STAD/STREEK
Schiedam lijkt opvallend
veel op arm Sippimaduwa
'Sidderend van ellende
kwam ik de raad binnen
HISTORISCH
v«n
tiro mmeu bezoekers
To os van Kranenburg (Open Groepering):
Hoge belastingen
oorzaak van de
werkeloosheid
Üraêb - - sl
ia»®
m
Prijs
winnaars
paas-
puzzel
VROUWEN
IN DE,
POLITIEK
ff É?JT
Schiedam 's Nachts droomt Hans Kreischer er weieens van. Hij ziet dan drommen men
sen hun uiterste best doen om tijdens de tweedaagse manifestatie over Sippimaduwa een
plaatsje in de afgeladen Korenbeurs te krijgen. Maar dat zijn maar dromen en het komende
weekend gaat het om de realiteit. De werkgroep Sippimaduwa uit Schiedam presenteert dan
het resultaat van ruim een half jaar keihard werken. En het is de bedoeling dat veel Schie
dammers dat komen bekijken en op die manier geld in het laatje" waarmee de werkgroep
Sippimaduwa ook dit jaar weer een project in het dorp in Sri Lanka kan financieren.
De werkgroep verwacht dat
veel mensen het gebeuren in
de Korenbeurs bijwonen. Hoe
veel? Dat hangt een beetje van
het weer af, vreest Hans Krei
scher die secretaris van de
werkgroep is. Want het ko
mend weekend opent ook
zwembad Groenoord haar
poorten en die eerste dag is
het gratis zwemmen. De vrees
bestaat dan ook dat bij warm
weer veel mensen de water
pret verkiezen boven de ont
wikkelingshulp. Kreischer:
„Het klinkt niet zo aardig,
maar ik hoop dat het zaterdag
en zondag geen warme dagen
zullen worden.'*
Vriesekoop
Niet naar het zwembad gaat in
ieder geval Schiedams burge
meester John te Loo. Zaterdag
opent hij om elf uur het Sippi-
door
Richard Stomp
maduwa-weekend in de Ko
renbeurs. De eerste burger
van Schiedam geeft daarmee
het startsein voor een week
end vol activiteiten /rijwel
allemaal iets te ma .nebben
met het 215 inwon*..tellende
dorpje in het voormalige Cey
lon. Alleen het tafeltennis
heeft weinig met het verre
dorp van doen. Maar dat is
voornamelijk in het program
ma opgenomen om mensen
naar de Schiedamse Koren
beurs te krijgen. Iedereen
krijgt de gelegenheid om op
zondag tegen Nederlands top-
tafeltennis-dame Bettine Vrie
sekoop een balletje te slaan.
Zaterdag en zondag kunnen
enthousiastelingen pingpongen
tegen haar teamgenoot Ronald
Rijsdorp.
Maar behalve dat tafeltennis
sen heeft alles in de Koren
beurs het komende weekend
op de een of andere manier te
maken met het dorp Sippima
duwa. Zelfs de dam-simultaan
die zaterdag om twaalf uur is
gepland heeft meer met Sri
Lanka te maken dan met
Schiedam: gespeeld wordt met
het oorspronkelijke damspel
van Aziatische komaf waar
het Europese dammen later
van is afgeleid.
Centraal staat zaterdag en zon
dag de tentoonstelling over
Sippimaduwa die door de le
den van de werkgroep is ge
maakt. De expositie zal vol
gens Hans Kreischer veel
Schiedammers verbaasd de
wenkbrauwen doen fronzen,
want er blijken tussen het
straatarme dorp met 215 inwo
ners en het veel grotere en rij
kere Schiedam veel meer
overeenkomsten bestaan dan
je eigenlijk zou verwachten.
Sandra en Manilla
Kreischer weet daar alles van.
Als enige van de werkgroep is
hij zelf in Sippimaduwa ge
weest en het is ten dele zijn fo
tomateriaal dat voor de exposi
tie is gebruikt. Bovendien staat
zijn nichtje Sandra model voor
het leven in Schiedam. Sandra
wordt de gehele expositie door
vergeleken met Manula een
meisje van dezelfde leeftijd uit
Sippimaduwa.
Kreischer: „De werkgroep
Sippimaduwa bestaat nu drie
jaar en is opgericht toen Hans
van den Broek terug kwam
van een bezoek aan Sri Lanka.
Hij was daar in contact geko
men met een onderwijzer uit
het dorp Sippimaduwa, in het
arme Oosten van Sri Lanka.
Hans tafeltennist bij de Koren
beurs en begon na zijn terug
komst een potje voor het dorp
in te stellen. Iedereen die van
hem verloor met tafeltennis
betaalde een gulden voor het
dorp. Ja, op die manier is het
eigenlijk begonnen destijds.'*
Guldens vormen nog steeds de
basis van de financiële moge
lijkheden van de werkgroep.
Ér zijn in de stad ongeveer
vijftig steunleden die elke
maand een gulden of een gul
den vijftig betalen. Dat levert
een krappe zeshonderd gulden
per jaar op. Met dat bedrag
kan de werkgroep onmogelijk
elk jaar een project steunen en
daarom hoopt men ook op gif
ten en staat men soms met een
standje bij stedelijke gebeurte
nissen. Zo komt men onder
andere op de welzijnsmarkt
die elk jaar in mei wordt ge
houden.
Toch kwam men het vorige
jaar nog geld tekort voor het
landbouwproject van driedui
zend gulden. Uiteindelijk heeft
toen maar een van de leden
van de werkgroep zevenhon
derd gulden uit eigen zak be
taald om het bedrag bijeen te
krijgen. Kreischer hoopt dat
een dergelijke aanslag op de
eigen portemonnee het ko
mend jaar niet nodig zal zijn.
En als zijn droom uitkomt en
Schiedammers in drommen
een bezoek brengen aan de
Korenbeurs, dan zit het wat
dat betreft wel goed.
Een half jaar lang werkten leden van de werkgroep Sippimaduwa aan de expositie die ko
mend weekend centraal staat op de manifestatie in de Korenbeurs.
Maasland „M'n eerste raadsvergadering zal ik nooit verge
ten. Een kring van kwaaie koppen keek me aan toen ik mijn
intrede deed in de Maaslandse gemeenteraad. Dat ik één van
de eerste vrouwen was die zich in dit dc- met de gemeente
politiek ging bezig houden, nu ruim 2es jaar geleden, had
daar niets mee te maken. Nee, ik was de vertegenwoordig
ster van een nieuwe partij, die 2ïch in ce vic- jaar van haar
bestaan behoorlijk pittig en kritisch had opgt. teld. Ik was de
meid die oppositie kwam voeren! Het was overduidelijk dat
dit me niet in dank werd afgenomen. Wtjr&elijk sidderend
van ellende heb ik de eerste zittingen doorstaan!"
Toos van Kranenburg kan er
nu om lachen. Een blonde,
tengere vrouw, jonger ogend
dan haar 48 jaren. Ze voegt er
onmiddellijk aan toe dat de
sfeer in de Maaslandse ge
meenteraad nu aanmerkelijk
verbeterd is en dat het 'sidde
ren' al heel gauw voorbij was.
Piepkleine staaltjes van wat
moeder Natuur vermag liggen
om haar heen: gedroogde bloe
metjes, grasjes, blaadjes. Ze
worden door Toos van Kra
nenburg tot kunstzinnige col
lages verwerkt Pas dan zie je
goed hoe mooi ze zijn. „Het is
bijna allemaal spul dat hier in
en rondom Maasland in het
wild groeit," zegt ze. „Jawi^L
het is een heidens gepriegel.
Maar ik heb geduld, ik blijf
net zo lang rommelen tot het
naar m'n zin is, ik heb gevoel
voor het détail. Daarom voel
ik me in de dorpspolitiek ook
best op mijn plaats. Het dorp is
klein, je kunt alles overzien, je
De paas-puzzel, die enkele
weken geleden in onze
krant heeft gestaan, heeft
heel wat reacties opgele
verd. Veel puzzelaars heb
ben de moeite genomen
om hun oplossingen in te
sturen, en enkele van hen
zijn in de prijzen gevallen.
De hoofdprijs, een filmca
mera, is gewonnen door
mevrouw L. van Nieu-
wenburg, Prins Hendrik
straat 60 in Vlaardingen.
Een schrijfmap is gewon
nen door de volgende per
sonen:
mevrouw C. v. d. Velden,
Luxemburgweg 61, Vlaar
dingen, A. Ouweneel, van
Oldenbameveldstraat 173,
Schiedam, Gerda van der
Linde, Madoerastraat 23,
Vlaardingen, Mevrouw
M. M. v. d. Marei, Huys-
manstraat 37, Schiedam,
J. Jansen, Buizerdstraat
38, Vlaardingen.
Een schrijfblok is gewon
nen door
N. Schouten, Eijkman-
straat 10, Vlaardingen,
J. van Boerum, Bankasin-
gel 72, Vlaardingen, H, J-
v. Gijn, Arnold Hoog
vlietstraat 56, Vlaardin
gen, S. P. Boon, Valerius-
straat 101, Vlaardingen,
Lia Streefkerk, Perenlaan
36, Schiedam.
De troostprijzen gaan naan
D. Frauwenhof-Meerkerk,
Nieuwehaven 271, Schie
dam, J. de ICeyzer, Aal
scholverlaan 218, Vlaar
dingen, A. Putters, Rem
brand daan 66, Schiedam,
N. de Klerk, Meiisstoke-
laan 62, Vlaardingen, Me
vrouw Kleyzen-Hooze-
mans. Nieuwe Damlaan
672, Schiedam, W. Groen-
horst van Leeuwe, P.J-
Troelstralaan 75, Schie
dam Mevrouw A. P. Banen,
Rubensplein 7a, Scniedam,
R. C. v. Woerden, Aal
scholverlaan 123, Vlaar
dingen, Mevrouw Ver-
hocgh, Schepen weg 4,
Vlaardingen, Fam. v. Ze-
venter, 3e Maasweg 8,
Vlaardingen.
Alle prijswinnaars hebben
inmiddels schriftelijk be
richt gehad.
tijd terdege voor; ik weet waar
ik het over heb, maar nog
steeds schiet ik naar mijn ei
gen idee te kort in mijn pre
sentatie. Ik stel hoge eisen aan
mezelf; ik heb de afgelopen ja
ren veel geleerd, maar ik ben
nog lang niet tevreden".
„Zou je de Maaslandse vrou
wen politiek bewust willen
noemen?"
„Afgaande op het aantal men
sen dat hier in het dorp komt
stemmen bij de verkiezingen
zeg ik ja! Het opkomst-preeen-
door Tineke Diepenhorst
foto's Jaap Rozema
kunt ie in de details verdiepen.
Je blijft je realiseren dat je
voor mensen bezig bent en je
kunt inspelen op individuen
en niet op vastgeroeste ideeen.
In een grotere gemeente zou
ik niet als raadslid willen en
kunnen werken. Hel directe
contact met de mensen hier is
voor mij de belangrijkste im
puls".
Kleine gemeenschap
„Wat heelt je bewogen om je
als raadslid voor de Open
Groepering verkiesbaar te
stellen?"
Toos van Kranenburg: „Bijna
twintig jaar geleden ben ik
hier in het dorp komen wo
nen. Het was een kleine ge
meenschap, waar de mensen
elkaar bij naam en toenaam
kennen. En toen werd ik al
gauw geconfronteerd met het
feit dat draagkrachtige nieuw
komers van buiten het dorp
konden kiezen uit een ruim
aanbod van koopwoningen en
lapjes grond- Voor de finan
cieel minder goed bedeelde
Maaslandse bevolking zag de
huisvesting er echter minder
rooskleurig uil. Betaalbare
huurwoningen werden niet of
nauwelijks gebouwd, de socia
le woningbouw is jarenlang
door de gemeente verwaar
loosd. De bevolkingsopbouw
van het dorp veranderde daar
door de import kwam binnen,
de MaasLanders trokken weg
naar buurgemeenten waar ze
wèi een huis konden huren.
Deze onrechtvaardigheid was
eigenlijk de belangrijkste drijf
veer om me in de politiek te
storten, onvoorbereid, jazeker,
Bijna honderd jaar geleden
zette een eigenzinnige jonge
vrouwAletta Jacobs, de strijd
in voor het vrouwenkiesrecht.
Ze had al eerder geschiedenis
gemaakt, door als eerste
vrouw in Nederland aan een
universiteit te studeren en te
promoveren waarna ze zich als
arts in Amsterdam vestigde-
.Daarnaast was ze aktief op
velerlei terreinen die de posi
tie van de vrouw zouden ver
beteren.
Het vrouwenkiesrecht was
voor haar echter de belang
rijkste activiteit omdat met dit
wapen al die vrouwenbelan-
gen het best te behartigen zou
den zijn. In 1920 vond haar
strijd zijn bekroning toen het
actief vrouwenkiesrecht in de
wet werd vastgelegd.
Wij spraken met een aantal
vrouwen uit de regio, verte
genwoordigsters van verschil
lende politieke partijen, die
van dit recht gebruik maken.
Vandaag: Toos van Kranen
burg, die deze serie afsluit
„Ik was de meid die oppo
sitie kwam voeren!"
voor mensen bezig bent, dat de
beslissingen die in een raad
worden genomen op die men
sen van toepassing zijn, gevol
gen voor ze hebben."
Voorsprong
„Heb je de indruk dat het voor
jou als vrouw moeilijker was
om politiek te bedrijven dan
voor een man?"
Toos van Kranenburg.' „Het
was voornamelijk gebrek aan
ervaring dat me parten speel
de: het spreken in het open
baar, de vergadertechniek, de
interrupties die je uit je con
centratie halen. Wat dat be
treft hebben mannen, en mis
schien ook vrouwen die in het
bedrijfsleven werken een
voorsprong. Zij leren tijdens
hun trainingen en werkbe
sprekingen, in ondernemings
raden en in hun vakbond om
hun woordje te doen en zich
niet van de wijs te laten bren
gen. Als huisvrouw heb je die
ervaring niet. Ik bereid me aï-
tage ligt beduidend hoger dan
het landelijk gemiddelde en ik
heb de indruk dat bij die gele
genheden net zo veel vrouwen
stemmen als mannen. Binnen
onze partij ritselt het trouwens
van de actieve vrouwen, en
niet alleen tijdens de verkie
zingen. Maar je ziet nog steeds,
en niet alleen in de politiek,
dat vrouwen op het tweede
plan bezig zijn. Bij praktisch
iedere club, vereniging of poli
tieke partij is de voorzitter een
man en wordt het secretariaat
- wat de grootste klus is - door
een vrouw waargenomen. Het
is één van de redenen waarom
ik het altijd vertikt heb om ty
pen te leren. Ik voel me niet
geroepen om uit te werken
wat een man heeft verzon
nen."
„Je hebt dus geen reden om je
als vrouw gediscrimineerd te
voelen?"
Met de zelfspot die Toos van
Kranenburg eigen is wijst ze
op haar rolstoel. „Luister" zegt
ze, „ik heb een handicap die
van beslissende invloed is ge
weest op mijn leven. Wanneer
ik me daardoor niet gediscri
mineerd voel zou het dwaas
heid zijn me minderwaardig te
voelen omdat ik een vrouw
ben".
Toos van Kranenburg:,,Ik
voel ma niet geroepen om uit
te werken wat een man heeft
verzonnen."
en met meer idealisme en goe
de wil dan kennis van zaken.
Maar ik heb hard gewerkt, me
verdiept in alle gemeentelijke
problemen en daarbij veel
steun ondervonden van een
aktieve achterban waarmee
een doorlopende wisselwer
king gaande is. Eén van de be
langrijkste programmapunten
van de Open Groepering was
de sociale woningbouw die me
zo hoog zit; daarnaast sprak de
manier van werken binnen
die partij me erg aan. Er zijn
werkgroepen die de taak van
de raadsleden verlichten en ze
ondersteunen; er is open over
leg over de te volgen gedrags
lijn. Mede daardoor blijf je je
doorlopend realiseren dat je
Schiedamse molen
Na de Vierde Engelse oorlog (17801784) kwamen de
Schiedamse branderijen tot grote bloei. De jenever werd
in flinke hoeveelheden verscheept naar Engeland,
Frankrijk, Spanje en Portugal. Zeer waarschijnlijk ver
voerden deze landen dit produkt naar hun koloniën en
Amerika. De export naar het Rijnland, Hamburg en de
Oostzee had slechts geringe betekenis.
In 1771 telde Schiedam 122 branderijen, een aantal dat
opliep tot 240, kort vóór de komst van de Fransen in
1795. De grondstoffen voor deze industrie bestonden uit
koren en mout, gekiemde gerst. De mout werd bereid in
branderijen of mouterijen, waar de gerst ontkiemde en
kunstmatig droogde. Daarna vormde het de basis voor
bier, bierazijn en brandewijn. De korenbrandewijn, ook
wel moutwijn genoemd, werd verkocht bij de slijter oi
door de distillateurs verwerkt tot likeuren en jenever,
1795 Bracht de Franse legers in ons land en op zee de
oorlog met Engeland. Na zeven jaar strijd werd de Vrede
van Amiéns gesloten. In 1803 brak opnieuw de oorlog
met Engeland uit De branderijen raakten in verval. De
invoer van Engelse steenkool werd geblokkeerd, terwijl
de uitvoer van jenever naar de koloniën en andere lan
den niet mogelijk was. Bovendien stagneerde de graan-
import vanuit Pruisen en Vlaanderen.
Bij een onderzoek naar de toestand van de fabrieken en
nijverheid in 1808, deelde burgemeester Cornells Nolet
het Departementale bestuur mee, dat er nog 200 brande
rijen waren. Erg rooskleurig stonden zij er niet voor. No-
let merkte op, dat de belasting op de Luikse kolen twee
maal zo hoog was dan op de Engelse. Weliswaar werd
later een derde deel terugbetaald, maar de brander moest
dit bedrag geruime tijd voorschieten. Bovendien lag het
verbruik van de Luikse kolen hoger dan de Engelse,
Over het zegelgeld, dat betaald werd voor een geleverde
partij goederen en eveneens flink verhoogd was, vond
geen restitutie plaats. De hoge belasting op een okshoofd
jenever veroorzaakte de steeds groter wordende invoer
van goedkope Franse jenever.
De gemiddelde waarde van een branderij bedroeg tijdens
de bloeiperiode 18.000, In 1808 werd deze op 6.000
geraamd. Verbetering van de toestand zou kunnen ge
schieden door ontheffing van de drukkende lasten en de
vrije invoer van Hollandse jenever in het Franse keizer
rijk.
Behalve de branderijen maakten ook de vijftig moute
rijen een periode van verval door. Zij kenden gelijke
problemen als de branderijen, die ook weer dezelfde wa
ren voor de achttien rogge- en moutmoïens. In wél-
vaartstijd was de waarde van een molen 20.000; in deze
jaren bracht hij niet meer dan 5.000 op.
De brouwerij kampte met de belasting op de brandstof
fen en keek uit naar de vrede met Engeland.
De loodwitfabriek, waar witte kleurstof voor de textiel-
ververij werd gemaakt, had evenzeer een moeilijke tijd.
Sinds 1806 was het werk tot op de helft verminderd. Het
transport naar de zuidelijke landen vond voordien over
zee plaats. Door de stremming van de scheepvaart ge
beurde dit nu over land, waar aanzienlijke invoerrechten
betaald moesten worden aan het Franse keizerrijk. De
invoer van het lood in ons land werd ook belast met for
se bedragen.
De bierazijnmakerij was zeer nauw betrokken bij de
loodwitmakerij. Opleving viel pas te verwachten, wan
neer deze uit de moeilijkheden geraakte.
Twee touwslagerijen deden slechte zaken door de ge
stremde scheepvaart en de daarmee samenhangende
koophandel. Bevordering van de handel in hennep zou
een stap in de goede richting zijn.
Een snuif- en trasmolen, twee houtzaagmolens en een
hoedenfabriek deelden de algehele ekonomïsche achter
uitgang. Onbelemmerde scheepvaart en vermindering
van de hoge belastingen stonden hoog genoteerd op hun
verlanglijst- Een „positief' geluid kwam van de linnen
spin- en weverij, opgericht tot werkverschaffing van de
behoeftigen. De weverij begin in 1806 met twee weefge
touwen en had er nu ai zeven in gebruik.
Albert Brouwpr
Ingena Vellekoop
