Programma
jubilerende
Bethelkerk
m
Beth-EI: Huis Gods
»i
SmSÊSMM
s§
i> vxèfc&r*.
'OENSDAG 13 JANUARI 1980
VD/SC/WW
Zondagmorgen, 20 januari, om
tien uun kerkdienst onder lei
ding van dominee A. P. Nauta
uit Meppel (van 1956 tot 1976
predikant van de Bethelkerk).
Medewerking verleent het Po-
saunenkoor van de CJV „Liefde
en Vrede". Na de dienst feeste
lijk samen koffiedrinken.
Vrijdagavond, 25 januari, om
half acht: herdenkingsdienst,
met als spreker dommee
M. Groenenberg, de bouwheer
van de Bethelkerk. Op deze
avond wordt ook een film ver
toond over de bouw van de
kerk in 1939 en over de aan
bouw in 1977. Weer een feeste
lijk kopje koffie.
Zondagmorgen, 27 januari, om
tien uun kekrdienst onder lei
ding van domme J. van Noort
te Amerongen (predikant van
de Bethelkerk van 1946 tot
1966). Medewerking verleent
het Nieuwe Kerkkoor. Het kop
je koffie ontbreekt ook bij deze
gelegenheid weer niet.
Elke avond van half acht tot
tien uur zijn de zalen van de
Betehelkerk geopend om leuke
dingen uit het archief te bezich
tigen. De gemeenteleden en an
dere belangstellenden kunnen
daar tevens feestelijk vertoe
ven.
Het optimisme uit 1934 was ge
rechtvaardigd. Veertig jaar na de
inzegening staat de Bethelkerk
v/eer een festiviteit te wachten. De
kerkelijke gemeente rond deze
kerk aan de Burgemeester Verka-
desingel heeft een reeks van acti
viteiten gepland rond het veertig
jarig bestaan.
Veertig jaar Bethelkerk
Vlaardingen Het ging de
gelovige Ambachten*
aanvankelijk vreemd genoeg
helemaal niet om een kerk. In
maart 1934 verzoeken ze de
kerkvoogdij van de
Hervormde Kerk Vlaardingen
een pastorie en een
gelegenheid voor catechetisch
onderwijs te vestigen in
Vlaardinger-Ambacht. Het
verzoek wordt in overweging
genomen. Een kerkvoogd
merkt op tijdens de
behandeling van het verzoek,
dat Vlaardingen ook in het
westen uitbreid en dat de
pastoriën niet allen aan één
kant van de stad moeten
komen. Men besluit eerst een
onderzoek te doen naar het
aantal gezinnen in
Vlaard i nger-Ambacht.
Zaaldiensien
De uitkomst van het onderzoek is
waarschijnlijk gunstig. En het ver
zoek krijgt dan ook een vervolg in
de vergadering van de kerkvoogdij
van 29 oktober 1934. De heer
A. A.de Koning, lid van de afvaar
diging uit Ambacht, doet een voor
de kerkvoogdij verassende medede
ling. Hij vertelt dat er in Ambacht
al kerkdiensten worden gehouden
in de 'Gemeentezaak, een lokaal
van de Gemeenteschool aan het
Emous, De diensten schijnen uitste
kend bezocht te worden. Een groep
van acht kerkelijk meelevende
mensen willen nu een werkcomité
gaan oprichten uil de lidmaten in
Ambacht, dat de kerkvoogdij steun
kan verlenen om de bouw van een
kerk in Ambacht te verwezenlijken.
De kerkvoogdij weet officieel niets
van de kerkdiensten in de zaal, die
door de plaatselijke kerkeraad wa
ren ingesteld en reageert afwijzend.
De diensten worden als „proefne
ming" beschouwd, maar het blijft
nadrukkelijk builen de orde. temeer
omdat de Vlaardingse predikanten
niet in de zaal „optreden". In 1935
wordt deze zaak genormaliseerd en
de organisatie van de diensten
wordt een beetje aangepast- Alleen
de Vlaardingse predikanten zijn nog
niet zo .'lappig om bij die „evangeli
satiediensten' in Ambacht voor te
gaan. Elke dominee heeft zo zijn ei
gen reden om het „liever niet" te
doen, terwijl de naam van de kerke
lijke gemeente toch duidelijk
spreekt over „Vlaardingen en
Vlaardinger-Ambacht".
Grond zoeken
De plannen beginnen eind 1935 vas
tere vormen aan te nemen. Men wil
gaan uitzien naar geschikte grond
in Ambacht. Samen met de inmid
dels geïnstalleerde kerkbouw-com-
De Bethelkerk werd gebouwd tussen 1 juli 1939 en 25 januari 1940.
Hier een foto van de kerk in aanbouw. Van de toren is nog niets te zien.
Foto: Jan Anderson.
missie wordt haastig overleg ge
pleegd over de afmetingen van de
grond. Een plan om een noodkerk
te bouwen wordt afgewezen omdat
„nieuwbouw tegenwoordig óók
goedkoop is".
Eind december 1Ö36 wordt de huur
van de ..Gcmeentezaal" opgezegd en
betrekt men de verbouwde bewaar
school aan de Julianalaan voor en
huur van drie gulden in de week.
Ook de predikanten maken in die
tijd een gebaar: zij zullen meer in
Ambacht gaan preken, zonder extra
betaling. Dat is hun (gevraagde!) bij
drage om de begroting 1937 rond te
krijgen.
De haast van 1935 om de grond te
verwerven blijkt maar betrekkelijk
te zijn. Op 7 mei 1937 schrijft de
kerk bouw-commissie een brief,
waarin gewaarschuwd wordt voor
„kapers op de kust", die de beoogde,
maar kennelijk nog niet aange
vraagde grond ook willen hebben.
Nu gaai men echt haast maken. Op
23 mei 1937 hebben B en W van
Ambacht de erfpacht-aanvraag in
handen- Het gaat am een stuk grond
van 2150 vierkante meter, ten wes
ten van de ontworpen Burgemeester
Verkadesingel, tegenover de Sport-
laan. De grond is nog niet in han
den van de gemeente Ambacht, er
moet namelijk nog een ruiltransac-
tie plaatsvinden met Van Heyst, de
toenmalige eigenaar. De „kaper op
de kust" blijkt de Gereformeerde
Kerk te zijn die de grond direct van
Van Heyst wilde kopen. De gron
druil tussen deze Van Heyst en de
gemeente komt in november 1937
tot stand, maar pakt anders uit dan
verwacht. Als gevolg hiervan moet
de oppervlakte van het terrein te
ruggebracht worden tot 1500 vier
kante meier.
Bouwplannen
In de vergadering van kerkvoogden
van 15 november 1937 komt de ar
chitectenkeuze aan de orde. Het ligt
voor de hand dat notabel Snijders,
die architect was en al een schet
sontwerp had gemaakt, daarvoor in
aanmerking zou komen. Ondanks
het feit dat hij geen ervaring heeft
in de kerkbouw, wil men juist hém
de opdracht geven, omdat hij ook de
huizenbouw rondom de toekomstige
kerk voor zijn rekening had geno
men en men wilde streven naar een
harmonische, aansluitende bebou
wing. Wel wijst men als compensa
tie voor die onervarenheid architect
Bilderbeek aan als adviseur.
Op 20 april volgt de eerste echte
bouwplanvergadering. Er ligt een
officieel plan dat inhoudt: een kerk
met 600 tot 800 zitplaatsen en een
toren van ongeveer 34 meter. De
kosten worden begroot op 66.000
gulden, waarvan 14.000 voor de to
ren en nog eens extra 4200 gulden
voor de paalfundering van de toren.
Verdere kosten: uurwerk 2000 gul
den, verwarming 4000 gulden, ei
kenhouten meubilair 5500 gulden,
verlichting 400 gulden, beplanting
in de omgeving van de kerk 200
gulden, orgel 6000 gulden en ove
rige stoffering 900 gulden. Met
grondkosien en bijwerk zal het to
taal dicht bij de 100.000 gulden ko
men.
Veel te duur, vindt men, zoals ge
bruikelijk bij eerste ontwerpen. Een
nieuw plan moet uitgaan van niet
meer dan 700 zitplaatsen, géén to
ren, minder paden in de kerk en
géén orgel. De kosten mogen niet
hoger zijn dan 65.000 gulden.
Een maand later is er al een nieuw
ontwerp. Belangrijk goedkoper, met
Het gezelschap dat op 1 juli 1939 bijeenkwam ter gelegenheid van de eerste steenlegging
van de Bethelkerk. De officiële handeling werd verricht door dominee Heijer. Foto: Jan An
derson.
een kleinere toren, 550 tot 714 plaat
sen en slechts twee paden. Zonder
orgel, maar mét meubilair komt dit
plan op 57.000 gulden. De afmetin
gen van de kerk worden ongeveer
15 bij 34 meter en een 31 meter
hoge toren.
Het moet nog goedkoper. Men be
sluit BenW van Vlaardinger-Am
bacht te „bewerken" om bij te dra
gen in de kosten van de torenbouw.
De gemeente reageert niet onwel
willend, „gezien de verfraaiing die
door den toren voor het stadsbeeld
zou plaatsvinden". De kerkvoogdij
durfi de kerk niet mét toren te bou
wen, zonder deze medewerking van
de gemeente. De wethouder gaat
trachten het uurwerk geheel door
de gemeente te laten betalen en ge
zamenlijk voor de kosten van de to
ren op te draaien.
Beslissing
De beslissende vergadering vindt
plaats op 17 november 1938. Aanwe
zig zijn alle kerkvoogden, de advi
seur van de kerkvoogdij dominee
Groenenberg, de notabelen, de ar
chitect en zijn adviseur en het dage
lijks bestuur van de kerkbouw-com-
missie.
Het raadsbesluit met betrekking tot
een gemeentelijke bijdrage in de
kosten van de toren was door Gede
puteerde Staten afgekeurd. Een
nieuw besluit om de toren met de
grond te doen overgaan in handen
van de gemeente Vlaardinger-Am
bacht, was wei aanvaard. De ge
meente legt 6000 gulden op tafel
voor toren en uurwerk. De aanwe
zigen ontvangen de nieuwe plannen
goed. Het aantal plaatsen wordt nu
bepaald op 500 normale en 40 uit-'
trekplaatsen; uiteindelijk moeten
daar toch twee rijen of 48 plaatsen
af, vanwege de lichtval ónder de ga
lerij.
Een enkeling vond het model van
de kerk wat tegenvallen. Bilder
beek, de toegevoegde adviseur voor
architect Snijders, verdedigde het
ontwerp. Hij vond het niet lelijk,
maar het was wel een zuinig ont
werp. Hij pleitte voor een traditio
nele kerkbouw. Het plan werd ten
slotte met algemene stemmen aan
genomen.
Financiën
De zaaldiensten gaan onderlussen
gewoon door. Maar de medewer
king van de Vlaardingse predikan
ten laat nog steeds te wensen over.
Aandringen op een betere mede
werking heeft een averechts effect:
de predikanten gaan weJ elders pre
ken, maar niet in Ambacht. Men
Iaat deze zaak nu maar rusten, in de
hoop dat alles beter zal gaan als de
kerk gereed is.
De financiële grondslag voor de Be
thelkerk werd reeds gelegd in 1931
en wel door een legaat van duizend
gulden. Dit bedrag werd vastgezet
voor „cfe bouw van een kerk". Aan
gevuld met rente en met giften van
enige oud-VJaardingers kon een be
drag van 2093 gulden en 9 cent voor
de Bethelkerk worden gebruikt De
kerkbouw-commissie zag kans om
27.000 gulden bijeen te brengen. De
later zo bekend geworden „bouw
steen-actie" had ook ai 75 gulden
opgebracht en samen met de op
brengsten van de door dominee
Groenenberg geleide acties („kerk-
bouwreis naar verre landen" en „de
kerkbank"), aangevuld met een ie-
door Jan
Geert Majoor
met dank
aan Matthijs
A. Struijs van
de Gemeen
telijke Ar
chiefdienst
Vlaardingen.
ning van 35.000 gulden bij de Spaar
bank, was een totaalbedrag van
89.458 gulden en 61 cent beschik
baar.
Het werk werd op 21 april 1939 ge
gund aan de bouwmaatschappij On
der Ons voor 62.267 gulden en 61
cent. Leuke bijzonderheid is dat van
de slottermijn van deze aanneem-
som, groot 3.240,61 gulden, twintig
gulden werd afgetrokken „wegens
door oorlogsomstandigheden niet af
te maken werk"
Eerste steen
De aannemer is feitelijk direct na
de gunning begonnen met de werk
zaamheden. Op zaterdag I juli 1939,
's middags om half vier, was een
groot gezelschap op het bouwterrein
aanwezig om er getuige van te zijn
hoe dominee Heijer de eerste steen
legde en tevens een oorkonde in
metselde, waarop de namen van de
kerkvoogden en notabelen. De pre
dikant las vervolgens Genesis 28
(Jacobs droom): „En hij noemde de
naam van die plaats Beth-El, dat is
een Huis Gods".
Op 25 januari 1940 werd de kerk in
gewijd. Dominee Heijer opende de
dienst. Na de dienst was er eer re
ceptie en na afloop daarvan .werd er
nog kopje thee gedronken en een
foto gemaakt.
Voor de inrichting van de kerk wa
ren verschillende dingen geschon
ken, onder meer de motieven in de
glas-in-lood ramen. Het orgel
(ds. Groenenberg: „Mooi van klank
is het niet, wel sterk van geluid")
werd aangekocht van de Gerefor
meerde Kerk en is afkomstig uit de
gesloopte kerk aan de Binnensingel.
Hei orgel moest 1350 gulden kosten,
maar er werd duizend gulden voor
geboden. Uiteindelijk werd de koop
gesloten voor 130D gulden. De ver
plaatsingskosten waren ruim 500
gulden, maar dankzij een orgelactie
van de catechesanten van dominee
Grootjans was dit bedrag beschik
baar.
Zuinigheid
De kerk werd uiteindelijk 35 bij 15
meter, kreeg 538 zitplaatsen bene-
i5«n 174 op .de galerij. Eiken
meubilair. De vrije hoogte van het
schip is dertien meter bij een breed
te van 14.40 meier. De nok bevindt
zich 16.50 meter boven de begane
grond. De toren, nu dus eigendom
van de gemeente Vlaardingen, werd
uiteindelijk 31.50 meter hoog. De
spits is een ijzerconstructie en be
gint op 23 meier hoogte. Kerk en to
ren rusten op 225 palen van zeven
tien en twintig meter lang.
En dit alles werd gerealiseerd bin
nen het beschikbare krediet. Ster
ker neg; de eindafrekening sloot
met een batig saldo van 97 gulden
en 1 cent. Zuinigheid met vlijt
bouwt huizen als kastelen. Maar op
die manier ontslaan kennelijk ook
kerken!
