OTTERDAM
De 'vrolij ke' restauratie
van een deftig
historisch museum
WÊmSmM
Eerbetoon aan vergane Biesbosch in mei '84 voor publiek open
Agniesebuurt bom
onder
coalitie en college
imzmzzMffiSA aafea te»
'Schielandshuis
moet nieuw
symbool
van Rotterdam
worden''
1
TWEEDELIG MUSEUM DOOR AANKOOP RESTAURANT
F L fc 1
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
3 december 2983
Rotterdam „Rotterdam
zit met een complex", zegt
Jan Janssen, „en daar moe
ten we maar eens doorheen
breken."
Janssen is vormgever van het
Schielandshuis, het voormali
ge museum Boymans-Van
Beuningen, dat op dit moment
een ingrijpende restauratie on
dergaat en in 1986 aan het pu
bliek zal worden geopenbaard.
Om twee redenen werkt Jans
sen mee aan de verwording
uan het nieuwe Historisch Mu
seum. Zijn vriend, Dolf Mey
erman, directeur van het His
torisch museum, zit in het pro
ject en Janssen wil dat rare
complex van Rotterdam nu
eens uit de wereld helpen.
Het complex. „Ja, Rotterdam
heeft de grootste haven van de
wereld, maar we vergeten dat
daar ook een stad aan vast
zit", vertelt hij in de bouw
keet, wiebelend op de kruk
van de arehiteet.
,,YVe hebben ons eigenlijk
nooit verdiept in het cultureel
bezit van de stad. De haven en
het bombardement stonden
centraal. Laten we niet meer
sentimenteel doen over de we
deropbouw en naar andere
dingen kijken. Ons cultureel
bezit bijvoorbeeld. Voor mij
moet dit gebouw de historie
van de stad gaan verbeelden.
Een nieuw symbool in de
plaats van Zadkine, want Rot
terdam heeft wel degelijk
weer een hart. Met alle respect
door
Karin Ku ij pers
voor de mooie foto- en pren
tenboeken over het oude Rot
terdam, maar we kunnen ook
eens gaan kijken naar de paal
woningen van Piet Blom of de
nieuwe bibliotheek."
Het lijkt een tegenstrijdige op
vatting voor iemand die bezig
is aan de vormgeving van een
historisch museum, maar Jans
sen zet dat direct recht: „Een
historisch museum hoeft hele
maal niet ouderwets te zijn. Je
kunt met moderne uitgekien
de methodieken een hele
mooie samensmelting vormen
met de oude collecties die je
tentoon stelt. Zeg maar dat er
elke monumentale zaal van
het toekomstige Schielands
huis een telefooncel moet
staan, van waaruit je je met de
actualiteit in verbinding kunt
stellen. Op die manier kun je
juist andere dingen die in Rot
terdam zijn gebeurd op een
speelse manier aan de orde
stellen."
Janssen heeft in Rotterdam al
meermalen bewezen dat zijn
ideeen niet zomaar spontane
uitingen zijn en blijven. Hij
was onder meer betrokken bij
de tot standkoming van de
'i Dubbelde Palmboom, het mu
seumschip de Buffel en het ha-
venkretenproject.
Collecties
Het Schielandshuis is in 1665
naar ontwerp van Jacob Lois
en Piecer Post gebouwd en
geldt heden ten dage nog als
een van de mooiste zeventien
de eeuwse monumentale pan
den in Nederland. Een felle
brand verwoestte in 1864 het
interieur. In 1981 ïs men met
de renovatie gestart. Een pro
ject van vijf jaar. Pas in 1986
zal het Schielandshuis in de
oorspronkelijke vorm, maar
inhoudelijk aangepast (de pol
dermannen van het gelijkna
mige hoogheemraadschap zui
len we er niet meer terugvin
den). officieel worden geo
pend,
De restauratie zal zo'n grove
negentien miljoen gulden kos
ten. „Veel geld natuurlijk",
zegt Jan Janssen, „maar daar
SOWS
k
Het Schielandshuis zoals dat er in 1980 uit zag. (inzet links boven) Links directeur Dolt Meyerman en naast hem vormgever Jan Janssen, (inzet rechts boven)
Jan Janssen... 'het moet nu maar eens afgelopen zijn met dat symbool van Zadkine. Rotterdam heeft wel degelijk weer een hart'....
krijgen we toch iets ontzet
tends moois voor. Ik vind dat
mensen niet altijd vergelijkin
gen moeten maken in de trant
van 'met dat geld zouden we
ook dit en dat kunnen doen'.
Rotterdam beschikt dan echt
over een heel mooi historisch
museum. Er is niet gedacht
van *veel steden hebben een
historisch museum, dus moe
ten wij er ook een hebben.
Nee, het zijn beslist geen
dorpscollecties die wij gaan
tentoonstellen. Het is een gele
genheid om de unieke collec
ties die de stad bezit en nu in
diepe kelders verborgen lig
gen, in de openbaarheid te
brengen. In grote wereldste
den wordt je eigenlijk op elke
hoek geconfronteerd met een
stukje historie. Rotterdam
heeft dat niet, maar dat krijgt
nu gedaante in het nieuwe
Schielandshuis."
En Dolf Meyerman, directeur
van het Historisch Museum,
vult aan: „Het is een diepte-in
vestering, niet voor vandaag
of morgen, maar die geldt voor
een hele lange tijd."
'de Pappegay'
Het monumentale pand krijgt
er twee nieuwe verdiepingen
bij, die na de brand in 1864
niet meer zijn aangebouwd.
Met wat hang- en sluitwerk is
destijd een glazen dak ge
maakt als noodvoorziening. De
bovenste verdieping wordt de
cultuur-historische afdeling.
Hier wordt het dagelijkse le
ven geëxposeerd van de Rot
terdammers in de zeventiende
eeuw.
Dolf Meyerman, directeur van
het Historisch Museum, somt
de collecties op. „Een grote
textielverzameling, munten en
penningen, schilderijen van
Rotterdamse kunstenaars uit
die tijd, een prachtige glas-
werkverzameling, speelgoed,
eetgerei, costuums, archeologi
sche bodemvondsten in Rot
terdam. Alles wat in letterlijke
en figuurlijke zin de structuur
bepaalde van de stad, willen
wij gaan weergeven. Voor de
mensen moet dit museum een
gelegenheid zijn om even uit
de werkelijkheid van alledag
te vluchten en je kunt kiezen
welk tijdperk. Geen populair
of elitair museum, maar een
museum waarmee we met
kwaliteit het publiek confron
teren. We willen niet de popu
laire drol uithangen en ook
niet de keurige heer met stip
jesdas."
Jan Janssen vervolgt: „Er be
staat nog steeds een beeld dat
je met een vieze broek en een
boodschappentas het museum
niet binnen kan gaan. Ik hoop
dat, wanneer straks het Schie
landshuis open is. de arbeider
tussen de middag hier even
binnenwandelt en zich op z'n
gemak voelt. Daarom wil ik
mijn idee van vormgeven tot
het einde toe bewaken. Want
iedereen zegt dat hij er ver
stand van heeft. Over de aan
leg van leidingen heeft nie
mand het, maar zodra er een
maquette op tafel komt, die ik
dan gemaakt heb, weet ieder
een het beter, heeft die een be
tere kleur blauw en noem zo
maar wat op."
Verrot
Naast de cultuur-historische
afdeling, komen er een biblio
theek een historische afdeling,
waar het bestuurlijke aspect
aan de orde komt, een kunst
historische afdeling en op de
begane grond "de Pappegay'.
Dit was de oude stadsherberg
en Meyerman en Janssen zijn
zeker van plan du ie handha
ven. Het pand is bij de start in
1981 in een verwaarloosde toe
stand aangetroffen. Muren wa
ren verrot, de vloeren waren
verzakt, kortom het museum
was een gevaar voor het pu
bliek.
„Het museum moet ook een
multifunctioneel gebouw zijn
zoals dat tegenwoordig heet,
maar weliswaar aangepast aan
de waarden die er zijn", vindt
Meyerman. „In de tuin die via
een galerij te bereiken is, ko
men ook tentoonstellingen.
Maar ik kan me ook voorstel
len dat Poetry International
hier wordt gegeven."
Volgens de directeur is het
Rotterdamse publiek zeer ge
ïnteresseerd in musea. „Kijk
maar naar projecten als de
Dubbelde Palmboom en de
Buffel, die jaarlijks door zo'n
honderdduizend mensen wor
den bezocht. Dat er nu minder
bezoekers komen, ligt niet aan
de mensen maar aan de poli
tiek door de entreeheffing."
wjiiiuiiuiriMOJiLUiMjyuun /u\m\uur i nun -a -, i
Almkerk Huib den Tuin
der kan het de laatste dagen
amper bijbenen. De verwe
zenlijking van zijn ideaal,
een heus Biesbosch-museum,
js plotseling zeer dichtbij ge
komen. Met stevige steun
van de gemeente Werken
dam kon de stichting, waar
van Den Tuinder al jaren de
stuwende kracht is, het
voorheen vermaarde kal
koenrestaurant De Brabant
se Biesbosch op de kop tik
ken. De zieltogende eetgele
genheid kostte de stichting
een slordige vijfhonderddui
zend gulden- Werkendam
(iedere inwoner heeft er
wel iets met de Biesbosch te
maken of te maken gehad')
legde ruim twee ton bij.
Volgens Den Tuinder zal de
stichting ondanks het feit, dat
nog enige niet nader door hem
genoemde sponsors over de
6rug zuilen komen, nog zo'n
driehonderdduizend gulden
boeten lenen om alle plannen
te kunnen realiseren. „De lig
ging van dit complex is echter
zó uniek, zo vlakbij de Panne-
koek, dat we deze kans nooit
voorbij mogen laten gaan",
teeent hij. „We zullen de ko
tlende jaren prioriteiten moe
ten stellen. Sommige ideeen
kunnen pas later van de grond
komen, maar goed het begin is
w nu."
De door hem aangeduide Pan
nekoek is de polder, waarvan
de stichting al jaren geleden
een lap van ongeveer twintig
hectare op de kop wist te tik
ken. Want in de ogen van Den
Tuinder kan je alleen van een
Biesbosch-museum spreken als
'naast' een gebouw in de open
lucht de griend- en rietcultuur
herleeft. „In een gebouw kan
je met foto's en werktuigen
een aardig beeld geven van de
vroegere bezigheden in dit ge
bied, maar het is pas af als je
ook de werkelijkheid kunt to
nen," De Pannekoek, gelegen
vlakbij de spaarbekkens van
de Rotterdamse drinkwaterlei
ding, heeft sinds 1975 een aar
dige gedaanteverwisseling on
dergaan. Van een al behoorlijk
verwilderd stuk Biesbosch
hebben twee oud-griendwer-
kers, die bij de stichting in
dienst zijn, in een oogwenk de
vroegere karaktertrekken van
het veel bezongen oord tot
nieuw leven gebracht. Uitge
strekt over enkele hectare ligt
er een zorgvuldig onderhou
den stuk griend, dat voortaan
om de drie jaar wordt gekort
wiekt. Bovendien heeft het
duo een eendenkooi weten te
reproduceren en verscheen ai
een tuin met tientallen soorten
wilgen. Ook een stukje riet
herrees, terwijl voorts al een
aak ligt afgemeerd.
Of in dit deel van het museum
het getij zal weerkeren, is nog
een open vraag. Den Tuinder
leeft al geruime tijd met het
idee om een ingenieus water
keringssysteem te laten aaleg
gen waar de oude Biesbosch
pas écht zal herleven. (Het ge
tij verdween na de afsluiting
van het Haringvliet in 1970 en
daarmee verdween automa
tisch de griend- en rietcultuur,
die zonder eb en vloed ten
dode was opgeschreven). Fi
nancieel lijkt een snelle reali
sering van het plan niet be
paald voor de hand te liggen.
Den Tuinder: „We zullen, een
maal draaiend, nog wel meer
aanpassingen doorvoeren. Het
is niet in een keer helemaal
af."
De stichting, die tenminste
vier man in vaste dienst zal
moeten hebben, hoopt op korte
termijn het benedengedeelte
van het verworven restaurant
te verpachten en op die ma-
door
Willem van der Kooi]
nier extra inkomsten te krij
gen. Boven kan dan het vooral
door Den Tuinder lang verbei
de museum verschijnen.
Voorts zal vrijwel zeker een
deel van het verworven pol
dergebied worden afgestoten,
omdat het parkeerterrein nu
niet zo'n uitzonderlijke om
vang meer behoeft te hebben.
Aan materiaal voor de inrich
ting van het museum geen ge
brek. Zijn werkkamer in het
gewestelijk arbeidsbureau van
Almerk is al jaren gevuld met
de meest uiteenlopende spul
len uit vervlogen tijden.
De secretaris van de stichting
kreeg omstreeks 1960 oog voor
de toen al tanende bekoringen
van de Biesbosch, toen het
Almkerkse arbeidsbureau
werd aangewezen als arbeids-
Een rijkelijk gevulde werkkamer van Den Tuinder getuigt
van zijn voorliefde voor de Biesbosch
voorzieningenbureau voor de
ontluikende Delta-werken.
Daarvoor was in grote hoe
veelheden griendhout nodig.
De griendcultuur, die in 1958
al op de laatste benen liep,
moest nieuw leven worden in
geblazen en dat bracht Den
Tuinder in contact met de
mannen, die jarenlang weer
en wind hadden getrotseerd
om het hout te lijf te gaan. „Ik
heb er met de neus bovenop
gestaan en dan dringt het tot
je door: dit gebeuren in de
Biesbosch moet voor het nage
slacht bewaard blijven."
Het eerbetoon aan de noeste
werkers moest in de vorm van
een museum worden gegoten,
zo wist de Biesbosch-mirmaar
zeker. Tegenslagen werden
hem echter geenszins be
spaard. Procudurele schermut
selingen met allerlei instanties
'effenden' het pad naar de
Pannekoek.
Zo kwam Domeinen Rentambt
in Breda op een gegeven ogen
blik met een pachtsom voor
het polder-deel van negendui
zend gulden per jaar. „Onbe
taalbaar", oordeelde de stich
ting.
Er kwam een oplossing, waar
na zich nieuwe strubbelingen
voordeden toen het toenmalïgc-
CRM-ministerie bepaalde dat
er zevenhonderdduizend gul
den zou gaan richting Drim-
melen om daar een bezoekers
centrum te realiseren. Weer
kwam het Biesbosch-museum
op de tocht te staan. Den Tuin
der gaf zich evenmin niet ge
wonnen, omzeilde ook deze
klip en ziet dan toch het doel
dagen. Vooral dankzij de on
verwachte steun van Werken
dam. Vandaar dat vermoede
lijk volgende maande officiële
naam van de stichting een
verandering zal ondergaan
naar stichting tot instandhou
ding van de Biesbosch en de
griend- en rietcultuur.
Eén verkeerd gebruikt
woord wordt aangemerkt
als oorzaak van de mis
lukking van de poging,
die burgemeester Bram
Peper half oktober heeft
ondernomen om de breuk
tussen VVD/CDA en
PvdA te lijmen.
Peper ontwikkelde toen
een bliksemactie. Hij
riep de fractievoorzitters
bij elkaar en legde hen
een reeks feiten voor,
waaruit kon blijken, dai
alle partijen in de Rotter
damse raad uit zijn op
normaal raadsverkeer.
'Doe weer gewoon', zo
riep hij uit zijn verant
woordelijkheid van
raadsvoorzitter, de kif
tende partijen toe. Dat
betekende voor VVD en
CDA dat zij weer aan het
werk ïn de raadscommis
sies zouden gaan deelne
men, en voor de PvdA
dat bij de eerstkomende
noodzakelijke verande
ring in het college van
B en W VVD en CDA in
het gesprek over de ver
vulling van vakatures
zouden worden betrok
ken.
Eén verkeerd woord. Pe
per noemde zijn aanbeve
lingen 'uitgangspunten'.
Hij had moeten zeggen:
'binnen deze randvoor
waarden'. Het woord uit
gangspunten suggereert,
dat je er nog over kunt
praten, wat aan kan ver
anderen. Toen bleek, dat
het om randvoorwaarden
ging en onderhandelen
uitgesloten was, voelden
VVD en CDA zich voor
het blok gezet.
Het feest ging niet door.
Wellicht had Peper meer
tijd moeten nemen. Mis
schien had er meer tijd
en ruimte voor enig na
denken en een gesprek
moeten worden gescha
pen. De mislukking was
in elk geval voor een
aantal raadsleden een
fikse dreun.
De conclusie kan alleen
zijn, dat er ïn de betrok
ken partijen wel indivi
duele raadsleden zijn, die
een eind willen maken
aan de verlammende wij
ze, waarop de raad nu
opereert, maar dat bin
nen de totaliteit van de
fracties de politieke wil
ontbreekt een streep on
der het conflict te zetten.
Het geharrewar duurt nu
te lang. Het doet het
raadswerk schade. Het is
ïn het belang van de stad,
dat daaraan snel een ein
de komt. Voortzetting
van het conflict lost niets
op cn dient geen enkel
belang meer. Daarover
zijn vriend en vijand het
eens.
Binnen geen enkele frac
tie bestaat echter bereid
heid een concessie te
doen. VVD en CDA hand
haven hun eis tot genoeg
doening: beëindiging van
de commissïeboycot
komt pas aan de orde als
er een wethouderszetel
ter beschikking staat. De
PvdA wijst elk gesprek
in die richting hooghar
tig af.
Het beroep van Peper op
het gezonde verstand had
een uitweg kunnen zijn
om zonder gOLtt'fjtèy er-
lies voor Wie "dan ook (de
be trekkingen tussen d\c
partijejn in de rp*il ie
normafit^erenü. Nu zowel
de PvdlA, als» üe VVD, als
het CBjA zo op 'rijn
pen is (blijven staan, is «ae
conclusiV gerechtvaar
digd, dat geen v;vu de
fracties echt viiJI deze toe
stand af wil. Wat indivi
duele raadsleden daar
over van tijd tot tijd zeg
gen ten spijt.
Het wachten ïs dus op de
ontploffing van deze coa
litie tussen PvdA, D*66
en klein links: PPR, PSP
en CPN. Het lijkt er in
tussen op, dat het wach
ten niet zolang meer
hoeft te duren.
Tot nu toe heeft de PvdA
'klein links' nog kunnen
paaien met vergaande te
gemoetkomingen in het
wijk- en welzijnsbeleid.
Maar de afgelopen we
ken hebben PPR, PSP en
CPN zich in zodanige ter
men over het beleid van
het college (lees de
PvdA) uitgelaten, dat
men zich kan afvragen af
de in het programak
koord afgesproken ge-
doogsteun nog wel be
staat. De samenwerking
mag dan niet opgezegd
zijn, de kritiek ïs zo fun
damenteel. dat hij verder
gedogen vrijwel uitsluit.
Er is in de eerste plaats
de ernstige wrevel over
het feit, dat B en W zelfs
maar het plan hebben ge
had een kort geding te
gen actievoerende ambte
naren aan te spannen.
Bij Ttlein links' preva
leert de verantwoorde
lijkheid van de gemeente
als werkgever van 23.000
ambtenaren, die het sta
kingsrecht eerbiedigt, bo
ven de behartiging van
het enkele belang van
500.000 Rotterdammers,
die te lang gebukt gaan
onder de gevolgen van de
acties (hoe gerechtvaar
digd ze van oorsprong
ook waren).
Veel ingrijpender nog is
het conflict tussen de
coalitiepartners over het
functioneren van de deel
gemeente Centrum-
Noord. Daarin heeft de
PvdA zich compleet in de
nesten gewerkt.
Bij de aanvang van deze
raadsperiode verwierf de
PvdA de gedoogsteun
van 'klein links' met o.a.
de toezegging, dat in de
deelgemeente Centrum-
Noord een draagvlakon
derzoek zou worden ge
houden. Dat onderzoek
viel negatief uit. Maar nu
weigert de PvdA daaruit
de consequentie te trek
ken. Hooguit wil de
PvdA-fractïe bij wijze
van compromis de Agnie
sebuurt uit Centrum-
Noord lichten.
Daarvoor zou met steun
van 'klein links' een
raadsmeerderheïd zijn
geweest. De VVD legde
daar politiek heel uitge
kookt een tijdbom onder
door liever de deelge
meente Centrum-Noord
op te offeren aan 'klein
links', dat uiteindelijk
opheffing nastreeft, dan
door
Koos de Gast.
de bewonersorganisatie
Agniesebuurt haar zin te
geven. Want daarmee zet
.je de bijl aan de wortel
van het deelgemeentebe-
stel. Het begint met de
Agniesebuurt, het gaat
verder met Proveniers
wijk en Liskwartier en
het eindigt met de Car-
nissebuurt, Oud-Charlois
en de Tarwewijk. Het ge
west van de PvdA floot
onder druk van de ach
terban bij de verschillen
de deelgemeenten de
PvdA-fractie terug. Die
moet nu maandag kiezen
voor óf een breuk met
'klein links' (PPR en
PSP gaven al een schot
voor de boeg), óf een ge
schil met het gewest, wat
in die partij ook nogal
wat betekent.
In wezen staat nu al het
voortbestaan van de eoa-
litie op het spel. Het ge
west moet welbewust dat
risico hebben genomen.
De vraag is of de PvdA-
fractie het ook aandurft.
Want opbreken van de
coalitie betekent inder
daad onderhandelen over
een ander college
Daaruit moet ook de ver
bazingwekkende houding
van wethouder Henk van
der Pols worden ver
klaard. Hij mag de gees
telijke vader van het
wijk- en deelraad wezen
worden genoemd. Het
ligt hem aan het hart ge
bakken.
Loyaliteit aan de opvat
tingen van je partijgeno
ten is een goede eigen
schap. Maar hoever moet
je daarmee gaan Zover
dat je je eigen geestelijk
goed, dat het deelgemeen-
tcnbestel voor Van der
Pols is, aan uitholling
blootstelt Het offer ten
behoeve van de Agniese
buurt is niet tot eén op
zichzelf staand geval af
te grendelen. Een conces
sie van deze orde is geen
offer meer, maar een aan
slag op je geloofwaardig
heid als bestuurder.
Men kent Van der Pols
als een integer man.
Juist daarom verbaast
het, dat hij tot zó ver
gaande concessies bereid
is. Het wordt bar moei
lijk de gedachte weg te
dringen, dat de instand
houding van deze coalitie
meer te maken heeft met
de werkgelegenheid bin
nen het college, dan met
de geloofwaardigheid
van politici.
Het wordt een spannende
week.
