Ontwikkelingshulp vanuit de lucht
w
i
-J
ff?;
Drie-dimensionaal
Zout
Hotel
vrijdag
20 juni 1980
VD/SC/WW
Schoonhoven Landbouw,
f*. Voor vrijwel iedereen in de
westerse wereld een
doodnormale zaak, waarbij we
ons niet of nauwelijks
realiseren dat het gemis van
de produkten, die deze
landbouw voortbrengt, een
ware katastrofe voor onze
voedselvooziening zou
betekenen. In veel derde
wereldlanden is dit gebrek aan
landbouwprodukten vaak
maar al te zeer een feit. Te
vaak is het al dan niet
aanwezig zijn van landbouw
letterlijk een kwestie van
leven of dood. Hierbij hoeven
wij alleen maar aan
bijvoorbeeld de Sahellanden te
denken. In het streven van
'deze landen naar ontwikkeling
én verbetering van de
landbouw worden
luchtfotografie en
tegenwoordig zelfs
satellietfotografie als
onderzoekmiddel gebruikt. Bij
deze vorm van onderzoek
speelt een Nederlands
instituut, het in Enschede
gevestigde International
Institute for Aerial Survey and
Earth Sciences (ITC), een grote
rol.
De ontwikkeling en verbetering
van de landbouw in ontwikkelings
landen is voor de bevolking van
zeer grote betekenis. De omstandig
heden waaronder men landbouw
bedrijft zijn vaak dermate primitief,
dat de opbrengsten niet. of ternau
wernood voorzien in de behoeften.
Ook ontbreekt vaak de nodige ken
nis omtrent de bodemgesteldheid en
mogelijke geschiktheid voor bepaal
de gewassen, hetgeen mede tot ge
volg heeft dot de bodem niet opti
maal wordt gebruikt en de resulta
ten minimaal zijn. Een gedegen
vorm van bodemonderzoek is dan
ook een eerste vereiste, wil men de
landbouw op hoger peil brengen.
Welke gronden gaat men echter aan
een nader onderzoek onderwerpen?
Sommige stukken kan men natuur
lijk zonder meer overslaan, omdat
ze niet aan een aantal basisvoor
waarden zoals aanwezigheid van
water, geschikte bodemsamenstel
ling -en niet al te heuvelachtig -
voldoen. Maar hoe komt men er nu
achter welke gebieden een nader
onderzoek waard zijn en welke
niet? Men kan natuurlijk hei hele
land afreizen en de op het oog ge
schikte gebieden nader onderzoe
ken. Door de onnoemelijke uitge
strektheid van de meeste van deze
landen is dit echter een tijd- en
mankracht verslindende methode
en praktisch niet uitvoerbaar. Veel
efficiënter is het om aan de hand
van landkaarten vooraf mogelijk
geschikte gebieden te selekteren.
Natuurlijk moet men dan wel ever
volledige en betrouwbare kaarten
kunnen beschikken en hier ont
breekt het nog wel eens aan in veel
ontwikkelingslanden. Menig onder
zoek dient dan ook in de eerste
plaats te starten met het maken van
kaarten.
Het vanuit eigen waarneming in
kaart brengen van elke meter
Het lesvliegtuig van het ITC, van waaruit luchtfoto's worden genomen.
Luchtfotografie
hulpmiddel bij
landbouwonderzoek
grond, die men ziet is een methode
die men tegenwoordig niet meer ge
bruikt. Het vliegtuig en de fotogra
fie zijn middelen die men thans
hanteert. Hoe wordt de luchtfoto nu
tot landkaart? Bij het fotograferen
wordt er voor gezorgd dat ieder deel
van hewt bevlogen gebied op min
stens twee opvolgende, elkaar ge
deeltelijk overlappende foto's voor
komt. Hiervoorwordt het mogelijk
om met behulp van speciale appara
tuur (stereoscoop) een drie-dimen
sionaal beeld te vormen van het be
treffende gebied. Dit wil zeggen dat
men niet alleen lengte en breedte
van het gebied kan meten, maar
ook de hoogte, de bergen en de da
len. Dat drie - dimensionale beeld
wordt tenslotte verder uitgewerkt f
tot een volledige landkaart van het
betrokken gebied, waarbij tevens de
hoogteverschillen worden aangege-
Op dat moment heeft men echter
alleen nog maar een landkaart, die
slechts ccn zeer beperkte indruk
kan geven over mogelijkheden voor
de uitoefening van de Landbouw.
Men weet «ets over de aanwezigheid
V3n water en eventuele hoogtever
schillenmaar over bodemgesteld
heid ontbreekt in dit stadium nog
alle informatie. Systematische be
studering van de luchtfoto's door
deskundigen levert echter een schat
van gegevens op omtrent zaken als
Fulco
Seegers
de aard van het gesteente, de huidi
ge begroeiing en de mate waarin
erosie (uitslijpen van de bodem door
water) voorkomt.
Samenvoeging van al deze gegevens
levert dan een goed beeld op van
die gebieden waar men hel opzetten
van landbouwprojecten wil onder
zoeken. Gegevens, die men eventu
eel niet van foto's kan aflezen wor
den tenslotte ter plekke verzameld.
Sinds enige tijd worden tevens ge
gevens ontleend aan foto's, die van
satelieten afkomstig zijn. Op deze
foto's genomen van vele honderden
kilometers hoogte kan men stukken
terrein van vijftig bij zeventig me
ter duidelijk onderscheiden. Zeer
binnekort gaat er zelfs een sateliet
de ruimte in. die het mogelijk
maakt om stukken terrein van
twintig bij twintig meter te onder
scheiden. Door de grote hoogte,
waarop deze foto's worden gemaakt
is er schaal ervan natuurlijk erg ge
ring. Voor het in eerste instantie
onderzoeken van grote gebieden
met hun belangrijke verschillen zijn
zij echter uitermate geschikt
Dat ondanks de luchtfotografie het
onderzoek op de grond zelf toch nog
noodzakelijk is, blijkt uit het vol
gende voorbeeld. In de Soedan (Af
rika) onderzocht men de mogelijk
heid om de oevers van ccn rivier
via bevloeiing met het rivierwater
voor landbouw geschikt te maken.
Onderzoek van kaarten wees op
niets de doorgang van het project in
de weg zou staan. Het ter plaatse
nemen van een grondmonster leid
de echter tot de verrassenden ont
dekking, dat vrijwel onder de to
plaag van de oeverbodem een zout
laag lag. Als men tot bevlociiing zou
zijn overgegaan, had dit betekend
Ook de bodemtemperatuur kan aan de hand van luchtfoto's
kerk In de Alblasserwaard. Te midden van de landerijen ziet men
Kan worden opgemaakt, dat de temperatuur van de grond op de
de omliggende gronden.
worden vastgesteld. Deze foto werd gemaakt in Giessen - Oude
een waterput met daar aangrenzend de camping. Uit deze foto
camping aanmerkelijk warmer (op de foto lichter) is dan die van
De landbouw in de westerse wereld
wordt tegenwoordig geconfronteerd
met moderne problemen als milieu
vervuiling, ruilverkaveling en het -
mede daardoor - verdwijnen van
beplantingen.
Ook aan het onderzoeken van deze
catagorie problemen levert het ITC
via luchtfotografie en daarmee sa
menhangend onderzoek een bijdra
ge. Dat dit soms tot onthutsende en
verontrustende resultaten leidt
blijkt uit een onderzoek in het ruil-
verkavelingsgebied rond het in de
Achterhoek gelegen Borculo. Het
onderzoek vond plaats in de jaren
1964 - 1974. Aan net eind van het
onderzoek kwam men tot de schrik
barende conclusie dat gedurende
het ruilverkavelingsproject maar
liefst zeventig procent van het hout
bestand (bomen en heggen en der
gelijke) was verdwenen.
Ook doet het instituut onderzoekin
gen op het gebied van het lozen van
schadelijke stoffen en het daardoor
ontstane vervuiling van landbouw
grond.
ITC meewerkt aan het onderzoek
ten behoeve van de moderne land
bouw, richt men zich toch voorna
melijk op het hoofddoel namelijk
Ibet van grote hoogte' leveren van
een bijdrage aan de Nederlandse
ontwikkelingshulp.
Instituut
Het zal duidelijk zijn, dat bij deze
vormen van onderzoek aan betrok
ken personen hoge eisen worden
gesteld voor wat betreft het oplei
dingsniveau en deskundigheid. In
de meeste ontwikkelingslanden is
het echter onmogelijk om via een
gerichte vakstudie een verdere spe
cialisatie te ondergaan op het gebied
van bovengenoemde onderzoekmet
hoden.
Een van de weinige mogelijkheden
om zich te specialiseren wordt gebo
den in Nederland, aan het in En
schede gevestigde International In-
tsilulc for Aerial Survey and Earth
Sciences (3TC). Dit door de ministe
ries van Ontwikkelingssamenwer
king en door Wetenschapsbeleid ge
subsidieerde instituut leidt mensen
uit ontwikkelingslanden op in alle
facetten van onderzoek met behulp
van luchtfotografie. Overigens
spreekt met bij het ITC niet van
luchtfotografie alleen, maar ge
bruikt men de term Remote Sen
sing, wat zoveel betekent als waar
nemen op afstand en waarmee men
alle waarnemingen vanuit de lucht
omvat.
Niet alleen de techniek van het in
kaart brengen van gebieden aan de
hand van lucht- of sateliet foto's
wordt hier onderwezen. Ook het
vliegen en navigeren ten behoeve
van het maken van luchtfoto's is
een apart vak, alsmede het daad
werkelijk maken van foto's en de
verdere uitwerking daarvan.
Oe lozingsplaats van een elektrische centrale. In het water Is duidelijk het geloosde koelwater te zien.
dat grote hoeveelheden zout waren
opgelost; met het water de land
bouwgronden zou hebben bereikt
en via een desastreuze verzilting
alle landbouwgewassen zou hebben
vernield. Het irrigatieplan is dan
ook in de prullenmand verdwenen.
