisch geluid kan geven,
als het tenminste eerlijk is.
Als.*.
Als er iets dergelijks gaat
gebeuren met Vlaardingen,
als er bommen vallen, als
er fallout is, wat dan? Zand
zakken vullen en burenhulp
verlenen. En als het huis
waarin u woont geen AF
30 heeft, dan naar een of
andere onderbouw van een
flat gaan. Voor 200 perso
nen is er ook nog plaats in
een van de drie schuilkel
ders: Als u daarheen gaat:
laarzen aan, zaklantaarn
mee en even langs Rotter
dam om de sleutel te halen.
Ondertussen is de noodbe
stuurspost bij het Holy-zie
kenhuis bemand. Deze post
wordt onderhouden door de
gemeente en ziet er prima
uit. Er is een watervoorzie
ning uit een eigen bron en
een noodagregaat met een
voorraad van 200 liter olie.
De noodbestuurspost biedt
plaats aan het bestuur van
de gemeente in geval het
stadhuis geen dienst meer
kan doen als zodanig. Het
is grofweg verdeeld in vier
gedeelten: een stafkamer
met aparte slaapgelegen
heid voor zes personen, een
gemeenschappelijke ruimte
met een van alle gemakken
voorziene keuken en als
laatste de districtsverbin-
dingspost van de BB, ook
met slaapplaatsen voor zes
personen. De zaakjes zijn
daar prima in orde. Alleen,
als de heren bestuurders
binnenkomen in geval van
fallout, dus radio-actief af
val op hun kleren hebben,
moeten ze die kleren uit
trekken en weggooien in
een speciale bak en daarna
een douche nemen. Nergens
zijn er reservekleren te vin
den. De naakte waarheid
over civiele verdediging.
Laten we hopen dat er nooit}
iets zal gebeuren.
