EXTRA
relatievorming
en
seksualiteit
Blinden
Ontslag
Frustraties
Intimiteit
jtk maandag
ÊJÊ 29 Juni 1381
VD/SCAVW
Binnen de
Nederlandse
Vereniging
voor Sexuele
Hervorming
bestaal een
landelijke
wrrkgroep
em&nicpatle
gehandicapte
mens en
gemeenschap.
'De
problem en
worden
tafel geschoven'
Hoewel aan de kracht en
de omvang van de
zogeheten sexuele
revolutie kan worden
getwijfeld, is sexualiteit
sindsdien toch een
bespreekbaar onderwerp
geworden. Dit geldt
echter niet als het om de
sexualiteit van
gehandicapten gaat. Dat
behoort ook vandaag nog
tot één van. de niet
opgeruimde taboe's. Dat
zowel lichamelijk als
geestelijk gehandicapten
ook behoefte hebben aan
warmte en genegenheid,
wordt zoveel mogelijk
genegeerd. Vooral bij het
verzorgend personeel in
inrichtingen dient op dit
gebied kennis van zaken
en begrip te worden
gekweekt.
„Een arts in een revalidatiecen
trum zal iemand die gehandicapt
is geworden wèl leren hoe hij zijn
schoen vast moet maken» maar
niet wat zijn sexuele mogelijkhe
den zijn", zegt Hans Charlouis van.
de NVSH (Nederlandse Vereni
ging voor Sexuele Hervorming) in.
Den Haag.
De NVSH tracht op verschillende
manieren een betere sexualiteit
voor gehandicapten mogelijk te
maken- Onder sexualiteit verstaan
de leden van de NVSH-werk-
groep niet enkel het bedrijven
van de liefde, maar ook het leg
gen van contacten, het opbouwen
van een relatie en het geven van
warmte en genegenheid. Sexuali
teit in de breedste zin van het
woord, noemen zij dat
Eén van de belangrijkste activitei
ten die de NVSH op dit gebied on
derneemt, is het tegengaan van
vooroordelen door het geven van
voorlichting aan mensen van on
der meer verpleegstersopleidin
gen, gezinsvervangende tehuizen
en van de medische faculteit van
de Rijksuniversiteit te Utrecht
Deze laatste instelling heeft het
onderwijs in sexualiteit op 23 april
afgeschaft. De dekaan van de fa
culteit noemde dat deel van de
studie 'onzinnig, pornografisch en
kinderachtig'. De NVSH betreurt
het besluit, omdat gebleken is dat
medische studenten dat vak hard
nodig hebben om hun beroep later
goed uit te oefenen.
Verder organiseert de NVSH dis
cussie- en thema-avonden. De dis
cussie-avonden worden eens per
drie weken gehouden en zijn in
eerste instantie voor de invaliden
zelf bedoeld. In een spelvorm,
waaraan de bezoekers deelnemen,
worden de moeilijkheden aange
kaart en daarna besproken. De in
formatie-uitwisseling en de her
kenning die de gehandicapten
daarbij ondervinden, moeten hel
pen de problemen té verwerken.
Het idee van 'ik sta niet alleen,
anderen hebben dezelfde moei
lijkheden', is heel belangrijk.
De thema-avonden worden in in
richtingen gehouden, op verzoek
van de mensen die daar zitten
zelf. De NVSH hangt zoveel mo
gelijk -dat wil zeggen: zoveel als
door directies van inrichtingen
wordt toegestaan- folders op prik
borden waarin op de mogelijkheid
van de-thema-avonden wordt ge
wezen. Op verzoek (en als toe
stemming wordt verkregen)
wordt dan een thema als bij voor
beeld 'gehandicapten en ouder-
ve. Zij ontvangt gemiddeld per
maand drie vier telefoontjes van
gehandicapten die relatie- of
sexuele problemen hebben, „De
oorzaak van de moeilijkheden kan
ook bij de gehandicapte zelf lig
gen. Als zij een nare ervaring in
een relatie hebben gehad, of als
het ze niet lukt een relatie tot
stand te brengen, wijten ze dat
soms te snel aan hun handicap.
Maar het kan ook aan hun eigen
iérughuuuei'iuheiu v£ óiiwèiiiiig-
heid liggen".
Hoe bereikt de NVSH de gehandi
capten? De werkgroepleden geven
toe dat dat een probleem is, Zij
trachten via de mededelingen
over thema- en discussie-avonden
aan de prikborden in inrichtingen
bekendheid aan hun bestaan en
werk té gaven. „En via de media,
als we daar de kans voor hebben",
zegt Ilse Poorter.
„We zijn voor een groot deel aan
gewezen op een soort mondelinge
reclame. Als gehandicapten naar
ons komen en ze vinden daar baat
bij of voelen zich hier prettig, dan
vertellen ze dat door. Dan komen
er een volgende keer een paar
meer. Het is een sneeuwbal-effect
eigenlijk".
„De moeilijkheid is dat we na
tuurlijk geen pasklare oplossingen
voor alle problemen hebben", ver
volgt zij. „Er zijn tehuizen die de
inspecteur voor de geestelijke
volksgezondheid om raad en ad
viezen hebben gevraagd over de
aanpak die nodig is voor de sexua
liteit van de gehandicapten en de
rol van de verzorgers daarin.
Maar ja, dat is moeilijk. Met richt
lijnen of zo kóm je er niet Het
verschilt van geval tot geval".
De problemen verschillen van
handicap tot handicap. Om een
voorbeeld te geven: blind gebore
nen hebben wel van het verschil
tussen jongetjes en meisjes ge
hóórd, maar hebben het nooit
kunnen zien. Toch krijgen zij daar
-uiteraard- op een gegeven leeftijd
behoefte aan.
In inrichtingen zijn er plastic of
papier maché modellen van man
nen en vrouwen. Die mogen de
blinden dan betasten om zodoende
het verschil te voelen, „Maar dat
is ontzettend koud en kil. Daar
schiet je eigenlijk niets mee op,
want wat ze aan die modellen
kunnen voelen, weten ze in feite
wel. Dat kunnen ze bij zichzelf
constateren en verder hebben ze
de beschrijving van het andere
geslacht wel eens of meermalen
gehoord", aldus Hans Charlouis.
Om die reden zijn er bij de NVSH
een aantal mensen die naar blin
den toegaan om zich te laten be
tasten. Dan kunnen de blinden
aan een echt, warm en levend lijf
voelen hoe het in elkaar zit. Velen
zullen geneigd zijn daar verkeer
de ideëen over te hebben, maar de
NVSH-mensen die dat doen ver
tellen zelf dat, zeker de eerste
keer, het „heel eng" is.
De NVSH gaat nog verder in haar
hulpverlening. Een aantal mensen
van de vereniging neemt deel in
de DSH (Directe Sexuele Hulp
verlening). Gehandicapten die
niet weten wat hun sexuele moge
lijkheden zijn, kunnen eventueel
door deze groep worden geholpen.
„Nou is het niet zo dat een gehan
dicapte een telefoonnummer kan
draaien en dat wij dan meteen in
bed duiken", stelt een DSH-lïd
nadrukkelijk. „We gaan slechts
naar die gevallen waarvan we
denken dat er echt problemen
zijn. Dan gaan we er met z'n
tweeën heen en praten langdurig
met de gehandicapte. Niet alleen
technisch, maar ook over wie hij
of zij is en wie wij zijn".
orider
landelijke werkgroep emancipatie
gehandicapte mens en gemeenschap
al een hele vooruitgang geboekt"
Enkele anecdotes van de Haagse
werkgroep maken echter duide
lijk dat het nog lang niet 20 ver is.
De werkgroep ging enige tijd ge
leden naar een tehuis voor zwak-
begaafden. Het doel van het be
zoek was het geven van voorlich
ting over voorbehoedsmiddelen
aan de bewoners van het tehuis.
De staf verzocht de NVSH-leden
voorzichtig te zijn in hun manier
van voorlichten. „Heel omstandig
gingen we te werk", vertelt Hans
Charlouis. „We gingen ervan uit
dat die mensen niets of heel wei
nig wisten. Op een gegeven mo
ment hadden we het over con
dooms. Maar ja, hoe leg nou zo
gauw uit wat dat is? Je kunt het
wel hebben over een soort kousje,
maar dat is ook niet alles. Eén van
ons had wat voorbehoedsmiddelen
meegenomen en haalde dus een
condoom uit een tas en toonde die.
Je zag de staf, die er ook hij aan
wezig was, verbleken".
„Later zijn we met die stafleden
gaan praten. Je zult het geloven
of niet, maar nadien hebben drie
stafleden ontslag genomen omdat
zij niet in een huis wilden werken
'waar dergelijke dingen gebeur
den'. Die openheid vonden zij een
negatieve ontwikkeling! Bij veel
inrichtingen vinden ze onze
komst nog altijd een ongewenste
inmenging".
dom' of 'gehandicapten en sexua-
litiet' besproken.
Hoe zijn de ervaringen met deze
activiteiten? Mieke Hoeve en Cees
Groenewegen vertellen dat zij nog
vaak op onbegrip en zelfs tegen
werking stuiten. Vooral directies
van inrichtingen zijn niet happig
op de thema-avonden. Zij schui
ven zeker de sexuele problemen
van de gehandicapten het liefst
onder tafel. Al wordt daarbij op
gemerkt dat de houding van di
rectie en staf per inrichting sterk
verschillen, van afwijzend tot
soms zelfs redelijk enthousiast toe.
„Het is ontzettend belangrijk om
de staf en het verzorgend perso
neel te bereiken", menen Mieke
Hoeve en Cees Groenewegen.
„Het lijkt wellicht een omweg,
maar de eerste stap op weg naar
een beter begrip voor de sexuele
noden van gehandicapten is het
bewust maken van stafleden van
inrichtingen".
„Vaak merken we dat die mensen
die problemen geestelijk helemaal
niet aankunnen, omdat ze zelf nog
problemen hebben op sexueel ge
bied. Hoe kun je in vredesnaam
de sexuele problemen van je 'pu
pillen' aanpakken als je ze voor
jezelf nog niet allemaal hebt ver
werkt en doorzien? Daarom moe
ten we eerst die mensen zien te
bereiken. Als dat zou lukken, is er
Toch meent een NVSH-lid dat er,
vooral het laatste jaar, sprake is
van een verbetering. Volgens zijn
zeggen wordt er de laatste tijd in
de zwakzinnigenzorg meer naar
een tolerantere houding toege
werkt Maar ook hij geeft toe dat
dat nog maar de eerste kleine
stappen zijn.
Een verzorgster van het bovenge
noemde huis voor zwakbegaafd en
vertelde de NVSH-werkgroep dat
zij tijdens een zondagdienst twee
bewoners van het huis samen on
der de douche aantrof. Zij wist op
dat moment dat die twee al zeer
geruime tijd een band met elkaar
hadden en elkaar vaak in hun ka
mers opzochten. Toch stuurde zij
het stel weg.
Gevraagd naar de reden, ant
woordde de verzorgster eerst dat
zij zelf in de douche moest zijn
omdat daar de wasmachine stond.
Even later zei ze 'dat ze bet ge
woon niet wilde hebben en er niet
tegen kon'. „En dat tekent precies
de meest voorkomende mentali
teit", zegt Charlouis. „Sexueel
verkeer en diepere banden wor
den niet echt tegengewerkt, maar
de mensen die in de inrichtingen
en tehuizen werken, willen er ook
niet mee worden geconfronteerd.
Toch zal het besef moeten groeien
dat een invalide aan méér dingen
behoefte heeft dan aan eten, drin
ken en de normale verzorging en
voorzieningen".
„Ook bij dè gehandicapten zelf
moet echter aan een mentaliteits-
Leden van de
NVSH-
werkgroep
gehandicapten
bespreken
regelmatig de
problemen die
z!J
tegenkomen.
verandering worden gewerkt",
zegt Cees Groenewegen. „De so
ciale controle is in inrichtingen
erg groot en maakt het de mensen
daar nog eens extra moeilijk. De
moeilijkheden liggen natuurlijk
ook niet alléén bij de staf".
Het gebrek aan intimiteit is dan
ook één van de grootste proble
men van de gehandicapten. Soms
is dat zelfs niet te verbeteren. Als
bijvoorbeeld twee rolstoelers een
relatie opbouwen, komt het pro
bleem van de intimiteit meteen
aan de orde zodra ze met elkaar
naar bed willen.
Hoewel ook in die gevallen de
vooroordelen en problemen niet
van de lucht zijn, hebben de rela
ties waarbij één van beiden ge
handicapt is en de ander valide
dergelijke moeilijkheden niet
Maar ook in die combinatie gel
den dezelfde taboe's als bij sexueel
verkeer tussen twee gehandicap
ten. Het wordt over het algemeen
'maar raar' gevonden. Aan het
feit dat een gehandicapte geeste
lijk volkomen volwaardig kan
zijn, of dezelfde emoties heeft,
wordt voorbij gegaan. Ook dat een
valide mens op een gehandicapte
verliefd kan worden, wordt wei
nig of niet begrepen.
„Toch moet je bij het beoordelen
van de problemen uitkijken", zegt
NVSH-contactpersoon Mieke Hoe-
