I]
BOTTERDAM
131
Amsterdamse rellen in
Rotterdam ondenkbaar'
De VVD was
er zelf bij
Opereren
binnen
duidelijke
grenzen
m
Theaterboek
handel in de
Schouwburg
Hoogleraar politicologie en bestuurskunde:
STAP
PLEIN
feh.
Rotterdam
vernoemt plein
naar
Bart Wilton
■t
Rotterdams Nieuwsblad
23 oktober 1982
lag
^Botterdam Straatrellen zoals in
Arr.sk.Tdam zijn in Rotterdam on
denkbaar. Dergelijke geweldscon-
"flieten zullen zich in Rotterdam
niet voordoen, omdat hier de
maatschappelijke en politieke
verhoudingen én het optreden
'J 'van de politie anders zijn.
Dit zegt de Rotterdamse hoogleraar
politicologie en bestuurskunde
prof.dr. Uriel Rosenthal (37). Hij is
- bezig met een omvangrijk onderzoek
door
Robert van de Roer
naar de 'besluitvorming onder druk'
door de overheid zoals bij de provo-
rellen in de jaren zestig en de gijzelin
gen door de Molukkers. Daarnaast on
derzoekt hij de 'relsituaties' van de af
gelopen drie jaar in onder meer Dode-
waard en de Vondelstraat in Amster-
dam.
(?„Het zal in Rotterdam nooit die vorm en in-
tensiteit aannemen. Het eonflietpotentïeel
t ziet er hier heel anders uit dan in Amster
dam", zegt Rosenthal op zijn kamer-op de
twaalfde verdieping van de Erasmus Univer
siteit. „Ik denk, dat de tweede en derde cir-
•kels zoals in Amsterdam, degenen dus, die er
bij kraakrellen om heen lopen, in Rotterdam
,-veel minder te vinden zijn. In Amsterdam
heb je al gauw andere krakers, die de kra
kers, die ontruimd zijn, steun komen geven.
Daarnaast heb je dan talrijke relschoppers.
Dat aantal is hier veel kleiner."
Eiland
Vergelijkingen trekkend tus
sen Rotterdam en Amsterdam
noemt Rosenthal de hoofstad
'een eiland van problemen'.
„De sociale structuur van Am
sterdam is dermate problema
tisch; het aantal mensen, dat
van een uitkering moet leven,
de huisvestingssituatie, de
leeftijdsopbouw in bepaalde
delen van de stad. Pa en moe
met twee kinderen zijn wegge
trokken, de bejaarden niet.
Die blijven over met de jonge
ren. Heel jong en heel oud
loopt door elkaar. Het is een
opeenstapeling van proble
men."
Uriel Ro-
senthal-
...„niet, dat
het in Rotter
dam nou zo
veel beter
gaat"...
- Die heb je in Rotterdam toch
ook?
/„Nee, niet zó erg. In Rotter
dam heb je weliswaar ook gro
te problemen. De kinderen
van buitenlandse werknemers,
met wie men groeiende pro-
.blemen ziet. In Rotterdam zou
je eerder moet letten op de
.verhoudingen tussen buiten
landse werknemers en het Ne-
derlandse bevolkingsdeel. Die
enorme concentraties van bui
tenlandse werknemers in som-
mïge oude wijken. Verder zijn
hier ook drugshandel en klei
ne criminaliteit, maar alles bij
v elkaar toch van een minder
r' grote orde als in Amsterdam."
,De hoogleraar denkt, dat Rot
terdam als arbeidersstad an
ders' met problemen om-
'springt. Veel ontevredenheid
wordt hier getemperd door het
.,werkt meent hij. „In Rotter
dam heeft van oudsher de ar-
-v beidersmentaliteit sterk gedo
mineerd. Zo van: Werken,
geen gezeur. Rotterdam is een
werkstad, van bedrijven en
,-van de haven. De sociale
structuur vangt hier dit soort
problemen meer op dan in
Amsterdam. Veel zaken wor
den geabsorbeerd door een ste-
rige groep, die in het politieke
vlak de PvdA aan zijn 50 pro-
<cent helpt en die in het sociale
vlak een soort arbeiderscul
tuur heeft. Met toch ook wel
een bepaalde bewaking van de
.normen en waarden binnen de
eigen groep."
i De hoofdstad geeft volgens
x Rosenthal een minder stabiel
beeld. Het verzet komt daar
'sneller los. „Amsterdam is een
stad -ik heb er zelf gestu-
.deerd van intelligentsia,
"an mensen in de kwartaire
sccton Die werken in het on
derwijs, het welzijnswerk, ge
subsidieerde instellingen etce-
.tera. Er zijn veel minder men-
!«sen in het bedrijfsleven, In
/„'Amsterdam heb je veel meer
onderwijsinstellingen dan in
'Rotterdam. Zoals wetenschap
pelijke instellingen. Vooral in
-de kunst- en cultuursector
?ook,
jln Amsterdam is het artistieke
■Z,en> bet kunstleven, veel ac-
tiever en bruisender dan hier.
•j.De sociale structuur is er veel
..dynamischer met veel meer
'Schommelingen, 's Avonds nog
;,>yeel mensen op straat in het
2.eentrum. Een gaan en komen
van buitenlanders. Dat tekent
het verschil,"
■^ifansterdam de cosmopoliet
dat is Amsterdam stellig
f' ^vergeleken met Rotterdam.
Amsterdam is een stad, die
mensen aantrekt, die er be
paalde alternatieve ideeen op
nahouden. Dat was in de zes
ts-- ;ie eeuw al zo.
Nu ook de geografische si-
i" In Rotterdam heb je de
h vi t overal vlak om je heen.
I- hs. centrum van Amster-
zie je geen enkel bedrijf.
Hooguit een paar kleine be-
drijfjes in de Jordaan."
Achterban
Een van de grootste oorzaken
voor de problemen, waaronder
Amsterdam wordt bedolven,
noemt Rosenthal de partijpoli
tieke situatie. Hij acht die in
Amsterdam veel woeliger dan
m de Maasstad. „In '66 een
burgemeester, die struikelt.
Acht jaar geleden bij de
Nieuwmarkt-rellen een wet
houder van de CPN, die voor
paal werd gezet door zijn eigen
achterban. Het partijpolitieke
activisme is in Amsterdam al
tijd veel groter geweest dan in
Rotterdam. Vooral de manier,
waarop de diverse achterban
nen de politici in gemeente
raad onder druk zetten. Zoals
de krakers bij de CPN doen.
Die partijpolitieke situatie ligt
in Amsterdam aanmerkelijk
moeilijker. Met net als in Rot
terdam een grote PvdA, maar
daarnaast een machtige CPN
met veel kracht. De druk van
uit de achterban, vanuit bij
voorbeeld gewestelijke verga
deringen van de PvdA, té daar
nog veel sterker dan in Rotter
dam het geval is. Dat maakt
het partijpolitiek en daarmee
ook bestuurlijk moeilijk ma-
noeuvreren. Ook voor een
burgemeester ten opzichte van
zijn college van b en w."
Wat is de invloed 'daarvan op
de rellen
„Je zag bijvoorbeeld in maart
'80 tijdens de Vondelstraat-rel
len, dat openlijke spanningen
ontstaan op het hoogtepunt
van het conflict tussen het
partijbestuur in de regio Am
sterdam en de burgemeester.
Zo'n partijbestuur zegt: Wij
zijn het niet eens met de bur
gemeester. Dat gebeurt in Am
sterdam heel veel. Ook nu
weer met de CPN, die aan het
wankelen is bij de kraakactie
rond de Lucky Luijk. Dat
maakt het voor een burge
meester en een college van
b en w enorm moeilijk om te
opereren op basis van een con
sequente en consistente be
leidslijn."
In Rotterdam constateert Ro
senthal veel minder onrust in
de partijen. „Doordat aan het
bestuur en aan justitie vanuit
politieke kringen meer ruimte
wordt gelaten om een beleid te
ontwikkelen. Het is hier ook
geen ro2egeur en maneschijn.
Het feit, dat de PvdA in Rot
terdam alles zo'n <^etje voor
het zeggen heeft, bi »ngt weer
zijn eigen problemen met zich
mee. Hier is het een beetje sla
perig soms. Volgens mij heeft
dat ook de opkomst van de
Centrumpartij in de hand ge
werkt. De PvdA heeft het zo
ontzettend lang naar zich toe
getrokken. Dat is voor een dy
namisch politiek proces niet
altijd even goed. Dan krijg je
een verschuiving van een
strijd tussen partijen naar de
interne situatie."
Speelt ook niet mee, dat de
woningnood in Amsterdam
veel groter is? Er zijn toch niet
voor niets zo'n 10.000 krakers,
die in totaal 1500, 1600 panden
bewonen?
„Ik denk inderdaad groter dan
in Rotterdam, als je kijkt naar
de toevloed van jongeren en
naar wat daar aan volkshuis
vesting tegenover staat. Maar
die problemen waren al groter,
toen ik daar zelf nog studeer
de. Daarme^ verklaar je nog
maar zeer ten dele, wat er aan
de hand is. Toen ik daar stu
deerde, heb ik jarenlang in
een piepklein kamertje ge
woond tegen een wanstaltig
hoge huur. Sleutelgeld, toe
standen bij woningdistributie.
Studenten gingen destijds van
Amsterdam naar Rotterdam,
toen hier de sociale faculteit
begon, omdat ze hoorden, dat
hier ook die woonruimte veel
beter te versieren was."
De hoogleraar zegt, dat het
kraken in Amsterdam is 'geïn
stitutionaliseerd'. Oftewel: „In
Rotterdam kraakt men, als er
echt nood aan de man is. In
Amsterdam kraakt men al, als
het een verbetering van de
leefomstandigheden oplevert.
Het is helemaal verankerd in
de cultuur van een bepaalde
leeftijdscategorie. Een dochter
van een collega van mij, die pa
opbelt en zegt; sorry, ik heb
nou zoiets moois, ik kan daar
kraken, enzovoort, hè. Die
kraakcuituur is daar veel ster
ker dan hier."
Ziet u ook geen belangrijke
verschillen in het kraakbeleid
van Rotterdam en Amster
dam?
„Zo lang er al in Rotterdam
wordt gekraakt, heeft de ge
meente een doelbewust beleid
gevoerd. Al onder Van der
Louw. En onder Peper is het
niet anders. Men gaat er hier
op af, vóórdat het escaleert.
Als ergens gekraakt wordt en
het dreigt spanningen op te le
veren in zo'n buurt, treedt
men daar consequent tegen op.
Hier gebeurt het, dat men een
gezin met een driedubbele ur
gentieverklaring in een wo
ning zet en de krakers eruit
haalt.
Wat zeer belangrijk is, dat de
gemeente hier pragmatisch'op-
treedt. Men probeert in zo'n
geval ook een oplossing voor
de krakers te zoeken. Dat is
ook het beleid van wethouder
Van der Ploeg geweest de af
gelopen jaren. Men zoekt al
ternatieven, denkt praktisch."
In Amsterdam heeft men het
dus helemaal fout gedaan?
»,De fout, die de gemeente
Amsterdam gemaakt heeft, is
dat men het kraakprobleem te
veel over de band van de
rechter heeft gespeeld in
plaats van zelf een beleid te
maken. Je kreeg hierdoor een
heel patroon van kort gedin
gen. Het bestuur krijgt dit nu
door de rellen op haar bordje.
Men heeft het probleem groter
gemaakt dan het was. Men
heeft de zaak te veel laten
voortsudderen. Het begon met
een kraakactie hier en daar,
vervolgens grote panden en
daarna de hele Staatslieden
buurt.
Consistent beleid betekent, dat
je niet in de le Helmerstraat
een huis ontruimt en in de 2e
Helmerstraat de krakers Iaat
zitten. Je moet ook zorgen
voor zekerheid aan je eigen
foto: Ben Blumers
Rotterdam Rotterdam heeft
sinds 8 oktober een Bart Wil
tonplaats. Het plein, gelegen
tussen de St.Janshaven en de
Dokhaven in Zuid, is ver
noemd naar de dit jaar overle
den voorzitter van de Kamer
vanKoophandel en scheeps
bouwer Bart Wilton. Het nieu
we plein is ontstaan na de ont
ruiming van het industrieter
rein ten behoeve van woning
bouw.
Rotterdam Begin
dit jaar heeft de
raadscommissie voor
ruimtelijke ordening
in een besloten ver
gadering ingestemd
met een onderzoek
naar de concurren
tiepositie van de Rot
terdamse binnenstad
ten opzichte van het
Zuidplein en de
Haagse binnenstad.
De raadsleden van
de WD waren daar
bij aanwezig.
Dat antwoordt het
college van B en W
op vragen van de
VVD-raadsleden J.H.
Kerstholt en
drs.G.W. van Gent
over het door Multi
Vastgoed uitgebrach
te rapport over de
binnenstad van Rot
terdam. De beide
raadsleden wilden
weten waarom het
Grondbedrijf van de
gemeente opdracht
voor het rapport had
gegeven en of daar
wel behoefte aan
was.
Het onderzoek is spe
ciaal gericht op de
invulling van het
Weena. Omdat het
Grondbedrijf het
Weenaproject trekt, sproken*
heeft deze dienst de
opdracht gegeven, al
dus het college. Het
rapport van Multi
Vastgoed wordt bin
nenkort in de raads-
comnmissies, waar
aan VVD en CDA
niet deelnemen, be-
t
kant. Als je gaat ontruimen,
moet je een zodanig potentieel
aan middelen en mankracht
achter de hand houden, dat je
het snel en kordaat kunt doen
Dus niet zoals destijds bij de
Vondelstraat, dat je aan komt
rijden en dat je wordt verrast
door een overmaat aan stenen
en dan moet terugtrekken."
Hiërarchie
Rosenthal zegt de 'pohtiewe-
reld' redelijk goed te kennen.
Hij heeft geregeld colleges ge
geven aan het studiecentrum
voor hogere politie-ambtena-
ren in Warnsveld. Ook is hij
mede-organisator van post
academische cursussen in Rot
terdam over vraagstukken als
de relatie politie-bevolking en
politie-politiek. „Ik ben zo'n
beetje de enige politicoloog in
Nederland, die zich met deze
vraagstukken bezig houdt",
klinkt het ijdel.
Ziet u in Rotterdam een effi
ciënter politie- en justitieoptre
den?
„Ik denk het wel, ja. Ik zie in
Amsterdam een beleidsva-
cuum bij justitie en geweldig
grote interne organisatorische
en andere problemen bij de
politie. Men heeft problemen
bij het bemannen van belang
rijke posities bij het openbaar
ministerie in Amsterdam. Er is
eigenlijk geen beleid.
Wat mij vooral opvalt bij de
politie in Amsterdam, is die
geweldige hiërarchie. Daar zou
bet nodige aan kunnen veran
deren. Maar als je de politie
organisatie zelf zo strak op
bouwt en je bovendien als
korpsleiding een bijzonder
passieve rol speelt m de be
sluitvorming in het politieke
gebeuren, zo van; *u vraagt,
wij draaien', dan forceer je
mensen tot optreden, dat ei
genlijk niet nodig was geweest,
als je zelf wat meer het debat
met de politiek zou zijn aange
gaan."
Kunt u die vergelijking eigen
lijk wel maken russen het poli-
tie-optreden in beide steden?
Rotterdam heeft nog niet van
doen gehad met grootscheepse
ontruimingen - van kraakpan
den. Misschien als het hier uit
de hand loopt, dat de politie
dan ook fouten maakt
„Misschien wel. Ik zeg ook
niet, dat alles nou in Rotter
dam zoveel beter gaat Maar in
elk geval wel beter ten aan
zien van het kraakprobleem.
De Amsterdamse burgemees
ter mocht willen, dat-ie in
Rotterdam zat.."
Maatschappelijke proces
sen plegen zich in. Rotter
dam in een wat gematig
der vorm en daarmee beter
beheersbaar te voltrekken
dan bijvoorbeeld in Am
sterdam. 'Amsterdamse
toestanden zijn in Rotter
dam ondenkbaar', zegt de
Rotterdamse hoogleraar
Uriel Rosenthal elders op
deze pagina In een gesprek
met Robert van de Roer.
Dat klinkt geruststellend.
Het is wel een gevaarlijke
conclusie. Uit de verkla
ring, die Rosenthal er voor
geeft, blijkt dat de rust in
Rotterdam voor een deel
te danken xs aan de nuch
terheid van de Rotterdam
mers. Een tweede verschil
punt met Amsterdam is
'Het Beleid'.
Het risico van zo'n consta
tering is, dat men terug
valt In zelfgenoegzaam
heid. 'Het gaat toch best zo
in Rotterdam'. De beschou
wing van de hoogleraar in
de politicologie en be-
door
Koos de Gast.
stuurskunde maakt echter
duidelijk, dat er maar en
kele factoren behoeven te
veranderen om in Rotter
dam een chaos van dezelf
de orde te krijgen. En die
veranderingen tekenen
zich duidelijk af.
De stijgende werkeloos
heid maakt, dat de domi
nerende arbeidersmentali
teit aan slijtage onderhe
vig is. Het motto 'werken,
geen gezeur' kun je alleen
maar voeren als er werk
is. Merkbaar is, dat met
name in een wijk als Mid
delland met een opdrin
gend prostitutieprobleem
de grens aan inschikke
lijkheid wordt bereikt.
Stakingen in een tijd van
malaise roepen extra span
ningen op. Rotterdam mag
dan gespaard blijven voor
straatrellen, stakingen
bergen veel meer het risico
van onrust in zich.
Daartegenover staat ge^
lukkig, dat Rotterdam po
litiek en beleidsmatig ster
ker staat. 'De politic is er
niet om het falen van poli
tieke bestuurders te com
penseren', heeft oud-burge
meester André van der
Louw de gemeenteraad al
tijd voorgehouden, en zijn
opvolger opereert in de
zelfde lijn.
Het betekent, dat 'het be
leid In een veel vroeger
stadium op dreigende
spanning inspeelt. Daarbij
worden in veel richtingen
de grenzen nauwkeurig ge
trokken en bewaakt.
Dat geldt in de eerste
plaats voor de top. Be
stuur, politie en justitie
hebben een nauw overleg
met elkaar, waarbij ieder
er voor waakt binnen de
grenzen van zijn eigen spe
cifieke bevoegdheden te
blijven. Het levert een een
heid in benadering op,
men weet van elkaar
waarop men kan rekenen
en helder is wie voor wat
verantwoordelijk is. Als
de nood aan de man komt
weet iedereen waarover
hij praat, is de strategie al
uitgezet en zijn verrassin
gen zo goed mogelijk uit
gesloten-
Die procesmatige benade
ring schept ook duidelijk
heid naar beneden. Of het
nu om krakers gaat of om
stakers: ze weten in Rot
terdam hoever zij kunnen
gaan. Eén stap over dié
grens en er wordt zonder
pardon en in grote over
macht opgetreden.
Zo'n beleid kan alleen sla
gen als het dekking krijgt
vanuit de politieke partij
en. En ook daarin ver
schilt Rotterdam sterk
met Amsterdam. In Am
sterdam vrijwel altijd een
sterke interne verdeeld
heid, in Rotterdam pleegt
men op kritieke .momen
ten de rijen te sluiten. Dai
kan doordat de PvdA een
machtspositie heeft
'klein links' tot nu toe
geen wezenlijke invloed
heeft kunnen - en ook niet
heeft willen - laten gelden.
Een raadslid als Heiltje dè
Vos (CPN) is er altijd te
zeer van doordrongen ge
weest, dat het hoge goed
van de democratie niet op
straat bevochten moet
worden. Hoe haar veel jon/
gere opvolgers in de raad
zullen opereren moet nof
blijken, maar met vier var
de 45 leden in de raad is dè
invloed van 'klein links?
beduidend kleiner dan in
Amsterdam.
Van waarde is voorts de
scheidslijn tussen de ach
terban van de PvdA en
hun vertegenwoordigers i
de raad. De laatste jaren
heeft de gewestelijke ver
gadering steeds meer in
vloed gekregen op heé
werk in de gemeenteraad'.
Er zijn twee raadscommisz
sïes waarin het beleid teij
aanzien van de openbare
orde wordt bepaald; algef
mene zaken en poütieza'
ken. Daarin heeft de PvdA
geen meerderheid en dat
maakt dat op momenten?
dat de spanningen het
hoogst kunnen oplopen, dé
invloed van de achterban
begrensd is. (Wat overi?
gens niet -wil zeggen dat
ooit gebleken is dat het gei
west via de raad direct^
invloed op de bestrijding
van een crisissituatie heef
willen uitoefenen).
De actuele situatie recht*
vaardigt dus de uitspraak!
dat Amsterdamse rellen iij
Rotterdam ondenkbaar!
zijn. Handhaving van dié
status vergt een continu
proces van overleg met be;
volkingsgroepen, studie
naar de achtergronden eif
inspelen op nieuwe drei"
gingen.
Middelland is zo'n wijk ixC
de stad, waar de fluit varf
de ketel af dreigt te vlie*
gen. Het is tegelijk he£
voorbeeld van een pro
bleem, waarop de gemeen;
schap slecht grip kan krij^
gen: de combinatie van he-1
roïne en prostitutie. Rela
tief bescheiden in omvang,,
maar breed in uitstraling
op het maatschappelijk ge
beuren.
Daar moet de grens nog
worden afgepaald.
Rotterdam Op vrijdag 5 no
vember wordt jn de Schouw
burg het Rotterdamse filiaal
van de International Theatre
Bookshop geopend. De boek
handel is gevestigd in een
hoek van de Schouwburg, een
vergelijkbaar concept als in
Amsterdam. De winkel in Rot
terdam zal hetzelfde assorti
ment aan theater-, dans-, film-
opera-, musical- en poppen
spel-boeken gaan voeren als in
Amsterdam.
In de loop van dit seizoen
t.
wordt in Rotterdam tevens
een mediatheek opgebouwd
voor huur en verkoop van uit
zonderlijke tapes, platen én.
banden die betrekking hebben
op de specialisaties van de In
ternational Theatre Bookshop.
De boekwinkel in Amsterdam fc
is in de loop van haar drieën-
halfjarig bestaan een begrip I
geworden. De winkel blijkt»-
uitdrukkelijk in een behoefte l
te voorzien en voor 'het vak' j
de functie te vervullen waar-
voor de zaak is opgezet- f
