v
'Ik heb gereedschap
aangereikt om
mee te scheppen
'Een dwang-
behandeling werkt niet'
Strijd om hondje
Fransman kraakt
Duitse orkesten
Louis van Gasteren filmde
'Hans, het leven voor de dood'
Einstein blijft Einstein
Monumenten
Albert
Einstein
In de dagen dat de ene helft
van de Amerikanen de an
dere helft ervan verdacht
communist te 2ijn en een
iets afwijkend gedrag al
voldoende was om voor een
onderzoekscommissie ge
daagd te worden, stond ook
Albert Einstein in de volle
belangstelling bij de FBI, de
binnenlandse veiligheids
dienst.
Met zijn schilderachtige ui
terlijk en zijn onconventio
nele denkbeelden was Ein
stein in de jaren vijftig voor
de toenmalige, legendari
sche FBI-chef Edgar Hoo
ver persoonlijk een steen
des aanstoots, Einstein staat
aan het hoofd van een com
munistisch complot, waar
van de opdracht was Holly
wood te infiltreren. Dat was
Hoovers stellige overtui -
ging-
Volgens Richard Alan
Schwartz, die zijn onthul
lingen deze week in het
Amerikaanse blad The Na
tion heeft gepubliceerd,
heeft Hoover zelf een on
derzoek naar de 'onameri-
kaanse" activiteiten van de
Nobelprijswinnaar bevolen.
Een dossier van 1500 pagi
na's bewijst dat er ook ernst
gemaakt is met die op
dracht, maar meer dan een
enorme stapel papier heeft
het onderzoek nooit opgele
verd.
In het dossier is 'een pot
pourri van onware bewe
ringen' te vinden, aldus
Schwartz, die de documen
ten wist te bemachtigen. Zo
zou Einstein het kind van
Charles Lindbergh ont
voerd hebben, een affaire
die indertijd wereldnieuws
was, en robots hebben uit
gevonden die gedachten
konden lezen. De één na de
ander bleken de beschuldi
gingen echter onjuist.
Edgar Hoover
Voorzitster Cliëntenbond:
„Ik zal niet tei\ koste van
mensen compromissen slui
ten, zeker geen water bij de
wijn doen". Jacqueline Bu-
quet (26) klinkt zeer over
tuigd. Zij is de nieuwe lande
lijke voorzitster van de
Cliëntenbond, de belangen
vereniging van (ex)-psychia-
trische patiënten, en er is
haar zojuist gevraagd wat
haar voornemens zijn.
Er is meer dat ze kwijt wil.
Jacqueline: „Ik wil niet al
leen opkomen voor de groep,
maar me ook inzetten voor
individuele gevallen. Men
sen met klachten en proble
men moeten ook bij mij te
recht kunnen. Als iemand
me belt met een vraag zal ik
mijn best doen om het ant
woord te zoeken".
Jacqueline, een Rotterdamse
van geboorte die nu in Lei
den woont, volgde vier
maanden geleden Hans van
der Wilk bij de Cliënten
bond op. Met grote meerder
heid werd ze gekozen. Over
haar voorganger zegt ze: „De
bond is de enige organisatie
die in overlegsituaties se
rieus wordt genomen. En dat
hebben we aan Hans te dan
ken. Hij was meer een be
leidsmens. Ik wil met de
Cliëntenbond een beetje an
dere kant op, vooral het
rechtstreekse contact met de
mensen niet vergeten".
Door privé-omstandigheden
heeft ze in de afgelopen we
ken niet zoveel werk kun
nen verzetten voor de Cliën
tenbond, Dat is nu verleden
tijd. Jacqueline is vastbeslo
ten er tegenaan te gaan. Er
is trouwens genoeg wat haar
aandacht vraagt, zoals het
wetsontwerp Bijzondere Op
neming in Psychiatrische
Ziekenhuizen (BOPZ), die
de bijna honderd jaar oude
Krankzinnigenwet moet
gaan vervangen. Deze week
is het wetsontwerp in de
Jacqueline Buquet
Tweede Kamer behandeld
en de regering zal er volgen
de week antwoord op geven.
Net als bij andere groeperin
gen is het belangrijkste punt
van kritiek van de Cliënten
bond op de BOPZ dat ge
dwongen opname in een
psychiatrisch ziekenhuis mo
gelijk blijft evenals, onder
bepaalde omstandigheden,
dwangbehandeling.
Jacqueline: „Daar zijn we fel
tegen gekant. Zo'n dwangbe
handeling bijvoorbeeld, die
werkt niet, want met dwang
wek je geen vertrouwen".
Even later: „Maar als privé-
persoon wil ik zelfs verder
gaan. De mensen die het be
leid maken in Den Haag
moeten eens vrijwillig een
maandje in een gesloten af
deling gaan zitten en dan
een gedwongen behandeling
ondergaan. Ik weet zeker
dat ze dan op het wetsvoor
stel zullen terugkomen". Ze
beklemtoont nogmaals: „Ik
zeg dit als Jacqueline Bu
quet, niet als voorzitster van
de Cliëntenbond.
Maandag maakt Jacqueline
met een delegatie van de
Cliëntenbond haar opwach
ting bij staatssecretaris Van
der Reijden (volksgezond
heid). „Een overleg met de
staatssecretaris over het al
gemeen beleid psychiatrie",
zegt ze.
Sinds drie jaar is Jacqueline
ombudsvrouw van de St.Ba-
vo in Noordwijkerhout, Zelf
werd ze daar in 1978 opge
nomen en verbleef er bijna
twee jaar. „Ik ben er voor
zitster van de bewonersraad
geweest, Daar is het ook
aangewakkerd om met dit
werk verder te gaan. Ik
vond dat er te veel met de
patiënten gebeurde, dat niet
kon. Zelf heb ik er geen
slechte behandeling gehad,
maar rozegeur en mane
schijn is het natuurlijk nooit.
Waar ik nu m de Cliënten
bond mee bezig ben, doe ik
overigens niet uit rancune.
Ik geloof niet dat dit goed
zou zijn".
„Toen ik een half jaar uit de
Bavo weg was, heb ik me
aangeboden als ombuds
vrouw voor de patiënten. Ik
doe het op vrijwillige basis,
onbetaald dus, het voorzit
terschap van de Cliënten
bond ook. Op die manier
hoop ik buiten het professio
nele systeem te blijven, daar
waak ik trouwens wel voor".
Jacqueline Buquet, een ex-
psychiatrische paüente die
duidelijk niet onder dit
stempel lijdt. Lacht: „Ik zal
het niet van de daken
schreeuwen, maar zeker ook
niet verhullen. Daar dien je
de zaak niet mee".
Een stralende blik van de Amerikaanse Judy Wheatland
uit Catifornie voor haar twee /'aar oude hondje 'Runaway'.
Een jaar tang heeft Judy met haar vroegere echtgenoot
strijd geleverd om het dier. Deze week wees een rechtbank
Judy Wheatland 'Runaway' toe, omdat het dier voor haar
'een kind vervangt'.
De Franse operaregisseur Jean-Pierre Ponnelle heeft voor
veel rumoer gezorgd door forse kritiek te uiten op de
Westduitse orkesten.
In het onlangs in Zwitserland uitgegeven boek 'In gesprek
met Jean-Pierre Ponnelle' stelt de Fransman onder meer.
„De Duitse orkesten zijn van een verschrikkelijke middel
matigheid en onmuzikaliteit. De leden van die orkesten
hebben geen zin meer in musiceren, alleen maar in vrije
uren. Ik zou geen enkele traan laten om deze kleine be
ambten, die in geen enkel opzicht worden overbelast. Het
resultaat is dat Duitsland, met uitzondering van enige
vooraanstaande ensembles, de miserabelste theaterorkesten
ter wereld heeft".
„Ik ga helemaal nooit naar
films. Ik weet ook niets. Het
staat me reuze in de weg. Ik
raak er gestoord van, ik heb
het al zo moeilijk met mezelf
allemaal, lieve God. Ik heb
dus een vreemde angst om
naar bioscopen te gaan. Ik
mag er voor niks in, maar ze
hebben aan mij een makke
lijke klant. Wat ik fantas
tisch vond jaren geleden:
toen was ik jarig en ben met
.mijn vrienden en medewer
kers naar 'Voor een paar dol
lars meer' van Sergio Leone
geweest. Dat vond ik fantas
tisch. Maar met Leone's uit
gangspunten ben ik nog niet
klaar. Dat heeft mij op een
spoor gezet, namelijk het on
derzoek van de idealisering
der dingen, de ideaalbeelden,
die men nastreeft en die door
de filmmakers worden inge
vuld".
Louis van Gasteren, nu zes
tig jaar, woont op de vijfde
verdieping van een grach
tenpand aan de Amsterdam
se Kloveniersburgwal. En zit
daar letterlijk op honderden
kilometers film. Onder zijn
woning is zijn werkburcht,
'vier etages dik.
Hij is de zoon van de befaam
de toneelspeler Louis van
•Gasteren, van wie hij een so
noor stemgeluid heeft geerfd.
dn het Nederlandse filmwe-
jreldje is hij een eenling. Heel
;veeï landgenoten zouden mis
schien geen film van hem
'kunnen noemen die zij in de
.bioscoop hebben gezien, maar
'niettemin heeft deze Amster
dammer niet stil gezeten. In
'ruim dertig jaar heeft hij meer
dan zestig films afgeleverd,
vooral in de documentaire en
experimentele sfeer.
Na 'Railplan'68' uit 1954 kreeg
zijn eerste speelfilm 'Stran
ding' in 1956 weinig belang
stelling. Internationale reputa
tie verwierf hij zich in 1961
met 'Het huis', door de bijzon
dere vertelwijze m de geschie
denis van dat pand. Maar ook
'Omdat mijn fiets daar stond',
'Begrijp je nu waarom ik huil?'
en 'Biafra-rapport' kwamen
duidelijk in de aandacht; on
der meer door vertoningen op
televisie.
De laatste jaren was Van Gast
eren onder meer bezig met on
derzoek naar misstanden en
corruptie in de serie 'Do^ou Begrafenis
Louis vei
i Gasteren
achter, de
montagele
fel, tussen
en onder
honderden
kilometers
film.
In de loop der jaren werd 120
uur materiaal opgenomen.
Daaruit is nu, na een lang en
moeizaam montageproces,
ruim tweeënhalf uur geselec
teerd.
get it?' en twee films over
dinie, 'Corbeddu',
Document
Weer terug in de bioscoop
(Amsterdam had deze week de
première) is Van Gasteren nu
met een heel uitzonderlijk do
cument: 'Hans, het leven voor
de dood', de terugblik op de
jonge Amsterdammer Hans
van Sweeden, die in 1963 een
eind aan zijn leven maakte.
Van Sweeden was een veelzij
dig, begaafd lid van de Am
sterdamse scene, die aan de
drugs raakte na zijn gewaar
wording van het alom aanwe
zige bederf, de onophoudelijke
herhaling in het bestaan. In de
film van Van Gasteren is Hans
van Sweeden de eerste aanlei
ding voor meer dan zestig in
terviews met familieleden,
schoolgenoten, kennissen en
ander» relaties.
Al kort na Hans' dood begon
Van Gasteren aan deze film.
Van Gasteren: „Toen ik in '63
bij de begrafenis was en de
mensen zag die daar waren,
stond vast dat ik aan Hans van
Sweeden met een film iets wil
de doen. Ik begreep dat hij
dingen had gedaan, die vele
anderen hadden willen doen.
Ik wil daarin wel heel ver
gaan: er waren mensen bij in
die groep, die jaloers waren
dat hij* dood was
„Dat je aan het slot van de
film nog niet precies weet wie
Hans was, is ook uitdrukkelijk
de bedoeling. Ik en mijn me
dewerkers wilden Hans niet
verbijzonderen en dat heeft
mij moeite gekost. Ik heb na
tuurlijk hoeveelheden anekdo
tisch materiaal om een com
pleet mens te tekenen, maar ik
wilde laten zien wat er met
een willekeurig mens allemaal
mogelijk is. Het gaat toch in
hoofdzaak om de anderen".
„Ik wilde niet dat die mensen
benoemd werden, het gaat niet
om bekende namen, persoon
lijkheden. Het gaai om andere
mensen dan Hans in mijn on
derzoek. Hans blijft ook vaag.
Nou, je krijgt die mensen te
zien. Het is de generatie, die
kort voor en in de oorlog gebo
ren werd. De oorlog heeft ont
zettende dingen aangericht en
door
Piet Ruivenkamp
de kinderen, die toen geboren
zijn, zitten met de gebakken
peren. Uit de eerste reacties op
de film is mij duidelijk gewor
den dat ik blijkbaar gereed
schap heb aangereikt, waar
mee je kan scheppen. Velen
zeggen bij het verlaten van de
bioscoop: 'Ik schrijf je wel een
brief".
En: „Als ik mensen opbelde en
zei dat ik een film over Hans
ging maken, viel er aan de an
dere kant van de lijn een lan-
?e stilte en dan: 'Ongelooflijk
.ouis!'. Er zijn mensen die te
rugkomen in je herinnering.
Die onderwerp van gesprek
worden, die kilometerpalen
hebben uitgezet. Die geïnter
viewden begonnen over zich
zelf te praten met een grote
openheid. Fantastisch! Ik ben
diep onder de indruk gekomen
van mensen. Ik was 't al. Ik
vmd het maar kranig, dat zij
zo integer over zichzelf praten.
Ik ben er alleen maar geluk
kig mee, dat ik dat soort open
heid heb kunnen registreren".
Misha
„In 1964 hoorde ik voor het
eerst Misha Mengelbergs com
positie 'In memonam Hans
van Sweeden'. Een compositie
van maar zeven minuten,
maar ik heb die muziek steeds
als houvast gevoeld. Misha
heeft me er mee geïnspireerd,
het heeft voor mij iets ver
klankt dat in mij leefde. Ik
had de film niet zonder die
muziek kunnen maken".
Identificatie
„Ik heb veel met Hans te ma
ken gehad. Hij kwam hier veel
over de vloer. Het was goed
gezelschap voor mij. In dat
filmproces heb ik. toen dat be
gon, mij met Van Sweeden ge
ïdentificeerd. Dat is heel ver
gegaan".
„Zijn betekenis blijft incom
pleet in de gesprekken. Maar
dat geldt voor iedereen. Er is
geen absolute waarheid. Het
hele leven is mythologie! Ik
heb het vooral als een rolver
deling gezien. Ik wou tot uit
drukking brengen dat het al
leen rollen zijn, waar die men
sen in zitten".
„Toen ik begon met de film
over die generatie, was ik m
leeftijd natuurlijk zelf wel ou
der, maar ik voelde het ook zo,
als zij. Ik werd door grote de
len van die generatie aan
vaard. Ik ben me trouwens be
wust gebleven, dat ik behalve
deelnemer ook waarnemer
was. Die generatie van mij
stond op sterkere benen. Na
tuurlijk is er bij mij nu een be
rusting gekomen. Dat brengt
mijn leeftijd mee en wat ik al
lemaal ervaar. Dat liegt er niet
om"
Speelfilm
Louis van Gasteren heeft in
middels weer nieuwe activitei
ten ontwikkeld. Hij heeft
plannen gemaakt om het vele
ook al jaren bestaande ma
teriaal dat hij voor zijn
speelfilm 'Er is geen vliegtuig
naar Zagreb' op de plank heeft
liggen, nu te gaan monteren.
„Dat is destijds onderbroken,
omdat mijn vrouw het nodig
vond met een ander avonturen
te beginnen. Zij, ik en mijn
dochtertje spelen er rollen m.
Ik was emotioneel, toen niet m
staat de film af te maken".
„Ik ben altijd op zoek in mijn
films", heeft de cineast voor
zichzelf vastgesteld. Vooral
zijn herhaaldelijk verblijf in
Italië heeft hem daar aanlei
ding toe gegeven".
„Toen ik na een periode op
Sardmmie terugkwam, wilde
ik een film over het Sardijn.se
banditisme maken. Ik was er
net te laat mee. De producent
zei: 'Dat gaat De Seta al doen,
'Banditi a Orgosolo'. Ik vond
het geen goede film. Maar ik
heb me gerevancheerd en
veertien jaar later 'Corbeddu'
gemaakt, die door de NOS is
uitgezonden. 'Padre, padrone'
was later een schandelijk
werkstuk van de gebroeders
Taviani. met hun communis
tisch opportunisme. Ik ken
Sardinië door en door. Toen
had ik een anti-'Padre, padro
ne' willen draaien Maar ik
had geen tijd en geen geld".
Het jongste projekt van Van
Gasteren is een internationale
prod uk tie, gebaseerd op een
langdurige studie en spelend
in vele landen, vooral «rond de
Middellandse Zee. „Ik ben een
toneelacteur, maar ik heb me
mijn hele leven tegen dat ta
lent verzet. Of ik ga die film
regisseren, of ik doe zelf de
hoofdrol. Ik zou wel eens een
rol in een grote film willen
spelen".
ried Racke
Onlangs was ik even in
Braunschweig, een met
zeer boeiende, wat kleur
loze, maar daarom nog
mei onaangename Duitse
stad, waar men m ieder
geval, zoals in zoveel van
dat soort steden, de gele
genheid te baat had geno
men in het stadscentrum
een fraaie 'Parkanïageom
zulke zaken als de 'Stadt-
halleen wat dies meer zij
te spreiden
En midden daarin, op een
met een fraai gazon gedekt
heuveltje stond een monu
ment, dat mij buitenge
woon plezierig trof: een
echte, groteouderwetse,
fraai opgepoetste stoomlo
comotief
Mijn parate kennis van de
spoor- en tramgeschiede
nis schoot tekort om met
een te kunnen constateren
dat de Duitse voornaamste
locomotieven fabriek ooit
Braunschweig zou hebben
gedomineerd, maar het lag
voor de hand, dat de stad
toch wel nauw met dit
prödukt te maken had ge
had En dat men dat aan
het nageslacht wilde laten
weten op deze originele
wijze.
Ik moest er aan denken,
toen ik dezer dagen Jas,
dat de Rotterdamse raad
er maar vanaf had gezien
om een stuk van de oude
Willemsbrug recht over
eind in het water te zetten,
als monument.
Jammer!
Het gaat me er niet zozeer
om zo'n stuk brug als sym
bolisch voor Rotterdam
aan te prijzen, maar zo
goed als zo'n locomotief
een origineel 'Denkmal' is,
zo kan ook een stuk brug
van een toen boeiende
constructie als die van de
oude Willemsbrug, als
fraai aandenken dienen
aan een voorbije, maar
evenzeer boeiende epoque.
Laten we toch vooral niet
alles vernietigenNatuur
lijk, fotos en films en vide
obanden genoeg, inmid
dels, maar dat zijn geen
echte monumenten, of lie
ver gezegd: ze zijn te echt,
Je hoeft er niet eens enig
kunstzinnig gevoel voor te
hebben om in zo'n locomo
tief of in zo'n stuk brug
gewoon een echt mooi mo
nument te zien, symboliek
of niet
Is er ut de Maasstad met
toch een club te vinden
die, nu men zo uit is op
privatisering van alles en
nog wat. inclusief de kunst
aan de openbare weg, dat
brugdeel alsnog van de
sloop kan redden9 Ik hoop
hel
Ook een gebouw kan, zon
der dat een typische in
stelling als Monumenten
zorg vr zich om gaal be
kommeren, als een bijzon
der monument dienen
Neem het voormalige
spoorstation tn Utrecht,
waar men het boeiende
spoormuseum heeft ge
huisvest
Op dn punt aangeland
geeft ik de vroede vaderen
van de residentie m over
weging toch vooral de
tramremise aan de Frans
Halsstraat met op te offe
ren aan de stadsvernieu
wing! Op zich natuurlijk
geen schoonheid van een
gebouw, maar zo'n remise
is door het functionele, dat
er vanaf straalt, natuurlijk
op zich al een bijzonder
heid voor latere genera
ties, die zich bepaalde wij
zen van openbaar vervoer
en de huisvesting ervan,
dan echt niet meer zullen
kunnen voorsteden,
Het moet uiteraard moge
lijk zijn om een uiterst
boeiende collectie van alle
mogelijke soorten wagons
en rijtuigen, alsmede van
allerlei zaken, die daar
rechtstreeks mee te maken
hebben gehad, permanent
ten toon te steilen in juist',
de eigenlijke omgeving: de
remise. Die dan, daar ben
ik van overtuigd, in een
nieuwe omgeving heel bij-',
zonder en mooi gaat
staan te wezen.
Niet om nu toe te geven'
aan al die lieden, die kunst',
langs de straat niet prui-\
men, een beeldenstorm or-,
gamseren tegen zaken
waarover ze eerst nier»
hebben willen inspreken
om ze later op een bar
baarse manier af te wijzen,',
maar gewoon om een plei-'
dooi te houden voor 'ge-,
wone' dingen die later bij-'
zonder en mooi zullen zijn:'
zet neer die brug en han-\
den af van de remise.'
