18
u
f Een eeuw later genieten
ze nog van j e werk'
was®
'n Uitdagende job voor
kritisch ingestelde sekretaresses.
een ervaren
centerdraaier
MEDEWERKER
Jan Keijzer houwt orgel voor Hillegersberg
Esso,sterk in vooruitgang.
Miniatuurvruchtbomen
Geschikt voor het kleine tuintje
KOM KIJKEN
tJac. van der Hoeven B.V.
van oordt-rotterdam
Rotterdams Nieuwsblad
vnjdag
2 apnl 1S82 RW
•Apeldoorn/Rotterdam Voorzichtig betast
■Jan Keijzer een met zorg geschuurde plank.
Terwijl zijn. vingers het hout 'aaien' zegt. hij in
vervoering: „Wat een heerlijk materiaal, voel
'ioch eens hoe zacht. Dit is de kwaliteit,
waarmee ik graag omga. Pure handenarbeid
is beslist het mooiste wat er is. Het is een
uitdaging aan dit orgel te werken, alleen de
voorkant was nog in redelijke staat. We
plaatsen er een kast omheen, ook het
speelmechaniek in de binnenkant is nieuw.
Óver anderhalve maand demonteren we de
onderdelen, om die naar Rotterdam te
brengen".
Jan A. Keijzer, directeur van
de Apeldoornse firma Ernst
Leeflang, restaureert met zes
van zijn twaalf medewerkers
het 154 jaar oude Abraham-
Meere-orgel van de Her
vormde Hillegondakerk uit
Hillegersberg. De Utrechter
Meere was aan het begin van
de negentiende eeuw een be
kend orgelbouwer.
Houtwormen
Vanaf 1979 zamelt de wijk
geld in om het orgel weer m
de orginele uitvoering te
brengen, fn de loop van de
jaren kregen vele generaties
houtwormen de gelegenheid
zich in het instrument te
nestelen. Van de twintig re-
gistere, de knoppen die in
verbinding staan met een
reeks pijpen met een eisen
klank, was dan ook weinig
over.
Als een ervaren gids loopt
Jan Keijzer door de werk
plaatsen van zijn bedrijf, dat
aan een rustige laan ligt. „Ik
heb gauw even nette kleren
aangetrokken, gewoonlijk
■loop ik in een oude stofjas".
De drie zuilen van het Hille-
gersbergse orgel steken door
het plafond heen. Op zolder
zorgt een medewerker voor
de bovenkant, die is versierd
met verguld houtsnijwerk.
„Geniet er maar van", raadt
Keijzer aan. „Als het instru
ment eenmaal in de kerk
staat, kan niemand dit ge
deelte meer zien".
Dat de firma Leeflang de op
dracht behandelt, is geen
toeval. De binding met Rot
terdam is historisch gegroeid.
Ernst Leeflang richtte het
bedrijf in 1931 in Middelhar-
nis op, vanuit deze plaats leg
de hij contacten met de
Randstad. Na de ambachts
school in Oud-Beijerland
ging de nu 50- jarige Jan
Keijzer als leerling naar
Schiedam en Rotterdam,
waar hij twee jaar vertoefde.
Aan het einde van zijn
diensttijd bij het leger, in '51,
vroeg Leeflang hem mede
firmant te worden: „„Eigen
lijk wilde ik mezelf gaan be
kwamen m het buitenland,
maar het aanbod was te aan
trekkelijk. Nu ben ik ge-
door Rob Sebes
foto's Henk Speksnijder
mijn vroegere collega".
Over zijn schoonvader en ex-
medefirmant praat de in
Nieuwe Tonge geboren Keij
zer met respect: „In de crisis
jaren '30 durfde hij het aan
met vier man een bedrijf te
beginnen. Juist terwijl de
electronics kwam opzetten.
De ontwikkeling van de Ne
derlandse orgelbouw stokte.
Alle ondernemingen pro
beerden zich met goedkope
en kwalitatief slechte pro-
dukten te redden".
Vakmanschap
Tekenend voor het vakman
schap vindt Keijzer, wiens
broer Arie stadsorganist van
Dordrecht is, de manier
waarop zijn bedrijf te werk
a
ytr
1 lJ.( i s rjrijir.ü
Het 154 jaar oude Abraham Meere orgel van de Hillegonda-i
kerk in aanbouw. Alleen de voorkant was nog redelijk intact
,r 'i' 1111111
„Dit kun je in de kerk niet
zegt Keijzer over de bovenkant van het orgel, dat door de zoldervloer steekt.
meer zien
gaat: „We maken een copie
van de orginele uitvoering,
tot op de tiende millimeter
nauwkeurig. Uit de archie
ven van Abraham Meere
bleek, dat er eenzelfde type
orgel van hem in een kerk in
Sommelsdijk op Goeree
Overflakkee staat. Gelukkig
is dat in tact. Met een paar
man reizen we op en neer,
onze tekenaar trekt de vorm
over en werkt die op z'n,
kantoor uit. Hij heeft vijfen-'
twintig afbeeldingen ge
maakt. Verder nemen we fo
to's van alle zijden van het
instrument".
In 1828 kostte het orgel 850
gulden. Nu rekent Jan Keij
zer op een bedrag van meer
dan drie ton: „Vroeger was
het materiaal duui en de ar
beid goedkoop, tegenwoordig
is het andersom. Het hout,
grenen en eiken, komt uit
Amerika en Zuid-Duitsland,
Deze opdracht, waarmee we
nu een half jaar bezig zijn, is
er trouwens een van een ge-
Keijzer stemt een pijp. die bestaat uit lood en tin: „Een electronisch orgel is surrogaat".
middelde grootte. Het
'zwaarste' produkt dat we
maakten had vijfenvijftig re
gisters. De orders lopen van
60.000 tot een miljoen gul
den".
„Hoewel", verbetert hij zich
zelf, „dat laatste aantal komt
ïn deze tijd van recessie niet
meer voor". Als 'troost' geldt,
dat Leeflang volgens Keijzer
voor twee jaar genoeg werk
heeft.
In de Nederlandse orgel
bouw, vertelt Keijzer, komen
een stuk of vijf concurrenten
in aanmerking voor grote
opdrachten. „Dan zijn er nog
twintig kleinere, die alleen
reperaties uitvoeren. Geluk
kig verdeelt de Rijksdienst
voor Monumentenzorg,
waaronder veel oude orgels
vallen, het aantal klussen.
En we zijn redelijk bekend
door de goede service die we
in het verleden al gaven.
Vanaf de oprichting heeft de
zaak 262 instrumenten ge
maakt".
De dertienhonderd uit lood
en tin bestaande pijpen van
het Abraham-Meere-orgel
maakt de firma niet zelf. Het
stemmen ervan doen de
werknemers wel.
„Hoe meer lood, hoe zwaar
der het geluid", zegt Jan
Keijzer, terwijl hij tegen een
pijp tikt. „Tin ligt pittiger in
het gehoor".
Als orgelbouwer moet je
overal verstand van hebben,
meent Keijzer: „Er is geen
school voor, door ervaring
moet je met metaal, hout en
leer om kunnen gaan".
Leer? „Jazeker", lacht hij.
„Om te zorgen dat er geen
'valse' lucht in het orgel
komt sluiten we kiertjes met
schapeleer af".
En terugkomend op zijn be
roep: „Als je een goede meu
belmaker bent, heb je een
voorsprong op andere hande
narbeiders. Hier werken een
paar jongens, die al langer
dan vijfentwintig jaar in
dienst zijn. Rust en continuï
teit in de groep is nodig om
tot een optimaal resultaat te
komen. Je moet een team
vormen, waarin een gering
aantal verwisselingen plaats
Een medewerker van Jan Keijzer kijkt de pijpen van het Hi!
legersbergse orgel na.
Op zolder werkt een orgelbouwer aan de bovenkant van
het instrument, waar de houtwormen vrijspel hadden.
vindt. Inderdaad, leerlingen
kan ik slechts met mondjes
maat toelaten. En als ik er
een aanneem, moet het wel
een jongen zijn, die zich in
het vak wil specialiseren.
Het mooie van ons beroep is,
dat de mensen een eeuw la
ter nog resultaat van je werk
zien".
Dan steekt Keijzer bezwe
rend een vinger op: „Vergis
je niet, al in de oudheid wa
ren orgelbouwers beslist niet
de eersten de besten. Vooral
in Duitsland stonden zij hoog
in aanzien. Er zijn bekende
burgemeesters en kunste
naars geweest, die werden
geroemd om hun vakman
schap".
Toenemende interesse
De jeugd is, heeft Jan Keij
zer gemerkt, in toenemende
mate geïnteresseerd in de
klassieke orgels: „Op de mu
ziekscholen kiezen steeds
meer studenten voor dit in
strument. Wij hebben er
twee aan het Rotterdamse
Conservatorium geleverd.
Een lange tijd is zo'n electro
nisch apparaat, dat ik niet
meer dan surrogaat vind, po
pulair geweest. Liefhebbers,
die zich echt op een orgel
willen uitleven merken ge
woon, dat de produkten die
wij maken het einde zijn. De
bespeler moet de baas over
de kast zijn, het ding kunnen
besturen. Daardoor klinkt
elk goed gemaakt pijporgel
bij iedere persoon anders.
Arie heeft bijvoorbeeld een
heel andere stijl dan Feike
Asma. Beiden genieten ze
landelijke bekendheid".
Zonder moeite geeft Keijzer,
die ooit voor zijn broer een
huisorgel bouwde, toe dat
zijn lievelingsinstrument te
genwoordig toch nog een
'randverschijnsel' is: „De
ontvangst is te beperkt. Veel
mensen hebben de indruk,
dat bespelen van en luisteren
naar een orgel onverbreke
lijk aan de kerk is verbon
den. Maar dat hoeft helemaal
niet. Zo geeft Arie regelma
tig concerten in De Doelen.
En bekende musici als Bach
en Handel hebben voldoende
werken gecomponeerd, die
niet louter voor een kerl. 2-
lijk publiek zijn bestemd".
Jan Keijzer weet, dat een or
gel tegenwoordig niet zonder
electriciteït kan: „Een motor
regelt de luchtcirculatie bin
nen het orgel, er mag abso
luut geen valse buitenlucht
bijkomen. Vroeger had je
daar een speciale man voor,
de orgelpomper. Hij trapte
voor een paar centen voort
durend op een blaasbalg die
wel een omvang van drie
meter kon hebben en als ma
gazijn voor verse lucht dien
de".
Uit het hele land, Limburg
en Noord- Holland uitgezon
derd („Daar zitten enkele
concurrenten") krijgt de fir
ma Leeflang opdrachten.
Keijzer beschouwt zichzelf
als een leverancier van voor
al protestantse instellingen.
Af en toe benadert een ka
tholiek hem: „Katholieke
producenten opereren eerder
op de protestanse markt dan
andersom. Ach, in feiti
maakt het niet uit wie je al i
klant hebt. Ook stad- en zit
ken huizen en eoncertzale I
hebben orgels van ons. N&
particulieren verzorgen u
bijna niet, dat zijn kVeiriec I
klussen waarvoor we weiro.
tijd hebben. Wel staam e
twee 'Leeflang'orgels
Amerika. Een rijke dan:
maakte eens een studiere
van een paar weken in 'or
land. De losse onderdele
van ons huisorgel heeft
zelf in de States in elkaar g*
zet".
„In Hillegersberg zijn
wijkgenoten verschrikkelij
actief", hemelt Jan Keijzt
zijn klanten op. „Dankzij ee
ongelooflijke inzet, ik dén
aan bazars, verzamelen;
het benodigde geld, Eigenlij
maken we natuurlijk ft
heel nieuw instrument,
meeste gebouwen zijn helai
niet afgestemd op grote kh
sieke orgels, zodat de
sing vaak een kwestie va
passen en meten is. Maz i
door onze ervaring lukt he
wel. Prachtig, om zovee
mensen van je werk te ku:
nen laten genieten".
I!
Een echte pers voor iedere dmaak en elke beurs.
Boezemweg 136 Freencksplaats 9 Rubensplein 12
Rotterdam Hillegersberg Schiedam
Tel 010-14 0619 Tel 010-187700 Tel 010-26197
Geopend di t/m za 900-18 00 uur Koopavonden tot 2100 uur
375 f
CHEMICALS
Voor het hoofdkantoor van
Esso Chemie in Schiedam
hebben wij ervaren sekretaresses
nodig, die kunnen fungeren op
he[ niveau van direktiesekreia-
resse.
Een kritische instelling is
vereist, omdat u het vele werk
dat dagelijks op u afkomt direkt
moet kunnen rubriceren naar
prioriteit.
U moet initiatief, zelfstan
digheid en organisatievermogen
tonen in uw optreden en over
een behoorlijke ervaring
beschikken. Bij afwezigheid van
uw direkt e chefs moet u hen
zelfstandig kunnen vervangen.
Daarom denken wij dat u niet
jonger moet zijn dan ca. 25 jaar.
Voor deze job heeft u
minstens een middelbare school
opleiding nodig, aangevuld met
een sekrelaresseopleïding.
De Engelse taal in woord en
geschrift levert geen problemen
op, bovendien beheerst u steno
Nederlands en Engels.
De arbeidsvoorwaarden zijn
zonder meer gunstig te noemen.
Ook kandidaten die geïnteres
seerd zijn in een tijdelijk dienst
verband. nodigen wij uit te solli
citeren.
Geïnteresseerd?
Schrijf dan uw sollicitatiebrief
vóór 16 april a.s. aan
Esso Chemie B.V..
afdeling Personeelszaken.
Postbus 275. 3100 AG Schiedam.
Dwergappel - dwergpeer - aalbes -
hazelnoot - framboos - moerbei -
Japanse wijnbes - aardbei - loganbes
- boysenbes - doornloze braam -
bosbes - kruisbes - cranberry - vos
sebes - morei - buitendruif Boskoops
Glorie (beslist elk jaar rijpe zoete
druiven) enz.
bij de best gesorteerde
vruchtboomkwekerij van Nederland.
Zuidweg 52 (ingang hoek Galgeweg),
Naaldwijk. Tel. 24357
Scheepsbüim-ii. De Koop Schiedam B.V.
3125 KJ Schiadaitt - Schiokade 36 - Tel. 377344
Wij zoeken voör onmiddellijke indienst
treding:
voor alle voorkomende draaiwerk-
zaamheden.
Zonder voldoende ervaring is het on
nodig te solliciteren.
Uw sollicitatie wordt gaarne tegemoet
gezien op bovengenoemd adres.
verpakte «jlker, mlkrom#T\ dtsposatt*
mikropak", mikroraklame',
oro catetlrTg'. oro-crown' conxmren,
oro-pnk® verpakUngsaertico.
zoekt voor de afdeling boekhouding een
M/V
Op M.B.A. niveau.
Leeftijd ca. 25 jaar.
De aan te stellen funktïonaris zal voornamelijk belast worden met
de voorraadadministratie en daarmee samenhangende
werkzaamheden.
Sollicitaties kunt u zenden aan:
W. van Oordt Co BV - Postbus 1161
3000 BD Rotterdam
