18
Gebouw vol
asbest kan
je lelijk
opbreken
■Hl
Khonraad geeft groente
en fruithandel nieuwe impuls
md
Nederlandse primeur in Rusland: Eerste Engelstalige dagblad
Geldc^Goeti
Asbestsanering, een
jonge markt met een
zonnige toekomst
IliliPlll
»\vV
\\lvV*
Geen snelle ommekeer in
bedroevend beursklimaat
Vrijdae
2 oktober 1,992
Rotterdams Dagblad
Vianen - „Beleggers in onroerend goed kun
nen zich lelijk in de vingers snijden bij aan
koop van een pand vol asbest. Voor de verwij
dering ervan zijn ze zo een miljoen kwijt," zegt
ing. Hans J. van Dijk (48). Van Dijk is oprichter
en directeur van het ingenieursbureau BM
E in Vianen, dat zich uitsluitend bezighoudt
met de verwijdering van asbest.
Volgend jaar wordt een totaalver
bod op de verwerking van asbest
van kracht. Een piepjonge be
drijfstak vaart er wel bij; de asbe
stsanering. „Drie jaar geleden
werden we uitgelachen. Nu klop
pen ze bij ons aan met de vraag of
we alsjeblieft gauw komen kij
ken." aldus Van Dijk.
Toch wordt het asbestprobleem
nog door veel gebouwenbezitters
onderschat. „Onze klanten reage
ren vaak een beetje laconiek. 2e
worden pas wakker als ze er echt
mcc geconfronteerd worden."
Van Dijk liet een onderzoek hou
den onder 550 eigenaars. Uit de
resultaten blijkt dat een overgro
te meerderheid, 95 procent, niet
weet wat er bij de ontdekking van
asbest gedaan moet worden. Zes
tig procent van de ondervraagden
weet wel dat er in het door hen be
heerde gebouw asbest is ver
werkt.
Roltrappen
BIvï&E becijferde dat tussen
1920 en 1980 4,5 miljoen ton asbe
sthoudende produkten is ver
werkt in Nederlandse gebouwen.
In plafonds, scheidingswanden,
ventilatiekanalen; Je komt het
op de gekste plaatsen tegen. Som
mige roltrappen zijn aan de bin
nenzijde zelfs bekleed met gespo
ten asbest." Want hoe gevaarlijk
het materiaal ook voor de gezond
heid kan zijn; bouwkundig gezien
heeft het uitmuntende eigen
schappen, merkt Van Dijk op.
..Brandwerend, voehtabsorbc-
rend. isolerend en bovendien erg
goedkoop. Er is geen ander mate
riaal dat al die eigenschappen in
zich heeft."
Inademing van de (minieme) as-
bc-stvezcltjes kan na vele jaren
echter leiden lot mesothelioom,
een vorm van longkanker. Het
Asbestverwijderingsbesluit moet
daar een einde aan maken. Voor
Van Dijk is elk gebouw dat van
Hans van Dijk
vooreen spe
ctaai asbest-
pak: Driejaar
geleden wer
den we uitge
lachen. Nu
kloppen ze bij
ons aan met
devraagofwe
alsjeblieft
gauw komen
kijken. Foto
Erwin de Leeuw/
voor 1980 dateert in principe 'ver
dacht'. De ervaring leert echter
dat met één op de vijf panden
echt iets aan de hand is. Onmid
dellijke sanering is dan geboden.
In andere gevallen luidt het ad
vies om over enkele jaren bij een
geplande verbouwing meteen het
asbestmatcriaal te verwijderen.
Advies
De taak van BM E - uitge
groeid van een eenmanszaak tot
een bureau met acht vaste en vier
freelance-medewerkers - blijft
beperkt tot inspectie en advies.
„We haten het asbest niet zelf
weg. Dat gebeurt door slopers, in
stallatiebedrijven of industriële
reinigers."
Van Dijk houdt zich nu vier jaar
bezig met asbestsanering „en
vooral de laatste twee jaar gaat
het waanzinnig hard." In 1986 be
gon hi] voor zichzelf als aanne
mer. Een aantal verbouwingen
werden een paar keer op last van
de Arbeidsinspectie stilgelegd
omdat er asbest was aangetroffen.
Toen was zijn belangstelling voor
het materiaal gewekt. Van Dijk
ging kijken hoe de asbestverwij
dering in het buitenland werd
aangepakt. „De meeste kennis
heb ik uit het buitenland gehaald,
waar men het probleem tien jaar
eerder heeft onderkend.'*
Van Dijk schat dat zijn bureau in
middels tussen drie- en vierhon
derd inspecties heeft uitgevoerd.
De duurste operatie die Van Dijk
tot dusver is tegengekomen - en
die ook nog moet worden uitge
voerd - is een defensieproject
waarvan de kosten op 30 miljoen
gulden zijn geraamd.
Onderdruk
Van Dijk: ..Het verwijderen van
asbest is kostbaar, omdat het zo
arbeidsintensief is. Jc moet heel
veel voorzorgsmaatregelen tref
fen. Je begint met het grondig af
schermen van de ruimte waarin
het spul zit, daarin breng je ver
volgens onderdruk aan. De men
sen die er werken hebben be
schermende kleding aan die elke
twee uur moet worden ontsmet in
een speciale ruimte. Transport
van het afval vereist ook veel
voorzorgsmaatregelen."
Klanten van BM E zijn meestal
mogelijke kopers van een be
drijfsgebouw of kantoorpand. Ze
hebben geen verstand van asbest,
en willen zich geen kat in de zak
kopen. Maar ook verkopers en
makelaars vinden steeds beter de
weg naar Vianen. Zij zijn volgens
het nieuwe Burgerlijk Wetboek
verplicht om verborgen gebreken
(zoals vrijkomende asbestvezels)
te melden.
Derde klantengroep van Van Dijk
vormen de verzekeraars. ..Als er
een pand afbrandt waarin veel as
best is verwerkt, worden de oprui-
mingskosten gigantisch over
schreden." Van Dijk voorziet
minstens nog „enkele tientallen,
jaren volop werk" voor zijn bu
reau.
Door Rob Vunderink
Moskou - Dank zij een Neder
lands initatief is Rusland met de
Moscow Times een dagblad rij
ker. Met zijn fijne neus voor za
ken heeft Nederlands journalis
tieke wonderkind Derk Sauer.
ooit op zijn 29e al hoofdredacteur
van de Nieuwe Revu, een gat in
de Moskous e markt gevonden.
Vandaag brengt hij, voornamelijk
voor de buitenlandse gemeen
schap. het eerste Engelstalige
dagblad in Rusland uit Oplage:
25.000. Omvang: 16 tot 24 pagi
na's. Verschijnt vijf maal per
week. Tot dusver verscheen het
blad twee maal per week.
Wie een bezoek brengt aan de re
dactie van de Moscow7 Times ziet
het in één oogopslag: het blad
heeft de zaakjes prima voor
elkaar. De krant bezet een halve
verdieping van het ultra-moderne
hotel Siavjanskaja en biedt werk
aan negentig man. Via de satel
lietschotel komt persbureau Reu
ters de computer binnen. Het is
een wonder van efficiëntie, iets
wat in Moskou eigenlijk met kan.
„Het is hier veel moeilijker om
iets te organiseren," geelt Sauer
volmondig toe. „In Nederland is
met één telefoontje de drukker
geregeld. Eén telefoontje en je
hebt kantoorruimte. Nou. hier
niet. Hier is alles moeilijk."
PTT
De Nederlandse ondernemer
geeft een voorbeeld. „Toen we be
gonnen hadden we vijf telefoon
lijnen. Daar kun jc geen krant
mee maken. Daar heb je minstens
veertig lijnen voor nodig. In Ne
derland bel je de PTT op. Er komt
een meneer met een busje voorrij
den en klaar is Kees. Hier kost dat
maanden. Kabels kunnen niet
naar binnen. Bureaucratische ob
stakels. Ik ben een half jaar bezig
geweest om hier een Tass-lijn
naar binnen te krijgen. Je moet
mensen omkopen en bent vrese
lijk veel tijd kwijt aan op het eer
ste gezicht onbenullige zaken."
Computer
„Neem computers. We moeten al
les zelf importeren, dus als er iets
stuk gaat ben je de pineut. Waar
haal je onderdelen vandaan? Die
moei je dan weer over laten ko
men en die komen dan vast te zit
ten bij de douane. Ben je weer
vier dagen bezig om ze los te krij
gen, je wordt er gek van."
Toch wegen de voordelen van
Rusland voor Sauer gemakkelijk
op tegen de nadelen. „In Neder
land lever je een constant gevecht
om de positie op de markt te ver
overen of tc- behouden. Ik bedoel:
alles is daar al. Hier is dat veel ge
makkelijker. De mensen staan bij
wijze van spreken in de rij voor de
Moscow Times. Wij hoeven geen
moeite te doen om die krant kwijt
te raken. Voor advertenties heb
ben we een wachtlijst."
Op kosten van de VNU-dagbia-
dengrocp, waartoe ook de Nieuwe
Revu behoort, heeft Sauer al zo'n
twee jaar aan de weg getimmerd
met Moscow Magazine. „Op dat
blad ben ik nog steeds erg trots,
een prachtig tijdschrift, maar
heel duur in de produktie. Het
was allemaal in kleur gedrukt, in
Nederland. Een beetje te hoog ge
grepen, die hele technische uit
voering. Als hel goed zou gaan
zou Moscow Magazine quitte spe
len. maar nooit echt winst maken.
Toen ben ik de Moscow Guardian
begonnen. Dat weekblad was van
af nummer 1 een geweldig succes,
simpel geproduceerd, hier ge
drukt, veel advertenties."
Van het idee om van de Moscow
Guardian een dagblad te maken,
wilde de VNU niets weten. Sauer:
„Ik stond voor de keuze om me
daarbij neer te leggen of ontslag
te nemen en voor mezelf te begin
nen. Nou. dat laatste is gebeurd."
Postcodeloterij
Met het wegvallen van de VNU
had de Nederlander nieuwe geld
schieters nodig. Die vond hij on
der zijn vrienden, onder wie pater
Jelsma. bekend en berucht van de
Postcodeloterij. Ook ruilt hij wa
ren. via barter deals. Zo belt de
Moscow Times gratis naar het
'buitenland in ruil voor adverten
tieruimte voor een buitenlandse
telefoonmaatschappij. De ruil
handel met de Pravda is wel heel
opmerkelijk: de communistische
krant heeft een eigen boerderij
waar melk wordt geproduceerd
en wilde een kaasfabrick opzet
ten. Sauer: „Ik weet niets van
kaas, behalve dal ik het erg lek
ker vind." Hij stak de helpende
ha id toe en nu drukt de Pravda
zijn krant gratis en voor niks.
Sauer, die zich socialist voelt en
jarenlang actief is geweest bin
nen dc Socialisticse Partij, heeft
geen illusies. „Ik heb veel ge
reisd, maar ik heb nog nooit een
samenleving gezien die moreel zo
is ontspoord. Het niveau van de
vervreemding, van dc morele cri
sis, is waarschijnlijk ongeëven
aard in de geschiedenis. Natuur
lijk neem ik hier een risico. Het
kan morgen afgelopen zijn. In Ne
derland had ik een goed leven,
een fantastisch huis. een goede
baan. Alles was goed geregeld.
Toen zeiden mijn vrouw Ellen en
ik tegen elkaar: „Als we straks
zestig zijri en we kijken terug, dan
weten we niet meer precies wat
we ook al weer deden in 1990. Ter
wijl we nu. als we zestig worden,
donders goed weten: toen gingen
we naar Rusland. Ja. het kan mor
gen afgelopen zijn. Dat maakt het
nou juist zo spannend."
Door Carel van der Velden
Schiedam - Met het vertrek van
Vendu Veilinghuis heeft
Schiedam haar traditie op het ge
bied van de verkoop bij opbod en
afslag feitelijk opgegeven. Dat de
stad toch nog over de tong gaat in
veilingkringen, dankt ze voorna
melijk aan het in Kethel gevestig
de bedrijf Khonraad.
Khonraad maakt alles wat een
moderne groente- en fruitveiling
nodig heeft om snel tc kunnen
werken: computersturing voorde
veilingklokken, mini-tv'tjcs in de
kopers banken, lichtkranten waar
op het totale aanbod groente en
fruit wordt vermeld en zelfs spe
ciale telefoons, waarmee de im
mer hectische kopers met vier
mensen tegelijk kunnen bellen.
Het bedrijf is gespecialiseerd in
het ontwerpen van computerpro
gramma's die en-oor zorgen dat
het veilingbedrijf optimaal kan
werken. Gisteren startte het be
drijf bovendien met een elektro
nische groente- en fruitbeurs. Dat
computersysteem brengt kopers
en verkopers in de 'AGF-sector'
(aardappelen, groenten, fruit) met
elkaar in contact. Importeurs en
inkopers als Albegt Heijn en Kdab
kunnen zich abonneren op de da
tabank. „De markt reageert ui
terst enthousiast." zegt verkoper
Robert Jan Noordhof over het
nieuwe produkt. dat is ontwik
keld in nauwe samenwerking mei
het in hetzelfde pand gevestigde
bedrijf Grcenguide.
Op dé groente- en fruitbeurs wor
den in grote lijnen alle produkten
verkocht die niet op de grote vei
lingen worden verhandeld. Dat
kunnen exotische produkten zijn
als kokosnoten en sinaasappels.
Aanbieders kunnen echter ook
besluiten dat zc typische veiiing-
produkten als komkommers of
tomaten via dit kanaal verkopen.
Het enthousiasme over de vin
ding van Khonraad laat zich wel
licht het best verklaren door de
tot dusver gangbare handelsprak
tijk. „Een importeur stuurt zijn
potentiële klanten op een bepaald
momemt een fax dal hij tiendui
zend kilo kokosnoten in de aan
bieding heeft. Maar er zijn tiental
len aanbieders van allerlei ver
schillende produkten. Dat leidt er
toe dat inkopers zich voortdurend
door grote stapels papier moeten
worstelen."
Transparant
Als abonnee van het netwerk krij
gen zij het gemakkelijker. „Op
het beeldscherm kunnen inko
pers direct zien wat er tegen wel
ke prijs wordt aangeboden. Dal
maakt de markt veel transparan
ter. Ook voor de importeurs zijn
er voordelen. Door hun produkt
aan te bicden op het netwerk,
kunnen zij als zij dat willen in een
klap contact hebben met allo aan
bieders,"
Alle tentakels van het netwerk
komen samen in een bescheiden
kast in de computerruimte van
Khonraad. Het apparaat wordt be
schouwd als een technisch hoog
standje. Datanetwerken zijn er te
genwoordig volop, maar volgens
verkoper Noordhof heeft de elek
tronische groente- en fruitbeurs
tal van innovatieve elementen.
In een databank is het tegenwoor
dig een koud kunstje alle be
schikbare informatie aan alle
abonnees aan te bieden. Moeilij
ker is het zeer marktgevoeiige in
formatie te beschermen tegen on-
Khonraad
maakt alles
wat een mo
derne groen
te-en fruitvei
ling nodig
heeft om snel
te kunnen
werken. Foto
Roel Dijkstra
gewenste pottekijfcers. Zeker als
deze ook zijn geabonneerd op het
systeem.
Het kan gebeuren dat een groot
handel slechts aan bepaalde su
permarktketens levert. Via de da
tabank komt de aanbieding al
leen terecht bij deze bedrijven.
De andere bedrijven in het elek
tronische bestand kunnen in een
dergelijk geval niet meekijken.
Ook kopers kunnen hun zakelij
ke manoeuvres onzichtbaar ma
ken van de concurrent.
Privacybescherming
Volgens Robert Jan Noordhof
staat of valt hel succes van de da
tabank met de privacybescher
ming. Dat lijkt een probleem,
want niet zo lang geleden slaag
den Delftse wizzkids er zelfs in
om geheime gegevens van het
Pentagon tc kraken. „We kunnen
het ons niet permitteren te wor
den gekraakt." zegt de verkoper
zelfbewust. „En dat gebeurt ook
niet. Dit systeem is zo ontzettend
goecl beveiligd, daar is voor onbe
voegden geen doorkomen aan."
Problemen
Khonraad is ook actief op de dc
Nederlandse veilingen van groen
te en fruit. Wellicht haar belang
rijkste inbreng is het systeem van
tcleveilen geweest. Vrij vertaald
is er spraken van veilon-op-af-
stand. In de praktijk betekent dit.
dat de klokken van een aantal vei
lingen aan elkaar worden gekop
peld. Daardoor kunnen de op vei
ling A aanwezige kopers meebie
den op de produkten die op vei
ling B worden aangeboden.
Uitgangspunt van een veiling is.
dat elke bieder gelijke kansen
heeft. Het voorbeeld" is theore
tisch, maar als twee op verschil
lende lokaties aanwezige bieders
op hetzelfde moment op de knop
drukken, wint degene die het
dichtst' bij de veilingklok zit.
Zijn afgegeven signaal bereikt de
klok als gevolg van de kortere
weg eenvoudigweg sneller. „Er is
een unieke synchronisatie in het
systeem aangebracht." zegt Ro
bert Jan Noordhof. „Daardoor
heeft iedereen gelijke kansen.
Het systeem werkt inmiddels
naar volle tevredenheid."
Dit is de elfde aflevering van een
serie verhalen over produkten
die worden gemaakt in Rotter
dam en omliggende gemeenten.
Door Wim van der Meulen
Het beursklimaat is we
reldwijd bedroevend
slecht. Verbazingwek
kend is dat niet, nu de monetaire
crisis toegeslagen heeft en het
beeld van de toch al stagnerende
economie nog neveliger is gewor
den. Een dollarkoers van 1,59 gul
den is op zichzelf al een onheilspel
lend signaal dat de toestand van de
wereldeconomie sinds jaren niet zo onevenwichtig is
geweest.
Maar toch. Kunnen we na zoveel maanden van aarze
ling en teleurstellingen op beursgebied weldra een
nieuwe hausse verwachten? Zo ja. dan staan de koer
sen thans op een niveau waarop 2elfs dure kwaliteits
aandelen blindelings gekocht kunnen worden. Wie
zal het zeggen? Ik in geen geval, want ik geloof niet in
een snelle ommekeer van de huidige, vaak deprime
rende gang van zaken.
Scenario's
Daarbij komt dat het economische zwaartepunt naar
het Verre Oosten verschuift. „Het Amerikaanse be
drijfsleven weet zich nog aan te passen, maar Europa,
en in mindere mate Nederland, blijft achter," aldus de
Rabobank in een recent commentaar, waarin overi
gens alternatieve scenario's worden gegeven waarin
Europa er beter afkomt. In een ander scenario wordt
gesproken over een Europese renaissance met een be
langrijke rol voorde overheid. In dit scenario is sprake
van een redelijke groei in Nederland. Datklinktaleen
stuk hoopgevender!
Tegen de achtergrond van de huidige ontwikkeli ngen
is het niet verwonderlijk dat de kapitaalvoorzicning
van het bedrijfsleven steeds moeilijker wordt. Beleg
gers en andere belanghebbenden bij een gezonde eco
nomie geven echter blijk van een toenemend wan
trouwen in bedoelde ontwikkelingen.
Ontegenzeglijk heeft de kapitaalmarkt het bestaan
de, niet uit te roeien wantrouwen mede aan zichzeifte
wijten. Denk hier aan de droevig slechte analyses, re
sulterend in verliesgevende introducties en emissies,
waai door vooral de kleine en grote particuliere beleg
gers var. de beurs zijn gejaagd. De belangstelling voor
de effectenhandel is in deze kringen in enkeie jaren
tijd gedaald van 26 tot 14 procent.
Door de tanende belangstelling zijn aandelenemis
sies en -introducties op het ogenblik in feite onmoge
lijk. Het bedrijfsleven komt daardoorvrijwel automa
tisch terecht bij de banken met hun hoge rentetarie
ven. bij institutionele beleggers en pensioenfondsen
alsmede bij dc participatiemaat
schappijen, waarvan Nederland cr
56 rijk is. Het zou ook voor de gewo
ne belegger interessant zijn als er
een participatiemaatschappij
werd gecreëerd met uitsluitend
belangen in kleine, kerngezonde
ondernemingen met goede groei
mogelijkheden. Te zijner tijd zou
den de beste en gezondste van die
groeiers dan naar de parallelmarkt
kunnen verhuizen. Ik doel hier
dan op nog kleinere ondernemin
gen dan deNederlandse Participa
tiemaatschappij (NPM) in porte
feuille heeft. Die NPM demon
streert steeds opnieuw dat de risi
co's bij een goed, dynamisch be
leid aanvaardbaar blijven.
Effectenhandel
Door het huidige gebrek aan be
langstelling beleven de effecten-
afdelingen van de banken en com
missionairs in effecten moeilijke
tijden. Ook de media, waarmee de
beleggers proberen bun kennis te
vergroten, hebben het allesbehal
ve gemakkelijk. Deze media we
ten het soms ook niet en spreken
De beursana- elkaar dan tegen. Daardoor valt er voor de neutrale
listen weten waarnemer veel te genieten,
ook al niet Soms krijg je de indruk dat het adviseren van de klan-
meer wat ze lenkring alleen in goede tijden zin heeft, maar dat er
met Philips jn slechte tijden met dc pet naar wordt gegooid. Dezer
aanmoeten. dagen kreeg ik enkele analyses over het ziekelijke
Archieffoto m. Philipsconcem onder ogen. die hemelsbreed van
Kooren/GPD elkaar verschilden, maar er duidelijk blijk van gaven
dat de analisten absoluut niet weten wat zij aan het
concern hebben. Dat laatste is begrijpelijk, maar
breng dan geen analyses naar buiten. Dat zaan alleen
maar onrust indebeleggerskringen, die bij hetnemen
van besluiten dergelijke analyses als basis nemen.
Tot overmaat van ramp heeft het CBS, het Centraal
Bureau voor de Statistiek, dozer dagen enkele cijfer
reeksen gepubliceerd, die beter dan wat ook aanto
nen, dat de conjunctuur het bedrijfsleven behoorlijk
tegenzit. Ik zal u die cijfers besparen, maaralleen iets
uit de conclusies van CBS weergeven: 'De ordemnt-
vangst in de industrie gaf in augustus een daling te
zien, die groter was dan gebruikelijk voor de tijd van
het jaar'.
Grote dalingen
Het onaangenaamst is natuurlijk de achteruitgang in
de orderontvangst van de investeringsgoederer.-in-
dustrie. terwijl daar ook, zij het in mindere mate, de
bedrijvigheid dalingen te zien gaf. die groter waren
dan normaal in deze tijd van het jaar.
En: 'De ontevredenheid met de orderontvangst nam
flink toe, terwijl ook de orderpositie door meer onder
nemers klein werd genoemd. De sinds het eerste
kwartaal i992 ingezette trendmatige daling van het
oordeel over de orderpositie zette zich hiermee verder
door".
Deze neergaande ontwikkeling betekent, dat de gehe
le Nederlandse industrie aarzelt met het plaatsen van
orders voor nieuwe installaties, omdat het beeld van
de conjunctuur al te nevelig is. Overigens valt te vre
zen, dat sommige orders voor invcstcringsgoederen
ten gevolge van de in september sterk gedaalde koer
sen voor pond sterling, dollaren franse frank naar het
buitenland gaan.
De Amerikaanse industrie moet tegen de huidige lage
dollarkoers op de wereldmarkt goed en gemakkelijk
kunnen concurreren.
In hoeverre het Nederlandse bedrijfsleven door de
huidige ontwikkeling van de dollarkoers zal proberen
nieuwe, aanzienlijke belangen in de Verenigde Staten
op te bouwen moet worden afgewacht, maar gezien
het eerste scenario van de Rabobank moet met derge
lijke investeringen wel degelijk rekening worden ge
houden.