18
KUNST RTV
Chinees drukwerk
in bibliotheek
BESTE WENSEN.
Zes uur opera van Messiaen
Schokkerige wals a lahoketus
Eerbetoon aan Maria
Callas via satelliet
- y
DE POST STAAT
KLAAR VOOR KERST
EN NIEUWJAAR.
'CapitooP over
mislukte Eurotop
STAD mag
DWVAjax niet
uitzenden
Contacten met Shanghai zeer positief7
i
Tentoon
stelling
over pre-
ïslamitische
kunst
RoRerdams Nieuwsblad
zaterdag
10 december 1983
Sint Franciscus van Assisi (José van Dam) temidden van de monniken in de nieuwe opera
van Olivier Messiaen.
Parijs Zal Messiaens
opera 'Saint Francois
d'Assise', die in de Parijse
Opéra in première is ge
gaan, deze eeuw overle
ven? Wie kent de twee
opera's die César Franck
in de laatste jaren van zijn
leven heeft gecompo
neerd? Franck en Mes
siaen: ze staan hier niet
".toevallig naast elkaar.
■Toegewijd christen, meester
|van het orgel, invloedrijk le
raar: dat alles is Messiaen en
dat alles was Franck, Gedu-
rende de afgelopen jaren
heeft Messiaen voornamelijk
gewerkt aan zijn eerste ope
ra, gecomponeerd in op
dracht van de Pariise Opéra.
ITe oordelen naar de reacties
.tijdens en na de première
zijn de overlevingskansen
Ivan Messiaens opera niet
groter dan die van Francks
l'Hulda' en 'Ghisele'. Alles in
|de opera over het leven van
Sint Franciscus van Assisi
'lijkt zich te verzetten tegen
uitvoeringskansen bii andere
operagezelschappen. Het rau-
'zikale idioom is even ondra-
-matisch als de tekst.
Wagnenanen zien er niet
meer tegenop zes uur in een
operatheater door te bren-
•gen. Maar Wagner had van
Beech oven geleerd hoe hij
muzikaal materiaal moest
variëren. De stijl van Mes
siaen daarentegen is geba-
'seerd op contrasterende mu-
I zikale blokken waarbinnen
heel weinig verandert. En de
I tweede acte is waarschijnlijk
'het langste operabedrijf aller
tijden.
Geen concessie
Het tekstboek, dat Messiaen
de ondertitel 'Scènes Fran-
ciscaines' heeft gegeven, be
vat geen millimeter concessie
aan wat men in een opera-
theater aan drama verw ant.
Messiaen heeft zich alleen
met zichtbare actie bezigge
houden voor zover die de
geestelijke ontwikkeling van
Sint Franciscus verduide
lijkt.
Wel zijn er ontroerende mo-
men ten. Zoals de scène
.waarin de heilige een lepra
lijder heeft genezen. Deze
'ontdoet zich van zijn ver
band, ongeveer zoals Salomé
zich eens van haar zeven
sluiers heeft ontdaan. En hij
begint te dansen.
Messiaen heeft zo'n grote or
kestbezetting voorgeschre
ven, dat in Parijs, waar het
toneel toch niet bepaald
klein is, hele blazersgroepen
aan de zijkanten, bijna in de
Hilversum In het NOS-pro-
gramma 'Het Capitool' staat
morgenmiddag (Ned. 2, 12.00)
de mislukte Europese topcon
ferentie in Athene centraal.
Onder leiding van Joop van
Tijn wordt gediscussieerd door
het Europese Commissielid
Frans Andriessen, de voorzit
ter van het Europees Parle
ment Piet Dankert, de viee-
3jresident van Philips C. van
er Klugt en publicist Louis
Metzemaekers.
Amsterdam De Amster
damse voetbalclub DWV mag
van de KNVB geen medewer
king verlenen aan een recht
streekse radio-uitzending van
de bekerwedstrijd DWV
Ajax, die morgen wordt ge
speeld. STAD/Radio Amster
dam was van plan de wedstrijd
in extra zendtijd te verslaan.
De KNVB vindt dat zo'n di
rect verslag concurrentie bete
kent voor andere thuisspelen-
de amateurclubs in de regio
Amsterdam. Bovendien zou
het, volgens de voetbalbond,
een precedent scheppen voor
andere omroepen.
Olivier Messiaen, in februari
1981 gefotografeerd in Den
Haag, waar hij een aan hem
gewijde concertserie van het
Residentie-Orkest bijwoonde.
zaal. moesten worden opge
steld. En drie Ondes Marte-
not, het door Messiaen zo be
minde elektronische instru
ment, moesten worden aan
gesleept.
Het koor is van een verge
lijkbare omvang. Waar
schijnlijk is nooit eerder een
door Peter Heyworth
Observer-dienst
operahuis opgescheept met
een dergelijke monsterbezet-
ting. Messiaen heeft zich ver
zet tegen welke aantasting
van zijn werk dan ook, qua
bezetting en qua tijdsduur.
Wat de dramatische tekort
komingen van deze opera
ook zijn, de muziek, overwel
digend en compromisloos,
staat op eigen benen. Het is
muziek die volop overtui
gingskracht heeft, die ook
ver af staat van de suike
rachtige traditie die men ge
wend is wanneer in Franse
opera's religieuze onderwer
pen worden behandeld.
Olivier Messiaen, één
van de beroemdste
componisten van
deze eeuw, is van
daag 75 jaar gewor
den. Zijn gezondheid
is zwak, maar zijn
creativiteit is nog
niet verflauwd. Zes
uur duurt zijn opera
'Saint Francois d'As
sise', waarmee hij het
geduld van het van
heinde en ver hier-
voor naar Parijs ge
komen publiek op de
proef stelt. Het is zijn
eerste en naar hij
heeft meegedeeld
laatste opera.
De held van deze Parijse
produktie is de Japanse diri
gent Seiji Ozawa, die het
enorme uitvoeringsapparaat
precies en tegelijk heel soe
pel in de hand hield. Het ge
beurt maar zelden dat een
wereldpremière van een ope
ra op een dergelijke manier
wordt gedirigeerd. De Belgi
sche bariton José van Dam is
heel markant in de titelrol
en Chri5tiane Eda-Pierre is
een prachtige engel. Regis
seur Sandro Sequi had wei
nig speelruimte, gezien de
aanwezigheid van het enor
me koor plus een deel van
het orkest op het toneel. En
gezien de hardnekkigheid
van Messiaen waar het de re
alisering van zijn voorschrif
ten betrof.
De decors van Giuseppe Cri-
solini-Malatesta zien er, met
hun Tumer-achtige tinten,
van ver af prachtig uit. Wie
wat beter kijkt komt tot de
ontdekking dat de technische
staf van de Parijse Opéra wel
eens orde op zaken mag stel
len.
Maria
Gallas en de
tenor
Giuseppe di
Stefano bij
aankomst
op Schiphol,
gisteren
precies tien
]aar geleden
Hilversum De zestigste geboortedag van de in 1977
overleden Grieks-Amerikaanse operazangeres Maria
Callas wordt morgenavond gevierd met een internatio
naal satellietprogramma, dat rechtstreeks via de Duitse
ltsland 2, 21.15 23.15) wordt uitgezonden.
televisie (Dui
Vier grote operahuizen staan
via de satelliet met elkaar in
verbinding; de Scala in Mi
laan, Co vent Garden in Lon
den, The Lyric Opera in Chi
cago en de Grand' Opéra m
Parijs. In elk van de operahui
zen brengen internationale
sterren een ode aan Maria Cal
las. Onder hen Ileana Cotru-
bas, Kiri te Kanawa, John
Vickers, Placido Domingo,
José van Dam en Agnes Balt-
sa. Zij worden gedirigeerd
door Lorin Maazel (Milaan),
Seiji Ozawa (Parijs), Bruno
Bartoletti (Chicago) en Sir Co
lin Davis (Londen). Via reus
achtige beeldschermen kun
nen de artiesten en dirigenten
eikaars verrichtingen recht
streeks volgen.
In het programma ook ar
chiefbeelden van concerten
die 'La Callas' in de jaren
1959-1962 in Londen en Ham
burg gaf. Verder zijn er zeld
zame opnamen van Maria Cal
las als filmactrice te zien. De
acteur Michael Wager vertelt
over het verloop van Maria
Callas' carrière.
De uitzending, die in Duits
land de titel 'Immer noch Pri
madonna!' heeft meegekregen,
wordt eveneens live uitgezon
den in Italié en Griekenland.
Het Franse station Antenne 2
en de Britse BBC zenden het
programma tijdens de kerstda
gen uit.
Rotterdam Aan goede
nieuwe stukken voor harmo
nie- en fanfare-orkesten be
staat een schreeuwende be
hoefte. Wie de Donemus-ca-
talogus opslaat om te 2ien
wat Nederlandse componis
ten op dit terrein hebben ge
schreven ontdekt dat de
vooroorlogse generatie
Badings, Frid, Flothuis, Van
der Griend duidelijk do
mineert. En vrijwel alles wat
progressiever klinkt is te
moeilijk voor zelfs de verst
gevorderde amateurs.
'Wals' van Geert van Keulen
zal ook niet zo gauw op het re
pertoire verschijnen van har
monie-orkesten in Beetsler-
zwaag of Schin op Geul. Het is
een bikkelhard, schokkerig
stuk, waarin de componist de
'hoketus-formule' (een wissel
spel van twee instrumentale
door Aad van der Ven
groepen, waarbij de tonen
voortdurend heen en weer
springen) gebruikt die we zo
goed van Louis Andriessen
kennen. De versie die gister
avond door het harmonie-or
kest van het Rotterdams Con
servatorium werd uitgevoerd
is trouwens een bewerking
van een partituur, die Van
Keulen voor het ensemble Ho
ketus heeft geschreven.
We weten het nu langzamer
hand wel met die stukken die
geschreven zijn volgens dit
procédé. De koekoeksklok
hoeft toch ook niet telkens op
nieuw te worden uitgevonden.
Daar komt nog bij dat deze
techniek zich niet bijster leent
voor twee grote harmonie-or
kesten als die van gisteravond.
Het geheel gaat dan log en on
beholpen klinken. Dat kon
gisteravond zeker niet alleen,
zelfs niet voornamelijk wor
den geweten aan het ensemble
van het Rotterdams Conserva
torium en 2eker niet aan diri
gent Arie van Beek. Geert van
Keulens 'Wals' is overigens al
tijd nog karakteristieker dan
het weliswaar slim geschreven
maar nogal gladde en tierelan-
tijnerige 'Frises' voor harmo
nie-orkest van de Jacqueline
Fontyn.
Voor de pauze traden Rotter
damse conservatoriumleerlïn.-
gen in diverse formaties er
was ook een koor bij op in
een aantal werken, van Char
les Ives. Het is een beetje stil
geworden rond deze Ameri
kaanse componist, na de zeker
in Nederland nogal spectacu
laire Ives-hausse in het einde
van de jaren zestig en het be
gin van de jaren zeventig. Na
een periode van ontdekkingen
en verrassingen is er kennelijk
een zekere gewenning aan het
eigenzinnige, soms bizarre van
Ives ontstaan. Misschien was
die opwinding van vijftien jaar
□e Dool on, grot» zaal, Rottarv*
dam: »n*»mbla* van hat Rot-*
ter dam* Conaarvatorium o.Lvr.
Aria van Baak «n Baran^
Schuurman, m.m.v. Charles van
Tssaei (bariton); werken van'
Ives, Van Keulen en Fontyn.
geleden ook een beetje over
dreven.
Het concert begon met een
nogal stuntelige uitvoering
van The Unanswered Ques
tion'. Wat er op volgde (onder
meer 'Over the Pavements"
'The Rainbow', 'General Wüli-
am Booth enters into Heaven'
en Psalm 90) klonk weliswaar
beter, maar het totaal bleef
toch wat mat. Dit optreden
van ensembles van het Rotter
dams Conservatorium had een
plaats gekregen in de voor een
groot deel aan actuele muziek
gewijde serie Z van het Rotter
dams Philharmoniseh Orkest.
Rotterdam Burgemees
ter Bram Peper heeft gis
termiddag in de Gemeente
bibliotheek in de Hoog
straat de tentoonstelling
'Oplage één miljoen, mo
dern drukwerk in China'
geopend met een rede,
waarin vooral de aandacht
werd gevestigd op de nau
we hand die Rotterdam
met China en in het bijzon
der met de havenstad
Shanghai heeft.
Aanwezig was ook de zaakge
lastigde van de Volksrepubliek
de heer Guo Jie. Nooit tevoren
kende China zo'n grote stroom
van affiches, boeken, tijd
schriften en reclamemateriaal
als nu. Het land heeft de deur
naar het westen opengezet, er
is meer ruimte voor vernieu
wing, ontwikkeling en veel
vormigheid dan vroeger.
Voor de officiële openingsre
de, waarin de burgemeester
herinnerde aan de 50.000 be
zoekers die in oktober bij de
Dresden-tentoonstelling zijn
geweest („De Rotterdammers
hebben duidelijk bewezen dat
ze hun nieuwe bibliotheek we
ten te vinden") sprak de direc
teur van het Museum voor
Land en Volkenkunde, dat de
expositie heeft georganiseerd,
de heer Felix Valk.
Deze ze», voordat hij het bij
uitgeverij 010 verschenen
boekwerk 'Oplage één miljoen'
overhandigde aan Peper en
Jie, onder meer: „De contacten
met Shanghai zijn bijzonder
positief ontwikkeld ondanks
het ontbreken van een cultu
reel akkoord en ondanks de
houding van de rijksover
heid." Er zijn in Rotterdam
deze maand drie tentoonstel
lingen en een filmfestival ge
wijd aan China.
Burgemeester Peper vertelde,
dat het komende jaar maat
schappelijke, culturele en we
tenschappelijke activiteiten
worden ontwikkeld in samen
werking met Shanghai. De
tentoonstelling, die een buiten
gewoon belangwekkende in
druk geeft van het drukwerk
xJ'Jftl ff
'O, -
Chinees drukwerk ter propaganda van het bibliotheekwe
zen.
'Ik maak een ruimteschip', een decoratieposter
in China, is tot 15 januari in de
bibliotheek te'zien en zal daar
na een tournee maken door
Nederland.
Tot en met 8 januari is er in de
foyer van de Doelen een ten
toonstelling over het leven en
werken van de havenarbei
ders in Shanghai. Er worden
hier ook handvaardigheidspro-
dukten en rolschiideringen ge
toond, vervaardigd door ha
venarbeiders.
In het kader van de zustersta
drelatie met Rotterdam heeft
de gemeente Shanghai 62
schilderingen aan de stad Rot
terdam beschikbaar gesteld.
Voor sociaal-culturele en
maatschappelijke instellingen
in de stad is het mogelijk gra
tis over deze tentoonstelling te
beschikken. Informatie; (010)
11.10.55.
Op woensdag 28 december
tenslotte zijn er om 14.30 uur
en om 15.30 uur in het Bibliot
heektheater demonstraties
Wushu en Taiji: in China bij
zonder populaire bewegingsoe
feningen, geworteld in de tra
dities van het land.
ADVERTENTIE
De achterstand in de postbestelling is deze week
weggewerkt. (Alleen uit het buitenland arriveert
nog enige vertraagde post).
Wij staan weer klaar voor uw kerst- en nieuwjaars-
post. Daarvoor geven wij u graag de volgende tips:
Post uw kaarten zo mogelijk vóór 15 december.
Maak bij voorkeur gebruik van de speciale
brievenbussen voor wenskaarten, die in veel
postkantoren staan.
Voor kaarten zonder envelop is 50 ct het tarief
binnen Nederland en per luchtpost naar andere
Westeuropese landen. Kaarten in een open
envelop, beschreven met een korte wens,
verstuurt u in het binnenland voor 60 ct en per
luchtpost naar andere Westeuropese landen
voor 70 ct.
Denkt u dit jaar weer aan de kinderpostzegels?
Ook voor uw wenskaarten geldt: gebruik de
postcode.
Leiden In het Rijksmu
seum van Oudheden in Lei
den is gisteren een tentoon
stelling geopend van pre-Is-
lamitische kunst en voorwer
pen uit eigen bezit. Meer dan
650 voorwerpen vormen een
overzicht van vijfduizend
jaar Iraanse archeologie.
Daarmee wordt tevens J.
van Lier geëerd, wiens inter
nationaal vermaarde verza
meling objecten uit Noord
en Noordwest-Iran het mu
seum onlangs kon verwer
ven.
Met de tentoonstelling (die te
bezichtigen is tot 6 mei)
wordt ook vooruitgelopen op
de inrichting van een perma
nente expositie over Voor-
-Azië. Het is de eerste keer
dat het museum de schijn
werpers richt op zijn waar
devolle verzameling kunst
en gebruiksvoorwerpen uit
het oude Iran, die de grootste
collectie op dit gebied in ons
land is. J. van Lier verza
melde honderen voorwer
pen, die met steun van de
Vereniging Rembrandt voor
ons land konden worden be
houden.
Het eerste deel van de ten
toonstelling is gewijd aan de
Elamitische cultuur in Zuid-
west-Iran en wordt toege
licht met onder andere sculp
tuur, aardewerk en inscrip
ties uit Susa en Tchoga Zan-
bil. Het tweede deel belicht
de prehistorie en vroegste
geschiedenis van Centraal,
West- en Noord-Iran met on
der meer keramiek uit Tepe
Sialk en Tepe Giyan, bron
zen en aardewerk uit Luris-
tan, aardewerk uit Ismaila-
bad en vondsten uit Salliza-
bad.
Hoogtepunt is volgens het
museum het rijke materiaal
uit Amlash, Marlik, Khurvin
en Kaluraz. In het derde en
laatste deel wordt de centrale
plaats uitgewerkt die Iran
meer dan tien eeuwen innam
onder Perzische, Parthische
en Sasanidïsche vorstenhui-^
