15
Daar heb je Saturnus; ook weer zo'n eigenaardige bol
4
'Sla met honsdrafbloemetjes? Het staat leuk en is nog lekker ook'
Kiespijn
Marktdag bij de Klinker
Voor Pier Santema bestaat het firmament uit vraagtekens
Jazz in 't Spul
Museumconcert
Oud-huisarts exposeert
Jubileum Hoevenbuurt
Zuivere koffie op Liesveld
Winkels op zondag open
Wieteke van Dort in museum
Schiedam
"Si,: I&aX
Piet en Alida Tijsen plukken voedsel in de vrije natuur
Rotterdams Dagblad
Woensdag 22 mei 1991
RW
Zaterdagm orgen op het postkantoor bij het Veerplein in Vlaardingen.
Wat geld halen, dus in de rij. Maar wélke?
Ik kies de kortste, slechts vijf mensen voor me. De andere rij telt negen
mensen. Maar dan gebeurt wat Bob den Uyl ooit zo beeldend be
schreef. Preciesde rij naast me begint op te schieten en ik sta stil.
Wat te doenNaar de andere rij? Maar als die opeens stilstaat? Bo-
vendien, er zijn nog maar drie mensen voor me. Ik wacht Maar dege
ne voor me heeft wel heel veel tijd nodig. Een paar postzegels, de juf
frouw achter het loket moet vervolgens elders in het gebouw iets voor
hem gaan halen en ik maar wachten.
De andere rij telt twaalf mensen, maar degene die daarvan aan de
beurt is, was al wel na mij binnengekomen. Toch maar oversteken?
Maar ja, dan zal je zien dat mijn rij natuurlijk meteen opschiet en
sta ik voor gek.
Ik blijf in mijn eigen rij. En dus loachten en wachten.
Later heb ik het er met mijn schoonmoeder over. Ze veridapt dat zij al
tijd naar het postkantoortje bij V&D gaat Zo klaar, lacht ze.
Ik lach ook. Als een boer die kiespijn heeft.
JANBOOISTER
De openbare basisschool De Klinker aan de Warmoe-
zenierstraatin de Woudhoek-Noord houdt woensdag
29 mei voor de vijfde keer een groots opgezette
marktdag, Zowel kinderen als de ouders kunnen
van 16.00 tot 19.00 uur aan tal van activiteiten deel
nemen. Er is een rommelmarkt, er zijn lekkere hap
jes te koop en er kan met een treintje een rit langs
het schoolgebouw worden gemaakt. De kinderen
kunnen zich amuseren met schminken, computer
spelletjes, buttons maken, de grabbelton, het spring
kussen en in het spookhuis.
Tevens staat er een optreden van de blokfluitklas op
het programma en zal door enkele leerlingen pop
penkast worden gespeeld.
De marktdag is voor iedereen vrij toegankelijk en de
opbrengst wordt gebruikt voor de aanschaf van au-
dio-visuele apparatuur voor de school.
Ook het onlangs aan de Hoogstraat geopende café 't
Spul heeft gedurende de Muzieknacht van 25 mei
live muziek in huis. Vanaf 22.00 uur verzorgt de Sou
thern Comfort Jazz Band, bestaande uit leerlingen
van het Maastrichtse Conservatorium, een optreden.
Het Residentie-kwartet bestaande uit strijkers van
het Haags Residentie Orkest, is zondag te gast in het
Stedelijk Museum. Op het programma staan werken
van Franz Schubert, Atonin Dvorak en Ludwig van
Beethoven. Het concert begint om 14.30 uur en een
toegangskaartje kost vijf gulden. Vrienden van het
'Stedelijk'en CJP-houders betalen driegulden.
^'I&^&dringSiiVan,familieleden en vriendèti^w
h,eeft:.4&£epensioneerde.huisarts drs. A.Q.C. Klomp -
besjoteneemgedeeÉevan zijn artistieke werk tem
toonte sïêÏÏénfDë aquarellen van de 73-jarige ScHuT-***""'
dammer worden geëxposeerd in hét oecumenisch
centrum De Wissel aan het Broersveld. Klomp die_
]zevgn jaar geledengepassioneerd raakte van de
ischnderkunstUs" voornemens in de wintermaanden j
een cursus portret-tekenen te volgen.
VI aarding en
De wijkverenging Hoevenbuurt viert woensdag 29
mei het 12Vt-jarig bestaan. Ter gelegenheid van het
jubileum houdt het bestuur die dag van 19.30 tot
21.30 uur een receptie in wijkcentrum De Deel aan
deBaarnhoeve.
Op het Liesveld wordt zaterdag tussen 12.00 en 16.00
'uur door de Wereldwinkel weer een 'Andere Markt'
gehouden. Het thema is zuivere koffie, bananen en
kleding. Vanaf 13.00 uur wordt er een modeshow ge
presenteerd van kleding uit de derde wereld. Tevens
is er gelegenheid bananen uit Nicaragua te kopen.
Passanten krijgen die dag een gratis kopje Max Ha-
velaar-koffïe aangeboden.
De winkels in het centrum van Vlaardïngen zijn op
23 juni van 12.00 tot 17,00 uur open. Dat gebeurt in
verband met de Vlaardingse triathlon, waarvan de fi
nish in het centrum van de stad ligt. Een extra fees
telijk tintje wordt gegeven door onder meer de aan
wezigheid van muziek, poppentheater en mïmespe-
len.
Maassluis
Dankzij de samenwerking met de Culturele Raad
"Zuid-Holland en een subsidie van de provincie
wordt in het Gemeentemuseum een expositie van de
in 1990 overleden Jan van Heel gehouden. Wieteke
van Dort, oud-leerlinge van Van Heel, opent de ten
toonstelling die onder meer schilderwerken, foto's
uit het familie-album van Van Heel en ontwerpen
voor zijn kunstwerken bevat, zaterdagmiddag om
twee uur. Tijdens de openingsmiddag gaat een
videofilm van Henk Augustein over het leven van de
kunstenaar in première. Wieteke van Dort overhan
digt een boekje over zijn werk aan mevrouw M. van
Hetri-Poort,
De expositie is tot en met 30 juni te bezichtigen. Het
Gemeentemuseum is van dinsdag tot en met zondag
van 14.00 tot 17.00 uur open.
Agenda
woensdag 22 mei
Cursus vergadertechniek: Vrouwen Vormingswerk
Schiedam, Barrika, Lange Kerkstraat 62,20.00 uur.
Disco-zwemmen, Sportfondsenbad, 14.00 uur.
Seance 'Harmonia', wijkcentrum Nieuwland, 20.00
uur.
donderdag 23 mei
Jamsessie, Podium, 22.00 uur.
Boemenseance met waarnemingen: Spirituele Ver
enging, wijkcentrum Nieuwland (bloemen meebren-
'gen), 20,00 uur.
vrijdag 24 mei
Dialezing: landschappen en steden, Natuurcen-
trum de Boshoek, 20.00 uur.
Roger me: film, Filmhuis,21.30 uur.
Door Peter de Lange
Vlaardingen - Er bestaat een
schilderij van de surrealist René
Magritte waarop een man te zien
is die naar buiten kijkt en in
plaats van regendruppels, appels
uit de lucht ziet vallen. Pier San
tema ondergaat een dergelijke
verwondering als hij naar het
heelal tuurt Hij ziet daar geen
sterren en planeten, maar vraag
tekens. Duizenden, tienduizen
den vraagtekens.
Verwondering is de voornaamste
drijfveer van de Vlaardingse ster
renkundige. Elke keer als hij zijn
telescoop in stelling heeft ge
bracht valt hij van de ene verba
zing in de andere. Alles wil hij we
ten. Waar al die hemellichamen
vandaan komen. Hoe groot het
heelal is, waar het ophoudt. Is het
firmament open of gesloten? „En
alles wat je denkt te weten, leidt
weer tot nieuwe vragen. Het is
zeer twijfelachtig of we ooit alles
zullen begrijpen."
Leken noemen hem per ongeluk
wel eens amateur-sterrenkundi
ge, maar dat hoort Santema niet
graag. Dat klinkt alsof hij maar
wat aanrommelt en nauwelijks
sjoege heeft van de materie waar
hij zich nu al een halve eeuw in
verdiept. 'Liefhebber' is beter. En
dat niet vanwege een gebrekkige
kennis, maar louter omdat hij
nooit zijn brood heeft verdiend
met het observeren van het firma
ment Hij kwam met andere be
zigheden aan de kost. Als be
roepsmilitair en als technicus.
Dat zijn nuchtere beroepen, die
elke neiging tot verwondering lij
ken uit te sluiten. Maar Santema
is een gecompliceerd mens. Hij
heeft techniek en wetenschap
even lief als filosofie. Tenminste,
en daar komt die nuchtere instel
ling weer om de hoek kijken, als
die filosofie ergens op is gestoeld.
Met populaire of vrijblijvende be
schouwingen ben je bij hem aan
^et verkeerde^dres.^\strplogie?
.Hee^riee, nee! Onzin, flauwekul."
Hij is daar zeer rechtlijnig in. Zo
als een vrouwelijke astrologe
moest ondervinden, die 2eer fre-
querit 'Santema's observatiepost
-in - de Broekpolder bezocht -.en
-heus een ongeveinsde belangstel
ling voor de sterrenhemel aan de
dag legde. Maar haar regelmatig
terugkerende aanbod „zijn horo
scoop' eens té trekken", wees hij»:
van' de hand. „Daar ben ik nooit
ingetrapt," zegt Santema en hij
wijst op de drie Labradors die hij
sinds jaar en dag onder zijn hoede
heeft. „Van die dieren wordt nooit
een horoscoop samengesteld.
Waarom eigenlijk niet? De mens
stamt toch van de apen af? Moet
je ook van honden, katten en vo
gels het sterrenbeeld bijhouden."
Wat hem ook zo hindert aan astro-
Op heldere avonden is de Vlaar
dingse sterrenkundige Pier San
tema dikwijls met zijn telesco
pen te vinden in de Broekpolder.
Soms trekt hij er alleen op uit,
soms nodigt hij belangstellen
den uit een kijkje te komen ne
men. Dat is bijvoorbeeld het ge
val tijdens de Nationale Sterren
kijkdagen.
Een van de vorige 'open dagen'
liep lelijk in de soep. De hemel
betrok en Santema schakelde ij
lings de lokale omroep in om de
sterrenkijkavond af te zeggen.
Desondanks dwaalden die
avond veie Vlaardingsers met
zaklantaarns door de polder, op
zoek naar de observatiepost.
Mede om die mislukking goed te
maken, is Santema op 26 mei
met zijn apparatuur present tij
dens de open dag bij het recrea
tieschap Midden-Delfland aan
de Zuidbuurtseweg. Sterren zijn
er overdag uiteraard weinig te
zien, maar de zon kan wel wor
den geobserveerd, en dat blijft
hoe dan ook een belangwekkend
studie-object.
logen is dat ze dag en uur van de
geboorte als uitgangspunt nemen
voor hun berekeningen. Dat is
niet correct, zegt Santema: „Want
een geboorte kan tegenwoordig
zowel worden vervroegd als ver
traagd. Daarom zou beter de da
tum van conceptie als uitgangs
punt genomen kunnen worden.
Dat tijdstip staat vast, daar kan
nooit meer aan worden getornd."
Astrologen denken niet logisch
na en dat is een drempel waar
Pier Santema niet overheen kan.
Hij is overigens de laatste om te
beweren dat sterren en mensenle
vens niets met elkaar te maken
hebben. „Een levensbeschou
wing is haast ondenkbaar als je
niets van sterren weet of begrijpt.
Als je niet even stil staat bij wat
het firmament inhoudt. Moeilijk?
Maar je wordt er dagelijks mee
geconfronteerd! Met het verschil
tussen dag en nacht, dus met de
- zon, de maan en de sterren."
Raadselachtig, dat is het firma
ment in hoge mate, maar of-
schoon het hem. keer opkeer
overweldigt, is de 73-jarige Sante-
j,.ma niet tot de conclusie gekomen
:dat er düs een oppermachtig we
zen moet bestaan. Raadsels; in dit
geval natuurkundige versehijn-
selen, zijn er om te worden opge-
-dost. Niet om te worden afgescho
ven op de onnavolgbare creativi
teit van een ondoorgrondelijk op
perwezen. Het opperwezen is in
zijn ogen juist „de slechtste uit
vinding die de mensheid ooit
heeft gedaan." In naam van het
opperwezen is alles geoorloofd,
ook het massaal over de kling ja
gen van de medemens, en dat is
precies wat Santema tegen heeft
op het fenomeen godsdienst.
ÉÉïSÉÉéSÈfSgt,»
Pier Santema wandelt dagelijks In de Broekpolder en kijkt onderwijl regelmatig naar boven. 'Een
levens
beschouwing zonder zon, maan en sterren is onmogelijk.'
Foto Fbtobureau Roei Dijkstra
„Mijn bijbel," zegt hij, en hij legt
een dikke blauwe multomap op
tafel. Het boek bevat sterrenkaar
ten die ogen als plattegronden
van het heelal, tabellen die soms
hele pagina's beslaan, foto's van
zonnevlekken en kranteknipsels
over Pier Santema en over andere
leden van de Rotterdamse vereni
ging van Weer- en sterrenkundi
ge amateurs WSR. Dit naslag
werk gaat altijd mee op excursie.
Als bezoekers van zijn observatie
post met lastige, vragen komen,
kan Santema onmiddellijk het
antwoord opslaan.
Hij heeft er plezier in, anderen
wegwijs te maken in het heelal.
Zelf heeft hij dat ook spelender
wijs geleerd. Zijn belangstelling
voor het universum werd geboren
in het oorlogsjaar 1940, toen hij
als marinier terecht kwam in een
stadje bij Portsmouth in Enge
land. Hij werd daar opgeleid tot
vliegtuigherkenner; met een ver- f
rekijker de hemd afzoeken naar
vijandelijke toestellen. Behalve
het onderscheid tussen Spitfires
en Messerschmidts leerde hij al
gauw ook het verschil tussen de
ene ster en de andere kennen.
Vooral op zee, tijdens de oorlogs-
wacht aan boord van Harer Ma-
jesteits Jacob van Heemskerk,
had hij volop gelegenheid zijn
kennis te verbreden. Op uren dat
er geen vliegtuigen in de lucht
waren tuurde hij naar de hemel,
keek hoe de navigaüe-offtcier
met zijn sextant een sterretje
schoot en zocht in boeken op wat
hij niet wist. De oorlog duurde
voort en zwalkend over alle we
reldzeeën zag Santema het firma
ment nu eens vanaf het zuidelijk,
dan weer vanaf het noordelijk
halfrond.
Waar hij zich ook bevond, de ver-
- rekijker. ging altijd mee. Tijdens
de politionele acties in Indonesië
klom hij in een fabrieksschoor
steen om het vijandelijk vuur te
lokaliseren eriterloops een blik te
werpen op betuitspansel, In voor
malig Nieuw Guinea lag hij uren
op zijn rug, kykend naar de Mag-
hellaense wolken, heel ver weg in
het heelal.
„Daar voelde ik me echt senang.
Ik was er veel liever dan in wat
voor stad ook. Je had er geen last
van lucht- en lichtvervuiling, zo
helder als daar heb ik de hemel
nooit gezien, behalve misschien
één keer in Schotland, waar ik na
een maaltijd een ongelooflijk hel
dere sterrenhemel als toetje
kreeg. Ik kon de sterren bij wijze
van spreken zo uit de lucht pluk
ken."
Zijn honger naar weten is net ia
oneindig als het met lichtjes be-
zaaide zwarte gat boven m
hoofd. „Als je met een sextanteen
sterretje schiet is er eigenlik
geen fluit te zien. Een punt in
verte, meer niet. Wat je als W.
hebber wel kan zien is het klem.
verschil, de ene is wit, de andere
blauw, weer een andere rood b\
oranje.
„Je wilt weten hoe dat komt
zoekt het op, stelt je zelf nieufc!
vragen. Over de planeten, hebbej
die net als de aarde een han^
mantel, of zijn het van die gas&J
vallen? Kijk, daar heb je Satur
nus, ook al weer zo'n eigenaardi
ge bol. En daar komt er nog eentje
aanbengelen, Pluto, de buitenst
planeet. Hé, die beweegt ziï
naar binnen, dat is helemaal
buitenste niet meer."
En dan is er het grootste my.,r
van alles: is het heelal indenÖ
ontstaan uit de 'Grote Knal', zoals
de geleerden beweren, en zalzidt
ooit, in de verre toekomst,
knal in tegengestelde rich_g
voordoen, zodat alles weerver®
dert in niets? Alles wat geschapq
is, is gedoemd te verdwijnen]
Geldt dat ook voor het firnèj
ment? Of is er misschien no2
een aanwijsbaar begin geweesi]
en zal er ook nooit een einde kt
men?
Wie zichzelf voortdurend üj
hoofd breekt over dergeljjg
vraagstukken loopt het risico dal
hij op termijn toetjemalo wordt
Maar Santema is niet bang dat i|
snel zijn verstand zal verliezen)
„Nee, al die onzekerheden storen]
me niet in het minst. Ik sta er on
bevangen tegenover, ik laat mV
geduld niet op hol jagen. Netzoï
min als ik last heb van een oor-,
logssyndroom, word ik gekwdl
door deze onwetendheid. VroegtJ
laat bereik ik een punt dat ik zeg
dit is de grens van mijn beval-
tingsvermogen. Ik vind het niét
erg, mijn eigen grenzen te
nen."
Toch is Santema's getuur rik
van fanatisme ontbloot. Het is, zó
als hij ook toegeeft, alsof hij iep
zoekt. Want hij mag dan athtó
zijn - „En dat zal ik tot in !e
der dagen blijven ook!" -
duidelijk antwoord op de vraag-
wat de zin is van het bestaan,^
ook Pier Santema zeer welkdiS
zijn. Is dat wat hij zoekt in de stén
ren? Een alternatief voor God? j
Hij herhaalt zijn opmerking bej
treffende het opperwezen: ,Jw
geloof ik niet in." En dus, vB
volgt hij, gelooft hij ook niet in ai
tematieven daarvoor. „Maar er
gens, ergens moet de mens zjjt
ontstaan en de vraag is: waara
hij uit voortgekomen. Ik neig e
toe te denken: de mens is een
produkt van de oerknal. Wat
ook moge betekenen."
Door Sander Sonnemans
Schiedam - Piet en Alida Tijsen
zijn natuurliefhebbers pur sang.
Regelmatig trekt het Schiedamse
echtpaar er met de fiets op uit om
hun hobby uit te oefenen: kijken
naar alles dat in de natuur groeit,
bloeit en leeft. Dikwijls stappen
ze tijdens zo'n tochtje van de
fiets, bijvoorbeeld als ze ergens
bramen of bessen ontdekken. Die
willen ze dan meteen proeven.
Maar ook fladderende vlinders en
niet veel voorkomende vogeltjes
doen hen vaak afwijken van de
uitgestippelde route.
Als kind woonden ze op het plat
teland. Thuis kregen ze de liefde
voor de natuur al vanaf jonge leef
tijd met de paplepel ingegoten.
„Mijn vader wist heel veel van de
natuur," zegt Piet. .Daardoor
kwam ik vanzelf ook veel te we
ten. Zo wist ik al snel wat zuring
en melde was. Melde plukte je net
als paardebloemen voor de konij
nen. Maar dat kan j e zelf ook eten,
als spinazie."
Een ander zal huiveren bij de ge
dachte brandnetelstampot of
paardenbloemsla te moeten eten,
maar Piet en Alida Tijsen mogen
dergelijke kost graag nuttigen.
Enkele weken geleden verzorg
den ze in de heemtuin van het
Beatrixpark een excursie met als
onderwerp de voor consumptie
geschikte in 'het wild' groeiende
planten.
„Heel toevallig zijn we daartoe
gekomen," legt Alida (56) uit. „Ie
dere eerste zondag van de maand
is er in de heemtuin een excursie.
Toen we er een aantal hadden bij
gewoond, waren we dermate geïn
teresseerd geraakt dat we ons
aanmeldden als vrijwilligers. Die
werken enkele uren per week in
de heemtuin en verzorgen een ex
cursie over onderwerpen die tot
hun specialisme behoren. Maar
Piet en Alida Tijsen in de heemtuin, waar ze onlangs een excursie over eetbare planten en bloemen verzorgden. 'Men denkt nog veel
te vaak met oorlogs-
voedsel te maken te hebben, maar er wordt niet beseft hoe lekker het is.'
Foto Fotobureau Roel Dijkstra.
omdat er over bepaalde zaken op
den duur alles eigenlijk al is ver
teld, zocht men vrijwilligers met
nieuwe ideeën. Zo zijn wij ons
gaan verdiepen in eetbare plan
ten en bloemen. Daar ging laatst
onze excursie over. Eetbare wilde
planten."
Was het in het verleden de nor
maalste zaak dat allerlei planten
in de vrije natuur,werden verza
meld voor de bereiding van sala
des, medicinale drankjes en hap
jes, tegenwoordig kijkt men maar
vreemd aan tegen een dergelijk
gebruik.
„Ondanks dat in de Tweede We
reldoorlog surrogaatkoffie, thee
van lindenbloesem en zelfs
bloembollen werden gegeten,
staat men nog steeds sceptisch te
genover het eten van echte na-
tuurprodukten," neemt Piet het
woord over. „Sommigen waren
tijdens de excursie bang om be
paalde dingen te eten. Ik heb de
mensen dan ook gewoon dingen
ter proeving in handen gestopt.
Hondsdraf en speenkruid. Ach
teraf vonden ze het allemaal wel
meevallen. Zelfs de brandnetel-
soep die we hadden gemaakt, viel
honderd procent mee bij de men
sen. Het leuke was dat er na af
loop werd gevraagd om recep
ten."
Eén ochtend per week vertoeft
het echtpaar in de heemtuin om
er op vrijwillige basis allerlei kar
weitjes te doen. Een eigen tuin
zouden Piet en zijn vrouw vdo
geen goud willen hebben omch
ze dan verplicht zijn voortduren
terugkerende werkjes te verrièh
ten.
De 58-jarige Piet: „Ik zit in de vu
en doe het een en ander in het ou
derenwerk. Het rommelen int]
tuin is een welkome afwisseliri
Je bent buiten, hebt lichaams'^
weging en je leert en passant 0"
nog eens van alles over vogc
bomen, plantjes en meer van i
soort dingen. Doordat er zo'n vijf
tien vrijwilligers in de heerotas
werken ligt het voor de hand dat
er heel wat kennis aan elkaar
wordt overgedragen." "-*]
Van een uitzonderlijke hobby?!
het echtpaar niet spreken en wk
denkt dat er in huize Tijsen^
leen maar dovenetels, akkerkool
vogelmuur, veldzuring, speen
kruid, klein hoefblad en and®
planten op tafel komen, slaat d
plank lelijk mis.
„We eten een gewone Hollands
pot," lacht Piet, „en we zijn ook
geen vegetariërs. Maar zo nu eu
dan duik ik de keuken in om bij
voorbeeld een brandnetelsoep|
te maken. De eerste keer
onze visite dat voorschot!
werden er vieze gezichten gel
ken. Maar toen men het eeniïiatf
geproefd had, vond men het toen
wel lekker. Neem nou si'
hondsdrafbloemetjes. Het
leuk en is nog lekker ook."
„Brandnetels zijn oók zeer gfj
schikt voor de consumptie,' vö,
volgt zijn eega, „Je moet ze, uit®
aard met een handschoen aap]
vroeg in het seizoen plukk®j
Even wassen en blancheren ejl
dan door de zeef. Groentebopj
Ion, een eitje en wat room erbijyl
je hebt een heerlijk maal. Het»
iets pittiger dan spinazie.
mensen vinden het nog altijdoorj
logsvoedsel maar ze beseffen rij
hoe lekker het is."
