Horta's 'Volkshuis' Brussel
als oud ijzer verkocht
1
Politie vreest 'dolle dinsdag' bij Efteling
Echtpaar Giscard
wint smaadpröces
'Hebt u Tinky gezien?'
Kleindochter William
Booth een eeuw oud
'Rechtop lopende mens'na 80 jaar weer in Leiden
Ex-AVRO-voorzitter M.J. Keyzer overleden
Kunstwerk verpatst voor 13 cent de kilo
Wisseling
commando
zeemacht
Antillen
IKON
luistert
met open
mond naar
Bouterse
□MENSEN
Redactie:
Joke Korving
Rotterdams Nieuwsblad i
woensdag
2D juli 1983
f,We hebben zegge en
schrijve twee wacht
meesters en die moeten
zich ook nog eens bezig
houden met de inbraken
en de ongelukken".
Dit zegt adjudant B. Dol-
mans, chef van het inder
daad drie man sterke rijks
politiekorps in Kaatsheuvel.
Drie man die gisteren on
verwacht te maken kregen
met een gigantische ver
keerschaos rond het pret
park De Efteling.
Motorrijders van de politie
in Den Bosch, Breda en Til
burg werden te hulp geroe
pen. Adjudant Dolmans had
toen al tientallen kilometers
file gesignaleerd. De toe
gangswegen tot De Efteling
zaten urenlang verstopt.
Het pretpark maakte giste
ren melding van zo'n dertig
duizend bezoekers. In tegen
stelling tot de directie van
het park maakt Dolmans
zich nu ernstig zorgen over
de verkeerssituatie op de
wegen van Kaatsheuvel.
„Vroeger werd De 'Efteling
door iets meer dan een mil
joen mensen per jaar be
zocht, dat zullen er met de
komst van die nieuwe at
tracties binnen drie jaar
waarschijnlijk twee miljoen
zijn".
Dolmans ziet reikhalzend uit
naar de aanleg van de snel
weg Tilburg-Waalwijk. De
rijksweg is tot Loon op Zand
gevorderd en daarna door
geldgebrek en de strijd om
het natuurgebied De Loonse
en Drunense Duinen voor
onbepaalde tijd uitgesteld.
Volgende week dinsdag ver
wacht adjudant Dolmans op
nieuw een grote drukte.
„Sinds jaar en dag is het hier
dan toch al een heksenketel.
We noemen die dag dolle
dinsdag. Een verklaring
voor die drukte hebben we
niet maar we vermoeden dat
de vele mensen die dan twee
weken op vakantie 2ijn ge
weest in het weekeinde
thuiskomen, dan een rustdag
nemen en dinsdag nog eens
in eigen land op stap gaan".
„Ik hou van het leven. Ik denk dat dit een
van de redenen is waarom ik al zo lang leef",
vertelde Catherine Bramwell-Booth onlangs
aan een Engelse krant. Zij is de kleindochter
van William Booth, die in 1878 het Leger des
Heils stichtte.
Vandaag is Catherine Bramwell-Booth hon
derd geworden. Net als de rest van de fami
lie Booth is ook zij een leven lang actief ge
weest in het Leger des Heils.
Op de tentoonstelling 'De
mens als jager' in het Rijks
museum van Geologie én
Mineralogie in Leiden, is na
meer dan tachtig jaar weer
het beeld te zien van de 'pi
thecanthropus erectus', de
mens die ongeveer 700.000
jaar geleden "op Java heeft
geleefd.
Het is geboetseerd door de
ontdekker Eugène Dubois,
die in 1891 het bestaan van
de 'Java-mens' bewees aan
de hand van skeletresten.
In 1900 werd het beeld een
tijdje geëxposeerd in het Mu
seum van Kunstnijverheid
in Haarlem en op de We
reldtentoonstelling in Parijs.
Het is nu tot 22 augustus in
Leiden te zien.
De vondst van Dubois bij het
plaatsje Tri nil aan de Soio-
-rivier was jarenlang onder
werp van verhitte weten
schappelijke discussies. Du
bois dacht de ontbrekende
schakel te hebben gevonden
tussen mensaap en mens.
De hersenomvang was gro
ter dan die van een mensaap
en veel kleiner dan van de
tegenwoordige mens. Uit het
dijbeen bleek, dat het wezen
rechtop had gelopen. Een en
ander was in tegenspraak
met de algemene opvatting
uit die tijd. Men meende, dat
eerst de hersens tot ontwik
keling gekomen moesten
zijn voordat de mens rechtop
kon gaan lopen. Dubois gaf
zijn wezen de naam 'pithe
canthropus erectus': de
rechtop lopende aapmens.
Na terugkeer uit het toen
malige Nederlands Oost-In-
dié boetseerde Dubois een
reconstructie van het wezen
dat tegenwoordig wordt ge
rekend tot de soort 'homo
erectus': de rechtop lopende
mens.
Een archieffoto van Valerie Giscard d'Estaing en zijn
vrouw Anne-Aymone.
De Franse oud-president Valery Giscard d'Estaing en zijn
vrouw Anne-Aymone hebben een proces wegens smaad ge
wonnen dat zij hadden aangespannen tegen het Engelse zon
dagsblad 'Mail on Sunday'.
Het zondagsblad bracht enige tijd geleden een bericht onder
de kop 'Giscards echtscheiding eindelijk rond*. Volgens de
Giscards heeft deze publiciteit hen „in grote verlegenheid
en geestelijke nood" gebracht.
Het echtpaar, dat al dertig jaar getrouwd is, eiste en kreeg
een verontschuldiging, een aanzienlijk bedrag aan smarte-
geld en vergoeding van de proceskosten.
Meyer Joseph Keyzer, ex-
voorzitter van de AVRO en
oud staatssecretaris van ver
keer en waterstaat, blijkt za
terdag op 72-jarige leeftijd te
zijn overleden. Vandaag
wordt hij in stilte begraven.
Op verzoek van de familie is
zijn overlijden niet eerder
bekendgemaakt.
Keyzer, 15 oktober 1911 ge
boren in Venlo, begon zijn
politieke loopbaan in 1932
bij Buitenlandse Zaken,
waar hij van stagiair opklom
tot 'hand els raad'. In 1963
werd hij VVD-staatssecreta-
ris voor verkeer en water
staat. Hij richtte het Contac
torgaan Nederlands Ver-
voers Overleg (NVO) op.
Van begin 1972 tot 4 januari
1982 was Keyzer voorzitter
van de AVRO. Juist in die
periode kampte de omroep,
waarvan Keyzer altijd de li
berale signatuur ontkende,
met grote bestuurlijke pro
blemen. Felle tegenstander
was hij van de beperkende
visie van de toenmalige
CRM-minister Gardeniers.
M.J. Keyzer
De familie Pothof in Roc-
kanje- is haar Tinky kwijt,
een zes-jarige Yorkshire-
terrier. Het dier is zaterdag
in een onbewaakt ogenblik
ontsnapt, waarna een
groep jongelui volgens
getuigen 'hoorbaar' Hage
naars zich over de hond
heeft ontfermd, in de ver
onderstelling dat het een in
de steek gelaten hondje
Sindsdien doet de familie er
alles aan om Tinky terug te
vinden. Maar hun zoekacties
hadden tot nog toe geen re
sultaat.
Maandag begon de familie
alle huizen van het dorp te
voorzien van strooibiljetten
met de vraag 'Hebt U Tinky
gezien?'. De heer Pothof had
toen vrij snel een getuige.
Van een inwoonster kreeg
hij te voren, dat vier jonge
lui kenneink -op weg
naar de plaatselijke disco
het hondje op de weg had
den aangetroffen en zich
boos hadden gemaakt over
„weer zo iemand, die zijn
beest uit de auto zet". Ze
gingen niet naar de disco,
maar ontfermden zich over
het diertje en namen het
mee.
Maar hoe vindt de familie
Pothof nu Tinky terug? Tin
ky was het troeteldier in het
gezin, zo zeggen de Pothofs.
En ze willen haar voor geen
goud wil missen.
Dus als men Tinky heeft ge
zien: het telefoonnummer
van de familie Pothof is
(01814) 2343.
Voor zover kunstkenners nog hoop hadden, is die nu
vermalen tot steengruis. Het beroemde negentiende
eeuwse 'Volkshuis' van Brussel van architect Victor
Horta zal nooit meer (kunnen) herrijzen.
Het typische grillige smeed
werk, kenmerk van de 'Art
Nouveau'-stijl die Horta bezig
de, is kapot gezaagd en als oud
ijzer voor minder dan drie
stuiver per kilo verkocht.
Brussel heeft aldus het zoveel
ste werk van één van België's
beroemdste zonen kapot gesla
gen.
3e moord met jarenlang voor
bedachte rade is uiteindelijk
voltrokken in het Laarbeek-
bos. Dat ligt aan de rand van
de Noordbrusselse gemeente
Jette onder de oprukkende
flatgebouwen. Daar lagen op
een open stuk terrein de res
tanten van wat meer dan een
halve eeuw behalve de 'kathe
draal van het socialisme' ook
wel is gezien als het conver
gentiepunt van Horta's mees
terwerken. Het Volkshuis, be
ter bekend 'La maison du peu-
ple', was een kapitaal pand
van vier verdiepingen. Het
werd tussen 1895 en 1899 ge
bouwd in het centrum van
Brussel tussen de Zavel en de
Kapellekerk.
Het Volkshuis bood onderdak
aan een conglomeraat van so
cialistische organisaties, begin
nend bij de 'Vooruitziende
Vrouwen' via het partijbestuur
cn de socialistische harmo
nieën en andere verenigingen
naar de coöperatieve winkels-
bakkers/drogisten-ketens
voor de Werkende Klasse.
Vermaarde architecten en
kunstcritici als Le Corbusier,
Perret, Frank Lloyd Wright,
Bruno Zevi, Ponti, Walter
Gropius, Bakema hebben ooit
van hun bewondering voor
het Volkshuis doen blijken.
Toen het pand met zijn talrijke
grillige lijnen en liaanachtige
motieven te duur werd om te
onderhouden en de slopers-
plannen ook in het buitenland
Jckendheid kregen, hebben
600 prominente architecten uit
de hele wereld gezamenlijk
nog geprotesteerd. Dat was in
het begin van de jaren zestig.
Tevergeefs
Toen de beulen in 1964 met
hun bulldozers klaar stonden,
deden 700 bouwkundigen in
Venetie tijdens een congres
bijeen een (alweer tevergeefs)
beroep op de Brusselse autori
teiten het Volkshuis te sparen.
Het haalde allemaal niets uit.
Onze buren zitten kennelijk zo
rijk in hun monumenten, dat
ze er tot op vandaag wel oog
maar geen geld voor over lij
ken te hebben. In een reactie
op de gebeurtenissen van de
voorbije dagen schrijft de 'Bel
gische Centrale van de Archi
tectuur* alles toe aan de 'natio
nale onverschilligheid' en aan
'laksheid van de overheid'.
Maar daarover later.
Wat was dat Volkshuis dan
wel voor een pand? Kranten
uit de dagen van de sloop be
schrijven het als reactie op be
paalde stijl-imitaties. Victor
Horta, in 1861 in Gent gebo
ren, in 1932 vanwege zijn gro
te verdiensten als architect
van de Art Nouveau, verwant
met de Duitse Jugendstil, tot
baron verheven en in 1947 in
Brussel op 86-jarige leeftijd
overleden, was één van de be
roemdste architecten die Bel
gië heeft voortgebracht. Men
noemde hem wel de pionier
van het 'Belgische Modernis-
Grillig
Bij Horta verviel de soms gril
lige Jugendstil met zijn talrij
ke gebogen lijnen niet tot een
weke uitdrukking van wans
makelijke slappe overdrijving.
Grilligheid wordt in Horta's
werk absoluut beheerst door
een knap gebruik van metaal
en glas. Waarbij met name in
het Paleis voor Schone Kuns
ten in Brussel op een knappe
wijze niveauverschillen zijn,
verwerkt, die de ruimte heror
denen naar een harmonisch
geheel. Verder resteert nog
het in 1894 gebouwde Huis
Solvay aan de Louiselaan en
het huis van de architect zelf
aan de Amerika-straat, tegen
woordig Horta-museum.
door Jan Werts
Voor het overige zijn talrijke
Horta-ereaties gesloopt. Voor
zover bouwbeleggers op zoek
naar nieuw terrein dat met de
den, sloegen de vlammen toe,
zoals bij het befaamde waren
huis 'A 1'Innovation' waar bij
de brand van 1967 op een na
middag ook nog 325 winkelen
de klanten het leven lieten.
Het Volkshuis was befaamd
Volkshuis van Horta, detail van een briefhoofd.
vanwege de bewogen gevels,
met talloze smalle ramen, ais
boeken bijeen gehouden tussen
slanke pijlers waarachter zich
grote voigader- en werkruim
ten verscholen.
Slagerswoede
Horta is wellicht het slachtof
fer geworden van de coalitie
van banken, speculanten en
handige politici die in Brussel,
net als trouwens in menige an
dere Westeuropese stad, huis
gehouden hebben. Wat de
'hoofdstad van Europa' betreft,
grot
Twaalfduizend bewoners zijn
hiervoor verjaagd en tweedui
zend huizen gesloopt. Een
soortgelijke operatie, kaalslag,
voltrok zich aan de vooravond
van de wereldtentoonstelling,
nu een kwart eeuw geleden.
Onguur
Na afloop van dit veertig jaar
durend afbreken verklaarde
volksvertegenwoordiger Brun-
faut in 1957 in de Kamer tegen
de critici: „Ja, wij waren de
slopers van die ongure en ver
domde wijken met hun zielig
en onmogelijk pauperisme. Ik
ben er fier op te hebben bijge
dragen aan deze sanering van
Brussel", Dat aspect van een
moderne volkshuisvesting is
natuurlijk ook een belangrijke
kant van deze zaak.
De commandant Zeemacht
Nederlandse Antillen
P.A.A.J. van Oppen (51)
wordt volgende maand op
gevolgd door P.W. Schei-
kers. Van Oppen is drie
jaar commandant geweest.
De 48-jarige Schelkers, die
zijn loopbaan bij de Ko
ninklijke Marine begon in
1953, voerde van 1981 af
het commando over Hr.
Ms. Zuiderkruis, het eerste
marineschip met een ge
mengde bemanning. In die
periode bezocht hij ook de
Antillen.
Zowel Schelkers als Van
Oppen heeft de rang van
commandeur.
doemt dan meteen het beeld
op van de christen-democrati
sche leider van Belgie, tegelijk
mammoet-worstfabrikant, te
vens burgemeester van Brus
sel Paul Vanden Boeynants.
Hij mag momenteel de burge
meestersketen nog met dragen
wegens verdenking van mil
joenen-belastingfraudes. Maar
kunstminnende bewoners van
de hoofdstad vinden het veel
erger dat deze 'VDB' zijn sla
gerswoede destijds zó op de
stad heeft kunnen koelen als
slopende schepenen (wethou
ders) een kwart eeuw geleden.
'VDB' is overigens zeker niet
de enige; ook politici van al
lerlei ander slag hebben hem
geholpen.
Gelukkig waren een eeuw ge
leden meer beschaafde heren
aan het bewind. Zoals bij voor
beeld de burgemeester van
Brussel Karei Buis, die zijn
stedebouw baseerde op zijn
boek 'Esthétique des Villes' (de
schoonheid van de steden). "Hij
liet Brussel evolueren naar
een grote-stadstructuur binnen
historische contexten. De Gro
te Markt is toen gerestaureerd.
Maar weer wat later, in 1911,
begmt men dan met de be
ruchte sloop voor een noord
zuid-spoorwegverbinding tus-
Het Volkshuis stierf een tweede dood aan de rand van Brussel. De onhanteerbare, grillige vormen die resteerden van de
sloop, zijn kapot gezaagd voor de ijzerboer.
Na de sloop van het Volkshuis
nu al weer bijna twintig jaar
geleden, zijn de belangrijkste
restanten jarenlang bewaard.
Een comité van Horta-bewon-
deraars probeerde intussen
plannen van de grond te krij
gen om tenminste onderdelen
van het pand te laten herbou
wen in uiteraard de oorspron
kelijke stijl. Er zijn destijds
daartoe 1200 foto's gemaakt
van het gesloopte materiaal,
dat lag opgeslagen in een loods
van het leger te Tervuren, on
der Brussel. Maar naarmate
het comité ouder werd cn de
berichten over diefstal van
deuren, ramen en smeedwerk
geregelder opdoken, vonden
steeds meer 'handelaren' en
vooral ook brutale souveoirja-
gers de weg naar het met be
waakte pand. Sommigen wa
ren zó brutaal dat ze zelfs met
een vrachtwagen kwamen ste
len.
Herbouw, zo bleek bij het be
gin van de jaren tachtig, zou
ongeveer zeven miljoen gul
den gaan kosten. Die waren er
niet. Enkele jaren geleden
hoorde je er dan ook schande
van spreken dat er wel genoeg
middelen waren voor de stich
ting van een peperduur 'Bel
gisch Huis' in Amsterdam.
Toen de legerloods leeg moest
komen, verhuisden de onder
delen naar het open veld aan
de rand van Brussel. Het roest,
de handelaren en de souvenir
stropers vonden ook daar snel
hun weg. Niemand wist uitein
delijk nog van wie het materi
aal eigenlijk was. En nu is het
smeedijzerwerk dan kapotge-
zaagd en voor 2,5 frank per
kilo verkocht. Protesten hoor
je in Brussel nauwelijks. Be
waarheid werd dezer dagen
wat Victor Horta destijds in
zijn dagboek schreef over het
Volkshuis: 'Sï on la demolis-
sait, je n'en serais guère éton-
né', of wel: 'Het zal mij niks
verbazen als ze m'n werk nog
eens slopen'.
Vooruitziend
Een vooruitziend man was
Horta aldus. In 1982 kreeg im
mers de stad Brussel de 'gou
den slopershamer' uitgereikt
door een team van specialis
ten. Zij beschreven wat er al
lemaal al tegen de vlakte was
gegaan, maar voegden er aan
toe dat er nog best het een en
ander te slopen valt: de Grote
Markt met het fraaie stadhuis,
het elegante Belfort, de reeks
zeventiende eeuwse gildenhui
zen, de Muntschouwburg, het
parlement, het Koninklijk Pa
leis.
Ironisch? Ja natuurlijk. Over
dreven? Eigenlijk niet. Al ja
ren wordt hier volgens des
kundigen om de andere dag
een gebouw gesloopt, zonder
dat iemand eerst de vraag stelt
of dat wel kan. Het mag im
mers allemaal. Amsterdam telt
ongeveer 7Q0Q beschermde
monumenten, Brussel met zijn
negentien gemeenten 148.
V
Deze keer niet op deze
plaats, zoals vorige week
aangekondigd, een beschou
wing over televisie in het
buitenland. De kleinste Ne
derlandse omroep. IKON, is 1
aanleiding tot onderstaande
j ntermezzo- beschou wi ng
door Alexander Münning-
hoff. Vanavond komt deze
omroep met een opmerkelijk
interview met Desi Bouterse,
Surmame's militaire leider.
Nederlandse journalisten
zijn niet meer zo welkom in
Suriname en een Nederlands
interview met de militaire 1
leider Desi Bouterse behoort
tot de hoge uitzonderingen.
Een team van de IKON
werd in Suriname toegelaten
en mocht tien dagen in Suri
name blijven. Het resultaat
is vanavond om 19.20 uur te
zien in de informatierubriek
'Kenmerk'.
Volgens de IKON is het in
terview, dat tot vijftig minu
ten uitliep, een zeer interes
sante gedach ten wisseling ge
worden voor beide partijen.
De IKON-verslaggever laat
de glimlachende overste rus
tig alle riedels houden die
hij in petto heeft, vraagt zel
den door, wordt nooit lastig
en heeft er tenslotte ook van
afgezien om bepaalde uit
spraken van Bouterse met
filmbeelden te illustreren,
laat staan de oppositie aan
het woord te laten. Die wil
de niet, is het IKON-ver-
weer.
Ook de mensen op straat
hielden hun mond als het
gesprek op politiek kwam.
Zelfs een allervaagste aan
duiding, dat er nog wel een
en ander mis is met Surina
me, ontbreekt in de reporta-
Wat we zien zijn 15-jarige
schooljongens die met antie
ke buksen de volksmilitio-
nair uithangen en inzoomers
op borden met teksten als
'Leger en politie altijd
waakzaam!'. Een term, ove
rigens, door Marxisten bij
voorkeur gebruikt wanneer
de revolutie bedreigd wordt;
dat was in Rusland zo en
ook in Cuba. Voor de rest
zien we wat nietszeggende
stadsbeelden. Toch, zo verze
kert de IKON, heeft men 'in
alle vrijheid' kunnen wer
ken.
Voor een eerste confrontatie
sinds de executies op 8 de
cember van vorig jaar met
het belangrijkste medium
van het land dat de meeste
kritiek op hem heeft is dat
voor Bouterse ongetwijfeld
een aardig publicitair succes.
Zeventien minuten kan Bou
terse ongestoord dingen zég
gen als: Wanneer het nodig
is voor het revolutionaire
proces ga ik weer ingrijpen
sprekend over 8 december).
Of: „Nederland heeft hier
niets te onderzoeken, maar
wij hebben ook niets te ver
bergen. We laten alleen geen
mensen toe, die bewust ne
gatief over ons schrijven".
Of: We hebben nu geen fi
nanciële problemen, maar
straks als wc het volk geen
eten of salaris meer kunnen
geven, dan gaan we kijken
hoe we ons tegenover de Ne
derlandse belangen m Suri
name gaan opstellen". Of:
„Ik geloof niet dat onze mili
tairen ooit terugkunnen
naar de kazerne. We hebben
geen officieren met een
stokje en een grote snor die
geaffecteerd praten, onze
mannen komen uit het volk.
Als wij naar de kazerne te
ruggaan zouden we al lef
350.000 Surinamers moeten
meenemenOf: „Een Ame
rikaans blad vergelijkt mij
met Dracula. Nou, dan ben
ik de liefste Dracula van de
hele wereld".
Bouterse waarschuwt tussen
de regels door dat eventueel
geïnteresseerden in een in
vasie achter het net zuilen-
vissen: „Wij zijn nu bezig hef.
volk voor te bereiden door
bewapening met ideeen en
wapens". Wie Suriname nu
nog wil binnenvallen, kap
op een eensgezind verzet'
van het volk rekenen,
meent Bouterse: „De huur-,
liegen hebben een gouden
kans gemist-
Dat laatste kan ook, helaast-
van de IKON gezegd wor-"
den. Want behalve dat exo
geen tegenstanders van Boü*m
terse aan het woord kwal.,
men, is uit de reportage ook;
niet op te maken hoe groól
en enthousiast zijn aanhang
is. De IKON heeft Suriname
gewoon als zwijgend decor
voor de leiders gebruikt en
dat gaat te ver. Me niet van
plan is serieuze pogingen te
ondernemen om iets van de
werkelijkheid te achterha
len, kan maar beter thuis
blijven.
