ROTTERDAM
13
De waarheid over
het bombardement
eindelij k nabij
m
Invaliden per boot naar York
m -3
Rotterdammer Loek Elfferich schreef boek over 14 mei 1940
'PI is
niet ontzien
in
bezuinigings
operatie'
Voor een
riks naar de
diergaarde
Inbraken met
buit van een
ton opgelost
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
14 mei 1983
Rotterdam Op het moment dat Rot
terdam geteisterd werd door een ver
woestende regen van bommen, zat Loek
Elfferich angstig weggedoken onder de
trap van zijn ouderlijk huis in de Rotter
damse Bergpolder. Zijn hoofd bescherm
de hij met een kookpan, bang als hij was
voor de op tweehonderd meter afstand
inslaande bommen. Zo vierde Loek Elf
ferich op die 14e mei 1940 zijn achtste
veijaardig. Een herinnering die niet
meer uit zijn geheugen is weg te wissen.
Nu, drieënveertig jaar later, staat er op
een kastje in de woonkamer van zijn
huis aan de Rotterdamse Schiekade het
omslag van een boek: 'Eindelijk de
waarheid nabij...'. Het is de waarheid
over het bombardement op Rotterdam;
de waarheid over wat er op 14 mei 1940
écht gebeurd is. De auteur; Loek Elffe
rich.
Die behoefte aan een stuk ge
schiedschrijving over die voor
Rotterdam zo zwarte dag ont
stond bij Loek Elfferich zo'n
drie jaar geleden. Hoewel hij
er, zoals hij het zelf noemt, al
z'n halve leven latent mee be
zig was, gaf dc herdenking
van dat bombardement, drie
jaar geleden, de doorslag. In
die periode was hij nauw be
trokken bij een project voor
scholieren over het bombarde
ment en had een belangrijk
aandeel in de bijeenkomst in
De Doelen, die door ruim elf
honderd Rotterdammers - die
rechtstreeks betrokken waren
geweesi bij het bombardement
werd bijgewoond. In diezelf-
e periode werd ook de be
langstelling bij zijn vrouw Tini
opnieuw aangewakkerd. Ook
zij behoorde tot de gedupeer
den en had als elfjarige met ei
gen ogen gezien hoe op die 14e
mei 1940 haar ouderlijk huis
aan de Van Alkemadestraat in
min veranderde. Van haar
cwam kort voor de bijeen
komst het idee om de grote
zaal van De Doelen op te de
len in 'straten*: de bewoners
van het Noordereiland daar,
die van het Antwerpsehoofd
weer ergens anders bij elkaar
en in een andere hoek van de
zaal de bewoners van het
Prinsenhoofd... Vanaf dat mo
ment onstond tussen het twee
tal een samenwerking die re
sulteerde in het boek over het
bombardement op Rotterdam:
'Eindelijk de waarheid nabij...'
Over enkele weken komt het
boek op de markt.
Emotioneel
„Tijdens de herdenkingsperio
de las ik steeds maar weer het
verhaal over die 14e mei", zegt
Loek Elfferich over de aan
loop naar zijn nieuwste boek,
„Wel dertig, veertig keer
kreeg ik het verhaal onder
ogen. 't Ging maar door.
Steeds weer, en wéér. 't Zat zo
in m'n gedachten gegrift, dat
als ze me middenin de nacht
hadden wakkergemaakt en er
naar gevraagd zouden hebben,
ik het hele verhaal er in één
keer zou hebben uitgegooid.
Zo zat 't erin gestampt. Toen
de herdenking voorbij was,
was ik emotioneel dan ook he
lemaal doorgedraaid".
Maar zelfs toen nog kocht
Loek Elfferich alles wat er
aan nieuwe lectuur óver de
tweede wereldoorlog op de
markt kwam. En een van die
pas gekochte exemplaren nam
hij mee op vakantie, las het op
een bergwei in Italië, maar
moet daar plotseling hebben
uitgeroepen: „Dit klopt niet".
En tegen zijn niets vermoe
dende vrouw: „Tini, 't is weer
zover, 'k zit er weer midden
in..." „Daar op die bergwei
vroeg ik me eensklaps af:
Loek, welk verhaal heb je tij
dens het afgelopen half jaar ei
gen verbreid? Wiens verhaal
was dat eigenlijk, waarop wa
ren al die feiten eigenlijk ge
baseerd? Er zouden ongetwij
feld feiten in zitten, die de be
zetter erin had gestopt. Ze wa
ren immers niet voor tijdelijk
naar Rotterdam gekomen".
En daarmee begon voor Loek
Elfferich de periode van on
derzoek naar de waarheid
over de 14e mei 1940. Waaro
ver hij zegt: „Er zijn tijdens de
oorlog in Rotterdam dingen
gebeurd die erger zijn dan hel
bombardement. Denk alleen
maar eens aan de moord op
tienduizend Rotterdamse jo
den. Daarbij verdwijnt het
leed van het bombardement,
hoe groot ook, in het niet
Maar daar ging het mij niet
om. Er werd over die 14e mei
een verhaal voortgeplant dat
niet op echte feiten berustte".
Hij noemt een simpel voor
beeld, een detail slechts: '...bij
het naderen van de Heinkels
waren de sleepantennes inge
trokken... Ze vlogen doof op
hun doel af...' Loek Elfferich:
„Zo'n verhaal bijvoorbeeld,
heeft zich alsmaar voortge
plant. Er was geen know how
over. Maar het was wel een in
vulling, gedaan door de bezet
ter. Maar was die ook geba
seerd op feiten? En zo waren
er wel tientallen zogenaamde
feiten. Maar als je er naar
vroeg, 2ei men steeds: „Waar
op dat gebaseerd is? Dat weet
je toch..."
Irritatie
En daarmee ontstond bij Loek
Elfferich, zoals hij het noemt,
een stuk verontwaardiging en
irritatie, omdat hij steeds méér
tot het besef kwam dat het
verhaal over het bombarde
ment niet de volledige waar
heid bevatte. En daarmee be
gon hij zijn speurtocht. In het
gemeentearchief stuitte hij al
meteen op een uiterst onvolle
dige geschiedschrijving.
„Er was nauwelijks materiaal
Loek Elfferich en zijn vrouw Tini gebogen over een deel van het materiaal voor zijn nieuwe
boek.
voorhanden, hoogstens iets
waaruit je kon opmaken dat
de vroegere archivaris ooit een
poging in een bepaalde rich
ting had ondernomen. Gaan
deweg kwam ik tot het besef
dat ik vooral mensen nodig
had die het bombardement
van grotere afstand, bijvoor
beeld op een kilometer, had
den zien gebeuren. Via kran
ten en radio kreeg ik honder
vijftig reacties waarvan ik uit
eindelijk een harde kern van
tweeendertig ooggetuigen
overhield.
Zoals een echtpaar uit Kra-
lingse Veer. dat vanaf de 10e
mei dagelijks tussen de middag
op het dak was gekropen.
„Omdat er vanaf die dag altijd
wel wat te zien was". Ik kreeg
ook twee brieven in één enve
loppe, allebei getypt op dezelf
de machine. Van een echtpaar.
Beiden hadden, onafhankelijk
van elkaar hun ervaringen op
papier gezet. Ze waren toen
nog niet getrouwd en woonden
zo'n zevenhonderd meter van
elkaar. Ze meenden dat het
voor mij waardevoller was als
ze ieder hun eigen verhaal
vertelden..."
in die periode bezochten Loek
en Tini talrijke briefschrijvers.
„Dan begon ik steevast m'n
verhaal met de woorden: 'Ik
vraag nu, na tweeenveeriig
jaar, eigenlijk iets waanzinnigs
van u: zou u mij kunnen ver
tellen wat u op die 14e mei ge
zien hebt...1 Maar steeds weer
reageerden de mensen dan:
„Waanzinnig? Welnee meneer,
we hebben 't er nog dagelijks
over...". Maanden later kwa
men er nog steeds brieven van
mensen die hun verhaal kwijt
wilden..."
Vragen
„Maar je moet er toch eens een
keer een punt achterzetten.
Klaar ben je er echter nooit
mee", verklaart hij. „Het is net
als met het boek over Napole
on: het definitieve boek is ook
nog niet geschreven". Drieen
veertig jaar na het bombarde
ment stuit Loek Elfferich dan
ook nog steeds op nieuwe vra
gen en feiten waarvan hij zich
afvraagt of het wel echte fei
ten zijn.
„Ik betreur het intens dat de
schrijvers van eerder versche
nen boeken de Duitsers niet
wat serieuzer hebben onder
vraagd. Toen kon het nog. Nu
leven de meesten met meer. of
zijn dement. Het is jammer dat
ze toen niet wat houtsnijden
der en diepgravender zijn on
dervraagd".
Naar de reden moet Loek Elf
ferich gissen. Denkt even na
en zegt: „Misschien kwam dat
wel omdat ze niet die irritatie
en verontwaardiging hadden
waarmee ik van start ben ge
gaan. Ik was boos. écht boos,
omdat ik meegeholpen had
aan het klakkeloos voortplan
ten van een verhaal zoals dat
steeds verteld was".
Binnenkort verschijnt zijn
boek. De geschiedenis over de
aanloop naar het bombarde
ment en dc amper twaalf a
dertien minuten durende bom
menregen op Rotterdam, die
om 13.20 uur begon. In een
standaardwerk van de Ko
ninklijke Landmacht las Loek
Elfferich onlangs 'dat het
bombardement op Rotterdam
ongeveer drie uur duurde...'
Eindelijk is de waarheid na-
bi,...
Twee dagen nit de zorgen
door
Kaïin Kuijpers
Twintig jaar geleden gebeurde het. Een ketelontplof
fing maakte een einde aan zijn werk als lasser. Eén
collega vond de dood, een ander had een dubbele sche-
delbasisfractuur en zit nu in een psychiatrische inrich
ting. John Berkelbach van de Sprenkel onderging
twee ingrijpende rugoperaties. De dag van het ongeluk,
raakte Gré, zijn vrouw, die zes maanden in verwach
ting was, haar kind kwijt.
Nu zit hij in een rolstoel, de
benen verlamd en op weg naar
Engeland. Uitgenodigd door
het Rode Kruis en North Sea
Ferries met een veertigtal an
dere invaliden en 25 helpers,
„Ach, de ene heeft meer pech
in zijn leven dan de ander",
relativeert John (44) en ver
volgens lanceert hij een nieu
we mop. „Ed Nïjpels komt
naar Strijen voor een lezing.
Vragen ze mij of ik dat leuk
vind. Nou zeg ik, ik kan niet
eens staan, Iaat staan bukken,
dus van mij 2al die wel afblij
ven." Een bulderende lach,
zijn krullen speels meebewe
gend, zegt hij dat hij de meeste
zelf verzint.
Tijdens de korte bootreis van
twee dagen met een bezoek
'aan het Engelse plaatsje York,
|Zal John zich profileren als
jeen gewiekst moppentapper en
geoefend danser. Want ook in
jeen rolstoel kun je je op de
jj dansvloer wagen. Voor de eer-
jste keer naar Engeland, eigen-
lijk voor de eerste keer weer
^naar het buitenland, sinds 2ijn
"verlamming intrad. Hij is niet
de enige...
Alle remmen los'
Een beetje zenuwachtig zijn de
vierenveertig genodigden wel
wanneer zij woensdagavond
via die eindeloze roltrap het
grote schip op gaan. Hier en
daar een kettingbotsing, rem
men die weigeren, maar hei
pers genoeg om ongelukken te
voorkomen. Ook zij zijn dit
jaar bevoorrecht om de reis
mee te maken. Kennismaken
met elkaar, de een komt uit
Limburg (,je ken ons zaeker
nie verstaon"), de ander uit de
Hoekse Waard. Voor deze ge
legenheid varen ook de direc
teur van het Nederlandse
Rode Kruis, de heer H.J. van
Asbeck, en de directeur van
North Sea Ferries, de heer J.
Terhorst, mee. „Het is nu de
achtste keer dat wij één keer
per jaar een aantal invaliden
een reisje kunnen aanbieden",
luidt het welkomstwoord van
Terhorst. „Toen ik hier kwam,
beloofde ik mezelf dat ik het
minimaal tien jaar zou trach
ten te realiseren. Het ziet er
naar uit dat het lukt." Ap
plaus.
Pilletjes
De meeste invaliden komen
voor het eerst buiten hun dorp
of stad. „Ik wist niet wat me
overkwam toen ik hoorde dat
ik mee naar Engeland mocht",
vertelt een Limburgse vrouw,
„We maken wel eens uitstapjes
op zondag, maar ver weg kan
eenvoudig niet. Voor het eerst
op zo'n grote boot, het is wer
kelijk fantastisch. Maar ik ben
wel een beetje zenuwachtig."
Pilletjes worden ingenomen
tegen zeeziekte, want je weet
maar nooit. De eerste drankjes
worden genuttigd en na de
maaltijd, lijkt het ijs gebroken.
„Alle remmen los", roept een
invalide en neemt nog een
biertje. John waagt een dansje
met een van de grijs geünifor
meerde helpsters van het Rode
Kruis. Hij is in Indonesië ge
boren. Trots toont hij foto's
van zijn moeder en zijn vrouw.
Onderin zijn portefeuille be
vindt zich een foto van een
hart. Wat zachter pratend:
„Kijk, vier jaar geleden is één
hartklep vervangen en twee
anderen gerepareerd. Ik heb
nu een varkensklep, die over
vier jaar wordt vervangen
door een synthetische. Een
unieke open hartoperatie, het
was erop of eronder."
Waarschijnlijk door de klap
van die ketelontploffing, heeft
zijn hart een opsodemieter ge
had. Vier jaar na dat bewuste
ongeluk, waarvan hij redelijk
was hersteld, viel hij van een
stelling. Dat betekende defini
tief het einde van zijn werk en
het begin van een lijdensweg
met de rolstoel in het vooruit
zicht.
„Mijn huwelijk is kinderloos
Aankomst in Hull, met op de achtergrond het schip de
Norland. Foto's: Henk Speksnijder
gebleven en dat heeft gemaakt
dat Gré en ik zo dicht bij el
kaar staan. Voor mij is het niet
het ergste, maar voor mijn
vrouw. Vier jaar geleden had
ik nog drie maanden te leven,
toen heb ik die open hartope
ratie doorgezet. Ik dacht dan
maar twee maanden eerder
dood, die gok heb ik genomen.
Met mijn complicaties hadden
ze in het Dijkzigtziekenhuis
iets dergelijks nog nooit uitge
voerd. Professor Nauta heeft
mij geopereerd. Het lukte en je
ziet het, onkruid vergaat niet.
Na vier jaar zit ik hier nog en
kan ik dit meemaken."
Achter zijn melancholieke
ogen is het verdriet merkbaar.
Echter ook de wilskracht, die
hem gemaakt heeft tot wat hij
nu is. Hard voor zijn omge
ving, zodra hij medelijden
voelt. „Het ergste vind ik wan
neer je ergens komt en ze vra
gen wat wil hij drinken. Alsof
ik achterlijk ben en dat zelf
niet kan zeggen. De omgeving
weet vaak geen raad met inva
liditeit. Mensen die mij jaren
niet gezien hebben, zie je
schrikken. Hoe gaat het, vra
gen ze. „Nou, prima, zeg ik
dan, ik voel me hardstikke
goed en dan staren ze naar
mijn rolstoel. Ze beseffen niet
dat het iedereen kan overko
men. Kijk om je heen. Een
groot deel van deze mensen is
invalide geworden door een
auto-ongeluk. Ik heb een beet
je veel pech gehad. Vaak heb
ik me afgevraagd waarom mij
dit allemaal moest overkomen
en een ander niet..."
Bikini vergelen
Al die zorgelijke verledens bij
elkaar, maakt het uitstapje
naar Engeland zo uniek. Want
pret hebben ze als ze in Enge
land aankomen en worden op
gevangen door hel Engelse
Rode Kruis. Helpers en gehan
dicapten, gewoon één groep
die allen plezier beleven aan
het uitstapje. Het duurt even
voordat iedereen in de typisch
krakerige Engelse bussen zit.
„Zet er maar vleesvervoer
achterop", „Of groot wild,"
„Oh jee, ik heb mijn bikini
vergeten", mompelt de heer
Martini uit Veendam, „Heb je
ook in de gaten dat ze hier de
zelfde stoplichten hebben."
Dolle pret, langzaam barsten
er liederen los en de regen
lijkt de sfeer niet meer te kun
nen verstoren. Op naar York,
naar niet te pruimen koffie in
de oude koopmanskamer en
snel wat kaarten schrijven en
souvenirs kopen
Van vuilniszakken worden re
genjassen gemaakt en de groep
warrelt uiteen om het pittores
ke plaatsje te bekijken. Twee
uur terug voor de lunch. Hm,
garnalencocktail, kip. ijs en
een likeurtje met koffie na. De
stemming stijgt, rode wangen,
het likeurtje wordt herhaald
en de schuine moppen vieren
hoogtij. Edoch, de tijd dringt,
en de boot wacht niet. De zon
breekt door en de dag kan niet
meer stuk.
„Zoiets heb ik nog nooit mee
gemaakt", roept een invalide
in opperste blijheid, „Al die
mensen zijn zo vreselijk lief.
ook die Engelsen, Heerlijk,
heerlijk."
„Ik vond het heel erg fijn,
maar een beetje te kort", zegt
John. „Ik zag er eerst wat te
genop, maar ze hebben het
programma een beetje open
gelaten. Dan ben je tenminste
vrij." Hij vindt het met erg om
weer naar huis te gaan. John
is lid van de Rotterdamse In
validen sportclub, heeft eerst
rolstoelbasketbal gedaan maar
moest daar wegens zijn hart
mee stoppen. Samen met Gré
heeft hij zich het boogschieten
eigen gemaakt. Binnenkort
neemt hij deel aan de Neder
landse kampioenschappen.
Keihard
„Gehandicapten zijn kei en
keihard tegen elkaar, ook naar
buiten toe. Kom ik in een
schoenenzaak, zeg ik 'geeft u
mij maar een paar rolschaat
sen, ik heb zoveel blaren ge
had van dit paar.' Nou, nou,
dan staan ze je aan te staren.
Of een agent, die aan me
vraagt of ik even op de witte
lijn wil gaan lopen om te kij
ken of ik gedronken heb. Ik
mijn auto uit en zwier mei
mijn rolstoel over de lijn. Je
brengt ze in verlegenheid, 'Eh,
zo had ik het niet bedoeld'."
De avond wordt gebruikt om
de laatste belastingvrije inko
pen te doen. Zichtbaar moe,
maar voldaan, drinken ze een
laatste drankje. De stijve uni
formen van de helpers hebben
plaats gemaakt voor kleurige
jurkjes en spijkerbroeken. „Ik
ga nog maar een laatste blokje
lopen", zegt er een. „Ja, da's
een goed idee", antwoordt zijn
metgezel... Terug naar huis.
Het enige dat rest, zijn de fo
to's...
John Berkelbach van de Sprenkel (rechts): „Geeft u mij maar een paar Winkelen in York.,
rolschaatsen..."
De gehandicapten bezoeken de kathedraal van York.
Directeur De Lange
Rotterdam Het Pedolo
gisch Instituut (PI) wordt
in de bezuinigingen niet
zo sterk ontzien als burge
meester en wethouders
beweren. Dat concludeert
Pl-direeteur dr. G. de
Lange in een brief aan de
gemeenteraadsleden. De
directeur vindt de overge
bleven bezuinigingsaan
slag bovendien onverant
woord hoog.
„De uitwerking zal desas
treus zijn voor de meest
kansarme kinderen, hun
gezinnen en hun scholen",
schrijft de directeur. „De
gevolgen voor de gemeen
te zullen op middellange
termijn onaanvaardbaar
zijn." De Lange heeft be
rekend slechts 850.000 te
kunnen inleveren. Dat is
de helft van wat het colle
ge heeft opgelegd.
Volgens de Lange heeft het
college de bezuinigingsaan
slag, die oorspronkelijk door
ambtenaren was opgesteld,
slechts met 2,9 vermin
derd. Het gaat om een reeele
verlaging met 53.000 gulden.
De mildheid van het college
lijkt op het eerste gezicht
veel verder te gaan dan die
53.000 gulden, maar nadere
bestudering leidt volgens De
Lange slechts tot de conclu
sie dat sprake is van ge
zichtsbedrog. Van ontzien is
volgens de directeur van het
begeleidingsinstituut voor
het buitengewoon onderwijs
dan ook geen sprake.
Volgens De Lange waren de
voorstellen van de ambtena
ren niet reeel. Men sprak
over een bezuiniging van 3,2
miljoen, maar wie de voor
stellen nader bestudeerde
hield daarvan slechts 1,8 mil
joen over. Als men nu terug
gaat tot 1,75 miljoen is er dus
maar heel weinig van afge
haald, constateert De Lange.
Het steekt de directeur van
het PI bovendien dat het col
lege de motivatie van de
ambtenaren kritiekloos over
neemt; „B en W passeert on
gemotiveerd alle commen
taar van de burger, scholen
ouders en schoolbesturen."
Rotterdam De Rotter
damse diergaarde Blij-
dorp viert 18 mei haar
verjaardag en dat komt
ten gunste van de bezoe
kers. 'Voor een riks, 't is
bijna voor niks', wil de
diergaarde iedereen in de
gelegenheid stellen de
126e verjaardag op 18
mei mee te vieren. De
diergaarde is op 18 mei
geopend van 9,00 tot
18.00 uur.
Als extraatje ontvangt ie
dere bezoeker een histo
rische prent voor de ver-
jaardagsprijs van twee
gulden. De netto op
brengst is voor de verbe
tering van het mensa
pen verblijf.
Rotterdam De recherche
van bet bureau Groot-ÏJssel-
monde heeft met de aanhou
ding van acht personen vijf
tien inbraken in winkels, cafés
en woningen opgelost. De buit
had een totale waarde van on
geveer een ton. De verdach
ten, onder wie drie helers en
gemiddeld twintig jaar oud,
ontvreemdden onder meer ge
luidsapparatuur, kleding en
sieraden.
Uit een container in de Stuwa
doorstraat namen inbrekers
een partij aluminiumscrap weg
met een waarde van veertig
mille.
Bij een inbraak in een woning
aan de Beukelsdijk stalen on
bekenden foto- en filmappara
tuur, een gouden horloge,
10.500 gulden, 1250 Engelse
ponden en 7500 Amerikaanse
dollars. Zij kwamen binnen
met een valse sleutel.
