KUNST RTtf
7
Nedly Elstak viert feest
Moordend kwartet van Wolf
Geïnspireerd klarinetspel
Yoortaan twee Nederlandse j azzprij zen
Cannon-groep wil
Tuschinski overnemen
Vivienne
Newport
boeit
vier uur
Wisselvallige muziek van Jan Brandts Buys
tér meulen
150
TROS besluit
het jaar
1 met André
Opera van Messiaen
over St. Franciscus
Studiedagen
over
popcultuur
Sowj et-Unie
beheerst
piano
wedstrijd
Etmaal pianospel
■\o7
ito-'
Rotterdams Nieuwsblad
maandag
28 november 1963
Amsterdam De grootste
verrassing bij de jaarlijkse
toekenning van de Boy
Edgar-prijs is meestal niet
eens wie hem krijgt, maar
waarüm.
Véhaf het moment dat deze
Grote Prijs voor de Nederland
se jazz en geïmproviseerde mu
ziek voor het eerst werd uitge
reikt twintig jaar geleden,
hipieette toen nog Wessel Uc-
fcen-prijs zijn er immers
twijfels geweest over het doel
van deze trofee. Het ene mo
ment was er sprake van een
aanmoediging, het andere mo-
BIM-Huis, Amsterdam:
king Boy Edgar-prija aan Nedly
Elstak, met onder anderen Wil
lem Breuker, Paradise
ned Orchestra.
FOTO RECHTS:
Nedly Elstak...aarts
vader van de Neder
landse avantgarde-
jazz...
FOTO ONDER:
Walter Wierbo-
s...aanstormend ta
lent...
door
Willem Bruring
ment van een bevestiging en
soms, zoals in 1981 bij pianist
Guus Janssen, was het een.
combinatie van die twee. Voor
Nedly Elstak, de winnaar van
ditjaar, betekent het de bekro
ning van een hele lange earriè-
re,Idat is in elk geval wèl dui
delijk.
Intussen heeft die merkwaar
dige tweeslachtigheid de
Stichting Jazz en Geïmprovi
seerde Muziek in Nederland
de beheerster van de prijs
kennelijk aan het denken ge
zet' En met succes, want tij-
detis de uitreiking van het
Wolkers-plastiek en de bijbe
horende cheque aan Elstak
werd bekendgemaakt dat er
vogrtaan twee prijzen zullen
worden toegekend.
Een Oeuvre-Prijs en een Podi
um-Prijs en die laatste drie
duizend gulden groot zal
speciaal bedoeld zijn ter stimu
lering van aanstormend talent.
Waarvan Nederland een rui
me voorraad heeft, zoals trom
bonist Wolter Wierbos, die
volgende maand dan ook als
eerste de Podium-Prijs in ont
vangst mag nemen. Met de
Oeuvre-Prijs daarentegen lijkt
de Stichting zich weer nieuwe
moeilijkheden op de hals te
hebben gehaald, want wie na
Elstak en zijn negentien voor
gangers nog een muzikant
weet met een bekronenswaar-
dig ceuvre mag het zeggen.
Zelden is er overigens zo te
recht een jazz-prik ü'fgereikt
als aan Nely Elstak. Ei er was
dit weekeind dan nok .,11e re
den om feest te viuen. Deze
51-jarige pianist, trompettist
en componist moet immers be
schouwd worden als de aarts
vader van de Nederlandse
avantgarde-iazz. En als zoda
nig is het nalve vaderlandse
muzikantenbestand aan hem
schatplichtig. Hoewel dat aan
het muzikale gedeelte van het
feestje nauwelijks te merken
was, want dat stond voorna
melijk in het teken van El-
staks eerste invloeden en jong
ste ontwikkelingen.
Zo produceerde een sextet met
onder anderen Willem Breu
ker aangepast en vooral vrolij
ke bebop-klanken en liet het
22-koppige Paradise Regained
Orchestra een selectie horen
uit Elstaks 'Paradise Lost and
Regained'-suite. Een verhelde
rend uittreksel, want na een
wat aarzelende première, vo
rig jaar, bleek die suite te zijn
uitgegroeid tot een uiterst
fraai en evenwichtig werk
stuk. Een compositorische col
lage die nieuwe richtingen in.
de geïmproviseerde muziek
kan aangeven. Nog éven en
Nedly Elstak komt ook in aan
merking voor de Podium-
Prijs.
Hilversum André van
5 Duin leidt de t v-kijkers op
H oudejaarsavond mei een
f§ ruim tweeeneenhalf uur
E durende party het nieuwe
Ej jaar in.
De tnstuif, waarin Van
Duin praat met politici, ar-
tiesten en omroepmedewer-
kers, wordt van 23.15
2.00 rechtstreeks uitgezon-
den vanuit het RAl-ge bouw
in Amsterdam.
André van Duin
aiiiiiiimiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinuiiiiiiiiinnuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinHiiiiiiiiitiiiiiiiiuifiir?
Amsterdam De Amerikaans/Israëlische Cannon-groep
heeft interesse getoond om het Tuschinski-concern over te
nemen, dat sinds 1974 eigendom is van de Engelse Rank-or-
ganisatie. Er wordt op het ogenblik onderhandeld over de
verkoop van aandelen.
Rank wil al geruime tijd van
het Nederlandse bezit af. Niet
zo lang geleden moest een af
slanking bij Tuschinski wor
den doorgevoerd om de verlie
zen terug te dringen. Het mo
menteel 330 werknemers tel
lende concern bestaat uit Tu
schinski Theaters, dat in vier
grote steden in de randstad 31
zalen exploiteert, Tuschinski
Distribution en NOVA, dat on
der meer de films van United
Artists, Paramount, MGM en
Universal verhuurt.
Enige tijd geleden verving
Rank de laatste nazaat van de
oorspronkelijke oprichters, R.
Gerstanowitz, door de Britse
directeur James Whittell, die
opdracht heeft de Nederlandse
tak te saneren.
De Cannon-groep is een nog
jonge onderneming die haar
wortels heeft in Israël. De
twee directeuren, Menachem
Golan en Yoram Globus, ver
plaatsten enkele jaren geleden
hun werkterrein naar de Ver
enigde Staten en produceerden
daar een groot aantal films die
aanhaakten op successen,
maar van beduidend mindere
kwaliteit waren, reden waar
om het overgrote deel van de
Cannon-films met in Neder
land te zien was. Pas sinch,
kort weet Cannon bekendere
sterren te contracteren.
De Dienstenbond FNV heeft
inmiddels geëist, dat er aan de
hand van de gesloten arbeids
plaatsenovereenkomst bij de
overneming geen gedwongen
ontslagen mogen vallen.
HOT-Theater, Den Haag: Com
pany Vivienne Newport met
Trigger'. Regie en toneelbeeld:
Vivienne Newport. Muziek: eol-
'H?nter der Schegne Cberfrisat
slch eln Ochae1. Regie: Vivien
ne Newport. Muziek: Satie,
Armstrong, Tucker. Tekah Sa
tie. Begeleiding: Peter Lemb
(piano). Herhaling: vanavond in
Rotterdam (Theeter Zuidpfoin).
Moment uit 'Hinter der Scheune überfrisst sich eine Ochse'
zap de Vivienne Newport Company.
Den Haag Met Vivienne Newport kon men
tijdens het HOT Dansfestival vier uur lang on
der de pannen zijn, Dat dan middels een ge
combineerde voorstelling van twee werken van
het, gezelschap van Newport: 'Trigger' en 'Hin
terder Scheune überfrisst sich ein Ochse'. Een
hele zit, maar een boeiende ervaring. Zeker
voor mensen die van literair bewegings-theater
houden.
Trigger' staat niet alleen voor de trekker van
een pistool, maar ook voor snel handelen, actie.
In het werk van Vivienne Newport betekent
dat een verzameling van korte, flitsende scènes.
Te flitsend soms om je te realiseren wat er ge
beurt.
De bedoeling van de choreografe met 'Trigger'
was, haar zucht naar avontuur te bevredigen,
onbetreden paden te volgen en risico's te ne
men. Dat resulteert in hollende en dansende,
lachende en woedende mensen. Met thema's als
eefzucht, wrak, geilheid en bekrompenheid. Dit
alles ondersteund door een vindingrijk decor,
waarin de sluizen in de achterwand veranderen
van nissen in celdeuren en de zes kale schotten
op'het toneel van een café-toog tot een beklaag
denbank worden. Dit alles speels neergezet en
overgoten met een sausje van musical songs als
'Singing in the rain'.
Teksten en muziek van Eric Satie vormen de
basis van 'Hinter der Scheune überfrisst sich
ein Ochse'. Aangevuld met de swingende klan
ken van Louis Armstrong en de wat wrange,
levenswijze liedjes van Sophie Tucker.
Op en tussen twee podia bewegen zich drie
vrouwen en een man (de pianist). Zij beelden
een voorbije tijd uit in surrealistische taferelen.
'X-'
door
Caroline Willems
Een leven dat voor de vrouwen in deze uit
wachten en nietsdoen bestond. De een slaat van
wanhoop de nagels in de wand, een ander gooit
zich onophoudelijk in volle lengte op een sofa,
terwijl de mannen zich in hun krijtstreep-kos
tuums aan een vrolijk dansje wagen.
Hoewel men soms niet aan de indruk kan ont
komen dat tekst en handeling weinig met el
kaar van doen hebben, kan men alleen bewon
dering opbrengen voor de intentie en concen
tratie waarmee de drie actrices/danseressen
Florence Bonnefont, Finola Cronin en Coral
Lebleboojian de personages tot leven wek
ken.
Diligentls. Den Haag: Jullllard
Kwartel; werken van Mendels
sohn, Woll en Mozart.
Den Haag Het Juillïard
Kwartet uit New York, dat al
biina veertig jaar bestaat (maar
alleen de eerste violist is nog
dezelfde) en dat in die jaren
vele honderden composities
heeft gespeeld, heeft in dit sei
zoen voor het eerst het strijk
kwartet van Hugo Wolf op het
repertoire genomen.
Dat zegt al genoeg. Niet over
het Juilliard Kwartet, maar
over de mate van bekendheid
van de bewuste compositie van
Wolf. Want Hugo Wolf mag
dan wat zijn liederen betreft
tot de belangrijkste componis
ten uit de tweede helft van de
vorige eeuw worden gerekend,
andere werken van zün hand
zijn vrijwel vergeten. Dit afge
zien van de Italiaanse serenade
vopr kamerorkest, die we nog
geregeld horen, vooral in de
bewerking voor strijkkwartet
Veel is het ook niet wat Wolf
verder heeft gecomponeerd:
het eerder genoemde strijk
kwartet in d, het nogal pom
peuze, Liszt-achtige symfo-
pisfh gedicht 'Penthesilea' vol
Sturm und Drang' en de opera
'Der Corregidor'; dat is het wel
ongeveer. Elk van die werken
heeft iets bijzonders, iets eigen
zinnigs ook. Het kwartet, een
moordend stuk van tegen de
vijftig minuten, is een wonder
lijke synthese van de late Beet
hoven-kwartetten en van
Schubert.
'Entbehren solist du, solist ent-
behren' (uit Goethe's 'Faust')
staat er als motto boven. De
Faust-achtige gespletenheid,
het conflictkarakter is evident,
door
Aad van der Ven
vooral in het grillige eerste
deel. Op een wat gewoner'
scherzo volgt een langzaam
deel, dat met Lohengrin-ach-
tige akkoorden begint en dat
als geheel van een heel bijzon
dere diepzinnigheid is. Won
derlijk, deze ingekeerde mu
ziek vol onverwachte, progres
sief klinkende wendingen.
Wonderlijk vooral, als we ons
realiseren, dat dit gecompeerd
is door iemand die amper
twintig was. De finale heeft
weer een meer aards karakter,
met grote contrasten tussen
markante en lyrische thema's.
Er bestaat voor zover op dit
moment valt na te gaan maar
één plaatuitgave van het werk:
die van het La Salie Kwartet,
vijftien jaar oud. Beter dat dit
ensemble realiseerde het Juilli
ard Kwartet het turbulente,
conüict-achtige karakter van
het werk. Beter ook bleek het
Juilliard Kwartet opgewassen
tegen de technische problemen
en de weerbarstige schrijfwij
ze.
Niet alleen voor de spelers één
van de moeilijkste strijkkwar
tetten uit de hele literatuur, dit
kwartet in d, ook voor de luis
teraars. Maar wie er zich door
heen heeft gegraven is een be
langrijke ervaring rijker.
De heren Mann, Carlyss, Rho
des en Krosnick hadden voor
nog een onbekend programma
onderdeel gezorgd: Variaties
en Scherzo opus 81, twee delen
waaruit een strijkkwartet had
moeten groeien als de compo
nist niet voor die tijd was ge
storven. Mendelssohn op zijn
best, deze met een geweldig
elan gespeelde stukken. De uit
voering van Mozarts kwartet
KV 465 (met de bijnaam 'Dis
sonantenkwartet') was even
magnifiek, even voorbeeldig.
De toegift, het scherzo uit De-
bussy's kwartet, ook. Zoveel ja
ren aan de top blijven, zoals
het Juilliard Kwartet: dat is
een heel bijzondere prestatie.
De bas José van Dam en de tenor Kenneth Rïegel In gebed, met op de
achtergrond zingende nonnen: de generale repetitie van Olivier Messiaens
eerste, lang verwachte opera 'St. Franciscus van Assisi', die vanavond in de
Parijse 'Grand Opéra' in wereldpremière gaat.
Gemeen Ie museum. Den Haag:
programma gewijd aan Jan
BrandI» Buy»; Sonja van Lier
(sopraan), Eleonora Pameijer
(fluit), Leo van Doeselaar (pia
no) en het Mondriaan Kwartet.
Radio-uitzending van KRO op
nader te bepalen datum.
Den Haag De familie
Brandts Buys: een lange rij na
men, waarvan de meeste in
het Nederlandse muziekleven
vrijwel vergeten zijn, op twee
na: die van de Bach-specialist,
dirigent en clavecinist Hans
door
Peter Visser
Brandts Buys en die van zijn
oom, de componist Jan
Brandts Buys (1868—1933).
Ook Jan Brandts Buys dreigt
in vergetelheid te raken. Zijn
buste, dié men lange tijd in
Salzburg (waar de componist
geruime tijd woonde) kon be
wonderen, is spoorloos. Geluk
kig kan men een kopie ervan
zien op de tentoonstelling, die
in het Gemeentemuseum aan
deze componist is gewijd en
waar men onder meer manu
scripten, brieven en fotomate
riaal aantreft. Gelukkig Het
het museum het niet hierbij:
gistermiddag kwam in de mu
seum-aula muziek van deze
'Einzelgènger' tot klinken.
Volgens de mening van vio
list-musicoloog en voorvechter
van de Nederlandse muziek
Willem Noske, die over zijn
werk schreef, was de hier ge
presenteerde selectie uit het
werk van deze Nederlander
maar ten dele representatief
voor het beste deel van dit
grote oeuvre.
Als dit zo is, dan staan ons nog
wel wat verrassingen te wach
ten. De grootste verrassing
i Jan Brandts Buys
kwam nu direct aan het begin:
de 'Sizilianische Serenade' uit
circa 1908 is een muzikale vol
treffer, waarvan alleen al de
inzet lang nawerkt. Een com
positie, die een veelheid van
invloeden kent Strauss,
Wolf, maar ook Debussy en
Chausson! maar toch iets
onmiskenbaar eigens heeft,
vooral in de delen met serena
dekarakter in en een meester
werkje als het flitsende presto.
In de andere werken wissel
den 2eer sterke en zwakkere
momenten elkaar af, waarbij
genoemde karakteristieken
ook hier typerend bleken. De
in Oostenrijk bekende opera
componist Die Schneider von
Schdnau') hoorde men in som
mige van zijn fraaie liederen:
'Mauskatchen' en het subtiele
'Nachtstuck'.
Een merkwaardige combinatie
van Nederlandse en Slavische
elementen troffen we aan tn
de Danswijzen opus 17 (circa
1896) voor piano, waarbij de
laatste zelfs n^ai het chanson
neigt. Lichtere toetsen zijn
trouwens meer in dit geva
rieerde oeuvre te vinden, in
drie liederen met fluit komt
naast Wolf en Richard Strauss
zelfs Kurt Weill even om de
hoek kijken
Misschien zou het totale con
cert een sterkere indruk heb
ben achtergelaten, als de uit
voeringen niet zo braaf had
den geklonken. De sopraan
Sonja van Lier en pianist Leo
van Doeselaar kwamen een
enkele keer even los van de
materie, maar het Mondriaan
Kwartet speelde met name het
toch al niet overal sterke
'Weihnaehtsqumtett' mot fluit
veel tc plichtmatig Eri daar
kan deze muziek én de mu
ziekliefhebber niet tegen.
Den Haag De samenleving
kan beter worden begrepen als
wetenschappers zich wat meer
bezig zouden houden met de
alledaagse cultuur. Daarom
hebben het Haags Gemeente
museum en het Studium Ge
nerale van de Erasmusuniver-
siteit in Rotterdam onder de
titel 'Popcultuur, de vormge
ving van ons dagelijks leven'
twee studiedagen georgani
seerd.
Ze omvatten een lezingen
reeks met discussies en ten
toonstellingen op 9 december
in Rotterdam en de volgende
dag in Den Haag.
De studiedagen zijn bedoeld
'om meer bekendheid te geven
aari een academisch studieveld
als televisieseries, popmuziek
en voetbalwedstrijden, waar
menig sociaal-wetenschapper
een blinde vlek heeft voor zijn
eigen alledaagsheid'.
Inleiders zijn onder anderen
prof. mr. Henk van Maarse-
veen, hoogleraar staatsrecht,
over het politiek overwicht
van de officiële kunst, en mu
seumdirecteur drs. Theo van
Vel zen over museum en mas
sacultuur, alsmede Wim
Knuist van het Sociaal en Cul
tureel Planbureau, Flip Bool,
Onno Mensink en Henk O ver
duin van het Haags Gemeen
temuseum, letse Meij van hel
Nederlands Kostuummuseum,
Ad de Jong van het Nederland
Openluchtmuseum. Willem de
Blécourt van 'Nederlands
Volksleven', de wetenschap
pers Chris Vos uit Rotterdam,
Vladimir Btna uit Leeuwar
den, en Louis van Elderen uit
Tilburg en de student Wim
van der Plas.
Parijs De 17-jarige Rus Sta
nislas Boenin heeft gister
avond als jongste deelnemer
de eerste prijs gewonnen op de
19e internationale pianowed
strijd Marguérite Long-Jac-
ques Thibaud in Parijs. Er wa
ren 33 deelnemers uit 13 lan
den.
Boenins landgenote, de 26-jari-
ge Jania Aoebakirowa, kreeg
de tweede prijs, de derde prijs
was voor de 18-jarige Frans
man Hervé Billaut.
De vierde en vijfde prijs wa
ren opnieuw voor Russen:
Alexander Fomenko en Wla-
dimir Winnitski. Een Chinees,
Dan-Wen Wei, eindigde als
zesde.
Santiago Tweeenveertig
jonge pianisten hebben in de
Chileense hoofdstad Santiago
met een piano-marathon het
feit gevierd dat hun befaam
de landgenoot en 'collega'
Claudio Arrau onlangs tach
tig jaar geworden is.
In het centrum van Santiago
waren twee vleugels opge
steld waarop de 42 pianisten
om de beurt gedurende 24
uur het verkeer trachtten te
overstemmen met werken
van onder anderen Chopin,
Schubert en Beethoven. De
marathon trok duizenden be
langstellenden.
ADVERTENTIE
Veel keus...
Diverse stramiens in veie ma
ten en met verschillende af
beeldingen Te borduren met
DMC Mouime zijde of gobelin
wol uit de prijsklasse van
t/m A&jSS"
Nu vanaf
Cobeim wo! m vele Kleuren per
streng voor 70 ct.
dmc mouime zijde oer streng
voor 95 ct.
De Poelen, Rotterdam: Botter
dame Philharmoniach Orkest
oJ.v. Edo de Waart, m^n.v. Blaf
Douwee (klarinet); werken van
Mendsliaohn, Mozart en Schu
mann.
Rotterdam Mozarts bekoor
lijke klarinetconcert in A
KV 581 was het enige nieuwe
aspect in het programma dat
het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest gistermiddag on
der leiding van Edo de Waan
ten gehore bracht. Het werd
voorafgegaan en gevolgd door
uitvoeringen van ae ouverture
Een midzomernachtsd room
van Mendeissob en Sehu-
manns Vierde symfonie, waar
aan vorige week in deze krant
al aandacht is besteed,
door Chris van Raay
Solist in het klarinetconcert
was Sjef Douwes, sinds 1980
eerste klarinetist van het Rot
terdams Philharmonisch Or
kest. Zijn weergave was een
voortreffelijke proeve van in
strumentaal meesterschap en
geïnspir "rde muzikaliteit. Hij
vertolkte de solopartij spran
kelend en fijn afgewerkt in de
hoekdelen, maar nog boeien
der welhaast was de zangerige
expressiviteit in het verstilde
Adagio, waarin Douwes zijn
instrument zacht en verleide
lijk liet klinken.
Het publiek liet zich zonder
bedenken meenemen in de
stroom van dit ontspannen
musiceren. Het in kleine be
zetting spelende orkest heeft
onder leiding van Edo de
Waart de afwisselend hel op
lichtende <*n ingetogen koe
rende toon van het solo-instru
ment zorgvuldig opgevangen
m een genuanceerd en lijn
doorwerkt orkestraal klank
beeld. Het werd duidelijk dat
hier van een dialoog tussen ge
lijkgestemden sprake was.
