22
EXTRA
'Mensen verkopen hun
gezondheid niet voor een
goed salaris, kom nou....'
SS
De afsluiter stond open, het landbouwgif spoot de fabriek in
I Vl
Medische gegevens ontbreken. 'Dat is de grote misser'
F
pi
I Th'
Rotterdams Nieuwsblad
donderdag
29 aprd 1332 EW
Botterdam Hij zou
die slang wel eventjes
afkoppelen. Een
haastklusje. Een
routinehandeling. Dat
kon nooit mis gaan.
Dit keer liep het
anders. De afsluiter
stond op een 'kier'.
Liters landbouwgif
spoot met de fabriek
in. Door ra2endsnel
achteruit te springen
kon Nico Prins,
operator bij Akzo
Zout Chemie Botlek,
het gevaar ontwijken.
Hij had geluk. Een vrachtwa
genchauffeur niet. Hij laadde
bulten het Rijnmondgebied de
uiterst giftige grondstof, die
Akzo gebruikt voor haar be
strijdingsmiddel. Plotseling
scheurde een slang. De man
werd bedekt met de troep; hij
stierf.
Het voorbeeld bij Akzo is één
uit velen. Schrikbarend ook.
Nog twee voorbeelden. Een
werknemer van ICI kwam in
1973 bij een bedrijfsongeluk
terecht in een wolk fosgeengas
en raakte bedwelmd. Sinds
dien zit hij thuis, arbeidsonge
schikt. Bij Shell kwamen der
tig personeelsleden ziek uit
een bedrijfshal. Na jarenlang
met een gevaarlijke stof te
hebben gewerkt, bleken ze ste
riel te zijn. Kort na die onpret
tige ontdekking werd de fa
briek gesloten.
De chemische wereld kent
honderdduizenden stoffen.
Met vaak ingewikkelde bena
mingen; voor de leek acabada-
bra. Dat een groot deel giftig
tot zeer giftig is, bevreemdt
niemand meer. Dat ze schade-
door
Nico de Vries
lijk voor de gezondheid zijn
evenmin. Ook niet datje er op
twee manier ziek van kunt
worden: door een plotselinge
overdosis of sluipend. De 1CI-
werknemer en de vrachtwa
genchauffeur waren slachtof
fer van een incident. De dertig
Shell-werknemers werden
ziek door de langzame opeen
hoping van giftige stoffen in
hun lichaam.
„Aan het werken met chemi
caliën kleven grote risico's",
zegt Piet Scheele van de Indu
striebond FNV. Sinds een
klein jaartje houdt de bond
zich nadrukkelijk bezig met de
gezondheid van de twintigdui
zend werknemers in het Rijn
mondgebied. Het begon vorig
jaar met de brochure 'Veilig
werken in de Chemie', daarna
kwamen er twee chemie-con-
ferenties. Sluipende ziekten
moet nu worden aangepakt, is
de mening van Scheele.
Dodelijk
Echte verontrustende ziekte
en ongevallencijfers kan hij
niet laten zien. Beroepsziekten
met dodelijke afloop evenmin.
Voor voorbeelden moeten de
Industriebond over de grens.
Uit Amerika kwam onder
meer het alarmerende bericht
van het onderzoeksinstituut
Mount Smal. Dat instituut
heeft de medische geschiede
nis van tienduizend werkne
mers in de petrochemie van de
Verenigde Staten. Noorwegen,
Italië en Engeland onderzocht.
De conclusie: het aantal her
sentumoren is zorgwekkend
hoog- En, er is geen enkele
aanleiding om te veronderstel
len dat Rijnmond een uitzon
dering is.
„Wij zijn geen hersentumoren
tegen gekomen", zegt genees
kundig directeur S.J.Terpstra
van de stichting Bedrijfsge
neeskundige Dienst in het Eu-
rapoort-Botlekgebied. Zijn
verklaring* „We hebben een
betrekkelijk jonge industrie.
De technische uitrusting is
modern. Dat werkt in het
voordeel van de werknemers.
Of', zo benadrukt hij, „het
moei 2ijn dat we beschikken
over een tè jonge industrie".
Spotten
„Hoe mijn lichamelijk welzijn
over twintig jaar is. zie ik
wel", gaat Akzo-werknemer
Nico Prins verder, „Als je in
de petrochemie werkt, spot je
met je gezondheid. Dat weetje
bij voorbaat. Maar dat doet die
man op een kantoor, ook als
hij die anderhalf pakje sigaret
ten per dag rookt. Rondom me
heen hoor ik dagelijks over
mensen, die kanker hebben.
Op de fabriek ken ik er maar
éen".
Nico Prins werkt in de conti-
nue-dienst. Zijn taak is het
proces aan de gang houden.
Verstoppingen voorkomen,
monsters nemen en de kranen
regelen. Hij doet zijn werk in
een overdekte loods. „Die is
gebouwd uit mllieu-overwe-
gingen. Om het gedonder met
de meld- en regelkamer van
Rijnmond te voorkomen", zegt
hij. Het fabriceren van herbi
ciden gaat gepaard met een
zoet-weeïge stank, die de be
volking van de omringende
plaatsen tot wanhoop zou
brengen.
Op de stank na noemt Nico
Prins 'zijn' fabriek als één van
de schonere in het Rijnmond
gebied. Dat het uiterst giftige
orlho-kresol wordt gebruikt,
zegt hem weinig. „Toen ik
hier begon bezorgde een
vrachtwagen met zoutzuur me
de bibbers. Je denkt dan aan
vingers, die wegbijten, aan
pijnlijke prikken. Nu doei dat
me niets meer. Als ik spetters
landbouwgif op mijn handen
krijg, loop ik naar de douche
en spoel de rommel eraf". Het
zijn de risico's van het vak, is'
de conclusie van deze opera
tor.
Risico
Piet Scheele van het FNV
heeft een andere kijk op de
zaak. „Wanneer je "s morgens
gezond aan je werk begint,
moet het zo zijn dat je 's
avonds even gezond naar huis
gaat. Dat is helaas niet het ge
val. Veel mensen worden tij
dens hun werkzaamheden
blootgesteld aan omstandighe
den. die allesbehalve gezond
zijn. Velen zijn bereid een ze
ker risico op de koop toe te ne
men: je doet het tenslotte voor
brood".
Nico Prins geeft toe, dat de fi
nanciële voordelen hem over
een aanvankelijke twijfel heb
ben heengezet. „Ik wilde een
huis kopen. Die twee procent
ren te voordeel, die Akzo over
de looptijd van mijn hypo
theek geeft, is aantrekkelijk",
verklaart hij.
In een adem wijst de Akzo-
werknemer op de veiligheids
maatregelen. „Die zijn geno
men om de risico's te verklei
nen", zegt hij. Een helm, vei
ligheidsschoenen, een overall
en handschoenen vormen zijn
uitrusting. Het bedrijf stelt
douchen na afloop van de
dienst verplicht. Xn de fabriek
zijn brandbliisapparaten, oog
douches en vluchtmaskers in
overdaad aanwezig. Perslucht
completeert de zaak.
Beschermengel
Voorzichtigheid, stelt Nico
Prins, is de beschermengel van
de operators. „Ongelukken
zijn vooral te wijten aan onbe
dachtzaamheid. Een hand
schoen, die niet goed zit. Een
tè snelle handeling". Op het
gebied van de veiligheid blijft
Akzo niet in gebreke, zegt de
werknemer over zijn werkge
ver. „Als een werknemer zegt
dat of dat kan niet, wordt de
situatie veelal veranderd".
„Ik geloof niet" zegt Gulf-
voorlichter Peter Corver, „Dat
mensen hun gezondheid ver
kopen in ruil voor een goed
salaris. Als een werknemer
weet dat hij ernstige risico's
loopt, probeert hij eerst veran
deringen aan te brengen. Lukt
dat niet, dan neemt hij ont
slag".
Op het gebied van industriële
hygiëne geldt Gulf als een
voorbeeld-bedrijf. De bedrijfs
filosofie is even simpel als
doeltreffend: zonder goedge
schoolde, fysiek sterke werk
nemers kan een bedrijf, dat
miljoenen heeft gekost, geen
maximale winst behalen. Gulf
heeft één van de laagste onge
vallen- en ziektecijfers in
Rijnmond.
Veiligheid
Binnen deze raffinaderij in
Europoort waken verscheide
ne commissies over de veilig
heid op de werkvloer. „Het
gaat erom", zegt manager in
dustrial relations H.G.Kilchler,
„dat je alle opmerking over
vermeende gevaarlijke situa
ties hoort en er aandacht aan
schenkt. Positief of negatief'.
Gulf steekt 'heel wat geld'an
verbeteringen van het werk
klimaat Over kleine investe
ringen kan de Nederlandse
vestiging zelfstandig beslissen.
Gaat het om grote investerin
gen dan is het fiat van het
Amerikaanse hoofdkantoor
noodzakelijk. Dat was onder
meer het geval bij de aanschaf
van de bloedanalyse-apparaat
„Van dit type zijn er drie in
heel Nederland, Zelfs Dijkzjgt
heeft deze niet", wordt er trots
opgemerkt.
In de EHBO-ruimte onder
zoekt Gulf op kleine schaal de
lichamelijke conditie van haar
werknemers. Het 'grote' on
derzoekswerk wordt overgela
ten aan de Bedrijfsgeneeskun
dige Dienst. Bij deze stichting
wordt de gezondheid getest
van de 11.860 werknermers,
die werken bij de 90 aangeslo
ten bedrijven. De acht artsen
van deze dienst houden zich
voornamelijk bezig met de me
dische keuringen. Ook Nico
Prins gaat voor de periodieke
controle naar deze dienst toe.
Eens in de drie jaar. Hij beseft
dat het aan de lage kant is en
wijst op een collega: „Die
werkt met kwik en moet om
de twee maanden een plasje
doen voor onderzoek".
Sluitpost
De Industriebond heeft geèn
hoge pet op van de Bedrijfsge
neeskundige Dienst, die door
de aangesloten bedrijven
wordt betaald. „Het lijkt wei
of hun bemoeienissen ophou
den bij bedrijfsbezoeken. Alsof
dat de sluitpost is van hun be
groting. Je krijgt de indruk
dat bedrijven zeggen: verder
dan keuringen mogen de art-
Foto's:
Jaap Rozema
sen niet gaan", moppert Ruud
van Meurs, lid van de onder
nemingsraad bij ICI.
„Een eigen onderzoek", zegt
geneeskundig directeur Terp
stra grif, „Dat zou ik best wel
eens willen". Het is alleen niet
mogelijk. Terpstra wijdt uit
over het personeelstekort bij
zijn dienst. Over het tekort
aan medische gegevens. Het
kaartsysteem dat in het verle
den nauwelijks is bijgehouden.
„Dat is de grote misser", geeft
de geneeskundig directeur vol
mondig toe. In de praktijk be
tekenen zijn woorden dat
Rijnmond op de medische
landkaart een blinde vlek is.
De vakbeweginging zat ei
mooi mee, maar wachtte niet
af. Het kader keek in het rond
en vond het chemische bedrijf
Cyanamid. Het ziekteverzuim
was hier hoog; de werknemers
klaagden regelmatig hun nood.
Op BSsis van interviews ver
scheen de brochure 'Veilig
werken in de Chemie'. Een re
laas over de arbeidsomstandig
heden bij Cyanamid. De be
vindingen van de bond zijn
schokkend.
Jeuk en vlekjes
„Het is de vraag of je de 65
haalt", zegt een werknemer
van dat bedrijf in de brochure.
Uil een enquête onder het per
soneel bleek dat driekwart
van het produktieperson'eel
klaagde over jeuk en rode
vlekjes op de huid. Anderen
hadden last van aanhoudend
hoesten en opgeven van ge
kleurd slijm.
Een veelvoorkomende klacht
was stijfheid. Een mogelijk ge
volg van de inwerking van
giftige stoffen op het zenuwge
stel. De bevindingen war^n
voor de Industriebonden FNV
aanleiding om het bedrijf
openlijk aan te klagen.
Indirect wezen de 'vakbonzen'
op de andere industrieënin
het Rijnmondse. Deze handels
wijze noemt Gulf-voorlichter
Peter Corver een 'negatie van
een stuk fatsoen'. „Bij de vak
beweging proef ik altijd nog
het geluid van de werkgever,
die de werknemer uitbuit, Die
houding is uit de tijd. Als de
werkomstandigheden echt zo
dramatisch zijn als de vakbon
den voorspiegelen, was er al
lang opstand uitgebroken".
„Ach", zegt Scheele, „Er zijn
grenzen en als die overschre
den worden heb ie de poppen
aan het dansen....
In hun achterhoofd denken
beiden aan de op stapel staan
de wet op de arbeidsomstan
digheden. Een wet, die aan be
drijven hoge eisen stelt en de
vakbeweging via de onderne
mingsraden een grotere in
vloed geeft. Piet Scheele ver
wacht in die organen de nodi
ge woorden: „In cao-onder-
handeling blijven verbeterin
gen van het werkklimaat lang
hangen. Dat betekent dat de
tegenstellingen tussen dt
werkgever en vakbond groot
zijn. Anders was die problema
tiek zo opgelost".
Nog éénmaal een werkne
mer van Cyanamid: „Pas
als er bezoek uit de Vere
nigde Staten komt is er
opeens geld voor twaalf
nieuwe stoelen in de con
ferentiezaal..." Het is dui
delijk: verbetering van de
arbeidsomstandigheden is
een actiepunt geworden
van de vakbeweging in
Rijnmond. De bedrijven
weten dat; het draait weer
eens om geld.
18.
'18.
1S.£
IM
19.1
m
.tè.4
'Th<
Vol
Spfl
Pie
vd
Pic
de
Ge
Th.
De
ftnt
VSli
Toi
De
pai
•20.
Hei
He
v.d
1 Ho
f-föi
De
:dc
do
kei
De
32
20.
l Vol
l spt
I Pie
Ir Vd
f Th.
FF
B<
'XI
