KUNST RTV
mMGERELUNDERDE
BAMKBEKENINOrDOIlYDOIS
Crosby, Stills Nash teren op oud succes
l'lmimwi-w
Japanse pianomuziek
heeft veel gezichten
ter meufen
M
Overweldigende
muziek
van Messiaen
Eiko Koma
een unieke
ervaring
Monumentaliteit
in pianospel van
Berman is loos
Rotterdams Nieuwsblad
maandag
13 juni 1983
ÉSSt) De Ridder
Willem de Ridder neuzelt
bij nachtclub-acts
Lofzang in 14 delen van
Messiaen
Bko en Koma met
'lappendeken-
choreografie'
Gedreven Japanse
pianiste met fenomenale
techniek
Amsterdam Willem de Ridder is
een fantasierijk man met een passie
voor lange verhalen en cassetteband
jes. AI jarenlang mag hij zowel zijn
fantasie als zijn passie regelmatig uit
leven op de VPRO-radio. Via dat me
dium stuurde hij al eens een paar
maal het verkeer danig in de war,
door zijn luisteraars op te roepen om
per auto midden in de nacht naar een
bepaalde plek in het land te reizen.
Tijdens Zijn voorstelling 'Por
table Vaudeville' in het kader
van het HF waarin De Rid
der dit jaar als centrale com
mentator mag optreden
deed hij die stunt gisteravond
in Amsterdam nog eens dun
netjes over. Het publiek, dat
minimaal één transistor radio
van smakeloos thea ter
Stadsschouwburg, Am
sterdam: 'Portable Vaude
ville' van Willem de Rid-
derB Theater van het To
tale Illusionisme. M.m.v.
Honeysuckle Divine, Ve
ronica Vera, Sandra, Betty
Paërl, toneel- en beiich-
tingstechnici van de
Stadsschouwburg e.a.
Herhalingen: 16, 18 bo 2o
Juni In de Stadsschouw
burg.
door
Rob Vermeulen
per twee personen bij zich
moest hebben, werd een half
uur na de aanvang van de
voorstelling de straat op ge
stuurd. Wat zich tot dan toe
had afgespeeld was een slecht
verstaanbaar hoorspel met de
inhoud van een derderangs
jongensboek, op het toneel
slechts begeleid door verschil
lende dekordoeken, lichteffec
ten en rookwolken
Het rondje om de Stads
schouwburg Leidseplein.
Mamixstraat, Lijnbaansgracht
en weer terug de zaal in
werd begeleid door de immer
voortneuzelende Willem de
Ridder via Hilversum I, alleen
onderbroken door een mee-
wandelendo presentatrice en
het nieuws var» negen uur.
Een wandeling die, zoals korte
tijd later zou blijken, het aar
digste van de hele avond was.
Voor na de pauze was een pro
gramma aangekondigd waarm
onder anderen ene Honeysuc
kle Divine zou optreden, een
Amerikaanse aniste die met
haar geslachtsdeel geluiden
kan maken, rookwolken kan
veroorzaken, kaarsen kan uit
blazen en pingpongballetjes in
de tweede rij kan schieten. In
samenwerking met enkele an
dere dames, die een voor ob
scene nachtclubs bestemde
sado-masochistische show uit
voerden, hielp Honeysuckle
Divine bewijzen dat zelfs het
door de wol geverfde Holland
Festival-publiek zich niet alles
laat aansmeren: ruim tien van
de paar honderd aanwezigen
verheten zwijgend de zaal, de
achterblijvers applaudiseerden
flauwtjes of stomden hun tran
sistors af op Hilversum IV, ter
wijl bij dat alles Willem de
Ridder onverstoorbaar voort
ging met zijn oninteressante
avonturenverhaal.
'Portable Vaudeville' had tien
jaar geleden misschien nog
enige shockerende waarde ge
had. Maar anno 1983 blijken
schaamdelen in de eerbare
Stadsschouwburg alleen nog
maar smakeloos, wanstaltig en
zonde van het subsidiegeld.
Laat Willem de Ridder maar
liever bij de radio blijven' daar
is de schade nog te beperken;
er zijn tenslotte ook nog ande
re zenders
s -
Het publiek
van 'Portable
Vaudeville':
luisteren naar
het nieuws op
de Lijnbaans
gracht.
Amsterdam De hele internati-
nale muziekwereld wacht met
spanning op Olivier Messiaens
opera over het leven van Fran-
ciscus van Assisi. Messiaen is nog
volop bezig aan de2e al vele jaren
geleden aan hem gegeven op
dracht van de Opera van Parijs.
De belangrijkste vraag is of en zo ja
hoe Messiaen in staat zal zijn alles wat
door Aad van der Ven
hij in 'La Transfiguration de Notre
Seigneur Jésus-Chnst', zijn meest am
bitieuze compositie tot op heden, over
hemel en aarde heeft gezegd nog ver
der uit te diepen Want alles lijkt al ge
zegd >n deze meer dan anderhalf uur
durende, veertien del ige lofzang op de
verheerlijking van Christus, geschre
ven voor zeven instrumentale solisten,
een kolossaal koor en een niet minder
kolossaal symfonie-orkest.
Alles waardoor Messiaen een van de
meest bijzondere en bizarre componis
ten van deze eeuw is geworden zit er
in: Gregoriaans. Oosterse tem pel cere
monieën. Griekse versvoeten. Aziatts-
Honeysuckle
Divine tijdens het
'muzikale'
gedeelte van haar
act.
Concertgebouw, Amsterdam: 'La
Transtiguralion de Noire Seigneur Je-
sug-Christ' ven Messiaen door het Ra
dio Filharmonisch Orkest, het Radio
Kamerorkest, het Groot Omroepkoor
en het BRT-koer met solisten o.t.v.
Kent Nagano.
ceh ritmen en natuurlijk weer een
overvloed aan vogelgeluiden, door de
'musicien-ornithologue' Messiaen op
getekend tot in de verste uithoeken
van de aardbol.
Zo wal de hele Divisie Uitvoerende
Kunstenaars van de NOS. plus assis
tentie van de BRT, was ingeschakeld
voor de eerste uitvoering in Neder
land. De 74-jarige componist werd za
terdagavond stormachtig toegejuicht
na afloop van een overweldigende uit
voering onder leiding van de 32-jarige
Amerikaans-Japanse dirigent Kent
Nagano. Van de eerste bekkenslagen
(als de inzet van een ritueel in een Ti-
becaans klooster) tot het monumentale
fortissimo-slot (het koor zingt: 'De glo-*
rie zal verblijven in eeuwigheid') was
dit een uitvoering die werd ondergaan
als een zeer uitzonderlijke gebeurtenis.
Afgezien van de grote pianosolo (ge
speeld door Messiaens vrouw Yvonne
Loriod) en de cello-solo (door Marien
van Staalen) werden alle instrumenta
le partijen gespeeld door musici van de
NOS-radio-orkesten De realisatie van
dit alles deed noch qua zeggingskracht,
noch qua technisch raffinement onder
voor de Amerikaanse opname die tien
jaar geleden onder leiding van Antal
Dorati op de plaat werd vastgelegd.
Utrecht De voorstelling die het Ja
panse duo Eiko Koma in het kader
van het HF brengt, vormt door zijn
soberheid een sterk contrast met 'Jo-
raon Sho' van de groep Sankai Juku.
Bij de laatste wordt geen technisch
door Caroline Willems
theatraal middel geschuwd, terwijl
'Trilogy' uitmunt door eenvoud.
'Trilogy* is een studie van energie
verschuivingen in het menselijk li
chaam. Zelf zeggen Eiko en Koma
dat hun choreografie een lappende
ken is, die ze zó lang dragen dat hij
een deeJ van henzelf wordt. Hun be
wegingsarsenaal is zeer uitgebreid,
waarbij symetrie wordt geschuwd. Zo
werken zij vaak uit balans, Als zij bij
voorbeeld naar voren gaan is het net
of iemand hen van achteren vast
houdt. Samengaand met een sterk
vertragings-effect, levert dit een uur
subliem theater op.
In de 'prelude* van 'Trilogy* zit Eiko
de vrouw van het duo als een
gebroken bloem gevangen in een cir
kel van licht, waarbij zij de bewegin-
Stadoochouwburg, Utrecht: Eiko Koma
met Trilogy'. Choregrafle en kostuums:
Eiko Otake en Koma Takashi. Muziek: Ande
an Folk. Herhalingen: van 14 t/m 18 juni in
Amsterdam (Bollovue), 19 en 20 juni in Den
Haag (HOT Theater) en van 21 Km 25 in Rot
terdam (de Lantaren).
gen subtiel opbouwt van het krom
men van de tenen lot het balanceren
op de stuit. In de volgende delen 'cel',
'splijting' en 'entropie' ziet men hoe,
op een angstaanjagende manier, de
grenzen tussen mens. dier en plant
vervagen.
De beide dansers zijn gekleed in flar
den verbandgaas, wat de associatie
met Hirosjima en napalm oproept. De
bewegingen zijn voorzichtig, alsof ie
dere aanraking pijn doet. Deze nog
nauwelijks menselijke wezens, waar
van zelfs het skelet lijkt te zijn opge
lost, vragen in hun gruwelijkheid om
deernis bij de toeschouwer. De vrouw-
klimt op de man, alsof zij hem tot een
sado/masogistische paring wil dwin
gen. Het lijkt alsof ze zeggen willen
dat de voortplantingsdrift van de
mens niet te stuiten is, onder welke
jammerlijke toestand dan ook.
In deze kringloop van het leven ver
schuiven de stemmingen van ernst,
naar vrolijkheid en omgekeerd. De
opgewekt klinkende 'Andes'-muziek
van componist Andean Folk staat
dikwijls in contrast met de beelden
die opgeroepen worden. Eiko
Koma ondergaan is een unieke erva
ring.
Utrecht Heeft de Japanse
muziek in het algemeen tij
dens dit Holland Festival al
vele gezichten getoond, met
de pianomuziek uit het land
van de rijzende zon is het al
niet anders. Dat werd bijzon
der duidelijk tijdens een reci
tal, dat de Japanse pianiste
Aki Takahashï zaterdag
avond in de kleine zaal van
het Utrechtse Muziekcen
trum Vredenburg gaf.
Het feit, dat dit concert hier en
niet zoals gepland in theater 't
door
Peter Visser
Hoogt werd gegeven, is teke
nend voor de exacte instelling
van deze pianiste: de vleugel
in laatstgenoemd theater had
maar twee pedalen en Taka-
hashi had er drie nodig.
Hoe veelzijdig de Japanse pia
nomuziek ook is, twee namen
komen regelmatig bij je op. al
luisterend naar de vaak sub
tiele, vaak ook statische klan
ken: Debussy en Messiaen.
Vooral voor de pauze bleken
de componisten Joji Yuasa
(een hier nauwelijks bekende
vijftiger) en zijn in het Westen
meer gespeelde generatiege
noot Yoriaki Matsudatra de in
vloed van deze componisten te
hebben ondergaan. Vooral Yu-
asa's mooie "Cosmos Haptic' uit
1957 ademt een Debusslaans-
impressionistische klank
schoonheid met gebruik van
bepaalde Messiaense 'modi'.
Zijn ironisch bedoelde 'On the
Key bord' is feller, virtuozer:
Muziekcentrum Vredenburg
(kleine zaal), Utrecht: Aki Taka-
hathi (piano); werken van
Ya#o, MotaudaTra en Yuji Taka-
haahi.
vooral hierin toonde Aki Ta-
kahshi zich een gedreven pia
niste niet een fenomenale
techniek.
Matsudatra is minder poëtisch:
de door de pianiste geslaakte
kreten en een gek Chopin-ci-
taat wekten zelfs enige hilari
teit bij de weinige toehoorders,
maar verder viel er bij de ka-
rate-achtige aggressie van 'Al-
lotropy' weinig tc lachen.
Maar Matsudatra kan ook an
ders: in het twaalf jaar later
geschreven 'Resonance* (1982)
schrijft hij welluidende, rit
misch zwevende klok-klanken
vol Oosterse mystiek en fasci
natie. Een werk met perspec
tieven.
Of er perspectief zit in het
componeren van Aki Takahas-
hi's broer Yuji? Voorlopig kan
men nogal wat vraagtekens
zetten bij deze quasi-n ai eve,
weinig samenhangende, soms
aan Satie refererende muziek
Yuji Takahashi werd onder
meer bewogen door zijn mede
lijden mei verdrukte Koreaan
se dichters, maar noch in de
vrij droge vertolkingen, noch
in de muziek zelf kwam veel
van dit gevoel tot zijn recht
Houden we hel dus op een
sympathiek gebaar tegenover
haar broer van deze pianiste,
die hel idioom van de moder
ne pianomuziek beheerst als
weinig anderen.
Concertgebouw, Amsterdam:
Lazar Berman, piano; werken
van Sjoslekovitgj, Uszt en Pro-
kofjev.
Amsterdam De 53-jange
piamst Lazar Berman geldt al
geruime tijd als hel geheime
wapen van het Sovjet-muziek-
leven. Pas in het begin van de
jaren zeventig werd zijn naam
door
Aad van der Ven
in het westen genoemd. Een
Russische plaat met de etudes
van Liszl veroorzaakte enige
opwinding. Herbert von Kara-
jan was zo onder de indruk,
dat hij mei Berman t eerste
concert van Tsjaiko wilde
opnemen.
Berman kreeg van de Sovjet-
autoriteiten toestemming. En
er werden in hel westen nog
een paar platen van hem ge
maakt. Maar Berman bleef
voor westerse concert-organi
satoren heel moeilijk te 'pak
ken', Zo annuleerde het Sov-
jet-staatsimpresariaat tot twee
maal toe een aantal concerten
dat hij in Nederland zou ge
ven.
Mede door dit alles werd Ber
man een ware legendarische
figuur. Of dat legendarische
van Berman werkelijk in
overeenstemming is met zijn
kwaliteiten? Daarover bestaat
nogal verschil van mening. En
na gisteravond zitten we m
Nederland nog steeds met
twijfels over de betekenis van
een van de meest besproken
na-oorlogst klavier leeuwen.
Want Lazar Berman is dan
wel een reus van een pianist,
die zonder forceren, zonder
scherpte of ruwheid een fortis
simo aan de Stem way ontlokt
zoals je dat zelden hoort, hij
zorgde voor met alleen een
van de snelste, maar ook een
van de onduidelijkste uitvoe
ringen van de grote sonate van
Liszt, die in de afgelopen jaren
op de Nederlandse concertpo
dia tot stand zijn gekomen.
De weergave was op een uiter
lijke manier spectaculair, maar
de klank was uitermate on
doorzichtig en de hele inter
pretatie kan als primitief wor
den omschreven. Berman
maakte van Liszt iets in de
stijl van een Sovjet-gedenk te
ken: groot en uitdrukkings
loos.
Een aantal preludes opus 34
van Sjostakovitsj en de achtste
sonate van Prokofjev bleken
veel beter bestand tegen Her
mans recht-toe-recht-aan-mo
numentaliteit. Maar er zijn
heel wat pianisten met een
minder grote reputatie, die de
sonate van Prokofjef zo niet
sneller en grandiozer, dan toch
in elk geval spannender en in
teressanter realiseren. Drie
toegiften: een vroeg stuk van
Scriabin en een overdonderen
de weergave van Schuberts
'Erlkönig' en Beethovens mars
uit "De ruinen van Athene' in
arrangementen van Liszt.
ADVERTENTIE.
Slechts twee dagen...
echte mode met veel voor
deel voor vader' vlotte zo
mershirts voor vakantie en
vnje tijd Wet ronce hals in
zeer veel kleuren, modellen en
dessins 100% katoen Maten
S M-L-XL Van 34,90 en 36,90
voor
Rotterdam Wat heeft het
aloude trio Crosby, Stills
Nash vandaag de dag nog te
melden? Met die vraag trok
ken gisteravond zo'n. vijfdui
zend muziekliefhebbers naar
Ahoy', om daar tot de con
clusie te komen dat het drie
tal zich nog steeds voorna
melijk met het eigen verle
den beïig houdt.
Vijftien jaar geleden ontstond
C.S.& N„ spontaan na een con
cert van de Hollies. David
Crosby, Graham Nash en
Stephen Stills tokkelden in de
kleedkamer wat op hun gitaar,
zongen er wat bij en daar was
de geboorte van een formatie,
die bepalend zou worden voor
een heel tijdperk. Tal van suc
cessen werden de groep in de
loop der jaren gegund en voor
al met het album 'Déja vu'
waarop ook Neil Young mee
speelde wist de groep zich
verzekerd van een naderhand
klassiek geworden muziek-
monument.
De tijden veranderden echter
sneller dan de muzikale tdeeén
van het drietal» dat dan ook
duidelijk achterblijft bij mo
derne stromingen. Songs van
het kaliber "Teach your chil
dren1, 'Our house' en 'Carry
on' zijn de laatste jaren met
meer uit de pennen van
C.S.& N. gevloeid en het trio
teert derhalve vooral op die
oude successen.
Zo ook tijdens dit concert,
Ahoy' Sportpaleis, Rotterdam:
het Amerikaanse zang- en gi
taartrio Crosby, Stills Nash,
m.m.v. Mike Finnegan (toet
sen). Rick Jaegr (slagwerk),
Kenny Passergui (bas), Kim
Bullard (synthesizer), Michael
Stergia (gitaar) en Efrain Toro
(percussie).
waar heel wat muzikale herin
neringen konden worden op
gehaald. Na het door Stephen
Stills geschreven openings
nummer Xove the one you're
door
Aernoud Oosterholt
with' passeerden old time fa-
vorits als 'Chicago' en het uit
1977 stammende 'Just a song
before a go' de revue. Eén en
ander gebeurde tegen een nog
al rommelig dekor, de techni
sche organisatie klopte niet en
ook de verstaanbaarheid liet te
wensen over.
Hoogtepunt vóór de pauze was
het prachtige 'Wind on the
water', een met film geïllus
treerd protest tegen de walvis-
jacht. In het tweede deel trof
vooral het 'akoestisch kwar
tiertje', met daarin onder meer
de Beatles-klassieker 'Black
bird'. Weinig werk werd er
gebracht van het recente
(live)-album 'Allies'. Wel op
vallend was het door synthesi
zers gedomineerde 'Warga
mes', geschreven voor de ge
lijknamige film en een knip
oog naar de echt hedendaagse
muziek, waar zoals bleek
C.S.& N. niet zo bijster veel
meer van moeten hebben.
ADVERTENTIE
EHS132SHF Champagne en privé-
jets: het geld kon niet
op...
•Meisjesgroep aan
rand van faillissement
De DOLLY DOTS zijn in
acute geldnood geko
men. Er blijkt een fortuin
van hun bankrekening te
zijn verdwenen.
Welke rol speelt hun ex-manager in dit drama,
waarbij nu ook justitie en advocaten zijn inge
schakeld?
Is het weldra
'Prinses zijn is een heel ge
zwoeg.' zegt ze in eigen
visie op haar leven.
Ongelooflijke scènes van
die u niet mag zien...
De wellust van JR, vieze
liedjes van MISS ELLIE,
BOBBY naakt in een kast...
Het geheime liefdeleven
van
HENNY VRIENTEN. Twee
vrouwen delen zijn bestaan.
Overal te koop voor fl,8S
BELEEFT MEE IM
4
