Kanonnen stonden schietklaar.
r
9?
m
Ik
ptt
14
ROTTERDAM
ROTTERDAM MAOfHTTOfl
IN VUURHUUV Ml II
ÉVLAMMAJVM3
mmmmm
DIPLOMA
■1
watersport
surfsport
scheepsbenodigdheden
A. VAN ROON B.v.
DIPLOMA CAFÉBEDRIJF
HANDELSKENNIS
Informatienummer .008.'
opOudéjaarsayemd
Stremming scheepvaart
CAFÉBEDRIJF
't V.O.M. HORECA INSTITUUT
stel dat er geen krant was
Rotterdams Nieuwsblad
woensdag
29 december 1982 RW
Rotterdam begin vorige
eeuw. Een stad die groei
de. Voor de brandbestrij
ding had dit tot gevolg dat
- steeds grotere afstanden
- moesten worden over
brugd. Maar ook het re-
t-glement, dat bepaalde dat
"elke klapwaker bij het
ontdekken van brand ter-
- stond de burgerij moest
waarschuwen door
'branch./ te roepen, vol
deed niet meer. En dus
werd in 1839 de bepaling
toegevoegd dat de wakers
7 'hunne Map op buitenge-
wone wijze moesten roe-
fren'. Het Toepen diende
vanaf dat moment luid-
- keels te gebeuren. Ook de
.•torenwachter kreeg het
7 wat drukker; hij moest de
-klok van het stadhuis net
:zo lang laten kleppen tot
de klok van de Groote
Kerk dit overnam.
Dat het temidden van dit tu
mult geen chaos werd, kwam
"door de order van de Heeren
Burgemeesteren en Fabrijk-
meesteren, die hadden bepaal
de dat de vier verst van de
brand gestationeerde spuiten
niet in actie mochten komen.
Bevreesd als men was dat er
-elders nog een brand zou uit
breken.
Elke brand zorgde ook in die
.jaren al voor een fikse oploop
;en een gekrioel van brand
weerlieden. Daardoor werd
gezocht naar middelen om ie
dereen te kunnen herkennen.
-Zo werden de leden van de
raad van beheer uitgedost met
rode strikken en witte franje.
.Op de hoeden van de vier
hoofdlieden werd het opschrift
A'hqpfdman' aangebracht. De
brandmeesters waren herken
baar aan een stok en een bos
touw, waarmee slangen en
ladders konden worden opge
haald of opgericht. De brand
spuitmeesters kregen een witte
lamfer en een ring met kope
ren penningen. Deze werden
uitgedeeld aan helpers die niet
tot het brandweerkorps be
hoorden. De ring kreeg later
een andere functie: elke
brandweerman leverde zijn
penning in, zodat de brand
spuitmeester heel snel kon
zien wie er aanwezig was.
Elke brandweerman droeg in
die jaren om de arm een witte
band met het stadswapen en
de nummers van de wijk en
brandspuit.
De plichtopkomst, waarmee
waarmee de brandweer in die
jaren te maken had, werd op
10 mei 1845 afgeschaft. Hier
voor in de plaats kwam de
vrijwillige brandweer. Er wer
den eenentwintig spuitstellen
ter beschikking gesteld, waar
van er één geplaatst werd bij
het pesthuis aan de Feije-
noorddijk op de Linker Maas
oever.
Premies
Aangelokt door de regel dat
brandweerlieden waren vrij
gesteld van de schutterij, en
door de voor die jaren aanlok
kelijke premies, was de toe
loop van de burgerij op de
brandweer erg groot.
Maar van saamhorigheid on
der de brandweerlieden was
geen sprake. Omdat praktisch
alle spuiten bij een brand in
actie mochten komen, woedde
er tussen de brandweerkorp
sen onderling een hevige con
currentiestrijd; listige streken
werden bedacht om de ander
een hak te zetten, met de be
doeling om toch maar ten kos
te van alles eerder met het
blussen te kunnen beginnen
dan dichter bij de brand gesta
tioneerde spuiten. Geen mid
del werd onbenut gelaten. Na
dat het stadsbestuur met zware
gevangenisstraffen had ge
dreigd, werd deze zogenaamde
'waterpremie' in 1851 weer af
geschaft. Men was er ter ore
gekomen dat de brandweer
korpsen onderlinge afspraken
begonnen te maken, 't Was
dan ook zo simpel: de dichtst
bij de brand gestationeerde
spuit wachtte even met uitruk
ken tot een van verder weg
komende spuit was gepasseerd.
De hiermee door de Verre
spuit' behaalde premie, werd
later heel gemoedelijk met de
brandweerlieden van de ande
re spuit gedeeld.
Duizend man
Maar geblust werd er natuur
lijk ook. Zoals op de vroege
De tweewielige reservewagen bij de Rumpherdsche soepkokerij aan het Groote Kerkplein in
1904.
zondagochtend van 18 mei
1849, toen de suikerfabriek
van P.H.Tromp Co. in vlam
men opging. Achttien stads- en
vier particuliere spuiten
spoedden zich toen naar de
brand. Drie dagen en twee
nachten lang bestreden meer
dan duizend brandweerlieden
de vlammenzee. Zelfs Prins
Hendrik en zijn adjudant Rid
der van Rappard, en later ook
nog Koning Willem III, kwa
men 2ieh op de hoogte stellen
van de omvang van de brand.
Toen het laatste vlammetje
smeulend uitging, was er va'n
de fabriek nauwelijks meer
over dan één grote puinhoop.
Twintig panden waren door de
vlammen aangetast. Om nog
erger te voorkomen waren de
schepen uit de Leuvehaven
weggehaald. Op het moment
dat een catastrofe onafwend
baar leek, werden zelfs de ma
riniers te hulp geroepen. Niet
om te blussen, maar om in ge
val van uiterste nood met hun
kanonnen de omliggende ge
bouwen tot puin te schieten.
Op deze radicale manier zou
uitbreiding van de brand kun
nen worden voorkomen. De
ramp kostte de gemeente Rot
terdam 3847 gulden aan pre
mies.
Maar niet alleen het bestrijden
van branden en het behalen
van premies hielden in die ja
ren de gemoederen bezig. Ook
reorganisaties zorgden voor
fikse problemen. 7 November
1857 was zo'n dag waarop er
danige beroering ontstond.
Oorzaak was een door het
stadsbestuur ingevoerde bepa
ling, dat vanaf die datum alle
benoemingen bij de brandweer
een zaak werden van het
stadsbestuur. Twintig brand
meesters pikten deze vernieu
wing niet en dienden hun ont
slag in.
Het jaar 1859 'was net jaar dat
de 'reservewagen' zijn intrede
deed. Maar het in gebruik zijn
de materieel verkeerde in een
dusdanig slechte staat, dat bij
een grote brand in het Schie-
Alles óp gebied van:
enz.
Tevens zeilmakerij
Westhavenkade 61 - Vlaardïngen
Telefoon 010-343492-343046
In lebruarl start o.m. te ROTTERDAM en GOUDA de
avondopleiding
Wij leiden ook op voor het diploma
Belde examens in mei onder toezicht van het Ministe
rie van Economische Zaken.
Inlichtingen:
STICHTING HORECA OPLEIDINGEN NEDERLAND
Postbus 93469, Juliana van Stolberglaan 47,
2509 AL Den Haag. Tel. 070-868483, ook' s avonds.
Officiële publikatie van het Staatsbedrijf der PTT
HARTSTIKKE LEUKE
DAMES EN TEENER
verschilfende kleuren/
dessins en modellen
SUPER ELASTISCHE
LOEISTERKE ACRYL
KINDER SOKJES
SPORTIEVE
heren jacks
S-TR-E-T-C-H
DAMES SLIPS
vele kleuren en maten
met ingebouwde
corduroy bodywarmer
naadloos
midi en maxi
model
wit en huid
GEKLEURDE KINDER
HEREN V-HALS
PULLOVERS
WARM GEWATTEERDE DAMES
KLASSIEK DRALON
DAMES ONDERGOED
met kleine
applicatie -Sm
vele kleuren
TOPKWALITEIT
HEREN PANTALONS
LOLLIGE BABY
BOXPAKJES
polyester/wol
vele maten
en kleuren
met
opdruk n ÜK
56/80
WIT "GEKA
HEREN ONDERGOED
hemd of slip
WARM GEBREIDE ACRYL
DAMES EN HEREN
HANDSCHOENEN
LUXE
ANTI-STATISCHE
ZUIVER KATOENEN TRICOT
LANG WIT
ONDERGOED
ONDERJURKEN
SPORTIEF GERUITE]
FLANELLEN HEREN
■overhemden!
in 5 modekleuren
"'-kantgarnering
EN LINSEH
PANTALONS
klassieke
uitvoering
wit en skin
«per stuk
ma ten 4/7 »per stuk
KWALITEITSMERK "JOMO
TRICOT
KINDER
pyjama's
vele kleuren
•104/182
Vteanjngat>idr»tE*cfanans«o9elfi7 - Sdtnedam Koamarttl i-Maass**».Kon»ngsho«k-Ridd«k««fc.R33<»iuscte«>a- Do»dredit: 3t««notemB3
A*>las$erdaevMel<**j-c*mef- PapemfrechLB/oderotaane/veenwegia- BarondJ*ch1 OcwptïIrMl 49-CapaAlYasel Kopar*o«k75-
Hv/GiftMendamJUmtandefsttZ-Oud 8ayeftaod.OQtlt5ijV.61- RlAmbachl:Dorpsstraat 22
Overeenkomstig andere bedrijven met een open
baar dïenstverlenendjkarakter, zal de PTT ook dit
jaar de dienstverlening bij de telefonische inlich
tingendienst 008 op Oudejaarsavond enigszins
beperken.
Gezien de ervaringen van voorgaande jaren, is het
aanvaardbaar dat reeds om 20.00 uur overgescha
keld wordt op de verschillende landelijke verwijs-
nummers, i.p.v. om 22.00 uur, zoals gebruikelijk is
op gewone dagen.
ptt telecommunicatie
In verband met werkzaamheden aan de
Mathenesserbrug over de Delfshavenss
Schie zal de scheepvaart ter plaatse geheel
gestremd zijn op 12 januari 1983 van 15.00
tot 18.00 uur en op 29 januari 1983 van
09.00 tot 18.00 uur.
Rotterdam, 27 december 1982.
De havenmeester van Rotterdam.
landhuis aan de Korte Hoog
straat, op 15 februari 1864, alle
Rotterdamse spuiten in actie
moesten komen om het vuur
te kunnen bedwingen. Andere
stadsdelen bleven op dat mo
ment onbeschermd achter.
Een jaar later deed, na langdu
rige beproeving, een geheel
nieuwe vorm van brandblus-
sing zijn intrede: de stoom-
brandspuit, van het merk Mer-
ryweather. Deze spuit, met
een capaciteit van 1250 liter
water per minuut, werd 'De
Maas' genoemd en gestatio
neerd bij het gemaal aan de
Oostsingel/Boezemsingel. De
spuit werd bediend door ge
meenteambtenaren, die hier
voor een beloning ontvingen
van dertig cent; tien cent meer
dan de gewone manschappen
van de Rotterdamse brand
weer...
Na een drie dagen durende
vergadering nam de Rotter
damse gemeenteraad op 13 no
vember 1869 het besluit tot
aanleg en exploitatie van een
drinkwaterleiding. De plannen
waren op 28 januari 1870 ge
reed en op 9 juni kreeg de ma
chinefabriek Strousberg v/h
Egestorff te Hannover op
dracht hiervoor de stoomma
chines te vervaardigen. Tege
lijkertijd werd begonnen met
de aanleg van een buizennet.
Op 1 oktober 1874 werd de
drinkwatervoorziening in ge
bruik gesteld.
Voor de brandweer betekende
dit een grote verandering.
Manschappen moesten ver
trouwd worden gemaakt met
de inrichting van brandkra-
nen. Maar over een ding was
men het al snel eens: eindelijk
was er sprake van een doelma
tige brandbestrijding.
Hierin paste ook de ingebruik
stelling, in 1876, van een
stoombrandspuit op een stoom
bootje van de Havendienst.
Het instellen van een red
dingsbrigade, op 8 december
1882, betekende eveneens een
stap in de richting van een
meer efficiënte manier van
werken. De twaalf man tellen
de brigade werd uitgerust met
een tweewielig wagentje ge
trokken door een paard, rook-
maskers, vangzeil, ophaallij-
nen, korte ladder, straalpijpen
en reserve pompstukken. Uit
rukken gebeurde vanuit een
ruimte van de Rumpherdse
soepkokerij aan het Grote
Kerkplein. De- leden" van de
reddingsbrigade werkten
overdag bij de dienst Gemeen
tewerken en om de drie dagen
een nacht bij de brandweer.
Op hemelvaartsdag 1891 ging
het in 1785 gebouwde Admira
liteitsgebouw aan de Spoor
straat in vlammen op. Het ge
bouw, ontworpen door de ar
chitect Guidia, deed in die ja
ren dienst als Rijksentrepot.
Kort na middernacht werd
naar aanleiding van een door
dringende brandlucht een on.
derzoek ingesteld. Het duurde
bijna een half uur voor men
erachter was dat de lucht af
komstig was uit het entrepot
Na het polïtiealarm om tien
minuten over half drie spoed
den twee handspuiten, èen
stoomspuit en een brandspait
zich naar de vuurhaard. Een
uur later werden er nogmaals
vier handspuiten, twee stoom
spuiten en twee drijvende
stoomspuiten naar de brand
gedirigeerd. Toen stond het
met balen suiker, tabak, vet,
spiritus, cognac en wijn gevul
de gebouw echter al in lich'ter
laaien. In totaal 22 spuiten
konden niet verhinderen dkt
het entrepot tot de grond 'toe
afbrandde.
Een zwak punt in de brandbe
strijding was echter nog steeds
de brandmelding. Maar ook
daar kwam verandering in. In
1882 werden er verspreid over
de stad vijfentwintig 'telep-
hoonposten' geplaatst. Na een
melding zorgde de politie voor
het alarmeren van de brand
weerlieden. Hiervoor maakten
de dienders gebruik van kope
ren toeters en bekkens. Het
luiden van de kerkklokkfen
werd afgeschaft.
Maar niet alleen het gemeen
tebestuur en de brandweerlie
den ging een doelmatige ma
nier van brandbestrijden ter
harte. In 1894 werd, na een ac
tie van de directeur van het
Rotterdamsch Nieuwsblad, de
heer C.Sijthoff, aan het ge
meentebestuur een lijst met
20.904 handtekeningen aange
boden, met als doel de overlast
door het brandalarm te beper
ken. Regelmatig werd in die
jaren de burgerij bij nacht en
ontij opgeschrikt door met
veel bombarie rondstappende
politiemannen. Zelfs op ?de
momenten dat een brandje 'al
was geblust, liepen deze dien
ders nog toeterend door de
straten. Het stadsbestuur
zwichtte echter niet, met als
argument dat beperking van
het brandalarm - met het oog
op de op handen zijnde stads
uitbreiding - niet wenselijk
was.
Volgende aflevering: Het
Noordereiland veranderde
in één grote vuurpoel...
NIMH' dag. 1 30-5.30 en 645 u
Metro-I: T01 Dalmatièrs' dag
2.00 en 7.00 u. Passage: 'Lek
ker lui genieten' woe. 2.00 u
Spijk enïsse
markt met diverse stands, op
tredens bekende artiesten, de
monstraties, eet en dnnkten-
Sïs enz.
ioscopen
Wncnsdajf 29 dwmher Alhambra 1; 'Van de koele
PiM^theater- 20 3^ Area meren des doods' <1S> da2- 645 ®uro 1l'De Boezemvriend'
SS cïnnmet 'EmdsJeV en 9-30 u" Alhambra 2: 'Het dag 1.30-6.45 en 9.15 u. Euro t
Hnfnleinth^ter 20 15- Bhi- geheim van NIMH' (al) dag. E.T.' (al) dag. 1.30-6.45 en 9"l5
.FiiL-S 1.30-4.00 en 7.00 en 'Pork/s u. zat. zond. en wne. 6.15 en
pikante pretpark (16) dag. 9.30 15 u. Euro 3: 'De Hot Bub-
(al) dag. blegum maagd' (12) dag. 1.30-
_ulypso 2: 5.45 en 9.15 u.
'Raiders of the lost ark' (al) Kindervoorstellingen <al)
erheve daR- 2.00-7,00 en 9.45 u Calyp- Euro-* 'Dum bo het vliegende
so 3: Tweeling op stelten' (al) olifantje' woe 1.30 u.
dag. 1.45-6.45 en 9,30 u. Cen- Hellevoetsluis
traal: 'De hete pornoclub' (18) Tivoli-theater: 'De Boezem-
dag. 12.30- 2.15-4.00-5.45-7 30 vriend' (al) woe. 14.30 en 20.0C
en 9.15 u. Cineac (Beurs): u.
'101 Dalmatiers' (al) dag. 1.30-
4.00 en 7.00 U, en 'Class of Kindervtgrstellmsren (al)
1984' (16) dag. 9.30 u. Cineac Herb,e 's d,! p!sang
"D—- dag. 2.UU u.
spel Het leven is te kort' met
o.a. Georgette Hagendoorn. - mt't- r„iV
André v.d. Heuvel en Kitty
Jansen. Theater Zuidplein: ,^45?;45 erj 9;30 V' Cal>Tso f;
20.15: John Banting's Theater
van de lach met 'Een scheve
schaats'. De Schouwburg:
20.15: 'De koopman van Vene
tië' regie Franz Manjnen, met
Peter Tuinman, Marieke van
Leeuwen. Lou Landré, John
Kraaijkamp sr., Paul Rüttger,
Fred Vaassen, Jaap van Don
selaar e.a. De Lantaren: 20.30. /R;4.nvnrn.",Bi«
Presentatie Theaterwinter- d ftn ?nn a
school. Luxortheaten 20.15: Diversen
Musical Amerika-Amenka' VqO 34^45 en 030 rinli Artsenboodschappendienst:
met o.a. Jos Brink, Frank San-
ders, Caroline Kaart en Lueie Eama Z* A ^dsummermght s
Tussen Hema
en Markt
HOOGSTRAAT 209
TEL. 343410
VLAARDÏNGEN
MONDELINGE H0RECA-0PLEIDING
Wenst u een goede toekomst?
Volg dan de cursus CAFÉBEDRIJF en wordt zelfstan
dig caféhouder, disco-eigenaar of kantlnebeheeider.
Een vooropleiding is niet vsreist.
In Januari 1983 start de avondcursus weer in Alkmaar,
Almelo, Amersfoort, Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem!
Den Haag, Emmen, Enschede, Groningen, Haarlem'
Heerenveen, Leeuwarden, Rotterdam, Utrecht, Win
schoten, Zwolle.
De cursus kost ƒ325.- incl. Inschrijfgeld en al het les
materiaal.
U doet In mei 1983 examen te Utrecht.
Voor oen gratis prospoctus BEL;
035-23.49.28. Of stuur de coupon In een envelop zon
der postzegel naar 't V.O.M., Antwoordnr. 1251, 1200
WB. Hilversum.
Wilt u mij geheel vrijblijvend de prospectus zenden?
Naairc.m....„
Adres:
Postcode;
Plaats:.KC 28
Zonpolaan 13a. 1217 ND HILVERSUM.
Tel: 206611 (ook voor Vlaar-
aers, uaroiine i\.aan en nueie cpxr„mprfv* („ii rino nh^ nö dingen en Schiedam) late-
de Lange. De Doelen: 12.45: en 32 esLFSKeSE
Koffieconcert door Richard geheim van NIMH fall dao terdam. Tetefoonbaken voor
Markham en David Nettle, f.30-3.30 en 6.45 u en 'La nuU "agen over kanker' IKR.
üiano. Werken voor een en de Varennes* (16) dag 9.00 u. Tel: 010-6341^ Telefonische
.wee pianos van Percy Grai- Cinerama 4: 'Blade Runner' "«IPdienst Rijnmond: Hot-
ger tg.v. zijn 100ste geboorte- (12) dag 2 15-7 00 en 9 3D u Ci- terdam 0IQ-Jo2244, Schieaarn
jaar. Paco: Bergse Linker Rot- nerama 5: 'Poltergeist' '(12) MO-WllGl. Voor hulp bij
tekade 323, 21.30: Joseh Mo- dag. 2.15-6.45 en 9.15 u. Corso: maatschappelijke en geestelij-
nitz-5. De Doelen: 14.30: Am- 'TraiI of the pink pamher" (al) Telefonische Hulp'
hems Poppentheater met dae 1 30-4 00-7 00 en 9 30 u dienst Spijkeni*F,se: (van. 22.00
•He,n'(6-10^r).Poppenthea- K^terion: A midsummer- g» °r4-00 01880-259^
ter Belle Psss: Waterloostraat night's Sexcomedy' (al) dag. H I C- H"1P-, en informal
37b, 14.30: Het poppentheater r.00 en 9.30 u, ma. alleen 8.00 centrum Postkantoor Coolsin-
speelt 'Het land van oorsprong. a. Lumiere 1; 'De Boezem- T 172929, sociale en cü>
Ahoy* Complex: 14.00 en vriend' (al) dag 2.00-4 30-7 00 tur®le informatie, rechtshulp,
20.00: 'Ahoy' Kerstcircus*, met 9.30 u. Lumiere 2: '101 Dal- studie en onderwnszaken. va-
top nummers uit diverse Euro- matiërs' (al) dag. 2.00-4 30 en ^tu^1-.7
pese circussen. 11.00-21.00; 700 u. en 'Porkv's mkantf dienst enz. Geopend maand.
'Kerstland'kerstmarkt met di- oretpark'(16) dae 9 30 u Lu- *1-00-17.00 u, dinsd. t/m vilj
verse stands, optredens beken- M°vië' cai) f£bïï!» .SSSïSSSl
de artiesten, demonstraties, eet jag. 1.45-4 j5_g 45 en 9 15 u Botterdam: Mathenesserlaas
en drmklenties enz. Lumiere 4; 'De wraak der 27°' 76 39 Vooc mens^f
Donderdag 30 december Barbaren' (al) dae 1 45-4 15 en mel accute problemen op ej*
Piccolotheater: 20.30: Area 5.45 u en 'Mon^Python live gebied. Geopend 24 uur pej
Theater Gent met Eindspel'. at the Hollvwood Bow!' dacr daÊ °°k zaterdag en zondag
Hof plein theater: 20.15: Blij- 3.15 u. Me&Z'm DatoS werkeroef Rotterdam-
spel 'Het leven is te kort' met [jërs' (al) dag. 2 00 en 7 00 u en BerSweg 307a. tel; 673815, voor
o.a. Georgette Hagendoorn, Road Warrior* (16) dae 9 30 u mensen met alcoholproblemen
André v.cL Heuvel en Kltly Metro 2: -Yeune dMors m
Theater Zuidpleim [OVe' (al) dag. 2.00-7.00 en 9 30 Stichting" Rechtswinkel: isL
20.15: John Lanungs Theater u Rex; 'SeX ajg dessert' (18) 525690, Krahngen: Lusthor
:n dag. doorlopend van 10.00- straat 102, di. 17.00-18.30 n
Goudse Rijweg 39b, di 19.00-
gri
„K
Ha
van de lach met 'nen acneve dag. doorlopeni
schaatsLuxortheaten 20.15: 24.00 u. Thalia: 'E.T.' (al) dag.
Musical Amenka-Amenka 1.15-4.00-6.45 en 9 30 u 't Ven
met o.a. Jos Brink, Frank San- ^er li 'Roomserv'ice' (16) dag.
ders, Caroline Kaart en Lucie 19.30 en 22.00 u. 't Venster I:
a! Sn^e' V- *Kort geknipt' (16) woe. 20.00
Blues Brothers. Ahoy' Com- 22.00 u
pleic 14.00: 'Ahoy' Kerïtcir- KlndervooratelUn™
cub'. meitopnumraets uit di- alhambra-!: Knokken voor
20.00 u, "ëioemhofc Violier-
straat 1 di 17.00-20.00 u,.Span
gen: Potgieterstraat 8, aa
17.00-20.00 u Bureau voof
Rechtshulp Zuid: PleinW*
218-220, di t/m vrij. 10 00-12»
u. Noord: Tellingerstraat
ma 13.00-16.00 u, di. t/m m
10,00-16.00 u. do, 19.00-21 W t
vrijdag van 14.00-1600 u n"0"
ris aanwezig.
dan wist II niet
wat de achtergronden
van die kaping waren
'li
De
de<
vei
kei
me
dai
'ze
"vaz
,.,ter
me
eet:
baa
dar
Vij
Ad
Ulf
het
ma
Nie
gez
WO)
Zuf
die
'te
sch
woi
Voc
en>
daa
ties,
cuit
baai
sen.
hoe:
is t«
ook
De
197£
vver
men
van
van
len t
een
hoof
Daaj
risch
lijk
aang
sulei
onbe
gega<
terre
Onbt
tueel
meer
drijfs
geld
word
zondi
bouw
