EXTRA
Methylbromide, opgeblazen en gebagatelliseerd
Deze k a sis bah a n d e I i m e t
Betreding van deze ruimte is levens
gevaarlijk, men zij gewaarschuwd!
mrmm
HrV'.
m
Ë&bIEHShS
VERGIF
Rapport
Miskramen
Ontheffingen
Rechtszaak
Versoepeling
Fraude
Presentje
4 woensdag
30 december 1901
VD/SC/WW
He! Westlandse drinkwater werd
begin dit jaar uitvoerig gecontro
leerd.
Op 1 januari 1981 gonst
tijdens de
nieuwjaarsreceptie in 's-
Gravenzande een
gerucht. Er zou iets aan
de hand zijn met het
drinkwater. De volgende
ochtend spuwen de
telexen van het ANP het
nieuws. In het Westland
ontstaat na de
radiobulletins een ware
paniek. Versgezette thee
en koffie wordt door de
goot gespoeld. De
telefoons bij de
gemeentehuizen en
politieposten staan
roodgloeiend.
Aanvankelijk wordt
gemeld dat het
Westlandse
waterleidingnet is
vergiftigd door
methylbromide. Later
blijkt echter dat het gaat
om de particuliere pvc-
leidingen van tuinders
die onder de kassen
liggen. Direct wordt het
gebruik van
methylbromide door
minister dr. L. Ginjaar
(volksgezondheid) voor
zes weken verboden en
worden vele
tienduizenden' flessen
drinkwater naar het
Westland gebracht. In
tuinbouwkringen wordt
naarstig overleg gevoerd:
het verbod kan ernstige
gevolgen hebben voor de
geplande teelten. De
grondontsmetters maken
zich ernstig zorgen omdat
hun banen op de tocht
komen te staan.
In de zomer van 1979 wordt door
de diverse media al uitvoerig aan
dacht besteed aan methylbromide,
TNO heeft net het rapport afge
rond over vervoer en opslag van
het gas. Minister Ginjaar besluit
naar het Westland te komen om
over het ontsmettingsmiddel te
praten- Hij benadrukt tijdens zijn
bezoek dat het gebruik van het
middel zo snel mogelijk tot het
verleden moet behoren. Ginjaar,
die vertelt begrip te hebben voor
de problematiek van de Westland
se tuinder, zegt te denken aan een
overgangsregeling totdat een an
der grondontsmettingsmiddel is
gevonden. Tevens dringt Ginjaar
aan op een rampenplan in geval
van calamiteiten...
Het Landbouwschap reageert ver
bolgen op het voornemen de stof
per 1 augustus 1980 te verbieden.
Het schap erkent weliswaar de
bezwaren die met name kleven
aan het transport maar de finan-
cieel-economische schade zou door
het verbod voor de tuinbouwbe
drijven fataal zijn. De druk vanuit
'de linkse hoek' is groot: de PSP
dringt aan op een verbod op korte
termijn. In Wateringen ontstaat
een actiegroep tegen de opslag
plaatsen voor methylbromide en
wordt door schoolkinderen een
petitie aangeboden aan burge
meester drs. F. K. Langemeijer.
In april 1980 zegt een woordvoer
der van de commissie fytofarma-
cie in een advies aan minister
Ginjaar dat binnen een jaar het
middel moet worden verboden. In
dat jaar moeten de tuinbouworga
nisaties met man en macht zoeken
naar een alternatief voor het ont
smettingsmiddel. WD-kamerlid
Erica Verkerk-Terpstra vindt de
overgangsperiode van een jaar te
kort. De tuinders moeten een pe
riode krijgen waarin ze kunnen
bewijzen dat methylbromide zon
der grote risico's in de kassen kan
worden gebruikt. Ook de secreta
ris van de drie Hollandse Land
bouw Organisaties jn het West-
land (HLO's) A. P. van der Lee
ziet meer in een periode van vijf
iaar.
Methylbromide begint hoe langer
hoe meer een politiek karakter te
krijgen als ook het CDA-statenlid
drs. C. P. G, Tilanus de vaste com
missie voor milieubeheer in een
brief vraagt om een verbod. „De
grond kan ook gestoomd worden",
zegt hij. De opslagkwestie laait
hoog op wanneer de politie van 's-
Gravenzande op 14 oktober 1980
een illegale overslagplaats voor
Methylbromide (CH3Br) of mono-
broommethaan is een zeer vluch
tige en kleurloze vloeistof met een
kookpunt van 4,6 graden Celsius.
Bij kamertemperatuur komt het
voor als een gas dat ruim drie
keer zo zwaar is als lucht. In ho
gere gasconcentraties heeft het
een zwakke chloroformachtige,
niet onaangename geur, die in la
gere concentraties wordt be
schreven als 'muffe fruitlucht', Het
gas is uiterst giftig. De stof is
sinds een eeuw bekend en
heeft bij gebruik voor zeer uiteen
lopende doeleinden in arbeidsge-
neeskundig opzicht geschiedenis
gemaakt door het optreden van
een beruchte reeks vergiitigings-
gevallen.
Methylbromide. Nimmer heeft een
gas, dat tijdens de Tweede We-
reldoorlog als brandblusmiddel
werd gebruikt, zoveel felle voor
als tegenstanders gekend. Zelden
is het nut van een chemische stof
zo opgeblazen en tegelijkertijd
gebagatelliseerd. Het grondont
smettingsmiddel, dat rond de ja
ren zestig in het Westland wordt
gebruikt, is door tuinders ge
roemd om z'n efficiëntie en door
milieubeschermers verguisd om
zijn vernietigende kracht in het
menselijk zenuwgestel.
Vandaag de dag waagt vrijwel
niemand zich nog aan de bespre
king van het vooral in het West-
tand zo gevoelige onderwerp.
Niemand heeft echt zin om de
omstreden kwestie opnieuw aan
te zwengelen: noch tuinders, noch
milieubeschermers, noch politici.
Nu, bijna een jaar na de vondst
van methylbromide In het drink
water van de tuinders, is het wat
stiller rond het ontsmettingsmid
del. Is de affaire met het beleids
voornemen van oud-minister G.
J. M. Braks van landbouw) de
toepassing van het gas in 1983 te
verbieden afgesloten? Loopt de
kwestie met een sisser af of Is het
juist de vlam die zich sissend
door de lont vreet naar een
wachtend explosief?
De vraag is nog steeds of minis
ter J. de Koning het voornemen
van zijn voorganger overneemt.
De bewindsman heeft zich per
soonlijk niet al te bemoedigend
voor de tuinders over het gebruik
van 'methyl' uitgelaten. Of wordt
een definitief verbod opnieuw uit
gesteld? Methylbromide is voor
tuinders een formule voor levens
belang, terwijl CHSBr voor ande
ren het synoniem is voor doods
angst...
CH3Br, formule
van doodsangst
en levensbelang
Het verplichte
aanplakbiljet
op de deur van
een kas,
waarin
methylbromide
is gebruikt.
VERGIF-
methylbromide opspoort in een
boerderij aan de Bonnelaan. In
een schuur ontdekt de milieupoli-
tie een tank van achtduizend liter.
Op geen enkele manier blijkt het
mogelijk om het proces van de
overslag te controleren.
Wanneer minister ir. G- J- M.
Braks (landbouw) op 3 november
naar een vergadering van de
land- en tuinbouwbond in het
Westland komt, lijkt de knoop te
zijn doorgehakt. De minister zegt
dat het in juni 1981 moet zijn afge
lopen met de methylbromide. De
tuinders ontvangen het bericht
niet bepaald met gejuich. Er is wel
sprake van enig optimisme als
Braks' eigen ministerie 2egt dat
van een definitief verbod op korte
termijn nog geen sprake is. „Er
is", zegt het ministerie, „nog inter
departementaal overleg over
gaande".
Een nieuwe domper op dit opti-
mistiesche geluid is het rapport
van de Gezondheidsraad dat op 17
decemer 1980 door minister Gin
jaar aan de tweede kamer wordt
aangeboden. Methylbromide is. zo
staat in het rapport, nog gevaarlij
ker dan werd aangenomen. De
toelaatbare concentratie van
methylbromide wordt in het
Westland ook buiten de kassen op
ontoelaatbare wijze overschreden.
In het rapport staat verder dat
methylbromide erfelijke afwijkin
gen en wellicht ook kanker kan
veroorzaken. Het slootwater, al
dus de stukken, wordt ernstig ver
ontreinigd en de melk van koeien
die uit de sloten drinken, zou voor
consumptie ongeschikt zijn we
gens het te hoge bromidegehalte.
De drie HLO's laten zich bij mon
de van secretaris Van der Lee
laatdunkend uit over het rapport.
„Waarom stopt men al die energie
niet in het zoeken naar alternatie
ven, Tuinders willen best over
stappen op een ander middel,
maar dan moet het er wel zijn. En
geld om dat te onderzoeken heb
ben we niet", aldus Van der Lee.
Eind 1980 komt methylbromide in
een nog slechter daglicht te staan.
Het Delftse Hyppolituszi eken huis
begint een onderzoek naar de mo
gelijke relatie tussen het relatief
grote aantal miskramen in het
Westland en het gebruik van het
ontsmettingsmiddel. In 1979 steeg
dat aantal namelijk met vijftig
procent. De verloskundigen van
Monster, waar in december vier
kinderen dood werden geboren,
opperen het verband. Ook verlos
kundigen in 's-Gravenzande en
Wateringen een stijging in het
aantal miskramen te hebben
waargenomen. Pas in september
1981 wijst het onderzoek van de
inspectie volksgezondheid uit, dat
er geen verband is aangetoond
tussen het gebruiken van methyl
bromide en het relatief hoge aan
tal miskramen in het Westland.
Een maand later, nadat het VïV.in
land is opgeschrikt door de vondst
van kleine concentraties methyl
bromide in het drinkwater van de
tuinders, doet de Haagse neuro
loog dr. Hartzuiker een opmerke
lijke uitspraak. „De arbeidsinspec
tie", zegt hij, „heeft in de tweede
helft van de jaren zestig de resul-
tateri van een onderzoek naar
methylbromide laten liggen. Toen
is al gebleken dat mensen, die met
het gas in aanraking waren geko
men, afwijkingen aan ogen en ze
nuwstelsel vettoonden". Hij nam
voor het onderzoek 25 mensen in
behandeling die er min of meer
ernstig aan toe waren. Het bleek
dat zij een verhoogd broomgehalte
in het bloed hadden en een be
schadigd zenuwgestel
Het ministerie van landbouw
krijgt op 18 januari al een groot
aantal ontheffingsaanvragen bin
nen, nadat op 7 januari de tuin
ders op die mogelijkheid zijn ge
wezen. De vakbonden menen dat
tuinders, die door het verbod in
moeilijkheden zouden geraken,
steun van de overheid moeten
hebben. De bonden spreken zich
ook tegen de methylbromide uit.
Er wordt vrij vlot een aantal ont
heffingen afgegeven. Slechts tuin
ders, die geen waterleiding onder-
of vlakbij de kas hebben liggen,
krijgen ontheffingen. Minister
Braks besluit op 29 januari het
methylverbod te verlengen. Wan-
neer het TNO-rapport over de
gasconcentraties buiten de ge-
methylde kas verschijnt, wordt de
kans groot dat hel methylverbod
een definitief karakter krijgt. Mi
nister Ginjaar besluit, als hij op 5
februari het rapport onder ogen
krijgt strenger te werk te gaan bij
het afgeven van de ontheffingen.
Kassen die midden in een woon
gebied liggen of vlak direct aan
een huis grenzen, mogen niet
meer worden ontsmet Steeds
meer organisaties bemoeien zich
met de methylzaak. Ieder heeft zo
z'n eigen gedachte over het pro
bleem: de Westlandse milieuvere
nigingen zeggen een definitief
verbod op dat moment niet zinvol
te achten, terwijl de Consumen
tenbond dit wel wil ïn verband
met de broomresiduen in groente.
Eind februari komt het ministerie
met het beleidsvoornemen
methylbromide in 1983 definitief
te verbieden. Tegelijkertijd doen
de tuinders een wanhopig verzoek
aan de tweede kamer om weer te
mogen methylen. Hun woede rea
geren zij af op de biochemicus Lu
cas Reijnders van de stichting Na
tuur èn Milieu die op een forum
avond van D'66 in Naaldwijk ver
schijnt en wordt belaagd. De vaste
kamercommissies van landbouw
en milieuhygiëne staan echter in
grote lijnen achter het voornemen
het gas in 1983 te verbieden. En
door
Pieter
Harcksen
kele groeperingen vechten zelfs
het ontheffingenbeleid van dat
moment aan voor de Raad van
State. „Een direct en volledig ver
bod", zegt mr. R. F. Ruers namens
een Westlandse bewoonster, de
Socialistiese Partij en de Rotter
damse vereniging Voorkomen is
beter, „is in het belang van de
volksgezondheid". Ruers over
weegt zelfs een 'monsterproces1
aan te spannen tegen alle afgege
ven methylonthef fingen. Ruers
haalde op 12 maart bakzeil voor
de Raad van State met zijn eerste
zaak. Ook de grondontsmetters la
ten zich in maart niet onbetuigd.
Zij spannen een kort geding aan
tegen de staat en zij eisen dat het
methylverbod ongeldig wordt
verklaard. De rechter distancieert"
zich echter van de zaak en ver
wijst de grondontsmetters door
naar de Raad van State.
De tuinders zijn het zat. Op 15 mei
sturen zij een telex aan de minis
ters en eisen een gesprek op korte
termijn. Uiteindelijk leidt dit tot
een redelijk aanvaardbare oplos
sing: meer tuinders krijgen een
ontheffing en de voorwaarden
worden aanzienlijk versoepeld.
Wanneer binnen twintig meter
van de kas geen woonbebouwing
is (tien meter voor de tuinderswo-
ning). mag men het gas weer ge
bruiken. Als afdekfolie moet het
ondoorlaatbare Saranexfolie wor
den gebruikt, dat na de behande
ling tien dagen moet blijven lig
gen. Per vierkante meter mag
slechts twintig gram methylbro
mide worden gebruikt.
De drie HLO's zijn gematigd te
vreden. „We kunnen in ieder ge
val veiliger ontsmetten met de
nieuwe voorwaarden", zegt secre
taris Van der Lee, die wel zijn
twijfels heeft over de resultaten
van de ontsmetting met de nieuwe
lage dosering.
De grondontsmetters zijn niet blij
met het nieuwe methylbeleid en
dat geldt ook voor de milieube
schermers. De grondontsmetters
steken de koppen bijeen en beslui
ten om het werk definitief neer te
leggen. „Zo kunnen we de tuinder
niet meer garanderen dat de kas
goed wordt ontsmet", zegt de
voorzitter van de vereniging van
grondontsmetters Cock Veenman.
Op 3 juni besluiten zij alsnog aan_
de slag te gaan met de twintig
gram-regeling.
Het Proefstation in Naaldwijk be
gint half juni een onderzoek naar
stomen met onderdruk. De resul
taten daarvan zijn uitermate in
teressant en bevredigend. Veel
tuinders lijken op deze grondonts-
mettingsmethode over te schake
len. In juli krijgen burgers de mo
gelijkheid om bezwaar aan te te-'
kenen tegen het afgeven van
methylvergunningen, die op de
gemeentehuizen ter inzage moe
ten worden gelegd. Vanaf 20 juli
mogen grondontsmetters aan de
slag met een 'verklaring van geen
bezwaar'.
Half augustus deelt de politie van
Wateringen de eerste methylbon-
nen uit omdat de tuinders en/of
grondontsmetters zich niet aan de
voorwaarden hebben gehouden.
Even later volgt een stroom van
overtredingen. In groten getale
blijkt men fraude te plgene door
verkeerde gegevens op het aan
vraagformulier voor de vergun
ning in te vullen. Ook haalt men
het afdekfolie te vroeg weg. Con
troleurs van het districtsbureau
hebben hun handen vol aan het
nagaan van de gegevens op de
aanvraagformulieren, die door de
tuinders zijn ingevuld. Enkele
tuinders zullen voor de overtre
dingen voor de rechter moeten
verschijnen.
De twee aftredende bewindslie
den Braks en Ginjaar laten bij
hun aftreden een presentje achter
voor de Westlandse tuinder. Ze
mogen, wanneer de woning te
dicht bij de kas staat, een tussen-
gevel optrekken van Saranex in
plaats van het veel duurdere glas.
Zij verzuimen daarbij echter de
bestrijdingsmiddelencommissie te
horen. Lucas Reijnders van de
stichting Natuur en Milieu grijpt
de zaak direct aan om de methyl-
kwestie opnieuw bij de horens te
vatten. De staatssecretaris van mi
lieu, mevrouw mr. J. J. Lambers-
Hacquebard, heeft inmiddels laten
weten dat de zaak opnieuw in de
commissie komt in het bijzijn van
de stichting.
