15
Joodse gemeenschap vond in
Vlaardingen geen vaste grond
te
L
13
I
I
I
I
I
I
I
1
I
I
I
I
i
I
I
I
I
I
1
I
1
I
I
H
I
1
UlfMtïlTM:
Molens weer op de tv
CNV start spreekuur weer
'Mountainbiken'
Milieulessen in stadhuis
Bazar in Rehobothkerk
Leutloggers in Vaartland
Filatelisten veilen bezit
Telemann-ensemble
'CDA had niet op Hof
moeten bezuinigen'
Binnenkort opent Bart Smit in y„T|
J winkelcentrum Binnenhof in
I Ommoord een nieuw Speelgoedpaleis 1
Dat betekent voor een aantai
mensen een serieuze kans op een
leuke, afwisselende job als
Bedrijfsleider/Bedrijfsleidster
f;e Assistent
rijfsleider/Bedrijfsleidster
Verkopers en Verkoopsters
op part-time en full-time oasis
Wie daar zin in heeft schrijft snel een
brief aan Speelgoedpaleis Bart Smit B.V.
Postbus 69, 1130 AB Volendam
t.a.v. de heer S. Hansen.
SPEELGOEDPALEIS
VEILING
TE MAASSLUIS
EEN PARTIJ GEREEDSCHAPPEN
PARTIJ NIEUWE TV'S EN VIDEO'S
PARTIJ HUISHOUDELIJKE
GEBRUIKSVOORWERPEN
VEILINGBEDRIJF OLYMPIC,
Dora Tuynman
hoort in Stedelijk
Structuurschets
Spaland wordt
niet opgeschort
Rotterdams Dagblad
Woensdag 13 november 1991
Schiedam
1 De NOS zendt vanavond 19.21 uur. Ned.3) in Var Ge-
1 «est tot Gewest beelden uit van de molen De Vrijheid.
Dat gebeurt in een programma over de uitvinder van
de fbkwiek. ir. P Fauëel.
Deafdelïng Schiedam van het CNVgeefl het i uwnde-
Uijkse ledenhulp-spreekuur een nieuwe impuls. Eike
'derde woensdag van de maand, tussen twee en drie
mur is in De Stuurhut aan het Faassenplein 203
Spreekuur voor problemen over b.v. ontslag, uitkerin
gen, huisvesting, studiefinanciering en subsidies.
'Heijongerenwerk van wijkcentrum De Erker organi-
f seert zondag 17 november een mountainbike-tocht in
Limburg. Ongeacht de weersomstandigheden wordt
'een tocht van 40 kilometer gemaakt. Een heel klein
'gedeelte van de fietstocht gaat over verharde paden.
'Jongeren in de leeftijd van zestien tot drieëntwintig
jaar kunnen mee voor 40 gulden per persoon. Aanme!-
i denbij wijkcentrum de Erker (te). 4267767)
De Vereniging tegen Milieubederf organiseert don-
'Herdag 14 november in het stadhuis van Vlaardingen
rcernnformaliemiddag voor het voortgezet onderwijs.
jHejJhema is interne mitieuzorgop school en het pro
gramma, dat bestaat uit een sprekersgedeelte en een
{informatiemarkt, duurt van 14.30 tot 17.00 uur.
[Docenten, concierges en schoolleiding maken onder
[meerkennis met duurzame bekers voor de automaat,
'milieubesparend schoonmaken, kringlooppapier.
energiebesparing en lesmateriaal op milieugebied.
Om de wijkkas te spekken en wal geld in huis te halen
voorde diaconie houdt de Rehobothkerk zaterdag 16
november een bazar in het gebouwaan de Bilitonlaan.
Van 10.00 lot 16.00 uur is er een rommelmarkt, een
fruit-, snoep- en handwerkkraam en kan men deelne
men aan allerlei spelletjes Tevens kan een gokje wor
den gevraagd met de loterij en het bonenpot-spel.
Er zijn pannekoeken, broodjes warme worst en slaa
tjes verkrijgbaar. De toegang is gratis
[SCHIEDAM
donderdag 14 november
Ouderendag. Klubhuis Zuid, 11.00 uur.
Dia-presentatie van herbouw molen de Palmboom
door Jos Gunneweg. dienstencentrum de 4 Molens,
4ÜJ)öuur.
Staardingen
woensdag 13 november
i Raadscommissie Milieu en Volksgezondheid en
taadscommiss ie Economische Zaken.beide stadhuis
J9.30 uur
donderdag 14 november
^Cursus informatie-uitwisseling en contacten leggen
^aoovrouwen in de overgang, Stichting Coerke. P.K.
Drossaarlstraat 65,9.30 uur.
Lunchconcert Grote Kerk, Aad Zoutendijk, 12.45 u.
maassluis
Woensdag 13 november
informatie-avond voor aanstaande ouders, zaal de
Sluis, 20.00 uur.
donderdag 14 november
Spreekuur ziekenfonds, koningshof, 14.00 uur.
Redactie
Waterweg:
Jan Booister
Ben van
Haren
Peter de
Lange
Sander
Sonnemans
Care! van der
Velden
Brede Haven
straat 6
3131 BC
Vlaardingen
Postbus 4008
3130 KA
Vlaardingen
Telefoon
4343229,
4352066,
4350557
Telefax
4349754
Sportredac
tie:
Donald Bax
Telefoon
4345209
Door Ben van Haren
Vlaardingen - Eigenlijk heel
toevallig heeft plaatsvervan
gend stadsarchivaris Harm
Jan Luth zijn opvallende ont
dekking gedaan over de Jood
se begraafplaats in Vlaardin
gen. Gisteren verscheen zijn
publicatie, waaruit blijkt dat
minstens twintig en mogelijk
29 joodse mensen aan de
Schiedamseweg zijn begra
ven terwijl bij de gemeente
"Vlaardingen en bij joodse in
stanties alle jaren is uitge
gaan van de aanwezigheid
van slechts vijf graven. Zijn
onderzoek bevat echter veel
meer gegevens over'Joden in
Vlaardingen', zoals ook de ti
tel van zijn artikel luidt
Twee jaar geleden beloofde Luth,
die in 1982 op het Vlaardingse
stadsarchief kwam werken, de
Historische Vereniging een bij
drage te leveren aan het Histo
risch Jaarboek 1991. Hij koos voor
een onderzoek naar de aanwezig
heid van joden in Vlaardingen.
Geen eenvoudig karwei. Met het
resultaat van zijn onderzoek zal
de specifieke Nederlandse Kring
voor Joodse Genealogie en zeker
de redactie van haar tijdschrift
Misjpoge zeker gelukkig zijn.
Aantekeningen
„In Je loop van de tijd had ik wel
a! wat aantekeningen gemaakt
over joodse families. Ik houd me
hier bezig met onder meer genea
logie en lokale historie en was wat
opmerkelijke dingen tegen geko
men. Voor een verantwoorde pu
blicatie moest ik alles napluizen
wat over joden in Vlaardingen be
kend was. Bij elkaar heb ik vijf
tien- a twintigduizend bladzijden
van de gemeentelijke administra
tie doorgebladerd," vertelt Luth,
in 1961 geboren in Groningen
i
Een uitgelezen gezelschap, waarin alle mannen een hoofddeksel dragen, luistertop de Joodse be
graafplaats naar de vertaling, die secretaris H. N. Bonnewits van Nederlands Israëlitische ge
meente Rotterdam geeft van de Hebreeuwse tekst op de 102 jaar oude steen boven het graf van
Salomon Isaacs. Foto Roel Dijkstra
maar in Brabant opgegroeid.
Pas in 1850 werden bevolkingsre
gisters aangelegd, waarin de
godsdienst is opgenomen. „In
1830 en 1840 waren er wel volks
tellingen, maar voor deze en de
tijd daarvoor heb ik me moeten
richten op typisch joodse voor- en
achternamen. Moeilijkheid daar
bij was overigens, dat protestant
se Vlaardingers hun kinderen ook
wel de namen Abraham, Izaak of
Jacob gaven." gaat Luth verder.
Hij kwam weinig joodse namen
tegen. Wel trof hij ze aan in de zo
genoemde 'criminele rollen' tot
1811. Ze behoorden toe aan pas
santen. Drie marskramers zijn
door een dronken Vlaardinger ge
molesteerd in 1773 en een crimi
nele jood is in 1736 in Vlaardin
gen ter dood veroordeeld na een
poging tot roofmoord, ontdekte
Lulh.
„De enige joodse bewoner van
Vlaardingen in die begintijd was
Nathan Joseph van Ruuren. Hij
was hier van 1795 tot 1798 slager.
Tot 1850 bleef het beperkt tot een
enkeling. In 1854 valt het begin
van een vestigingsgolf op."
Een grote joodse gemeenschap
heeft Vlaardingen nooit gehad,
blijkt uit het onderzoek van Luth.
Tot 1854 woonden hier nog geen
tien Joden. Daarna steeg het aan
tal gestaag. In 1862 stonden in de
Hapngstad vijftig personen gere
gistreerd met de joodse gods
dienst. In de latere jaren varieer
de dit aantal van 35 tot 75. Bij het
begin van de Tweede Wereldoor-
In bejaardencentrum Vaartland komt zaterdag 16 no-
vember de'nieuwe te kiezen prins carnaval van de
EeuQogggers op bezoek. De keuze is op Vaartland ge-
vallen, omdat de bewoners het 25-jarig bestaan van
hun verzorgingstehuis .vieren en men de ouderen
eens irude gelegenheid wil stellen het prinsenbal mee
te maken. Het carnavaleske gezelschap wordt verge
zeld van blaaskapel de Vrolijke Dauwtrappers, de
Black Jack-band en de dansgroep Demi Point. De
avond begint om 20.00 uur en is toegankelijk voor de
leden van de Leutloggers en uiteraard personeel en
bewoners ran Vaartland alsmede hun familieleden.
In gebouw Tnange! worden dinsdag 19 november
postzegels geveild, verdeeld over 345 kavels. De orga
nisatie van de veiling is in handen van de filatelisten-
vereniging Vlaardingen e.o. Iedereen is welkom op
deze jaar l ij kse ve i 1 i ngwaarvoo r de deu ren om hal f ze-
- ven open gaan. De veiling zelf begmt acht uur.
Maassluis
J H^aarlijks terugkerende concert van hetTelemarm-
I ensemble wordt dit jaar zaterdag 16 november in de
l Mswanathakerk om 20.00 uur gegeven. Het program-
ma van het ensemble, dat 26 jaar geleden als kwartet
~begw, is in twee delen te onderscheiden. Voorde pau-
pze worden werken van Mozart vertolkt en nadeonder-
breking brengt men met het Maassluis Vocaal Ensem-
j bietwee composities van Schubert ten gehore en tot
i slot de 'Ceska Suita', een serenade voor kamerorkest,
i van Dvorak. Plaatsbewijzen bij de VW en aan de zaai
ad 5 gulden: CJP-pas of pas-65:3,50 gulden.
w.m - Het CDA had niet zoveel moeten bezuinigen
Vlaardingen, dan was het park 't Hof nu ook niet aan het
v*rpauperen. schrijft de SP aan de raadsfractie van het CDA.
Le confessionelen hebben onlangs in een nota een aantal
ideeën geopperd voor een opknapbeurt in het park.
SP vindt het onjuist dat voor de verbetering van 't Hof
beroep wordt gedaan op bedrijven en instellingen. Vol-
séLa de socialisten geeft du geen pas', want hel onderhoud
van het park is een gemeenschapstaak.
MUVCIkCMirc
Speelgoedpaleis Bart Smit is met 130 filialen in héél
Nederland één van Nederlands meest succesvolle speel
goedwinkelketens. Terecht. Als speelgoedspecialist heeft" i
Bart Smit verreweg het grootste en meest gevarieerde
assortiment. Van poppen en blokkendozen tot spellen,
schaak- en spelcomputers. Van kralen en poppekleertjes
tot modelbouwpakketten en hobbymaterialen. Kortom,
bij Bart Smit slaagt iedereen 't best en voordeligst. Geen
wonder dat Bart Smit zo populair is. Geen wonder dat
Bart Smit steeds meer medewerkers in dienst moet
nemen. Medewerkers die de klanten en klantjes met raad
en daad terzijde staan. En die moeten beschikken over
affiniteit met 't assortiment, geduld en takt.
Een aantrekkelijke job voor man of vrouw die met een
grote mate van zelfstandigheid ons nieuwe filiaal kan
runnen. Vereist zijn een commerciële instelling en liefst
ervaring in/of bekendheid mét de branche. Daartegenover
staan een goed salaris en prima sekundaire voorwaarden.
En de kans om door te groeien in de Bart Smit organisatie.
Deze boeiende baan biedt voor een ambitieuze man of
vrouw een prachtige kans om eventueel door te groeien,
bijvoorbeeld naar de funktie van bedrijfsleid(st)er in één
van onze filialen of nog verder.
Leuk en afwisselend werk in een prettige zaak. 't Werk
vereist wel affiniteit met speelgoed, hobbyspullen enzo
voort. Voor de juiste mensen biedt ook deze baan alle
kans om eventueel door te groeien, bijvoorbeeld naar de
funktie van bedrijfsleider in één van onze filialen of nog
verder.
artsmit
Bellstraat 3-4, 1131 JV Volendam.
log vermeldt de Vlaardingse ge
meente-administratie 58 joden.
Dertien joden zijn door de Duit
sers uit Vlaardingen gedepor
teerd en in Auschwitz vermoord.
Van 31 Vlaardingers is bekend
dat zij joden in de oorlogstijd als
onderduiker in huis hadden.
Eigen kehilla
Maar weinig joodse families hiel
den het lang uit in Vlaardingen.
Hier liepen, in tegenstelling tot in
de buurgemeenten Schiedam en
Maassluis, telkens pogingen vast
om een religieuze gemeenschap
met eigen synagoge in stand te
houden.
Elf joodse gezinshoofden waren
in 1862 optimistisch en vroegen
aan het gemeentebestuur een
stukje grond in erfpacht voor de
begraafplaats van een te stichten
eigen fcehiÜa. Een erg lang leven
was deze Vlaardingse joodse ge
meente niet beschoren. De kosten
voor het levensonderhoud van de
ookalSf school meester optreden
de rabbi eh het handhaven van de
eerste synagoge in de Haven
straat (later pakhuis van kolen
handel Maarleveld) liepen te hoog.
op--.voor.de beperkte* en telkens
-van samenstelling veranderende
joodse gemeenschap.
Korte duur
Latere pogingen om tot een zelf
standige Vlaardingse joodse ge
meente te komen waren ook van
korte duur. Bijvoorbeeld werd in
het gebouw van de Vrienden der
Waarheid' in de Zomerstraat van
1885 tot 189G een ruimte gehuurd.
Verder blijkt uit een publikatie in
dat jaar, dat in 1906 de volgende
joodse gemeente in Vlaardingen
is opgeheven.
Het ontbreken van een levensvat
bare kerkelijke gemeente heeft
ongetwijfeld ook tot het grote ver
loop binnen de joodse gemeen
schap van Vlaardingen bijgedra
gen. De telkens af te leggen af
stand naar een synagoge in een
van de omliggende plaatsen was
waarschijnlijk steeds weer een te
groot bezwaar. Vrijwel alle uit
schrijvingen uit het Bevolkings
register hebben betrekking op
Maassluis, Rotterdam en
Schiedam, waar al in de achttien
de eeuw synagogen waren.
De Vlaardingse joden hadden
sinds 1862 wel hun eigen begraaf
plaats, waar in 1900 het in de ha
ven verdronken zesjarige jonge
tje Jacobus van Daelen onder gro
te belangstelling van zijn overwe
gend niet-joodse klasgenootjes
als laatste werd begraven. Hij en
vier leden van een andere beken
de joodse familie in Vlaardingen,
de kinderen Maria. Abraham en
Salomon (van nul tot twee jaar) en
de 33-jarige Salomon ben Awro-
hom Isaacs, zijn de vijf aan de
Schiedamseweg begraven joden,
die steeds zijn genoemd.
Veel meer
„Uit genealogisch onderzoek was
me duidelijk, dat tot 1928 in
Vlaardingen 43 joodse mensen
zijn overleden en gedurende de
periode dat de Joodse begraaf
plaats in gebruik was 35 mensen.
Dat van die 35 mensen er slechts
vijf hier zouden zijn begraven,
leek mij vreemd. Natuurlijk zijn
ook buiten de stad joodse Vlaar
dingers begraven, maar ik kon
me niet voorstellen dat het er zo
veel zouden zijn. Bij nader onder
zoek in stukken van de gemeente
Vlaardingen werd me duidelijk,
dat op de begraafplaats aan de
Schiedamseweg zeker 20 en mo
gelijk zelfs 29 personen zijn be
graven."
Harm Jan Luth vond vervolgens
in de na vijftig jaar openbaar ge
worden handelingen van burge
meester en wethouders en andere
stukken in het stadsarchief gege
vens over de begraafplaats. In
1918, als er nog sprake is van een
eilandje met een via een brugge
tje bereikbaar toegangsgebouw
onderaan de Sehiedamsedijk,
zoekt burgemeester Pier Pruis
contact met opperrabijn A. van
Loen van de Nederduitse Israëli
tische gemeente te Den Haag met
de waag of Vlaardingen een deel
van de begraafplaats kan terug
krijgen teneinde de Parkweg te
kunnen doortrekken naar de
uSchiè(^jmewëg. .Van Loen zegt
resoTuul inefcnfen meldt dat pas
na opheffing van de Vlaardingse
joodse gemeente over zo'n even
tuele stap gesproken kan worden.
Op dat moment' wordt de bewe
ring van Pruis, dat er slechts vier
kinderen en één volwassene lig
gen begraven, al in twijfel getrok-
kenf,J:f-c:
Nu is een oude tekening van Ge
meentewerken boven water geko
men waaruit blijkt, dat in de nog
bestaande punt alle kindergraven
en slechts een enkele rij graven
voor volwassenen waren gelegen.
De meeste voiwassenengraven
bevonden zich dichter bij de dijk.
Ook heeft Luth interessante cor
respondentie boven water ge
haald uit de periode 1919 en 1940
tussen Vlaardingen en de Israëli
tische gemeenten Den Haag en
Rotterdam fdet ïaiar het erfpacht-
recht verkreeg). Daarin staan
strenge voorwaarden over omhei
ning. wijze van ophoging en... het
terugbrengen van de begraaf
plaats tot oorspronkelijke grootte
als alsnog zou blijken, dat in het
uiteindelijk in 1938 toch terugge
geven stuk grond mensen zouden
zijn begraven.
Bron: Historisch Jaarboek 1991,
uitgave van Historische Vereni
ging Vlaardingen. Prijs 35,-.
Op zaterdag 16 november as., zal door veilingbedrijf
Olympic, t.o.v. de weledelgestrenge heer
C. P. M. Knüppe, gerechtsdeurwaarder te Schiedam bij
opbod worden geveild.
W o. diverse handgereedschappen en elektrische, w o.
boormachines, lastrafo's, tafelboormachines, lintzagen,
slijpmachines. Co2-lasapparaten, compressoren,
diverse luchtgereedscbappen, hogedrukremigers. enz.
enz.
verder een
een partij stereo-apparatuur w o. prachtige
stereocombinaties met CD, losse CD-spelers. stereo-
boxen, radio's, auto-radio's en wereldontvangers
verder een
wo stofzuigers, magnetronovens, koffieapparaten,
stoomijzers. pannensets, t3felbestekken, diverse
siervoorwerpen, horloges, klokken, Delftblauw
aardewerk, verlichting, dekbedden, een partij eiken
kfetnmeubeien en wat verder ter tafel wordt gebracht.
Alle artikelen worden onder volledige garantie geveild.
De veiling wordt gehouden in: de grote 2aal van de
Koningshof, Uiverlaan 70, te Maassluis
Kijkduur: 12 30 uur.
Aanvang veiling: 13.30 uur.
Vianen. Tel/faxnr 03473-72783.
Dora Tuynman, een Nederland
se kunstenares die in 1926 het le
venslicht zag, kreeg evenals an
dere Nederlandse 'artiesten' be
gin jaren '50 een atelier in een
voor de sloop bestemde fabrieks
hal in Parijs. De oude fabriek
aan de Rue Santeuil werd be
roemd, want daar werden mees
terwerken uit de Cobra-bewe
ging geproduceerd. Karei Appel
en Corneille schilderden er vele
doeken. Dora Tuynman werd
niet tot de elite van de Cobra ge
rekend, hoewel haar werken uit
die tijd een duidelijke invloed
laten zien van de Cobrakunst.
De kunstenares exposeerde on
der meer in Parijs, Amsterdam
en Den Haag. De waardering, die
haar collegaschilders wel kre
gen, bleef echter uit. Dora Tuyn
man bleef schilderen tot in de ja
ren '70 en maakte in 1979 een
eind aan haar leven.
Een deel van de werken die Dora
Tuynman tussen 1948 en 1963
schilderde is tot 8 december 1991
te zien in het Stedelijk Museum
Schiedam. Het museum wil haar
de erkenning en waardering ge
ven die ze verdient. De tentoon
stelling laat in de eerste plaats
de ontwikkeling van haar schil
derkunst zien: vóór Parijs zacht'
van kleur en met herkenbarejj
vormen, terwijl de doeken daar-j
na met het jaar groter worden,! J
dikkere lagen verf en steeds fel-)
lere kleuren bevatten. Dora'*
Tuynman wordt in de loop der]
jaren expressiever. De land--
schappen en stillevens, die zij''
eind jaren '40 schilderde, zijn
bijna onvergelijkbaar met de
zeer abstracte werken die zij
zo'n vijftien jaar later produ
ceerde.
In het museum is niet alleen de
ontwikkeling van haar kunst
zien, haar werk wordt ook in een
context geplaatst. In de aula
hangt werk van baar tussenwer
ken van Karei Appel, Corneille,
Eugene Brands en Kees van Bo-
hemen. Dora Tuynman past in
de collectie werken die het mu
seum van haar vrienden uit de
Parijse periode bezit.
NATHALIE LANS
Schiedam - Wethouder Chris Zij
develd weigert: de ontwikkeling
van de Structuurschets Schiedam
noord-oost op te schorten. Daar
mee negeert de wethouder het
verzoek van raadslid Hans Bak
ker. De fractievoorzitter van de
PvdA wil de werkzaamheden stil
leggen, omdat de gemeenteraad
en de bewoners van het gebied
nog niet zijn gehoord over de in
houd van de ruimtelijke schets
voor Spaland, buurtschap Het
Windas en de Polderweg.
Zijdeveld stelt dat de planontwik
keling nog in een zeer pril sta
dium verkeert. Volgens de wet
houder worden de voorstellen
voor de inrichting van het gebied
binnenkort 'doorgenomen' met,
de bewoners. De plannen zyn en*»
kele maanden geleden reeds be£*
sproken in de raadscommissie
voor Stadsontwikkeling en Verf*
keer. g*
In de structuurschets wordt 3ïP
grote lijnen de ruimtelijke inde
ling van het noordoostelijke déSf~j
van de stad geschetst. In de opzet i
wordt onder meer rekening ge-
houden met de bouw van enkele
duizenden woningen in Spaland-
Oost. Ook staat de uitbreiding
van het industriegebied tussen de
Polderweg en de spoorlijn Rotter
dam-Den Haag gepland. Een der
de belangrijke ontwikkeling in
het gebied betreft de aanleg van
een nieuwe ontsluitingsweg an
nex trambaan tussen Spaland en
de 's Gravenlandsepolder.
Hans Bakker stelde onlangs, dat
de raadscommissie tot dusver
geen volwaardige rol heeft gekre
gen in de ontwikkeling van het
plan. Zijdeveld meent op zijn
beurt, dal deze inbreng van de
raadsleden voorlopig volstaat.
„De door de commissie geformu
leerde uitgangspunten zullen een
prominente plaats innemen bij de
verdere ontwikkeling van de
schets," belooft Zijdeveld. „We
maken de gegeven informatie nu
presenteerbaar voor de bevol
king, de reconstructiecommissie
Midden-Delfland en de provincie
Zuid-Holland." In zijn beant
woording tracht Zijdeveld in sus
sende bewoordingen het belang
van de structuurschets te relati
veren. Bij het opstellen van de
plannen wordt de bewoners ook
inspraak gegund. Van wezenlijk
belang bij de ontwikkeling van
het noordoostelijke stadsdeel zijn
de ontwikkelingen van luchtha
ven Zestienhoven. Op dit mo
ment scheren de vliegtuigen laag
over Spaland-Oost. het gebied
waar de gemeente 1500 woningen
wil bouwen. De gemeente Rotter
dam wil in 1992 een besluit ne
men over de eventuele vei plaat
sing van het vliegveld.
