BMD/STREEK
5
BRIEVEN
'Als de zon
schij nt dan is
het feest'
HISTORISCH
TH-project Windenergie wel rendabel
Oud Schiedam in forse
financiële problemen
Binnen
stad
en
Hosman
IJsmakerKees van der Windt:
wmm
Dankzij wr i i "8 11
Ril*#.
vrijdig
23 m*f 1080
VD/SC/WW
Ha. ja, dat is leuk, heel
leuk. Hosman wil van
Schiedam een tweede Pa
rijs maken. U zult wel
denken: alweer reclame
voor die vreetient en dat
van mijn abonnements
geld. Toch hebben onder
getekenden gemeend voor
de argeloze lezer een paar
dingen uit het krantearti
kel van vrijdag jongstle
den recht te moeten zet
ten.
De eerste fout, die Hosman
maakt, is het feit dat hij
vindt dat afkeurenswaar
dige zaken, zoals overlast
van neringdoenden in de
binnenstad, een gewoonte
recht is; in sommige syste
men is slavernij en onder
drukking ook nog steeds
een gewoonterecht
Als de bewonersvereni
ging haar zin krijgt, dan
maak je het centrum dood,
zegt H. Wij vinden, dat als
je figuren als H. hun zin
geeft je dan het centrum
nog onleefbaarder maakt,
dus ook dood. Logisch, de
horeca piest direct en indi
rect de bewoners weg
(voorbeelden genoeg): toe
name van het horecabe-
stand en nog meer over
last, vandalisme et cetera.
H. vindt dat de bewoners
vereniging te gemakkelijk
voorbijgaat aan het belang
van de middenstand.
Waarschijnlijk bedoelt hij
horeca in plaats van mid
denstand. Met de midden
stand bestaat overleg (bij
voorbeeld in het SBS,
hierin kan iedere cen-
trumbelangstollende parti
ciperen, ook verwende
mensen). Het horeeabe-
lang gaat echter niet ver
der dan geld verdienen en
bewoners mond dicht en
geen oog dicht. De door
ons geproefde arrogantie
van H. zich representant
der middenstand en win
keliers te wanen is verve
lend voor de gezondden-
kenden onder hen (en dat
zijn er toch nog velen).
Hei is hier altijd een han
delscentrum geweest, zegt
H. Ja. maar dan wel zon
der vandalisme, trucks,
herrie, stank, nachtbra
ken, kotsen etc etc. H.
zegt: 1980 is geen 1880,
maar dan wel met dit ver
schil dat de mensen die in
1880 in Schiedam (cen
trum) werkten er ook
woonden. Terwijl het nu
zo is, dat de mensen die er
werken er niet wonen,
met alle gevolgen voor de
bewoners.
H. was toevallig eerder in
het centrum gevestigd dan
bepaalde bewoners, dus
mag geen enkele bewoner
meer schelden tegen mid
denstanders! zo stelt H. Nu
is er sinds eeuwen al een
komen en gaan van zowel
bewoners ais middenstand,
maar sinds H. hier is, mo
gen de bewoners niet meer
zeuren.
De middenstand zou in
verhouding belangrijker
zijn door de grote hoeveel
heid personeel en klanten,
met andere woorden, hoe
meer geld je verdient, des
te meer rechten heb je!
Tenslotte resten een paar
zielige opmerkingen, waar
we natuurlijk met op in
gaan, zoals die van het
muisstille Staphorst en het
verhaal van de dansschool
(wat H. duidelijk met be
grepen heeft). Overigens
zijn wij echt niet tegen een
gezellig terrasje op de Kor
te Dam en is hiermee de
gratis reclamecampagne
van Hosman wat ons be
treft afgesloten.
Bestuur bewonersvertni-
ging Schiedam-Centrum
Naschrift redactie:
Het is opvallend dom van
de bewonersvereniging te
denken, dat alleen zij in de
krant haar zegje mag doen
zonder daarvoor te hoeven
adverteren. In haar visie
kunnen middenstanders
alleen van zich doen ho
ren, als zij daarvoor beta
len. De krant, als medium
voor iedereen, maakt on
derscheid tussen nieuws
on reclame. Het artikel
over Hosman was geen lo
frede voor zijn w. .gelezen
gerechten, maar e»n reac
tie van de bistrohouder op
alle berichten van de be
wonersvereniging, waar
van onze krant door
gaans gratis me. "ng
maakt
1
§8
*3?
iJsmaker Kees van der Windt temidden van de ijsmachines.
Vlaardingert „Mama, mag ik nu eindelijk een ijssie?
Rob heeft er ook al eentje!", „Nee Paul, en nu niet
meer zeuren, anders krijg je nooit meer wat van
mama." Deze dialoog is ongetwijfeld veelvuldig te ho
ren nu de zon Nederland weer heeft veroverd. Een ijsje
hoort er bij. Was het vroeger nog een luxe, voorbehou
den aan een select gezelschap, nu eet iedereen, van
jong tot oud, een lekker ijsje.
In Vlaardingen is de ijsfabriek
Winzo al meer dan zestig jaar
actief op de ijsmarkt. De ijs
karren rijden bijna iedere dag
door de stad om het zelf gefa
briceerde ijs, naar oud-familie
recept, aan de man te brengen.
De familie Van der Windt be
gon in 1919 in de Stations
straat met de productie van ijs.
Het eerste jubileum het 25-
jarig bestaan werd in de
oorlog „gevierd". Het was 6
juni 1944 en D-day. Veel ijs
werd er in die tijd natuurlijk
niet verkocht omdat de men
sen in het laatste oorlogsjaar
wel andere dingen aan hun
hoofd hadden. Ondanks dat
heeft Wlnzo alles overleefd.
Een verklaring heeft de huidi
ge eigenaar Kees van der
Windt daar wel voor „IJs is
tijdloos, al kreeg je vroeger
een hele dikke voor heel wei
nig, terwijl dat nu allemaal
wat aangepast is. De jongeren
geven het geld tegenwoordig
veel makkelijker uit. Een sor
bet met verse vruchten en een
likeurtje wordt nu veel ge
makkelijker verkocht dan
vroeger. De oudere mensen
zijn wat behoudender. Vooral
ijs als toetje is sterk in opmars.
Het is in Nederland een ge
woonte geworden om na het
eten een ijsje te verorberen."
Soorten
IJs is er in vele soorten en
smaken. Het vanille ijs is nog
steeds favoriet bij de ïjskopers,
al wordt het malagaijs ook
steeds meer gevraagd. Kees
van der Windt volgt de ont
wikkelingen op de ijsmarkt op
de voet. ,,Ik ben in staat om 30
verschillende ijssoorten te pro
duceren. Dat doen we natuur
lijk niet iedere dag. Het is wel
zo, dat ik iedere dag vijf verse
soorten In de zaak heb. Neem
nu die oude wafels: man, daar
staan ze voor in de rij!".
Tijdens de feestdagen en in
het weekeinde heeft de ijsma-
ker het het drukst „Werkda
gen van meer dan 10 uur zijn
dan eerder regel dan uitzonde
ring. Ik heb het er graag voor
over. Ik zie het niet als een be
roep, maar meer als een roe
ping. Het is fijn als je de men
sen een lekker ijsje kunt aan
bieden. Dat is eigenlijk de
kracht van het bedrijf. De
kwaliteit moet voorop staan,"
aldus Kees van der Windt
Populair in Nederland is de
door
Chris Woerts
laatste jaren het Italiaanse ijs.
1 taliö is de bakermat van de
ijsfabrikage. Van der Windt:
„Italianen zijn verschrikkelij
ke smaakmakers, maar niet
echt goede ijsmakers. Die kom
ie alleen in Amerika tegen.
Daar vind je absoluut de beste
kwaliteit ijs ter wereld. Dat
komt omdat daar de eisen die
gesteld worden aan de kwali
teit veel hoger liggen. Hier
gaat m een roomijsje 2,5 pro
cent room, in Amerika 16 pro
cent."
Geen ijsetcr
Om bij te blijven bezoekt de
Vlaardingse tjsboer ieder jaar
de grote ijsbeurs m Italië. „Die
is altijd m La Garone in de
Dolomieten. Gewoon even kij
ken wat voor nieuwe smaken
er op de markt zijn gekomen.
Ais ik een ijsje eet. dan let ik
natuurlijk op heel andere din-
gen dan de doorsnee ijseter.
De smaak en de samenstelling
vind ik belangrijk. Overigens
moet ik wel vertellen dat tk
eigenlijk niet zo'n grote ijseter
ben".
Wat er nu precies allemaal
voor komt kijken voor het
produceren van ijs is en blijft
een geheim. „De kwaliteit en
de smaak is natuurlijk door de
jaren heen omhoog gegaan,
omdat de grondstoffen sterk
verbeterd zijn en omdat er te
genwoordig met magere melk
wordt gewerkt. Maar hoe het
nu precies gefabriceerd wordt
is voor jou een vraag en voor
mij een weet!"
Het eten van ijs is niet meer
zoals vroeger aan seizoenen
gebonden Toen was hel een
echt zomerproduct. Tegen
woordig is dat anders. De gro
te ijsfabrieken van Nederland
produceren het hele jaar door
en Kees van der Wmdt blijft
met zijn bedrijf zeven maan
den per jaar open. In de win
termaanden krijgen de auto's
een opknapbeurt en wordt er
naarstig gespeurd naar nieuwe
smaken en soorten.
Feest
Topdagen zijn er altijd. „Joh,
als de zon maar even schijnt is
het feest. Toch zegt dat tegen
woordig met meer zoveel. De
mensen kopen ook wel een ijs
je als het regent. Wij brengen
het ijs naar de mensen toe en
dan merk je toch wel dat ze
het ijs eerder kopen We heb
ben bijvoorbeeld weer zo'n
oude handkar in bedrijf. De
mensen vinden het leuk om
bij de ouderwetse ijscoman een
ijsje te kopen."
De concurrentiestrijd die ge
voerd wordt op de ijsmarkt is
hard en fel. Zo kwam er enke
le jaren geleden het zogenaam
de yoghurtijs op de markt. Dat
was afkomstig uit Amerika
waar het reuze populair zou
zijn. Kees van der Wmdt moet
er hartelijk om lachen. „Hoe
komen ze erbij? Ik heb het nog
nooit gezien m Amerika. Het
zal misschien best bestaan,
maar razend populair is het
daar in ieder geval nooit ge
weest. Het ging hier in Neder
land dan ook gigantisch de
mist in."
fShff «Mafte-Ua
»i?w-
i:»SAli
yfjï^r
De door de TH van Delft ontwikkelde windturbine. Aan de
uiteinden van de wieken de windvanes, die het vermogen aan
energie sterk verhogen.
Hoek van Holland-
Delft De totale hoe
veelheid energie in de
luchtmassa boven ons
land is een veelvoud van
de nationale behoefte aan
energie. Het ligt voor de
hand te proberen iets van
dit enorme reservoir af te
tappen en het dienstbaar
te maken,
Een poging daartoe in een pe
riode. dat het gebruik van fos
siele energie is uitgegroeid tot
een wereldomvattend vraag
stuk is actueel. Het probleem
is echter of windenergie zoda
nig ontwikkeld kan worden,
dat het in economisch opzicht
de moeite waard is en dat voor
de aanwending daarvan geen
grote windmolenparken aan
gelegd hoeven te worden.
Het nuttig gebruik van de
wind is niet nieuw. Onze voor
ouders hebben er sinds de vijf
tiende eeuw door middel van
de traditionele windmolen
dankbaar gebruik van ge
maakt, doch pas in de moder
ne tijd is dankzij de aërodyna
mica bekend geworden op
welke wijze dat geschiedde.
Met een molen wordt zoveel
mogelijk windenergie aan de
luchtstroom onttrokken, om
die als mechamche energie
aan de as af te leveren. De
luchtstroom moet zoveel mo
gelijk door de wieken worden
afgeremd, teneinde beweging
senergie vrij te maken en af te
staan aan de wieken. Tevens
moet er voor gezorgd worden,
dat de luchtstroom door de
wieken zo groot mogelijk is
om een zo hoog mogelijk ren
dement aan energie te krijgen.
Groter vermogen
De maximale hoeveelheid
wind-energie die aan de lucht
stroom valt te onttrekken is
iets meer dan de helft van de
hoeveelheid die 'op de wind
molen afstroomt. Lange tijd is
gemeend dat een verhoging
van de energie door wind
kracht niet mogelijk was. Een
werkgroep van de afdeling
luchtvaart-en ruimtevaart
techniek van de TH-Delft
heeft inmiddels aangetoond,
dat het wel mogelijk is om per
massa-eenheid lucht een gro
ter vermogen vrij te maken.
Deze werkgroep staat onder
leiding van dr. ir. Th. van Hol
ten en maakt deel uit van het
Nationaal Onderzoekprogram
ma Windenergie. Het rijk stel
de voor dit programma 18,5
miljoen gulden beschikbaar.
Ongeveer een miljoen gulden
is voor de TH-Delft beschik
baar gesteld om de mogelijk
heden tot aërodynamische
procesverbeteringen te explo
reren
De TH-groep in circa drie jaar
actief. De Deiftse onderzoe
kers toonden aan, dat het pro
ces van reeds gebouwde expe
rimentele molens sterk verbe
terd kan worden door het aan
brengen van zogenaamde tip-
vanes aan de uiteinden van de
wieken. Met dergelijke verbe
terde windmolens is aanmer
kelijk meer energie uit de
wind te halen dan een gelijk
waardige in Petten gebouwde
molen. Deze is uitgerust met
een tweebladige rotor met een
diameter van 25 meter en le
vert een vermogen van onge
veer 300 kilowatt, De werking
van deze 'windturbine' is in
Êrmcipe gelijk aan de ons be
ende bovenkruier. Het ver
schil zit hem m de betere
vormgeving van de wieken en
een hoger toerental. Een com
puter regelt de draaisnelheid
en het op de wind zetten. Het
vermogen is vijf maal zo groot
als de traditionele molen,
In de praktijk
Wal de TH-onderzoekers heb
ben ontdekt is, dat door toe
passing van de wmdvanes
voor een gelijkwaardige molen
als die te Petten, tenminste
twee tot drie maal zoveel ener
gie aan de wind kan worden
onttrokken. De mogelijkheid
om het vermogen nog verder
op te voeren wordt met uitge
sloten geacht. Het voorberei
dende werk met proefmodel
len in de windtunnel van de
TH is mmddels achter de rug.
De volgende stap is een toet
sing aan de praktijk, waarvoor
deze week in Hoek van Hol
land voorbereidende maatre
gelen zijn getroffen. Op het
terrein van de Stichting Ener
gie Anders is een windturbine
met een diameter van tien me
ter op een achttien meter hoge
mast geplaatst.
De investering vergde 40.000
gulden, die door een potentiele
eigenaar in relatief korte tijd
terugverdiend kan worden als
hij de geproduceerde stroom
zelf gebruikt. Het restant is te
verkopen aan het electrici»
teitsbedrijf. De tweede molen
maakt deel uit van het experi
ment van de TH-Delft. Dezer
dagen is dc kloeke stalen mast
geplaatst, die op een later tijd
stip wordt uitgerust met de
feitelijke van tipvanes voorzie
ne molen. Deze krijgt een
doorsnede van 8,5 meter en zal
in staat zijn 40 kilowatt stroom
te leveren. Voor de Deiftse on
derzoekers waren op het ter
rein aanwezig ir. G.vanKutk
en drs G. van Bussel. Zij deel
den mee, dat het er in principe
om gaat de in de windtunnel
opgedane ervaringen in de
open lucht te herhalen.
Turbulentie
Buiten heeft men te maken
met turbulentie, tets wat zich
in een windtunnel met voor
doet Het tweede doel is het
berekenen van het trillings-
ecffect van de toren ten be
hoeve van de veiligheid, om
dat in de praktijk molens wel
eens door het ontstaan van
breuken kapotgaan. Dat is een
gevolg van wisselende belas
ting. ,,Als alles goed uitpakt
dan zal een volgende stap zijn
het ontwikkelen van een pro-,
totype, waarmee het experi
mentele stadium zal zijn afge
sloten*. aldus ir. Van Kuik. Hij
verwacht, dat de serie proef
nemingen in Hoek van Hol
land ongeveer twee jaar in be
slag zullen nemen. Het fijne
van het proefmodel vindt hij,
dat deze inklapbaar is, waar
door het mogelijk wordt ge
makkelijk veranderingen aan
te brengen.
Sommige middelgrote bedrij
ven hebben al blijk van be
langstelling gegeven, omdat
windenergie op du moment
ongeveer 10 cent per kilowatt
gaat kosten. De Deiftse onder
zoekers verwachten, dat deze
prijs over twee jaar tot zes cent
teruggebracht kan worden,
waar een toenemende prijsstij
ging van de huidige energie
kosten tegenover zal staan.
„Dit hier is een eerste stap.
maar wij denken nog verder ie
kunnen en wel naar een meer
compactere molen. Het sy
steem geeft de mogelijkheden.
Het fundamentele idee, dat
windenergie met rendabel te
maken zou zijn ts doorbroken.
Er is aangetoond, dat het toch
kan", aldus ir. Van Kuik.
Een tekort aan geld dekken
door leningen af te sluiten
is een verschijnsel dat al
eeuwen oud is. Overheid en
particulieren leenden ook
vroeger reeds geld om be
paalde uitgaven mogelijk te
maken. Was de schaarste
aan geld groot, dan betaalde
men grif een hoog renteper
centage.
In het jaar 205 voor Chris
tus werd door het s „Isbe-
stuur van Milete '■Jein-
Azië) geld geleend aan bur
gers. De inschrijvers zetten
hun geld uit voor 'het le
ven* en kregen 10 procent
rente per jaar. Bij hun dood
verviel het geleende bedrag
aan de stad. Om dit ook
voor ouderen aantrekkelijk
te maken, had m* n aan
deze lening een soort begra
fenisverzekering gekoppeld.
Na hun overlijden kregen
de verwanten het begrafe-
nisgeld uitgekeerd.
Ondanks discussies over de
aanvaardbaarheid van rente
is lenen altijd aantrekkelijk
gebleven. Het hofleven en
de oorlogen kostten de vor
sten in de Middeleeuwen
veel geld. Zij leenden dit
van de steden, die op hun
beurt leningen bij de bur
gers afsloten. De steeds toe
nemende last van de uit te
keren rente werd de steden
fataal. Onophoudelijk moes
ten zij lenen tegen een ren
tepercentage van 10 tot 15
procent. Men vulde het ene
gat met het andere: lenin
gen sloot men af om de
oude rentelasten te betalen.
Uit de 'enquesie' van 1494
bleek dat vele steden hun
renteschuld met konden
voldoen.
In Schiedam was de finan
ciële toestand vrij slecht.
Van 1473 tot 1475 bedroeg
de rente en aflossing 2300
ponden per jaar. De totale
inkomsten berekende men
jaarlijks op 4800 ponden. In
1494 waren ondanks ver
dubbeling van de belastin
gen de inkomsten vermin
derd tot 2325 ponden. Repa
raties aan de vesten, poor
ten en bruggen kostten zo'n
1200 ponden. Van het reste
rende bedrag betaalde men
in één jaar drie maal belas
ting. Voor aflossingen en
rentebetaling schoot weinig
over.
Achterstand in de uitbeta
ling kon niet uitblijven. In
drie jaar tijd beliep zij 8460
ponden. Bij de burgerij viel
bijna niets meer te lenen of
te belasten. Hun gezamen
lijk vermogen bedroeg in
1486 120.000 gulden, maar
in 1494 werd dit bedrag op
de helft of minder geschat-
Men probeerde uit het slop
te geraken door renteverla
ging (soms tot de helft) of
uitstel van betaling. De *bc-
lastingschroef' werd toch
weer aangedraaid. Deze be
lastingsverhoging en verde
re bezuinigingen verhinder
den niet, dat er weer ge
leend moest worden. Met
het gevolg dat in 1514 de
toestand nog slechter was.
Op last van de regering
werd, vrij geregeld, de beta
ling van renteschulden op
geschort. Voor beleggers
waren het slechte tijden.
In het midden van de zes
tiende eeuw zakte het ren
tepercentage tot 8,3 procent.
De daling hield aan. Om
streeks 1570 leende men te
gen 6,25 procent. Na de ver
overing van Den Briel in
1572 begon de rente te stij
gen, De 80-jarige oorlog
slokte veel geld op en het
rentepercentage liep weer
op naar 8,3 procent. Dezelf
de problemen ontstonden:
de interest kon niet worden
uitbetaald. Met toestemming
van de Staten van Holland
werd de uitbetaling drie
jaar uitgesteld. De achter
stand was groot: in 1577 had
men deze nog niet ingelo
pen.
Vanaf 1599 deden de staten
verwoede pogingen de ren
telasten te verlagen. Een
langzaam, maar gestaag suc
ces: In 1599 bedroeg de ren
te nog 8.3 procent, in 1655
door Albert Brouwer
was het tot 4 procent terug
gebracht Voor de belegger
was de opbrengst vrij groot,
want de koopheden zagen
op dat moment kans voor 3
procent geld aan te trekken.
In de periode van 1677 tot
1679 leenden de Vlaardïn-
gers en Schiedammers geld
tegen een gemiddeld rente
percentage van 5 procent
per jaar. Leningen werden
afgesloten voor de aankoop
van hüizen, schepen en met
nader omschreven doelein
den. Het pas verworven be
zit vormde het onderpand.
Honderd jaar later leende
men tegen 3 a 3,5 procent
De looptijden van een hypo
theek op een huis waren
ongeveer 30 jaar. Ook le
ningen op middellange ter
mijn kwamen voor. Een le
ning voor de betaling van
353 gulden aan geleverde
materialen en arbeidsloon
werd met 1 gulden per
week afgelost, echter wel
met een rentepercentage
van 4 procent
voor de aankoop van
een huis, bijvoorbeeld aan
de ook toen al bestaande
Lange Haven in Schiedam,
werd een hypotheek over
30 jaar afgesloten. De ren
te: 3 tot 3,5 procent per
jaar.
