14
Bliksem zoekt laatste
dertig meter zijn weg
BLIKSEM
Shipping benut alle ruimte
dankzij inventieve studenten
rnmop
Schaap Engineering berekent het risico van blikseminslag
GeldG^Goed
WMgi.Mggm
-ISIS!WêêÊ-'MSsêèê
-
fa**
Donder
indirecte inslag
Slachtoffers
Aantal onweersdagen in Nederland
KCTc_
EG wordt ingewikkeld,
riskant én interessant
Zaterdag Rotterdams Dagblad
I augustus
1992 1
Niet iedere Nederlander ïs bang
voor onweer. Maar echt heiemaa!
veilig voelen we ons nu ook weer
niet ais de donderbuien over ons
huis trekken. Niet helemaal onte
recht, want tijdens de 'honds
dagen' van de afgelopen weken
sloeg geregeld de bliksem in bij be
drijven en woningen. Wanneer je
een blikseminslag moet vrezen
valt te berekenen. Het bedrijf
Schaap Engineering in Hoogvliet is
daarin gespecialiseerd.
Door Yvonne Keunen
Rotterdam - ..Het verhaal datje
niet bang hoeft te zijn voor blik
seminslag wanneer er een lan
taarnpaal of kerktoren naast het
huis staat is meestal niet waar.
Bliksem zoekt de laatste dertig
meter voor inslag nog zijn weg.
Meestal zit wel een grotere af
stand tussen een gebouw en bij
voorbeeld een lantaarnpaal."
,.In Nederland slaat honderddui
zend maal per jaar de bliksem in."
vertelt J. van den Bergh van de af
deling marketing van Schaap.
..Dat betekent dat per jaar per
vierkante kilometer de bliksem
twee of drie keer inslaat. De bloe
menveiling in Aalsmeer bijvoor
beeld benadert qua oppervlakte
die vierkante kilometer. Zij on
dervinden dan ook meerdere ma
len per jaar schade."
Naast de afmeting van een ge
bouw speelt oak de constructie
een belangrijke rol bij het bepa
len van de kans op blikseminslag.
De schade aan een woonhuis met
een rieten dak is over het alge
meen groter dan aan een geheel
stalen gebouw, zoals bijvoorbeeld
een opslagloods.
L-,
In Nederland
slaat honder
duizend maal
per jaar de
bliksem in.
Foto Schaap
Verantwoord
..Technisch kun je een gebouw
voor honderd procent inslagveilig
maken. Financieel gezien is dat
echter niet noodzakelijk. Als bij
voorbeeld een beveiliging van
tachtig procent 10.000 gulden
kost en de laatste twintig procent
kost nog eens zo'n bedrag, zegt
een bedrijf als snel 'laai dat laat
ste maar zitten'. De eerste vijftig
procent is met vrij eenvoudige
middelen te beveiligen, daarna
gaat de prijs heel snel omhoog."
Schaap Engineering hanteert
daarom een berekeningsmethode
die ervan uitgaat dat het aanbren
gen van een bliksemafleider-in
stallatie financieel verantwoord
moet zijn. De kosten van de in
stallatie op jaarbasis moeten klei
ner zijn dan de schadekans over
dezelfde periode. „Bij de beveili
ging van een kerncentrale zat niet
moeilijk gedaan worden over
geld. daar zal de honderd procent
hee! dicht benaderd worden. En
ook de petrochemische industrie
bijvoorbeeld, stelt hele hoge eisen.
Maar dat is een gevaarlijke bran
che als het om blikseminslag
gaat. Andere bedrijven zullen wel
een gokje wagen."
Koperslager
Bij de risico-analyse wordt eerst
berekend hoe groot de kans op
een inslag is, en daarna hoeveel
schade er te verwachten is. De
computers van Schaap houden
rekening met de gemiddelde in
slagfrequentie in Nederland, de
afmetingen van hel pand, de om-
geving, de bouwkundige contruc-
tie en de waarde van hel pand en
de inboedel.
De aard van het bedrijf Schaap is
in de loop der decennia nogal ver
anderd. In 1779 vestigde oprich
ter Schaap zich als koperslager m
Deventer. Vanaf die tijd dateert
ook de aanleg van blikseïnaflei-
derinstallalies en aardingssysle-
men. Zon veertig jaar geleden be
gon het bedrijf ook met het ver
strekken van advies en liet ver
richten van inspecties. „Vroeger
bood een bliksemafleider afdoen
de bescherming. Dat is nu niet
meer het geval. Ook met een blik
semafleider blijft een zekere kans
op schade bestaan. In ieder ge
bouw bevindt zich we) electroni-
sche apparatuur. Die kan volledig
ontregeld raken door een blik
seminslag. maar zelfs ook door
ontladingen in de omgeving. Te
gen dat verschijnsel, inductie of
spanningsversleping, helpt een
bliksemafleider niet. Daarom is
zogenaamde inpandige beveili
ging noodzakelijk. Bedrijven la
ten op dat gebied echter vaak een
groot risico zitten."
Dal is ook het geval met het
RBGD-gebouw in Hoogvliet
waarin Schaap zelf is gevestigd.
„Hier is aan inpandige beveili
ging niets gedaan, terwijl op iede
re verdieping toch heel wat appa
ratuur staat. Maar het pand is niet
van ons. In ons hoofdgebouw in
Deventer zijn wel de nodige voor
zieningen aangebracht."
Schadevergoeding
Hel bedrijfsleven is overigens wel
steeds meer geïnteresseerd in het
beveiligen van electronische ap
paratuur binnen het gebouw.
„Dat komt vooral omdat verzeke
ringen moeilijk gaan doen," ver
telt Van den Bergh. „Verzeke
ringsmaatschappijen keren jaar
lijks kapitalen uit aan schadever
goedingen als gevolg van blik
seminslag. Daarom hebben zij te
genwoordig vaak een clausule op
genomen waarin staat dat geen
indirecte schade meer verzekerd
wordt." Alleen als de bliksem op
het eigen gebouw is ingeslagen
wordt de schade nog vergoed.
Schade door inslag bij bijvoor
beeld de buren, wat ook de nodige
nadelige gevolgen kan opleveren,
valt buiten de schade-uitkering.
„Gevolg is dat wanneer de aftrek
post verzekeringen kleiner wordt,
de balans sneller door zal slaan
naar beveiligen."
Het maken van een risico-analyse
kost tussen de twee- en vijfdui
zend gulden. De prijs is de reden
dat met name het bedrijfsleven
dat in een dergelijke koslen-ba-
tenberekening is geïnteresseerd.
„In de particuliere sector worden
niet vreselijk veel maatregelen
getroffen. Zij nemen het risico
vaak voor lief. Particulieren be
veiligen, of niet. Maar ze laten
geen berekeningen maken. Een
installatie kost een paar duizend
gulden. Vooral bezitters van vrij
staande huizen schaffen die aan,
of mensen die veel kunst of an
tiek in huis hebben. Een tijd te
rug hebben we een particulier
huis in Zeeland beveiligd, waar
van de bewoonster zo bang was
voor onweer dat de kinderen haar
een bliksemafleider cadeau heb
ben gedaan. Ze hadden geld bij
eikaar gelegd om hun moeder een
paar rustige laatste jaren te ge
ven."
Schaap Engineering heeft in de
twee eeuwen dat het bedrijf be
staat tienduizend installaties aan
gebracht in heel Nederland. Dat
zijn er jaarlijks zo'n vijftig. Vol
gens "Van den Bergh is er op het
gebied van bliksembeveiliging
nog heel wat te doen. „Er is ont
zettend veel in hel land nog niet
beveiligd. Alleen kerktorens zijn
allemaal van een bliksemafleider
voorzien. Hoogstens het haantje
wil nog wel eens wegsmelten."
Door Markus van Tol
Schiedam - De goederenloods
oogt voor de leek op z'n zachtst
gezegd onoverzichtelijk. Her en
der staan dozen, vaten en bruine
zakken slordig neergezet. Op de
goederen geven grote etiketten
de verste bestemmingen aan:
Hong Kong. Suriname. Gambia,
Lagos. Om de chaos compleet te
maken is een heftruckchauffeur
bovendien voortdurend bezig pal
lets te verplaatsen.
De ioods is één van de drie plek
ken waar het Schiedamse bedrijf
AJ Shipping de goederen over
slaat. Het 'groupagebedrijf laadt
vrachten van verschillende klan
ten samen in een container, om
kosten te besparen.
Pieter Offers (24) uit Voorburg en
Micnèle Hofland (23) uit Den
Haag ontwikkelden tijdens hun
studie aan de RK Technische Ho
geschool in Rijswijk een systeem
vaannee de ruimte in de magazij
nen op de meest economische wij
ze gebruikt kan worden en de
goederen bovendien ook makke
lijk zijn te vinden.
De afstudeeropdracht werd door
hun examinatoren beloond met
het cijfer neger,. Pieter is boven
dien bij AJ Shipping in dienst ge
treden als stafmedewerker.
Het tweetal had drieëneenhalve
maand de tijd om de klus te kla
ren. Toen was al bekend dat het
bedrijf vergevorderde plannen
had om een nieuw onderkomen te
betrekken in het Dïstrïpark in het
Bot lek gebied. Daar moest een
kantoor plus een loods van 4300
vierkante meter met plaats voor
3000 pallets verrijzen. Het huidi
ge complex aan de Nieuw Mathe-
nessestraal in Schiedam was veel
te klein geworden.
Pure winst
Pieter: ..Aan de hand van de maat
van de vaste produkten. zoals
kunststofkorrels (een grondstof
voor plastics), onderdelen voor
landbouwmachines en alumini
um poeder hebben we bepaald
waar de leggers moesten komen.
Met het toepassen van een stel
ling konden we de loods in de
hoogte efficiënter benutten. In de
nieuwbouw kunnen we tot 8,50
meter gaan, terwijl we nu maar
tot 1 of 5 meter komen. Verder
hadden ze hier al besloten tot de
aanschaf van speciale heftrucks,
die 8.50 meter halen en boven
dien een hele kleine draaicirkel
hebben, zodat ze in smalle gange
tjes kunnen keren."
..Verder moest er een nieuw sys
teem komen waarmee eenmaal
weggezette pallets ook weer mak
kelijk te vinden zijn. want nie
mand heeft het geheugen van een
olifant. Om dat nn ie los^n. heb
ben we de nieuwe versie van een
ai bestaand computerprogramma
uitgetest, dat de palleis een piek
je in dc loods geeft en alarm slaat
als de chauffeur ze op de verkeer
de plek zet. Dat systeem werkt
met streepjescodes op de vracht
en op de betreffende plek in de
loods," zegt Pieter.
Na het afronden van de opdracht
kreeg hel tweetal te horen dat
hun systeem met een paar kleine
aanpassingen zou worden inge
voerd. We moeten er vanuit gaan
dat het allemaal klopt, want we
hebben zelf geen tijd om het te
controleren, liet de directie nuch
ter weten.
Adjunct-directeur W. G. Pleyte:
„Bij grote bedrijven verdwijnen
dit soort afstudeeropdrachten wel
eens in de één of andere bureaula,
maar daar is onze onderneming te
klein voor. Als een stagiaire voor
ons werkt, moet daar iets uitko
men. Invoering van een nieuw lo
gistiek systeem was een bittere
noodzaak, anders zoeken onze
mensen zich straks in de nieuw
bouw helemaal de blaren. Met dit
systeem geven we onze mensen
goed gereedschap in handen," al
dus de adjunct-directeur, die ver
wacht dat zijn bedrijf naast de
nieuwe loods binnen afzienbare
tijd nog een even grote hal kan
bouwen.
Voor Pieter Offers gaat het werk
door. Hij is bij AJ Shipping in
middels coordinator voor de
nieuwbouw en de automatisering
geworden. Het is hier wel zalig
werken. Het gaat hier op z'n Rot
terdams: iedereen zegt gewoon
wat 'ie ervan vindt, of dat nou
goed is of slecht."
O Warme, vochtige lucht stijgt
op en koelt af, Op hoogte van 3
tot 10 km ontstaan ijskristallen,
die terugvallen. Doe»" wrijving met
lucht en botsing met onderkoelde
waterdruppels ontstaat spanning.
De wolk raakt elektrisch geladen:
iware, negatief geladen deeltjes
komen onderin, de lichtere
(positief geladen) bovenin.
De negatieve deeltjes dalen,
met een snelheid van 50 m per
milliseconde, stapsgewijs af naar
de positief geladen aarde.
^■9^ Als de negatieve deeltjes de
aarde naderen (10 tot 50 meter),
vliegen positieve stroomdeelljes
naar boven.
Zodra deeltjesstromen elkaar
ontmoeten, volgt de hoofdonttading
dus-deeltjes vliegen van de aarde
naar de wolk. Duur bliksemstraal
varieert van één tienduizendste tot
één seconde. Temperatuur in het
ontladingskanaal loopt op tot
30.000 graden.
Geluid gaat mef.
snelheid van 1 km per
3 seconden;. Dus na-
elke bliksemschichten
donderslag valt afstand;,
van onweer te bepalen;
Zij-inslag, De bliksem slaat in het hoogste
punt (bijv. een boom) en slaat over naar een
persoon die vlakbij de boom staat (menselijk
lichaam geleidt beter dan een boomstam).
Hoe korter de stroom door het lichaam gaat,
des te groter de kans op overleven. Gehurkte
houding is de beste preventie.
Stapspannlng (zie tekening). Bliksem tref!
boom. De stroom verspreidt zich in de grond
naar alle richtingen. Hierdoor ontstaan
spanningsverschillen in de grond. De koe
loopt grotere kans gewond of gedood te
worden. Spanningsverschil (tussen zijn voor-
en achterpoten) Is bij de koe groter dan bij de
gehurkte persoon, Had de persoon op de
grond gelegen dan had hij een veel grotere
hoeveelheid stroom door het lichaam
gekregen.
In Nederland slaat de
bliksem per jaar per
vierkante kliometer 2 a 3
keer in. Elk jaar vallen er
ongeveer 11 slachtoffers.
Directe inslag komt
zelden voor. Wel indirecte
inslag. Ongeveer een
r derde van alte
blikseminslagen in
personen zijn dodelijk.
Vit Door andere
bouwtechnieken en
minder arbeidsintensieve
landbouw is het aantal
^.slachtoffers gedaald van
W gemiddeld 15 per jaar in
het begin van deze eeuw
tot zo'n 5 in de jaren
zestig. Nu zijn dat er
ongeveer 4 per jaar.
1909-1918 147
1949-1958 84
1959-1968 49
zomer (msi-aug.)
winter (sent-maart)
Door Wim van der Meulen
De conjunctuur is de indus
trieën en dienstverlenen
de bedrijven van Neder
land op het ogenblik bepaald niet
welgezind. De winstontwikkeling
is in veel gevallen onbevredigend.
Dat er minder wordt gespaard
stemt tot nadenken, evenals de
voortgaande stijging van het aan
tal faillissementen.
Er zijn ook andere aanwijzingen dat de industrie en
hel dienstenverlenende bedrijf forse problemen heb
ben. De kredietbehoefle wordt groter als gevolg van
een slechter betalingsgedrag van de afnemers alsme-
dede krimpende winstmarges, waardoor mindergeld
vrijkomt voor investeringen in duurzame produktie-
middelen, grondstoffen en halffabrikaten.
Een groot probleem van alle Nederlandse bedrijven is
evenwel een zekere angst voor alles wat buitenlands
is. Er kan in de een of andere transactie geen partij van
buiten de grenzen opdoemen of alle belanghebben
den lijken hun stekels op te zetten. De grote multina
tionals tobben beslist niet met dit probleem, maar het
is de vraag in hoeverre de angst voor buitenlanders
vaak in het onderbewustzijn meespeelt: denk aan da
Fokker-Dasa transactie. Natuurlijk, als een Neder
lands bedrijf in het buitenland wil expanderen, is er
geen vuiltje aan de lucht, want dan zijn wij heer en
meester van de situatie.
Dollarkoers
Voorde exporterende industrie wordt de huidige on
aangename situatie geaccentueerd door de lage koer
sen van dollaren pond sterling, waardoor de op
brengst van exporttransacties wordt aangetast.
De dollarkoers kan van grote invloed zijn op de resul
taten van ondernemingen met aanzienlijke belangen
in de Verenigde Staten, denk hier aan bijvoorbeeld
Ahold (Albert Heijn). KLM, Philips en Unilever. Daar
tegenover staat dat de inkoop van energie en veel be-
Iangrijkegrondsioffen weer goedkoper wordU Konin-
klijke Shell Groep!). De gunstige effecten van die
goedkopere grondstoffen komen echter pas op lange
re termijn totuiting in de resultaten. Wee tu wie echter
volop van de goedkope dollar profiteren? De Ameri
kaanse concerns die de winsten van hun Europese
werkmaatschappijen in dollars omzetten.
Alarmerend
De huidige problemen kunnen nog het beste worden
afgelezen aan de groei van de aantallen faillissemen
ten. In de eerste vier maanden van dit jaar werden
1.564 faillissementen uitgesproken, 23 procent meer
dan in dezelfde periode van 1991. De stijging van 52
procent in april alleen was ronduit alarmerend.
Het onaangename van de huidige situatie is uiter
aard. dat alle negatieve aspecten steeds grotere rim
pels in de vijver trekken. De banken worden gecon
fronteerd met grotere risico's bij de kredietverstrek
king. zodat zij uit hun bedrijfswinsten grotere bedra
gen moeten alzonderen lerversterking van de myste
rieuze VAR's, de voorzieningen voor algemene be
drijfsrisico's waarop vorderingen van twijfelachtig
gehalte worden afgeboekt. Kredielverzekeraars als
de NCM lopen eveneens grotere risico's dan normaal.
Uit talloze pubiikaties blijkt verder dat het bedrijfsle
ven buitengewoon oplettend de ontwikkelingen dient
te volgen om niet ten onder te gaan. Een voorbeeld:
Economische Zaken sch rijft dat de m arkt steeds meer
vraagt om toeleveranciers die medeverantwoorde
lijkheid'dragen voor produktenontwikkelingen pro
duktie van complete systemen. Sinds 1988 bestaal
een programma toeleveren en uitbesteden, dat ten
doel heeft de internationale marktpositie van de Ne
derlandse toeleveranciers te bevorderen door samen
werkingsprojecten. Er broeit dus wat.
Exportbeleid
Samenwerkingsprojecten zijn natuurlijk vooral van
groot belang voor het midden- en kleinbedrij f (MKB)
mei 600.000 medewerkers in bedrijven met maxim aal
100 mensen. Bij Economische Zaken bestaat inmid
dels een krachtig streven om het exportbeleid in ster
kere mate dan voorheen te richten op de behoeften
van het MKB. 'Het aandeel van hel MKB in de totale
export is de laatste jaren sterk gestegen. In 1991 was
dat aandeel 27,5 procent, voor 1992wordt een toename
verwacht van 4 procent en voor 1993 een van zelfs 6.25
procent. Het theoretisch expnrtpntenrieel van hel
MKB bedraagt 17 miljard gulden en dit betekent een
groei van 70 procent van de huidige export'.
De directies van de exporterende MBK's moeten na-
tuurlijfc wel lef. een goede begeleiding en produkten
van topkwaliteit hebben om te kunnen profiteren van
de kansen die buitenlandse markten bieden.
Het Nivra-maandblad 'De Accountant' heeft in zijn
jongste nummer over de kansen van hel MKB in de
EGondermeergezegd.datditMKBindeeersteplaats
komt te staan voor de fundamentele keuze: lokaal of
Europees. 'Beide beslissingen zijn zeer eerbaar en.
mits goed doorgevoerd, rendabel'. Alvorens de keuze
te maken zal het management echter goed moeten na
denken over de gevolgen. De optie 'Euro-MBK' bete
kent volgens De Accountant dat een lucratieve, maar
tevens zware weg wordt bewandeld. Menig bedrijfs
onderdeel zal afgestemd moeten worden opde nieuwe
uitdaging. Het ergste wat een onderneming kan over
komen is te kiezen voor het Euro-MKB, terwijl de ma-
nagemenlmethodes, organisatie en logistiek van een
typische lokale onderneming worden aangehouden.
Geen vat
Een onderneming die kiest voor het Euro-MKB zal
grote aandacht moeten hebben voor de externe be
drijfsomgeving. De markt wordt immers in sterkere
mate dan voorheen bepaald door allerlei exogene fac
toren (valutakoersen, olieprijzen enz.)waarop Euro-
MKB's weinig of geen vat hebben
Dit geldt in het bijzonder voor de toeleveranciers on
der henZe moeten er enerzijds re ken in g m ee houden
dat de keuzevrijheid van de afnemer toeneemt, maar
anderzijds dal de positie van de afnemer onder grote
druk staat door de toenemende internationale con
currentie.
Daarbij komt dat een grote afnemer na fusie, overne
ming of samenwerking in een andere leverantielij n
terecht kan komen. Denk wat dit laatste betreft aan
Fokker-Dasa.
De Accountant tenslotte: Het Euro-MKB moet in hoge
mate flexibel zijn, zodat het snel op economische,
maatschappelijke en andere veranderingen kan in
spelen.
Het leven van de echte ondernemer wordt door de ko
mende grote EG-markt wel ingewikkelder en riskan
ter. maar ook veel interessanter.
