EKTBA
Brug dreigt
te verdwijnen
■&ei
mmmsi
4 woensdag
10 juni 1S31,
VD/SC/WW
•De Scheep-
lesbrva
door
Teus
den
Otter
irygttBiBPg'W!i!
p - ''i?-1 -iV'f
iï* V-fecte-
fcS&JÊiV
Laatste Scheepjesbrug in Nederland
Meerkerk Wanneer de
plannen tot mogelijke
afbraak doorgaan, zal de
enige nog bestaande
Scheepjesbrug in
Nederland voorgoed
verdwijnen.
Rijkswaterstaat acht het
pittoresk gelegen
bruggetje aan het
Merwedekanaal te
Meerkerk ekonomisch
niet meer rendabel en
overweegt de brug in de
toekomst te laten
verwijderen.
De Scheepjesbrug die
officieel Kraneschipbrug
genoemd wordt, kan
alleen nog maar in
Meerkerk aangetroffen
worden en is
waarschijnlijk uniek in
West - Europa. Een
schipbrug was in vroeger
tijden een normaal
verschijnsel en bestond
uit onderling verbonden,
platgeboomde vaartuigen
die op enige afstand naast
elkaar verankerd waren,
waarover de bouwers een
bruggedek legden. De op
één na laatste schipbrug
is alweer jaren geleden
afgebroken en vormde
een verbinding over het
Noord - Follandkanaal.
Deze St. -
Maartensvlotbrug werd
gesloopt en daarmee
verdween de laatste
schipbrug uit Noord -
Holland.
De Scheepjesbrug van Meer
kerk verbindt de Bazeldijk
met de Grote Kanaaldijk en
ligt over het Merwede-ka
naal. Het kanaal vormt tevens
de grens tussen de Alblasser-
waard en de Vijfheerenlanden.
Tegenwoordig wordt de brug
nog benut door bewoners van
de Grote Kanaaldijk en re
creanten van de camping „De
Vijfheerenlanden" die lopend
of per fiets naar het dorp
Meerkerk willen gaan.
De oude brug heaft een rijke
historie achter zich en vormde
destijds een onderdeel van het*
totale bruggencomplex over
het Merwedekanaal. Dit ka
naal is voortgekomen uit het
vroegere Zederikkanaal. Door
dat met name de stad Amster
dam veel behoefte had aan een
vaarweg die naar het oosten en
het zuiden liep, werd in het
jaar 1825 besloten om het Ze
derikkanaal te graven. De ver
binding moet beschouwd wor
den als de verlenging van de
Zuid - Willemsvaart en de zo
genaamde Keulsche Vaart, ten
einde de schepen, welke door
laatstgenoemde vaart van Am
sterdam tot aan de Lek bij
Vreeswijk komen, een door
vaart te verschaffen tot op de
Waal en omgekeerd natuurlijk.
In het midden van de negen
tiende eeuw is het Zederikka
naal vrij onbelangrijk geweest
voor de scheepvaart. De hoge
stand van de rivieren gaf de
schepen volop gelegenheid om
de Lek en de Beneden - Rijn te
bevaren. Zij hadden om zich
van Amsterdam naar Keulen
te begeven, de Waal en Keul
sche Vaart niet meer nodig.
Ook de vaart langs de Maas en
de Zuid - Willemsvaart was
lange tijd gestremd. Toen na
de tweede helft van de negen
tiende eeuw de Beneden - Rijn
en de Lek meer en meer onbe
vaarbaar werden, bood het Ze
derikkanaal steeds meer voor
delen voor de schepen, door de
vaart van Gorinchem naar
Amsterdam te bekorten en ge
makkelijker te maken. In het
Aardrijkskundig Woordenboek
van A.J. van der Aa wordt
deze omschrijving van het Ze
derikkanaal gegeven:
„ZEDERIK (DE) of Zeerik,
water in de Vijf - Heerenlan-
den, provincie Zuid - Holland,
hetwelk aan den Arkelschen-
dam uit de Linge voorkomt, in
eene noordelijke rigtïng naar
Meerkerk loopt, waar het zich
in twee takken verdeeld, van.
welke de eene noordwaarts
naar Ameide loopende zich,
door de Ameidensche voor-
moolens op de Lek ontlast, en
de andere in eenen noordoos
telijke strekking naar Vianen
loopt, waar het door eene sluis
op de Lek uitwatert. Een ge
deelte van dit water is in 1825
in het belang van de scheep
vaart verbreed en uitgediept.
ZEDERIK-KANAAL (HET)
dit kanaal begint aan de Lek
Meerkerk „We zijn bezig met een studie om de scheepjesbrug eruit te
halen, maar er is nog geen besluit over genomen". Aldus de uitspraak van
Rijkswaterstaat te Gorinchem. De unieke Kraneschipbrug die in Meerkerk
de Bazeldijk met de Grote Kanaaldijk verbindt, dreigt ten onder te gaan.
De Scheepjesbrug zoals deze in de volksmond genoemd wordt, is momen
teel betrokken bij een aantal studies over het Merwedekanaal. Er wordt
bekeken welke functies het kanaal vervult omtrent watertransport,
scheepvaart en kunstwerken, zoals bruggen en sluizen.
Bij de talloze verouderde bruggen over het Merwedekanaal vraagt Rijks
waterstaat zich af wat het nut en de functie van deze bouwsels is.
Vooral de Scheepjesbrug staat hierbij in de belangstelling. Bij telling is ge
bleken, dat de brug een geringe functie vervult voor het openbaar verkeer
en minimaal benut wordt. De kosten voor bediening en onderhoud van de
brug wegen niet op tegen de instandhouding ervan, en om deze reden
vraagt Rijkswaterstaat zich af, of handhaving wel verantwoord is. De pro
cedure om de brug uiteindelijk aan het openbaar verkeer te onttrekken,
zal veel tijd in beslag nemen en er worden talloze instanties bij geraad
pleegd. Bij de studies wordt alleen rekening gehouden met de cultuur
historische waarde van de brug, indien dit te combineren is met het eko
nomisch nut ervan.
De Kraneschipbrug is momenteel de enige in Nederland en waarschijnlijk
zelfs in West - Europa.
beoosten van Vianen tegeno
ver de sluizen te Vreeswijk,
volgt zuidoostwaarts de water
leiding de Vlieter, vereenigt
zich te Meerkerk met de Zede-
rik, volgt deze zuidwaarts
loopende tot aan den Arkel-
schen dam en neemt aldaar
den loop der Linge aan, die
door de stad Gorinchem in de
Merwede uitwatert"
Van der Aa heeft het hier dus
over het tegenwoordige Mer
wedekanaal én de Oude Zede-
rik die van Meerkerk naar
Ameide loopt.
Over de oeververbindingen
merkt hij op: „De gemeen
schap tussen beide oevers van
het kanaal geschiedt door drie
dubbele draaibruggen over de
drie sluizen, negen vlotbrug
gen tusschen Vianen en den
Arkelschendam en twee op
haalbruggen binnen de stad
Gorinchem."
Negen vlotbruggen
Het kanaal tussen Gorinchem
en Vianen omvatte dus in to
taal negen vlotbruggen, waar
van er tot het jaar 1885 nog
maar één overgebleven was.
De andere acht werden ge
sloopt of vervangen door nieu
we, moderne bruggen. Een
vlotbrug was een eenvoudig
bouwwerk en rustte op vlotten
of drijvende balken. Toen het
Zederikkanaal is vergraven tot
het tegenwoordige Merwede
kanaal, werd de oostzijde er
van vergraven en verbreed.
Hierdoor werd het noodzake
lijk om de vlotbrug te doen
vervangen door vier houten
scheepjes waarover het uit ei
kehout bestaande brugdek ge
legd kon worden. De vlotbrug
is destijds waarschijnlijk door
Meerkerkse boeren aangelegd
als noodoplossing om snel over
het kanaal te kunnen komen.
De in de polder Quakemaak
gelegen kavels gras- en bouw
land lagen aan de oostzijde van
het kanaal en waren moeilijk
bereikbaar. Om deze reden
werd door onderling overleg
besloten de vlotbrug aan te
leggen Via de nieuwe brug
konden zij gemakkelijk bij hun
land komen, koeien naar de
stal brengen en hooi transpor
teren. Voor die tijd moesten zij
een flinke omweg maken via
de Meerkerkse of Bazelbrug.
De vlotbrug was in particulie
re handen en werd bekostigd
door het heffen van tolgeld.
Het bestaan van de scheepjes
brug tot op de dag van van
daag zou te danken zijn aan
een schriftelijke of mondelinge
overeenkomst waarbij de wet
tige eigenaren bepaald zouden
hebben, de brug af te staan
aan Rijkswaterstaat, indien zij
ten alle tijden gehandhaafd
zou worden. Bij Rijkswater
staat is hierover niets bekend
en bent men geen rechtsgeldi
ge acte.
Nieuwe brug
In 1885 werd de vlotbrug ver
vangen door de Kraneschip
brug met vier houten bootjes.
Door de wisselende waterstan
den op de rivier de Lek, die
ook hun invloed uitoefenden
op de waterstand van het Mer
wedekanaal, moest de brug
aan beide zijden een scharnie
rend gedeelte bevatten, zodat
de wisselende waterstanden
geen nadelige invloed uit kon
den oefenen op de constructie
van de brug. In de loop der ja
ren werden de vier bootjes re
gelmatig onderhouden en
wanneer ze in een slechte staat
verkeerden, vervangen door
nieuwe.
De houten bootjes deden jaren
lang trouwe dienst en tverden
in het jaar 1909 vervangen
door vier ijzeren boten. In 1967
kreeg de brug andere pontons.
Deze dienden als drijvende
bakken die de verbinding
vormden tussen de brug en de
vaste oevers aan beide zijden
van het kanaal. Het bijbeho
rende brugwachtershuls aan
de Grote Kanaaldijk werd in
de zeventiger jaren gesloopt en
vervangen door een kleiner
gebouwtje. Doordat personen-
en vrachtauto?, regelmatig 'vast
bleven zitten op het scharnie
rend gedeelte van de brug en
er vernielingen plaatsvonden,
werd besloten geen gemotori
seerd verkeer meer toe te la
ten. Sinds 1890 is er weinig aan
de Scheepjesbrug gedaan, zo
dat de brug heden ten dage
sterk verouderd is. In de loop
der jaren is het waterbouw
kundig object verschillende
malen met bezoeken vereerd
van Technische Hogeschool
studenten die veel interesse
toonden voor de technische as
pecten van de brug.
Studie
Merwedekanaal
De directie Zuid - Holland van
de Rijkswaterstaat te Gorin
chem is bezig met een aantal
studies over het Merwedeka
naal, waarbij het watertran
sport, de scheepvaart en de
bruggen en sluizen betrokken
worden.
Uit deze onderzoekingen zal
moeten blijken, of de Scheep
jesbrug nog wel ekonomisch
nut oplevert om gehandhaafd
te blijven in de toekomst
Wanneer het Merwedekanaal
verbreed gaat worden omdat
de binnenvaartschepen steeds
grotere afmetingen krijgen, zal
het kanaal aan de moderne ei
sen aangepast moeten worden
en bestaat de kans dat de brug
verwijderd wordt Daarnaast is
het zo, dat tellingen uitgewe
zen hebben dat het aantal ge
bruikers van de brug te laag is
in verhouding met de kosten
van onderhoud en personeels
lasten. Indien iedere gebruiker
voor elke overtocht een gul
den zou neerleggen als tolgeld,
kunnen daaruit nog maar nau
welijks de personeelskosten
van de brugwachter betaald
worden. Voor onderhoud aan
de brug zou dan geen geld be
schikbaar zijn.
Omdat Rijkswaterstaat de oude
brug niet als cultuur - histo
risch monument behandelt, is
de Scheepjesbrug nooit op haar
verzoek op de Monumenten
lijst geplaatst Ook de gemeen
te Meerkerk en de provincie
Zuid-Holland zijn nooit met
dit voorstel gekomen, zodat de
toekomst van de enige scheep
jesbrug in Nederland overgele
verd is aan het beleid en de
uiteindelijke beslissing van
Rijkswaterstaat wat ermee gaat
gebeuren.
Om te voorkomen dat een der
gelijk uniek monument voor
het nageslacht verloren zal
gaan, is het dringend noodza
kelijk dat de laatste Scheepjes
brug van Nederland definitief
op de Monumentenlijst wordt
geplaatst als laatste eerbetoon
aan het verleden van het wa
terrijke rivierengebied in
Zuid-Holland.
