10
ROTTERDAM
Vij fduizend j aar
sleutelen
aan het slot
KERKDIENSTEN
Boeiende
ilectie
:ptLips~
musenm
te Dordt
&s
X
Sloten te
kijk
in
Oostvoorne
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
19 november 1983
Dordrecht Zolang er
mensen zijn op aarde,
hebben ze hun mooie
'spulletjes angstvallig
beschermd. Vroeger stopten
de mensen hun geld en
sieraden in uitgeholde
boomstammen, die in een
krokodillenpoel werden
geworpen. Een dief moest
'toen van goeden huize
komen wilde hij zonder
kleerscheuren de buit
bemachtigen. Nu houden
we de boeven buiten de
'deur met behulp van
moderne elektronica.
„Vroeger werd er gebeten,
nu wordt er gebeld", zo vat
de heer G. Tijssen kort en
'kracht enkele duizenden
jaren geschiedenis van
bezitsbescherming samen.
De gepensioneerd conservator
van het Lips slotenmuseum in
Dordrecht speelt wat met ziin
door Willem Pekelder
eigen sleutelbos, die voor hem
op tafel ligt en zegt dan: „In
dit museum is de ontwikkeling
te zien van het Egyptische
houten slot tot aan het meest
moderne elektronische slot."
Het museum van het wantrou
wen. zo zou men het slotenmu
seum, dat op een steenworp af
stand ligt van de 110-jarige
Lips sloten- en brandkastenfa-
briek, met recht kunnen om
schrijven. Want achterdocht is
zo oud als de mensheid.
Reeds in de tijd van de Bijbel
gingen geld en goed keurig
netjes achter slot en grendel.
In het bijbelboek Hooglied
ontgrendelt een bruid de deur
om haar geliefde binnen te la
ten. Als ze de deur eenmaal
open heeft, blijkt, tot haar gro
te teleurstelling de vogel dan*
"wel gevlogen te zijn, maar dat
het slot toen al bestond staat
.buiten kijf.
.JNiet compleel
De collectie van het enige slo
tenmuseum in Nederland is,
hoe kan hei ook anders, niet
compleet. Wel kan men in het
museum een goed beeld krij-
,gen van de manier waarop de
mensheid de afgelopen vier- a
vijfduizend jaar haar dierbare
Spulletjes heeft gekoesterd.
'Dat begrip „spulletjes" moet
-overigens heel ruim worden
opgevat, want hieronder viel
niet alleen het slijk der aarde,
zoals geld en sieraden, ook
vrouwen en slaven moeten
hiertoe worden gerekend,
In het museum zijn onder
meer sla venkettingen, hand
boeien en afbeeldingen van
kuisheidsgordels te zien. waar
mee overheersers in de loop
der eeuwen respectievelijk de
vrijheidsdrang en de zinnen
aan banden hebben trachten te
leggen.
Moest een man in vroeger eeu
wen lange tijd van huis van
wege handel, oorlog of andere
narigheid, dan zorgde hij er
voor, dat zijn vrouw geduren
de die tijd een kuisheidsgordel
om haar middel kreeg. De gor
del gtng op slot, en het sleutel
tje werd afgeleverd bij meneer
pastoor, waardoor het voor de
vrouw onmogelijk werd om er
met goed fatsoen een andere
minnaar op na te houden.
Wilhelmina
De totale collectie van het slo
tenmuseum omvat 2800 voor
werpen. Het kleinste slotje, dat
vermoedelijk heeft gediend
om een bijouterieénkistje af te
sluiten, is nog geen centimeter
groot, en was een geschenk
van koningin Wilhelmina. Eén
van de grootste en tevens het
oudste slot is het houten Egyp
tische valstiftslot, dat 2000 jaar
voor Christus werd gebruikt
om graanschuren af te sluiten.
De schuifbalk van het slot is
veertig centimeter lang, de
lengte van de sleutel bedraagt
dertig centimeter.
Het spreekt voor zich dat der
gelijke lange sleutels onmoge
lijk in de „broekzak" konden,
worden meegenomen. Ze wer
den op de schouder gedragen
door speciale sleutelbeheer
ders. Dezen waren apetrots dat
ze de hele dag met de sleutel
mochten rondlopen, want dit
verhoogde hun status. Vroeger
hadden alleen rijke mensen als
koningen, grootgrondbezitters
en handelaars een slot op de
deur, want zij hadden iets te
beschermen. Wie met een
sleutel op zijn schouder liep,
ging dus om met hoge pieten.
Overigens zou het sleutelbeen
zijn naam danken aan dit ge
bruik uit de oudheid!
Verfijnen
Het waren de Grieken en Ro
meinen, die de sloten begon
nen te verfijnen. Er kwamen
sleutels die als een ring aan de
vinger konden worden gedra
gen, nog steeds ten teken van
bezit of rijkdom.
Vooral de renaissance heeft ju
weeltjes van smeedkunst opge
leverd. Slot «n sleutel werden
rijk van ornamenten voorzien,
en verder bedacht men allerlei
foefjes, zoals „geheime" knop-
Tijssen en In 't Veld tonen
wat sloten uit de oudheid.
„Maar er is niets nieuws on
der de zon".
jes en klepjes. Ook aan het hof
van Lodewijk XIV was er
sprake van een haast overdre
ven verfijning van slot en
sleutel.
Maar ook de Italianen konden
er wat van. De heer Tijssen
toont een laat-gotisch iizeren
slot uit Italië, voorstellende
een ruiter met aan weerszijden
een schildwacht. Dit slot deed
tevens dienst als „schilderij".
Helaas zagen de slotenmakers
vaak niets terug van hun
kunstzinnige uitspattingen.
Veelal verdween de mooiste
zijde van het slot, bij bet mon
teren, tegen de binnenkant
van deur of geldkist.
De gepensioneerd conservator
laat een ander prachtig slot
Oostvoorne De
reizende expositie
van het slotenmu
seum is tot 2 decem
ber te bezichtigen in
het Kabo-kantoor in
Oostvoorne. Het
Lips-slotenmuscum
in Dordrecht is na
telefonische af
spraak te bezoeken.
Men dient dan con
tact op te nemen
met de afdeling pu
bliciteit via tele
foonnummer 078-
136144.
zien uit circa 1680. „Van een
Franse markies of hertog",
weet hij te melden. Hij leidt
dat af uit de kroon, die in het
slot is verwerkt. „En. de twee
halve lelies verwijzen naar
Frankrijk, want het Franse
wapen is een lelie".
Vaticaan
Het is trouwens opvallend hoe
vaak er sleutels voorkomen in
een wapen. Het Leidse stads
wapen omval twee gekruiste
sleutels: vroeger een symbool
van een vesting die de toegang
vormde tot de Noordzee, nu is
Leiden met zijn universiteit de
poort naar meer kennis en
macht. Ook het Vaticaan voert
twee sleutels in zijn wapen.
Een verwijzing naar Petrus,
die van Christus de beschik
king kreeg over de sleutel van
zowel hemel als hel.
Het slotenmuseum zal bij wei
nig mensen bekend zijn, want
het zit, hoe kan het ook an
ders, veilig achter slot en
grendel. Er is geen geld om
het museum, dat in de twinti
ger jaren werd opgezet door de
voormalige Lips-directeur
Vincent J. M. Eras, dagelijks
open te stellen voor publiek.
Om het publiek toch in aanra
king te laten komen met de
kostelijke en unieke collectie,
verzorgt het museum sinds
tweeëneenhalf jaar een be
perkte expositie, die door het
gehele land rouleert.
„Meestal exposeren we in ban
ken", zegt Lips' p.r.-man Hen
in 't Veld, „want banken zijn
goed beveiligd. Bovendien
komt men daar voor bezitsbe
scherming, en daar handelt
ook onze expositie over."
Zelfde principe
Wie in het museum of op de
expositie iets nieuws hoopt te
ontdekken, komt volgens In 't
Veld bedrogen uit. Want de
principes en methoden die we
nu voor onze beveiliging ge
bruiken, bestonden, zij het in
iets andere vorm, eeuwen ge
leden ook al.
Het cilinderslot waarmee we
onze auto of huisdeur ontslui
ten, werkt volgens hetzelfde
principe als het vernuftige
Egyptische slot. „En hoe vaak
vindt men bij oude woningen
in Zeeland en op Voorne-Put-
ten geen Keulse pot in de
grond met geld en sieraden?
Maar reeds de primitieve vol-
.keren losten op deze manier
hun opbergproblemen op",
zegt Henk in 't Veld.
Ook op dit terrein is er dus'
niets nieuws onder de zon. Al
leen worden nu oude beveili
gingsmethoden wat meer ge
perfectioneerd: de krokodil
lenpoel werd een elektronisch
verklikkertje.
Zaterdag 19 november
De Schouwburg; 20,15: Publieksthe-
ater speelt 'De weerstaan bare op
komst van Arthur Ui' van Bertoh
Brecht met o,a. Cees Lïnnebank,
Piccolotheater: 20.30: Thekwim
Theater speelt 'Somewhere on the
border' een stuk over de twijfelachti-
fe verworvenheden van de apart-
eid. gespeeld door Zuid-Afrikaanse
acteurs in ballingschap. De Lanta
ren: R'dam, 20.30: Theatre X (USA)
met 'Nam' een voorstelling over on
verwerkte Vietnam-ervanngen.
21.00: 'Jane' een voorstelling over het
leven van Jane Bowles door Marijke
Beversluis, Carla Mulder, en Martin
van Veldhuizen. De Castagneh
Schiebroek, 20.15: In de wijk ge
speeld; Turks Arbeiderstheater El
Kapisi met 'De uitzondering en de
regel'. De Stoep; Spijkenisse, 20.15:
Komedie "Vrijen' met oa. Sjoerd
Pleysier, Huub Stapel, Hedie Meyling
en Conny Postel. Kunstmin: Dor
drecht, 20.15: Toneelgroep Inter Ami-
cos met 'Wiens leven is het eigen
lijk?' De Doelen: 20.15; Jubileumcon
cert met Mannenkoor 'Variante' en
Schie's gemengd koor. dirigent Pauli
ne Wesselman. Solisten o.a. Pauline
Wesselman, sopraan. Peter Bijersber-
gen van Henegouwen, piano e.v.a.
20.15: Cer. gemengd koor 'Canticum
Novum' en het Gewestelijk Orkest
voor Zuid-Holland, dirigent Wim
Roos. Solisten o.a. Arie Keijzer, orgel,
Jacqueline Darmois, sopraan. Joke de
Vin, alt, e.v.a. Luxorfheater: 20.15:
'Evenaar', de nieuwe musical van Jos
Brink, Frank Sanders en Henk Bok-
kinga. Met Jos Brink, Frank Sanders,
Georgette Hagedoom, Lucie de Lan-
fe. Simone Kleinsma, Mary Michon,
'red Butter en Leendert Walig. Or
kest o.l.v. Henk Bokkinga. Harbour
Jazzclub: 21.30: Doohackedoodles
Jazzband. Hofpleintheaten 20.15:
Llselore Gerritsen met 'Cherchez la
femme' nieuw theaterprogramma
met eigen teken. Muzikale begelei
ding door een trio, en een ballet var»
Harlekijn Dans. Bibliotheektheater:
11.00; Koffieconcert door leerlingen
van het Rotterd. Conservatorium.
Theatercafé De Schouwburg: 23.00;
Video: Ghost sonata. 24,00: De Capo
met 'De Komponist' muziektheater.
Het Berenci: R'dam, 22.00: Jongens-
room (muziektheater). Adr. Jans-
zkerk: Kasteelweg, IJsselmonde,
20.15: Rotterdam Sinfonietta, dirigent
Thomas Indermilhle, solist Gerrit Ol-
deman, altviool. Theater de Teer-
stoof: Schiedam, 21.00: De Vlaamse
't Kliekske (volksmuziek).
TV
Moore (Ierse troubadour). L 'Esprit:
touse Matrix: 20.30: Barrj
Wendeldijk 25, 21.30: Vice Versa,
muziektheater. Doopsgezinde Kerk:
Noordmolen werf, Martine v.d. Mei
den, orgel, m.m.v. Heieen Fitzpa-
trick, viool. Kunstmin: Dordrecht,
20.00: Operettever. 'Ons Koor' met
'Carnaval in Rome'. Poppentheater
Belle Psss: Waterl oostraat 137b,
14.30: Het poppentheater speelt 'Bij
de Binnenste Buitelaar'. De Oude
Wak Hoogvliet. 20.15: ln de wijk ge
speeld; Radostan met volksdansen uit
alle windstreken. Ahoy' Complex:
10.30-17.00: 'Eigenhandig' beurs voor
de doe het zeiver.
Zondag 20 november
Luxortheaten 20.15: Musical 'Eve
naar' mei o.a. Jos Brink, Lucie de
Lange, Frank Sanders. Simone
Kleinsma en Georgette Hagendoorn.
De Doelen: 20.15: Doelen Jazzclub;
Glenn Miller Orchestra- Jazzcafé
Dizzy: 15.30: Charles Loos/John Ru-
occo-5. Galerie Egel: 15.00: Pianotrio
met werk van Dvorik en Beethoven.
St. Laurenskerk: 19.00: De Laurens-
cantorij o.l.v. Barend Schuurman,
Tyn van Eijk, orgelcontinuo. Werken
van Purcefl, Schein en Bach. Kas
teel van Rhoon: Rhoon, 12.00; Kof
fieconcert door Marinus Flipsc, pia
no, Gerard Hettema, viool. Werken
van Debussy. Samt-Saëns en Beetho
ven. Gemeentemuseum: (Maassluis)
15.00: Het Rijnmond Saxofoonkwar
tet. Cluh Bibelot: Wijnstraat 117,
Dordrecht, 20.30; 'Golden age of rock
and roll' muziektheater Titanic, Jazz-
sociteit* Grote Kerkplein, Dor
drecht, 22.0D: South Side Blues Bar.d.
Piccolotheater: 14.00: Kindertheater
Ziezo speelt 'De rode bank' vrolijk
theaterspel voor mensen vanaf 6 jaar.
Ahoy' Complex: 10.30-17.00: 'Eigen
handig' beurs voor de doe het zeiver.
Bioscopen
Alhambra 1: 'Brandende liefde' (18)
dag. 2.00-7.00 en 9.30 u, zat. zond. en
woe. 7.00 en 9.30 u. Alhambra 2
'Return of the Jedi' (16) dag. 2.00 en
6.45 u, zond. 1.15-4.00-6.45 u, en 'Sop
hie's Choice" (16) dag. 9.15 u. Calyp
so L Trading places' (al) dag. 2.00-
7.00 en 9.30 u. Zond. 1.3Q-4.00-7.00 en
9.30 u. Calypso 2: 'Cheech and
Chang still smoking in Amsterdam'
(16) dag, 1.45-6.45 en 9.15 u, zond.
1.15-3.45-6.45 en 9.15 u. Calypso 3:
Tirolers weten van hete wanten' (18)
dag. 2.00-7.00 en 9 30 u. Centraal: do.
t/m ma, 'Blue Jeans' (18), di. en woe.
'Expose me now" (18) dag. 12.15-2.00-
з.45-5.30-7.15 en 9.00 u, Cineac
(Beurs): 'Caligula II' (al) dag. 2 00-
7.00 en 9.30 u. Cineac (Bijenkorf):
'Octopussy' (12) dag. 2.00-6.45 en 9.30
Cinerama 1: The Osterman
weekeind' (16) dag. 1.45-7.00 en 9.30
u, zond. 1.30-4.0D-7.00 en 9.30 u. Cine
rama 2: 'De Illusionist' (12) dag. 1.45-
645 en 9.15 u, zond. 1.30-4.00-6.45 en
9.15 u. Cinerama 3: 'Superman-3' (al)
dag. 1.45- 6.45 en 9.15 u, zond, 130-
4 00-6.45 en 9.15 u. Cinerama 4:
'Man. vrouw en kind' (al) dag. 6.45 en
9.15 u, do. vrij. ma. en di 1.45 u. Cine
rama 5: '2001, A space odyssey' (16)
dag. 8.00 u. da vrij. mi en di. 2.00 u.
Corso: *Het huis bij het kerkhof (16)
dag. 2.00-7.00 en 9.30 u, zond. 2,00-
4.30-7.00 en 9.30 u. Kriterion: 'Hans.
het leven voor de dood' (16) dag. 8 00,
zond. 2.15 en 8 00 u. ma. alleen 9.30 u.
Lumiere fc "Return ol the Jedi' (al)
dag. 2.00-6,45 en 9.30 u, zond. I 30-
4.00-6.45 en 930 u. Lumiere 2: "De
Mannetjesmaker' (al) dag. 2.00-7 00
en 9.30 u, zond. 1.30-4.00-7.00 en 9 30
u. Lumiere 3: 'The Bronx Warriore'
(16) dag. 1.45-6.45 en 9,15 u, zond,
1.30-4.00-6,45 en 9.15 u. Lumiere 4:
'The meaning of life' (16) dag. 1,45-
6.45 en 9.15 u, zond. 1.30-4.GO-6.45 en
9.15 u. Metro-1: 'Batllelruck' (al) vrij
en zaL 7.00 en 9.30, ma. di. en woe.
bingo. Metro-2: 'Streetfighters' (16)[
vrij t/m zond. 7.00 en 9.30 u. 'Zw?sd-
se sexparties* (18) do en ma. t/m woe
8.00 u. Hex: 'Meisjes die er van lus
ten' (18) dag. van 10 00 u. s' morgens
tot 10.00 s avonds, zat. en zond.
12.00-10.00 u. Thalia: 'La Travjata'
(16) dag, 2 00-7.00 en 9.30 u, zond
2 00-4.30-7.00 en 9.30 u. 't Venster-1:
'Narayama' (16) dag. 19.30 u en 22 00
u. ma. gesloten. Venster-2: 'Het
land van mijn ouders' (16) dag 2000
en 22.30 u, ma. gesloten, 't Venster-3;
'De Graalcyclus Syberberg-program-
ma dag. 19 30 met o.m. di. 18.30 uur
de "Hitler film' (16) ma. gesloten.
Nachtvoorstellingen (16)
Calypso-1: 'The French Connection'
zat. 00.15 u. Calypso-2: 'Cheech
Chang still smoking in Amsterdam"
zat, 00.15 u. Calypso-3: 'Victoria, Vic
toria' zat. 00.15 u. Cineac (beurs):
'Victory of Bruce' zat. 00.15 u. Corso:
'De nacht van wordt verwacht' zat.
00.15 u. Lumiere-1 'Handgun' zat.
24.00 u. Lumiere-2: "Snoepjes die
vreugde brengen' zat. 24.00 u. Lu-
mlere-3: 'Escape from New-York'
zat. 24.00 u. 't Venster-1: 'Andy War
hol's Frankestein' zat. 00.15 u. 't Ven
ster-2: 'Blow-Up' zat. 00.30 u. 't Ven-
stcr-3: 'De smaak van water' zat
23.00 u.
Kindervoorstellingen
Alhambra-L* 'Vol gas met Herbie'
dag 2 00 en 6.45 u. Cinerama-4:
'Flashdance' zat. woe. 2.00 u, zond.
1.30 en 4.00 u. Cinerama-5: 'Walt
Disney's tekenfilmparade' zat. en
woe 2.00 li. zond. 1,30 en 4.00 u. Me
tro-2: 'Billy Turf' zat. zond. en woe.
2.00 u. Passagetheater: (Schiedam)
'De gelaarsde kat als krachtpatser'
zat. zond. en woe. 2,00 u.
Spijkenisse
Euro 3: 'Vnjdag de dertiende deel-3'
(16) vrij. ma. en di. 6.45 en 9.15 u, zat
zond. en woe. 1.30-6,45 en 9.15 u
Euro 2: 'Return of the Jedi' (al) vnj
ma. en di, 6.45 en 9.15 u, zat, zond en
woe. 1.30-6.45 en 9.15 u. Euro 3:
'Nightshift' (al) vrij. ma. en di 6 45
en 9.15 u, zat, zond. en woe. 1.30-6.45
en 9.15 u. Euro-4: 'De Illusionist' (16)
dag. 6.45 en 9.15 u.
Kindervoorstellingen
Euro: 'Asterix en Cleopatra' zat
zond. en woe. 1.30 u.
Hellcvoetsluis
TivolMheater 'Ghandi' (al) dag
20.00 u. 'Fame' (al) zond, en woe.
14.00 u.
Brielle
A polio-theater: 'Ghandi' (al) dag
20.00 u.
Kindervoorstellingen
Apollo-thcaten 'Asterix verovert
Rome' zat zond. ert woe. 14.00 u.
Dordrecht
Euro Cinema: Zaal-1: 'Meaning of
life' (12) dag. 6.45 en 9.30 u. 'Ncna'
(12) zat. zond. en woe. 1.45-6,45 en
9.30 u. Zaal-2: 'Yab Yum op stelten'
(12) dag. 6.45 en 9.30 u, zat. zond. en
woe. 1.45-6.45 en 9.30 u. Zaal-3: The
return of the Jedi' (al) dag. 6,45 en
9,30 u, zat. zond. en woe. 1.45-6.45 en
9.30 u. Euro Cinema-4: (Voorstraat I
294): 'Ator the fighting eagle' (16) j
dag. 6.45 en 9.15 u. zat zond. en woe.
1.45 u. Cinodc: 'The Chosen' dag
S.00 u. zat. 7.00 en 9.30 u.
Kindervoorstellingen (al)
Clnode: 'Dik Trom weet raad' zond
en woe 2.00 u.
Medische Diensten
Apotheken: De Rotterdamse apothe
ken zijn dagelijks geopend van 8.30-
17.30 u. Buiten deze tijd. dus ook in
de weekeinden is voor spoedgevallen
een waarnemingsregeling. Men kan
via het antwoordapparaat of het me
dedelingenbord van uw eigen apc-
theek te weten komen welke apo
theek waarneemt. Betreft het een
spoedreeept, dan kunt u een taxi ne
men. Vraag een taxibon die u aan de
chauffeur overhandigt, Taxi Tele
fooncentrale, Tel: 010-361222. Ari
se nboodschappendienst: Tel: 2D6ÖII
(ook voor Vlaardmgen en Schiedam)
Integraal Kankercentrum Rotter
dam: Telefoonbaken voor vragen
over kanker' I.K.R. Tel: 010-634130.
Ambulancedienst: Voor Berkel
Bergschenhoek en Bleiswijk Tel. 01Ö-
333300.
Dordrecht- Artsen: Gelieve voor in
formatie betreffende weekenddien
sten uw eigen huisarts ie bellen of bij
de praktijkruimte langs te gaan
Tandarts: 18 november vanaf 17 Oü
uur, 19 en 20 november zie aankon
diging bij praktijkruimte of via iel
143394. Spreekuur zaterdag van 900
tot 10.00 uur, zondag van U.D0 tot
12.00 uur. Dierenartsen; Associauc
Slingerland, Van de Brink en Hop
mans, lel 138444, J.G. Peter, tel
134111, H van der Ree, tel. 135779
Apotheek; 19 en 20 november Mer-
wede Apotheek, Spui weg 146, 136010
zondag 20 November
Hervormde Gemeenten
Centrum: Laurenskerk 930 ds H.J
v.d Steen, 31 00 dr. G W. Reiisema,
1© 00 ds F Oberman, cantatedienst
Pruisekerk* 10 00 ds N Kleermaker
Pauluskcrk* 1030 ds S. Bmmmg
Opstandingskerk. Lisplein. 10 00
prof dr J M Hasselaar uit Utrecht,
1700 ds. C.A Korevaar Het Tref
punt: 10.30 ds, GJ. vd. öogerd uit
Rhoo.j.
Delfshaven: Oude Kerk Aelbrecht-
skolk: 9 00 ds W. Dekker. 10.30 ds
J F. Zeemeijer. 17.00 ds G. Schaap
uit Poederoyen, 19 00 ds. P Holst uit
Naaldwijk, kerkdienst voor iedereen.
m,m v Vox Humana', Emmauska-
pel: 9 30 ds. W Vos.
Kralingen: Hoflankerk: 10 00 ds.
O J. v.d Ploeg. Pro Rege: 17 00 ds J
Korpershoek Oosterkapel: 9.30 ds
E.L. Ruitenberg. Laan kerk' 10.00 ds
J. Lems. viering H.A Immanuel-
Jterk: 930 ds. J. Korpershoek Aula
P J. EvertseschooL* 10.00 dr. G.G. dc
Xruijf.
Overschie: Grote Kerk: 10 00 Dienst
Rotterdam-Zuid: Betlehemkerk'
10.00 ds J. van Vliet. Carmssehuis
.Lepelaarsingel: 10.00 ds J, Visser
(KSA) Johanneskerk: 30 00 ds. H.
van Vliet uit Aiphen ad. Rijn. Petra-
kerk: 17.00 Time-out evangelisaue-
dïenjt Julianakerk- 1000 ds- A. Olie-
mans van Kralingen. 17.00 ds J.G
Kooren. Maranathakerk; 10.00 ds.
A3, de Jong uit Leiden. 17.00 ds. lz.
Kok. Morgensterkerk; 1Q.0O ds. J.G.
Kooren. 17.00 ds. J. van Dok. Open
Tfofkerk Middelharnisstraaf 10.00
'dhr J. de Ruiter uit Cillaarshoek.
.Vredeskerk- 10.00 ds. H. Huting. Son-
- nehurgh, Schulpweg: 10.30 dhr. W.
v.d. Hek. Oude Kerk: 10.00 ds. WJE.
den Hertog uit den Haag. Zuiderka- -
(xl: 10.00 en 15,00 ds. J. Verdijke u»t
•Heiligerlee.
IJsselmonde: Adr. Janszkerk; 10.00
"ds. D Goudswaard. 17.00 ds. J. Voor-
douw, Herv/Ger. dienst. De Hoek
steen: 10.00 ds. C. Hcyboer. Pelgnms-
^Jierk: 10.00 ds. R.P. Ytsma. Nieuw
Sonneburgh: 930 dhr. JJ. Rooi mans.
Meerweide: 10.30 dhr.D- Baren-
drechu
Gert formeerde Kerken;
Rotterdam-Centrum: 't Ruim. Van
Speykstraat. 11.45 Dienst, Studenten-
gemeente: Doopsgezinde Kerk
Noordmolenwerf' 1200 Dienst van
schrift en maaltijd
Delfshaven: Kerk Duyststraat* 1000
ds CJ Honig, viering H A Zaal
Burg. Memeszs traaf 17.00 ds F, van
Zuthein Aula techn school 'De
Poort" 10.00 dr E. MasseUnk. De
Rustenburg: 10.30 Dienst.
Krallngen: Pro Rege. .10 00 ds H IJ
zerman. 17 00 ds. Korpershoek
Kralingseveer: 1000 ds. J Lems,
17.00 Dienst
Lombardljen: Petrakerk* 930 mevr.
JT Koopmans-Schotanus. 17 00 ds
L de Ru uit Schiedam De Elf Ran
ke» 14.30 ds P Bijl viering H.A
Alexanders tad; Verrijzeniskerk*
9 30 ds H de Boer uit Honselersdijk,
17 00 ds J Tevel
Rotterdam-Zuid: Breeplemkerk:
9 30_en 17 00 Dienst
Feijenoord: Kerkgebouw Pr Hen-
dnklaan 10.00 dr. H J Kouwenho-
ven uit Vlaardmgen. 17 00 drs VV.
Speelman uit Barendrechi
Heyplaat; Kerkgebouw Aieorstraat:
930 dhr. van Beyersbergen. 17 00 ds.
H Benard.
Charlois: Bethelkerk 9 30 en 16 30
Dienst. Waelostew 9 30 Diemt.
Pendrecht: Chr Triomfatorkerk:
930 ds. H. Benard 17.00 drs L. van
Oudheusden uit Hoogerheide.
IJsselmonde: Groene Tumkerk: 9 30
ds, W.A, Jelsma. Zomerlandkerk:
9 30 ds G. Posi Adr Janszkerk:
17.00 ds J. Voordouw, Herv/Ger.
dienst -Sonneburgh: 9.30 dhr. J.J.
Rooimans Meerweide' 10.30 dhr D.
Barendrecht.
Zuidwijk: Credokerk: 10 00 ds. Th.
de Kok. Morgensterkerk: 17.00 ds. J
van Dok, Herv/Ger. dienst.
Chr. Gereformeerde Kerken:
Centrum: Rehobothkerk Noordsin
gel 90. 10.00 en 16 30 ds. J. Manni,
viering H.A.
R'dam-Zuid; Nebokerk Smeetland-
sedyk 280. 9.30 en 17.00 kand. J. Aer-
noutsc.
R'dam-West: Kerkgebouw Colonia-
straat 25 10 00 Leesdiensi, 18 30 ds.
P Beekhuis..
R'dam-Oosh Immanuelkerk Fresia-
straat: 11 00 en 18 00 ds J C Mans
Alexanderpolder: Kerkzaal 'De
Enk' Springerstraal 11 IS ds. B
Loonstra. 18 00 ds J. Mannt
Charlois: Kerkgebouw Wolphaerts-
bocht 278- 10 30 en 16 30 ds N.
Brandsma
Kralingen: Jeruzalemkerk Jeruza*
lemstraat 25. 1000 en 1630 ds. P.
Beekhuis
Diensten voor gehoorgestoorden:
Rheobothkerk Noordsingel 10 30
mevr C. Rip. R'dam-Zusd Breeplem
kerk 945 dhr. AH Landman
Ziekenhuizen: Dijkzigt 930 dienst
van woord en tafel Bergwegzieken
huis- 10 30 dhr F. Goudzwaard Van
Dam/Reihesda. 1015 Dienst Daniel
den Hoedkltniek, 9 30 ds J. van Dok
Havenziekenhuis 10 00 dhr B vd
Velden De Twee Bruggen 19 30 ds
C. Vroegmdeweij Eudokia 1030.
Dienst Rheuma Centrum v Beetho-
venlaan 14 30 ds P.A E Sillevis-
Smitt. Ikazia Ziekenhuis 10 30 ds. W.
de Vries Sint Claraziekenhuis 14.45
Dienst Sint Franciscus 9.00 Dienst.
Zuiderziekenhuis 10.45 ds. J van
Dok
Katholieke Kerken:
Oud-Katholieke Kerk
Petrus en Paulus-Paradijskerk: zond.
9.30. H.H Lourentius en Maria Mag-
dalena Nobelstraal 22- zondag 10 00
H.mts Schxedm, Dara 30
Rooms-katholieke Kerk
Centrum: Boqe- zat 18 30, zond.
10.30 en 12.00 Ecndrachtskcrk' zat
18.00 (Spaans), zond 10 00. 11.30
(Spaans) en 12 45 Jozef-Paradijskerk-
zat 17 30. zond. 11.00. Steiger: zat
18 30. zond 10 30 en 1215 Kapel
(Karei Doormanstraat), zond. 10 30
en 1130 Schipperscentrum: zond.
11.00 Araunagemeente in de Doops
gezinde Kerk Noordmolen werf.
zond. 8 45 Apostolaat ter Zc-e (P, de
Hooghweg). zond. 11.45 en 20 00.
West: Anlomus Abt, Mathenesserdijk
459 zat 18 45 Kapel Franciscus-col-
lege. 2ond 1030 (Franse Mis). Lau-
rentius en Elizabeth (kathedraal): zat
19.00. zond. 09 45. 11.30 en 13.00
(Kroatisch) Oud-Mathenesse
(H.Hart): zat 17.00, zond 9.30 Willi-
brord zat. 19.00, zond 9 45 en 11.30.
Surinaamse parochie Nicolaas: zond.
11 00 Kapel Hondiusstraat, isat 18.00
(Portugees).
Overschie: O L Vrouw v, altijdd. bij
stand' zat, 18 45. zond. 9.00. 1030.
12.00 en 18 45. St. Petrus Banden
(Delfiweg 13). zal. 18 45, zond, 9.15 en
10.30.
N'oord: Blijdorp. zat 19.00, zond.
11.30. Crooswijk Nieuwe Kerk Bar-
bara-Verlosser Crooswijkseweg 36-
zat. 18 00. zond 9 30. 10.30 en 12 00
(Portugese- Mis) Famihekerk (Berg-
singel) zat 1845. zond, 930 en 11.00.
Hitdegardis zat. 1745, zond. 09,30,
11 00. Provenier (Dienstencentrum
Walenburgerweg) zond 1000. Kapel
Walenburg zond 11 00 (Engelse mis)
Hillegersberg/Schiebroek: Christus
Konmg zal. 18 30, zond 9 30 en 11.30
Ltduma: zat. 19.00. zond 9,30, 11.00,
12.30 en 19 00 Paulus: zaL 19.00.
2ond 9 30 en 11 30 Verrijzeniskerk:
zat. 19 00, zond. 9.30 en 11 00
Oost: Krahngen Lamhertuskerk: zat
19.00, zond. 9.00.10.30, 12 15 en 19 00.
Alexanderpolder (Caecilia): zond.
10.00 Ommoord (Open Hof) zat.
19.00, zond 11.30.
Charlois; Michael en Clemens: zat.
19.00, zond. 9 00. 11.00. Pendrecht
Bavo zat. 19 00, zond 10.00 en 1130.
Zuidwijk (Parochie O.L. Vrouw on
bevlekt Ontvangen), zat. 19 00. zond.
10.00 en 11 30.
Zuid-West: Heyplaat (Bonifatius)
zat 19 00. zond 10.00. Hoogviiet (Ma-
riakerk) zat 18 30, zond. 10 00. Hoog
vliet-Meeuwenplaat- zond. 11.00. Per
ms (Emanuclkerk) zond 9 00.
Zuïd-C: H Franciscus van Asstsie
(Huize Maasveld Afnkaanderplem)
zat. 19 00, zond, 9 45, H.H. Martelaren
van Gorcum en O.L.Vrouw van
Lourdes, Sueltjessiraat 14: zat. 18.30
en zond. 9 30, 11.00. H. Margaretha
M Alacoque; zond. 1115. Krutsvin-
dingfaerk: zat. 1900. zond. 9.30 en
11,00. Teresiakapel (Lange Hilleweg):
zat_ 18 30. zond. 9.30.
Zuid Oost- Lombardijen (Engelbe
waarders). zat. 1900, zond. 10.00. IJs
selmonde (Kruisverheffing): zat
19.00, zond. 1Q.0Q en 11.30. IJsselmon
de (Wederkomst Gedachteniskerk):
zond. 9 30 en 11.00. Wederkomst in
Huniaflat zat. 19 00.
Barendrecht: St. Augustinuskerk:
zat. 19.00 Eucharistieviering, zond.
10.30 Hoogmis, 12.00 Eucharistievie
ring
Overige diensten:
Vrijzinnig Hervormden: De
Scheepsbrug Stationsplein: 10.30 dr.
J. Buitkamp.
Evangelisch Lutherse Kerk: An-
dreaskerk, Heer Vrankestraat 51:
10 00 ds. B B. Wertz. viering H.A. Lu-
therkapel Nozemanstraat: 10. 00 ds.
W.J. van. Beek, viering HA. Vaste
Buirchtkerk van Swietenlaan 1: 10.00
ds W.F. Jense uit den Haag.
RemonstrantseGemeente: Mathe-
nesseriaan. 10.30 Dienst.
Doopsgezinde Gemeente: Noordmo-
lenwerf 3: 10 30 ds. W.H. Kuipers,
viering H A.
Vrije Evangelische Gemeente: Rot
terdam-Centrum: 10 00 Dienst. Rott-
terdam-2uid, Anstotelesstraaf 10.00
ds Prins
Pinkstergemeente: Fdadelfiaeen-
trum Espelo" 10 00 en 19.30 dhr. P.
Quist, maand. 20.00 Bijbelstudie.
Pinkstergemeente 'Gemeente
Gods': Bonaventurastraat: 1000 br.
K. van Balen, doopdienst
Gereformeerde Gemeente: «Rouer-
dam-West. Willem van Zuylenstraat:
1000 en 17 00 ds W. Hage. Rotter
dam-Zuid, Mijnsherenplem 9: 10 00
en 15.30 ds C.J. Meeuse. Alexander
polder Romanohof. 10,00 en 16.00
Leesd lenst
Kerk van de Nazarener: Carmsse-
smgel 240: 10 30 ds. G. Immerzeet uit
Koog aan de Zaan, 19 00 dhr, A. Snij
ders
Baptisten Gemeente: Rotterdam-
Centrum Provememraai 52:10.00 ds.
J B. vd. Veen. Rotterdam-Zuid Ja
gerslaan 9. 9,30 Diensi. IJsselmonde
Kreekpad 7: 9 30 en 18,30 ds. Lou-
rens.
Niéuw-Apostolische Kerk: Rotter-
dam-Zuid (HiHeviiet 139) 09.30 en
16 00 Dienst. Rotterdam-West (Gerrit
v.d. Lindestraat 63a), 9.30 en 16.00
Dienst, dond. 20.00 dienst Rotter
dam-Hoogvliet (Kruisneüaan 200)
9.30 en 16.00 Diensi.
Gereformeerde Kerken (vrijge
maakt): Rotterdam-Centrum Schie-
kade: 9.30 en 16.30 ds. C.J. de Ruyter.
Delfshaven Kuiperstraat: 9.30 en
16.30 ds. C. v.d. Leest- Rotterdam-
Noord Lanxlaan; 9 30 en 17.00 lees-
dienst. Rotterdam-Oost Berlagestraat:
8.15 en 16.30 ds. A. Veefkind. Rotter
dam-Zuid/] Jssel monde Bollenland:
9.30 en 16.30 ds. P. Plaatsman, Char
lois Talingstraat: 9,30 en 16.30 dienst.
Leger des Heils: Centrum, Congres
zaal (Wilham Boothlaan 6-10): 10.00
Heiligingssamenkomst, 18 30 Evange
lisatiesamenkomst. kapt en mevr.
J.C.Y. van Vliet, Feijenoord (Oranje
boomstraat 74): 10.00 Heiligingssa
menkomst, 18.30 Evangelisatiesamen
komst. o.Lv. dhr. en mevr. C.A. Ver
waal. Noord, (TeUingerstraat 13-15):
10.00 Heligmgssamenkomst, 19.30
Evangelisauesamenkomst, o I.v. kapt.
S J. Kruisinga. Delfshaven (Goodwjl-
centrum Spanjaardstraat 11): 19.30
Evangelisauesamenkomst, o.l.v. lu
kol. J.Th. Ligtelijn. Kralingen (Hoge
Boezem 1-2); 10,00 Heligmgssamen
komst, o.l.v. kapt G.T. Peereboom,
18.00 EvangelisatiesamenkomsL Rot
terdam-Zuid (Texelsestraat 37)- 10.00
Heiligingssamenkomst, 17.00 Evangê-
lisatiesamenkomst. o.l.v. kapt I.
Voorham. Spijkenisse: Anthoms v d.
Nootstraat 8: 10.00 Heligmgssamen
komst, 19.00 Evangehsaliesamen-
kemst, cü.v. kapt. en mevr. R. v.d.
Laan.
Kerk van Jezus Christus van de
heiligen der laatste dagen: Rotter
dam-Noord Oosteinde 73: Bisschop J.
Stam; 9.30 Avondmaalsvergadenng,
10.50 zondagschool, 11.40 Priestersch.
verg. en zusters hulp ver. 10.50
Jeugdwerk. Rotterdam-Zuid Bas
Jungeriusstraat 121: Bisschop CA.
van Dodewaard; 9.30 Avondmaals
vergadenng, 10.50 zondagschool,
11.40 Priestersch. verg. en zusters
hulp ver. 10.50 Jeugdwerk, Schie-
dam/Vlaardingen Schiedamseweg
115 Vlaardmgen: Pres. J.M. de Wijk;
9.30 Priesterschap verg. en zusters
hulp ver. 10.30 zondagschool, 11.20
Avondmaalsvergadenng, 9.30 Jeugd
werk.
Nederlandse Protestantenbond:
Schiedam. Kerkgebouw Westvest 92.
10 30 ds. H J. Bos.
De Christelijke Wetenschap:
(Schiedamsevest 190) 11.00 dienst met
als thema 'Ziel en lichaam', avond
diensten le en 3e woensdag van de
maand 20.00 uur.
Pinkstergemeente 'De Kandelaar':
(Nieuwe Binnenweg 326) 10.00 br. A.
Lock, 19.30 gastspreker.
Pinkstergemeente 'Kom en zie';
Nieuwe Oosterkerk: zond. 15.30
Dienst, dond. 20.00 Dienst
Gereorganiseerde Kerk van Jezus
Christus van de Heiligen der laat
ste dagen: Groenczoom 256: 10.45
Ordeningsdienst o.l.v. br. J. Gjalte-
ma.
Scandinavische Kerken: Den Nors-
ke Stömannskirke, Noorse Kerk
Drooglever Fortuynplein 4: kl. 11.
Nordisk Gudstjeneste, kl, 20. Aften-
sang og fest. Pastor Rolf-Martin Syn-
nes. Kong Qlavs Kapell, Europaweg
224 Europoort Rozenburg: kl, 19,30
Aftensang og fest, Pastor Atle Johan-
sen. Svenska Sjömanskyrkan,
Zweedse Kerk Parklaan 5: kl. 11.
Nordisk gudstjanst pS Norska Sjd-
manskyrkan, Pastor Kari-Gustav
Lundmark. Dansk Sömandskirke,
Deense Kerk Coolhaven 1-7: kl 11.
Nordisk gudstjeneste i den Norske
Sömands Kirke, Assistent Bjame Pe-
dersen. Suomen Menmieskirkko,
Finska Sjömanskyrkan, Finse Kerk
's Gravendijkwal 64: kl. II„ Nordisk
gudstjanst pS den Norska Sjömans
kyrkan, Frèdag 25-11: kl. 18-22. och
lördag 26-11: kl. 12-18. Basar, Pastor
Kaarlo Kalfeala.
Waalse Kerk; (Schiedamsevest) 9.30
Pasteur R. Gigandet
Deutsche Evangelische Gemeinde:
(Centrum 's Gravendijkwal 65) 10 00
uhr Dienst.
Scotch Church: (Schiedamsevest
119) 10.30 Dienst
St Mary's Church: (Church of Eng
land) Rev, Canon J.R. Taylor. 9,15
a.m. holy communion. 10.30 a.m.
Holy Communion 1st, 3rd, and 5th
Sunday, Morning prayer 2nd. and
4th. 19.30 p.m. Evening prayer.
Russisch Orthodoxe Kerk: (Persijn-
straat) 10.30 Heilige liturgie, za. 19.30
Vigilie.
Omgeving:
Hoogvliet* Antwoordkerk: 10.00 ds.
O. Weijsenfeld, Herv/Ger. dienst.
Vaste Burchtkerk: 10.08. ds. H. vd
Heuvel, Herv/Ger. dienst. De Bron
9 30 ds A, Bakker, jeugddienst
Dorpskerk: 19.00 ds. A. de Jong uit
Rotterdam, jeugddienst, Deltakerk:
17.00 ds. G J. v.d. Linde.
Pemis: Nederlands Hervormde
Kerk: 9,30 ds. M.C, Malipaard. 1830
ds. Kleine (België), evangehsaue
dienst. Geref. Kerk: 9.30 ds, P. van
Hall, 17.00 ds, J. de Kievit uit Schie
dam. Baptiste Gemeente 9.45 ds
M.A. Vlugt uit Harderwijk.
Rhoon: Ncd, Herv. Kerk Dorpsdijk*
10.00 ds. GJ. Ruitenberg, vienng
H.A. 17.00 ds. G.J. Ruitenberg en ds
J. Kroeze, bvoortzettmg H.A, geza-
melijke dienst. Maranthakerk. Klei-
dijk: 10.00 ds. J. Kroeze, 17 00 geza-
melijke dienst in dfe Dorpskerk. Gei
Kerk .(vrijgemaakt): 9 05 en 16 30
kand, Wilmink. Rooms Katholieke
Wilhbrorduskerk: zat. 19.00 H mis.
zond 10.30 Hoogmis, dond. 930
H.mis. Kapel Deltaziekenhuis: 900
H.mis.
Dordrecht: Herv. Gem.: Grote kerk:
geen dienst. Augustijnenkerk: 10 00
ds. K. Schipper. Pauluskerk: 10 00 ds.
L.A. Nagtegaal, jeugddienst, 17.00 ds
G.C. Kunz. Andreaskerk* 10.00 en
17.00 ds. S. v.d. Oever. Petruskapel'
10.00 ds. H.C. Westeneng, 17.00 ds
J.O.C. Bouma. Noorderkerk: 10 00 ds
P.S.A. Lefeber. Morgensterkerk*
10.00 ds. J H. Gorter, geeam. dienst
Ontmoetingskerk: 9.30 ds. J v.d. Lin
den. Dovendienst Bleke rsdijk 15"
10.15 dhr. Granadam (Delft)
Zuidland: Gereformeerde Kerk* 930
ds, H.J. van Dalen, 16.00 ds. C J. Tis-
sink uit 's Gravendeel.
Nieuw-Lekkerland: Ned. Herv.
Kerk: 10.00 en 18.30 ds. W. Chr.Hovi-
us, voorbereiding H.A.
Bleiswijk: Ned. Hervormde Kerk.
9.00 en 18.30 dienst. Gereformeerde
Kerk: 10.30 en 18.30 Dienst. Roams
Katholieke Kerk: Zaterdag 19.00 ros.
zondag 8.30 mis, 10.00 hoogmis en
11.30 Mis.
Berkel en Rodenrijs: Ncd. Her->
vormde Kerk: 10.00 Dienst
Rodenrijs: 10.00 Dienst, Gerefor
meerde Kerk: 9.30 en 17.00 Dienst^
Berkel: Rooms Katholieke Kerk: Za^
terdag 19.00 jongerenmis, zondagS-®
hoogmis. 11.30 gewone mis. F
Rodenrijs: Zaterdag 18.00 hoogmis-
zondag 10.15 gewone mis.
