18
Eeuwenoude falname koopje voor
het Museum voor Volkenkunde
5,- KORTING
^bqd
f
Enkele hogere burgers en de
duurzame vergankelijkheid
rDerde kerstavond:
Twin Peaks Night
3 SLOGGI SLIPS MET W*
Tekentalent Eric Heuvel io één
klap internationaal erkend
Op de zonnige toer
Jw
Stella Adler overleden
rQPsyan de dag
Dinsdag 22 december 1992
Rotterdams Dagblad
k-j
1g
R»
te Door Peter -Slavenburg
e» j Rotterdam - Anderhalve ton voor 35 prenten,.het was een stap
waar de leiding van het Museum voor Volkenkunde even een
nachtje over wilde slapen. „Mijn budget voorde komende jaren
is één klap op. Ik sta in het rood tot 1994 en dan heb ik nog leen
tjebuur gespeeld bij een paar collega's. Maar uiteindelijk is het
een koopje, deze verzameling prenten voor 150.000 gulden."
Fred Ros. arabist en conservator
j in het museum voor Volkenkun-
i de en verantwoordelijk voor de
S collectie uit het islamitisch cul-
I tuurgebied. is zichtbaar gelukkig
f met zijn aankoop. De 35 in India
geschilderde prenten uit de zes-
tiende eeuw. vormen tesamen
1 een 'falname', een boek waarmee
i men destijds de toekomst pro-
beerde te voerspellen. De bladen
j waar Fred Ros (56) de hand op leg-
de vormen bijna een compleet
bock. Dat maakt de aanwinst van
hel museum uniek, want de pren
tten worden doorgaans los vcr-
T kocht. Eerder dit jaar werd in
Parijs nog een enkel falname-
blad geveild voor 200.000 dollar,
j Het Rotterdamse museum kon de
i verzameling kopen dankzij de
j steun van dc vereniging Rem-
I brandt, die de helft van de aan-
koopsom betaalde,
i Fred Ros: ..In de islamitische cul-
tuur is het verboden je met toe-
j komstvoorspelling of waarzegge-
rij bezig te houden. Tenslotte
heeft Allah alles al voor je gere-
geld. Om die reden werd de falna-
me gebruikt onder het mom van
j droomuitleg. Maar ja. vertel mij
eens het verschil tussen het voor»
spellen van dc toekomst of het
uitleggen van dromen? 'FaT is
Arabisch voor 'voorteken'. Falna-
I me betekent letterlijk boek der
voortekenen." De afbeeldingen
zijn gebaseerd op islamitische.
I joodse en christelijke legendes.
De stijl is Perzisch, met grote
Mongoolse invloeden. De Mongo
len veroverden tweemaal het ge
bied dat nu het Midden-Oosten
heet, zodoende. Die invloed is in
vrijwel alle afbeeldingen zicht
baar. De mannen en vrouwen die
we kennen uit bijbel-verhalen -
Noach, Maria - hebben dan ook
een uitgesproken oosters uiter
lijk. Een aantal afbeeldingen
heeft een duidelijk hindoeïsti
sche invloed.
Fred Ros: „De bladen die wij heb
ben gekocht zijn gemaakt in het
laatste kwartaal van de zestiende
eeuw. zeg maar rond 1580. Hetge-
dachtengoed dat er achter schuil
gaat is uiteraard veel ouder. Er
zijn pré-islamitische afbeeldin
gen bij die teruggaan tot de zesde
eeuw. Andere afbeeldingen grij
pen terug naar verhalen uit het
oude testament. Een falname be
vat doorgaans tegen de veertig af
beeldingen. Onze verzameling
zou dus compleet kunnen zijn.
Maar zeker is dat niet en wat in
elk geval ontbreekt is het colofon.
Ik hoop dat we ooit nog kunnen
ontdekken of we nu een volledig
boek hebben of niet."
Tarotkaarten
„Het aardige van falnames is dat
ze allemaal verschillend zijn. Bij
Tarotkaarten, die je er in zekere
zin mee kunt vergelijken, liggen
de afbeeldingen al eeuwen vast.
Bij falnames zie je een hele ont
wikkeling, die voor een deel be
paald wordt door plaats en tijd."
De 35 prenten (geschilderd met
natuurlijke kleurstoffen, gebon-
Jonas wordt uit de walvis gered door een engel. Foto Museum voor
Volkenkunde Rotterdam
den met ei volgens de tempera
techniek) zullen vrijwel zeker
nooit voor het publiek te zien zijn.
Wel zijn er inmiddels grote dia's
van gemaakt die geëxposeerd
kunnen worden. „De prenten zijn
oud. kweisbaar en vooral gevoelig
voor licht. Ze kunnen maximaal
50 lux hebben en dat maakt het
moeilijk om ze te exposeren. Ik
ben druk bezig met de voorberei
ding van een expositie over isla
mitische kunst, die in de loop van
het seizoen 1993 - 1994 plaats
vindt, Ik hoop dat dan een aantal
prenten tentoongesteld kan wor
den. in een wat verduisterde om
geving."
De technische kwaliteit van de
prenten wordt op het moment
nog onderzocht. Een proces dat
lang in beslag neemt omdat uit
voerige papierproeven noodzake
lijk zijn. Aan de hand van de uit
slag van dat onderzoek wordt
vastgesteld of restauratic noodza
kelijk is. De 35 prer.ten hebben
voor Fred Ros niet uitsluitend
cultuurhistorische waarde. Voor
hem is het ook een middel waar
mee hij iels van dc rijke islamiti
sche cultuur kan laten zien. Nor
maal gesproken geen eenvoudige
laak. omdat verscheidene islami
tische regels het afbeelden van
personen en gebeurtenissen die
met religie samenhangen verbie
den. Er bestaan daarom maar wei
nig islamitische kunstvoorwer
pen. Het museum voor Volken
kunde richt zich nadrukkelijk op
de allochtone bevolking van de
stad. Met groeiend succes, stelt
Fred Ros vast. ..Mot het Festival
aan de Maas lukt dat zelfs heel
gned. Op het gebied van tentoon
stellingen is het probleem dat hel
grootste deel van onze collectie
van shi'itische afkomst. Turkse
islamieten hebben weinig ver
wantschap met die cultuur. Toch
krijgen we steeds meer Turkse
bezoekers, ook van buiten Rotter
dam. Het ziet er naar uit dat de
drempelvrees langzaam ver
dwijnt."
Profeet Jezus
De falnamc-bladen zijn letterlijk
een illustratie van hel feit. dat er
veel verband bestaat tussen Bij
bel en Koran. Veel joodse en
christelijke heiligen, hebben bin
nen de islam de status van pro
feet. Ros: ..Jezus is zo'n voor
beeld. Voor islamieten is hij een
profeet, maar weer niet de zoon
van God. Hij is gewoon de zoon
van Maria. Jozef komt in het hele
verhaal verder niet voor. Islamie
ten kennen, als ander voorbeeld,
ook het verhaal van Jonas. Hij
wordt, anders dan in het Oude
Testament, niet door de walvis
uitgespuwd, maar door een engel
uit de visse-bek getrokken."
Door Dolt Welling
Niets boeit mensen meer dan an
dere mensen. Vandaar de kenne
lijk hoge kijkcijfers voor pro
gramma's met tijdgenoten die
ons per televisie de vuile was van
hun privéleven voorhouden. Het
"Aangenaam gezelschap' in het
Historisch Museum is daarente
gen juist zo aangenaam doordat
het bestaat uit notabelen'die zich
vooral niét bloot geven. Ze zijn zo
wellevend dat zij voor ons hun
best doen. Zij presenteren zich,
poserend voor de Rotterdamse
schilder Nieolaas Muys, met veel
gevoel voor decorum. Vandaag is
dat voor kijkcijfers niet gunstig.
Over geschilderde burgerlijke
deftigheid is dikwijls meesmui
lend geschreven. Ten onrechte.
Decorum is - anders dan de orde
loze realiteit - een ideële creatie.
Dat juist maakt deze tentoonstel
ling van maar zes schilderijen zo
interessant. Ze geeft ons een aar
dige kijk op omstandigheden,
smaak en opvattingen yan twee
eeuwen geleden. In de werktitel
van de expositie werd de woon-
cultuur in de 18de eeuw vermeld.
In enkele museumvertrekken
wordt met echte voorwerpen iets
van de mode en van die goedbur-
gerlijke wooncultuur getoond.
Maar de catalogus wijst er op dat
de interieurs op de schilderijen
niet in elk opzicht werkelijk-
heidgetrouwe weergaven zijn.
Nieolaas Muys (1740-1808) was de
zoon van een behangsel- en por
tretschilder aan 't Hang. Hij
bracht het in zijn ambacht wat
verder dan zijn vader en werd
hoofdman van het St.Lucasgilde.
Hij was ingeschreven als fijn
schilder. Evenals voordien Corne
lls Troost, gaf hij graag theaters
cènes weer. Samen met een colle
ga maakte hij decors voor de nieu
we schouwburg aan de Coolsin-
gel. Als corrector aan de Publieke
Academie van het genootschap
"Hierdoor tot Hooger' kwam hij in
contact met vermogende kunst
liefhebbers. In die veelal patriot
tische kringen vond hij opdracht
gevers voor portretten.
Het Historisch Museum heeft
twee van de panelen op de ten
toonstelling in langdurig bruik-
Amsterdam - Theater Kriterion
in Amsterdam houdt zondag een
Twin Peaks Night, naar aanlei
ding van de première van de
speelfilm 'Twin Peaks: Fire Walk
With Me' van regisseur David
Lynch.
'Twin Peaks: Fire Walk With Me'
is de bioscoopfilm naar de succes
volle soap-noir van de televisie.
De film is, net als de serie, gere
gisseerd door David Lynch en
toont de laatste zeven dagen uit
het leven van Laura Palmer. In de
film spelen onder andere mee:
KyleMcLachlan, Sheryl Lee. Har
ry Dean Stanton, Chris Isaak,
Kiefer Sutherland en David
Bowie.
De film is overigens in het Kijk-
huis in Leiden een week te vroeg
in première gegaan: hij draait er
al sinds donderdag. Wally Pollée
van distributeur Meteor Films er
kent dat deze fout is gemaakt:
..Het is heel vervelend. De officië
le releasedatum is 24 december
en daar adverteren we ook mee."
De film zou oorspronkelijk op 17
december landelijk in première
gaan. Meteor kon voor die datum
echter niet genoeg theaters vin
den die de film wilden draaien.
Volgens Pollée besloot Meteor de
premièredatum daarom een week
uit te stellen. Het Kijkhuis werkt
echter met een programmering
die voor een maand vooruit wordt
gemaakt.
Het programma van de Twin
Peak Night in Amsterdam omvat
films, lezingen en muzikale op
tredens. De film wordt op deze
avond twee keer vertoond. Ook
komen andere Lynch-iilms zoals
'Eraserhead* en 'Blue Velvet' aan
bod. Hoogtepunten uit de tv-serie
zullen eveneens te zien zijn. Julia
Hersheimer en Diane Bond ne
men het muzikale gedeelte voor
hun rekening. Met een lezing
over de film en de tv-serie zorgt
VN's Twin Peaks-specialist Kees-
Jan Backhuys voor het 'weten
schappelijke' gedeelte. Het pro
gramma loopt van 17.00 tot 23.00
uur.
leen. Twee andere zijn geleend
van het Rijksmuseum en het Mu
seum Boymans-van" Bouningen.
Uit het Museum Willet Holthuy-
sen komt een doek.Tenslotte is
voor deze gelegenheid een paneel
gerestaureerd dat nog in familie
bezit is. Het werd tot dusver be
waard in een autobox met surf
planken en andere sportartike
len.
Allicht willen we het eerst zien
hoe op de portretten van echtelie
den met of zonder kinderen de
rolverdeling is tussen man en
vrouw. De theoloog en hoogleraar
Van der Kemp zit aan een tafel
met boeken terwijl mevrouw het
zoontje aan de hand houdt. Ook
de vermogende wijnhandelaar
Oudorp is geletterd doende ter
wijl zijn vtouw een fruitmand op
maakt die verwijst naar bezittin
gen van het echtpaar buiten de
stad. Minder gedistantieerd zijn
Robert, de jongere broer van de
schilder en zijn vrouw weergege
ven. De kunstminnende en kin
derrijke koopman Van Beeftingh
liet de nadruk op zijn gezinsleven
leggen, compleet met dc vrouw
met een baby aan de borst. Corne
lia, de zuster van Muvs, is op het
paneel uit Boymans, als ge
lijkwaardige vakgenote weerge
geven. Erdwin de Jongh, een
vroeg 19de ecuwse yup prijkt met
zijn duur en modieus geklede jon
ge vrouw. De man liet schulden
na. Een japon zoals die welke zij
met gratie draagt is op de ten
toonstelling in natura aanwezig.
In de catalogus (kostprijs 25 gul
den) gaat museumdirecteur A.M.
Meyerman met zijn uiteenzetting
terug tot schenkcrsporlretten van
eeuwen tevoren, terwijl N.I.Scha-
dee de voorstellingen zo bechrijft
dat men ze onmiddellijk nog eens
nader wil bekijken.
Rogge
Leemkleurige maskers van ont
vleesde doodskoppen smelten op
De Kunstbeschouwing van Nieolaas Muys, 1779. Met Nieolaas
Muys, broer Robert en zus Cornelia. Collectie Boymans- van
Beuningen. Foto Historisch Meseum Rotterdam
zwarte panelen in de grote, witte
zaal van de RAM-galcric. oen
voormalige bedrijfsruimte. Dorre
bomen dragen donkerbruine, ver
werende schedels. Er staan ele
mentaire wagens met vier zeer
grote spaakwielen. Op één ervan
ligt een reuzezwaard; op de ande
re staan panelen. Wie dat alles
ziet heeft de neiging, dadelijk
weer veilig binnen te lopen in on
ze culturele traditie. De schedel
betekent dan do ijdelheitl al lei-
vergankelijke dingen. Het zwaard
doet denken aan dc Arlhur-legen-
den. Een kar met doodsmaskers
herinnert aan de aloude voorstel
ling van de triomf van de dood.
Daarmee zou het werk gedetermi
neerd zijn en onschadelijk ge
maakt. maar dat gaat niet op. Men
voelt dat het in dat stadium on
verwerkt blijkt.
Cornelius Rogge stelt ook ge
dachten op schrift. Ze zullen wel
eens te boek worden gesteld.
Maar hij beijvert zich niet om het
woord bij zijn beidden de daden te
voegen. De 'sleutel' voor zijn
werk is het intrigerende ervan.
Het laat zich niet echt onderbren
gen in een Westerse traditie; het
wortelt in geestelijke regionen
die nog niet in kaart zijn ge
bracht. Een commentator heeft
hem een 'archeoloog van het in
nerlijk' genoemd. Het is een in
nerlijk dat alle mensen gemeen
hebben. De taal is niet fijnmazig
genoeg om er vat op te krijgen.
Maar als we ons niet met culturele
kennis besehermen dan krijgen
Rogges verbeeldingen vat op ons.
Ontvankelijk kijken, dat is hier
nodig.
Aangenaam gezelschap. Histo
risch Museum.
Cornelius Rogge, RAM-galcrie,
Hoornbrekerstraat 8. Do tlm zo
13-18 uur, t/m 10 jan.
Zit goed blijft goed. JL J
(geldt voor Basé en Luxe Sfips en bij 2 Soggi for Men).
Sioggi Basis SSpszip gemaakt van 95% fijn katoenen
5% Lycra*. Luxe S5ps 85 10%. Ook na eindeloos wassen
bijven ze perfect in
Los Angeles - De Amerikaanse actrice en toneeldo
cente Steila Adler, die les gaf aan beroemdheden
ais Marlon Brando er Robert de Niro, is gisteren op
91-jarige leeftijd in haar slaap overleden. Ze was
niet ziek en gaf nog altijd les aan haar fameuze to
neelschool, de Stella Adler Conservatory in Holly
wood. Stella Adler. die als telg uit een acteursfami
lie op vierjarige leeftijd voor het eerst op toneel
stond, maakte in de jaren '30 deel uit van het G:
Theater, een experimentele theatergroep die w
te volgens de theorieën van de Russische regis:
en toneeldocent Konstantin Stanislavsky. „De
raar moet inspireren. De leraar moet opruien
kunt het acteren niet aanleren. Je kunt alleen
muieren wat reeds aanwezig is," zei ze eens. Sb
Adler speelde in slechts enkele films, waarop.
'Love On Toast' (1938) en 'Shadow Of The T
Man'(1941).
oup
;cur
J"
Eric Heuvel toont de vliegtuigtypes waarinzïjn stripheldin January Jones vliegt. 'In wezen is het een
nogal seksloos persoon.' Foto Roel Dijkstra
Door Jan Booister
Schiedam - Eric Heuvel (32) be
hoort tot de zeer weinige Neder
landse stripmakers die een pro-
dukt op de markt hebben ge
bracht dat in één keer van een
zeer hoog niveau was. Zijn strip
January Jones, getekend in de
beste Kuifje-stijl, werd dan ook al
snel vertaald in het Fins. Noors,
Deens. Duits. Frans, Spaans cn
Catalaans en Portugees. Een hele
prestatie voor een debuut.
..Dat was een verrassing." klinkt
het bescheiden uit de mond van
het tekentalent, '„want het ging
zeer snel. En het is leuk om te
merken dat bij nieuwe albums de
buitenlandse uitgevers niet alha-
ken. Je hoort immers van reces
sies cn afstoten van risico's, maar
met mijn albums gaan ze toch ook
in het buitenland door."
January Jones is een aviatricc,
een vrouwelijke stuntpiloot, die
haar avonturen kort voor de
Tweede Wereldoorlog beleeft. Do
denrit naar Monte Carlo. De sche
del van sultan Mkwawa en De
schatten van koning Salomo he
ten de avonturen, waarvan de
laatste vorige weck verscheen als
album.
..Aviatrice was indertijd een heus
beroep. Het was voor ons de kap
stok waar zaken aan opgehangen
konden worden. Gaandeweg is
het hulpje Rik erbij gekomen.
Want een probleem was: hoe com
municeert dc hoofdpersoon naai
de lezer toe. Kuit je heeft kapitein
Haddock. Asterix overlegt met
Obelix en Lucky Luke heeft Jolly
Jumper om mee te praten. Van
daar Rik."
Bij Eric Heuvel zit het tekenen in
het bloed. Op de middelbare
school in Amsterdam tekende hij
al de hele schoolkrant vol. Hij
ging ook de lange weg langs de
amatcurbladen en de goedwillen
de uitgevers die iets proberen op
stripge'uiL-d, ul-ii punnik* van een
kleine tien jaar.
„Toen kreeg ik iels van: eens kij
ken of ik het zelfstandig aan kan
met strips, want ik wilde daar
toch in verder. Ik ben op mezelf
gaan wonen, want thuis had ik te
weinig teken ruimte en heb een
baan gezocht. Bij de douane
kwam ik terecht. Toen ben ik in
mijn vrije tijd alle energie in het
tekenen gaan steken, met een
soort vijfjarenplan. Mijn doel was
voor mijn dertigste wat bereikt te
hebben, in de vorm van publica
ties."
Eric Heuvel herinnert zich die be
gintijd nog goed. ..Eerst ga je het
circuit van de amateurbladen in.
En per blad ontdek je datje in een
doodlopende steeg terecht bent
gekomen."
Dc Kat
Hij wilde echter echt dc stripwe
reld in cn besloot een keertje een
'bescheiden' mailing rond te stu
ren. Ook stripmaker Martin Lode-
wijk - inmiddels van Dordtenaar
Schiedammer geworden - werd
aangeschreven. Hij herkende het
talent. „Martin was redelijk en
thousiast." aldus Eric Heuvel. ..Ik
had hem benaderd om een paar
pagina's te tekenen voor de serie
De Kat waar hij toen mee bezig
was. Ik heb daar een aantal pagi
na's voor getekend, kwam ook bij
hem over de vloer. Toen is ook het
idee ontstaan om eventueel een
keer assistent u* worden worden
voor de strip Agent 327, maar dat
leidde toen net een kwakkelend
bestaan."
Het tweetal besloot dal Eric Heu
vel eerst maar eens een eigen
strip moest maken om onafhan
kelijk aan een produkt te kunnen
werken. Aldus werd January Jo
nes bedacht. Een vrouw.
„Dat leek me leuk om te tekenen,
.een vrouw. Het is moeilijk om
met een man niet gebaande pa
den te betreden. Wat dat betreft
heb je in Nederland alleen
Franka. Een vrouw is ook leuker
om te tekenen dan een man.
Stripvrouwen zijn ook op de vin
gers van één hand te tellen."
Het leek Lodewijk en Heuvel
leuk de strip in de tweede helft
van de jaren dertig te later, afspe
len. „Ook vanwege dc vormge
ving. de techniek en de mode. Dat
verklaart volgens mij ook een
deel van het succes van de film
held Indiana Jones, die overigens
verder niet van invloed is geweest
op de keuze van een of ander."
Vriendje
January Jones bestaat voor Eric
Heuvel echt. zij het dat ze niet
van vlees en bloed is. Maar de
aviatrice heeft als ieder ander be
perkingen.
Eric Heuvel: „Nee, ze zal niet
trouwen, ze heeft ook geen vast
vriendje. In wezen is het een nog
al sexloos persoon. Ze is bezig
met haar ambities. Het zal er nog
weieens van komen, maar nu
niet. Ze koketteert ook niet met
haar lichaam, zoals Franka."
Voor January Jones is ook gesleu
teld aan de vorm. Het haar is zo
danig dat het aan alle kanten ge-
lekend kan worden. „Ik zag een
keer een foto van Ginger Rogers
en naar haar kapsel is het haar
van January Jones gemodel
leerd."
In het eerst het beste avontuur
dat ze beleeft, landt ze op het
vliegveld Waalhaven in Rotter
dam. „Ja. dat is zeker de inbreng
van Martin, die Ïtï Rotterdam is
geboren. Dat is nostalgie van
hem. En ik kreeg zo de gelegen
heid dat af te beelden. Wat er gr-
tekend staat, is historisch verant
woord. Dat hot ei. dat was tiaar
vroeger. Dat is toen weggebom
bardeerd De Hei'is er nog. Wat de
documentatie vuur een album be
treft. Martin zorgt voor zeventig
procent van de gegevens, ik vuur
dertig."
January Jones word! geteker,d in
de stijl die ook wel "de klare lijn'
wordt genoemd. Het is eer. teken-
wijze die vooral door het werk van
Hergé (Kuifje; bekend is gewor
den. Vroeger tekende Ene i k-uve!
realistischer. „Ik hield van de stijl
van Giraud/Moebius. Dat was
mijn grote voorbeeld. Met de kla
re lijn-stijl waarin January Joja.-s
wordt getekend, kan je weinig fa
ken. Je moet alle? tot /.vin es-o-u-
tics terugbrengen. Een plooi is
gewoon een streep. Zo hei i ik deze
tekenstij] ontwikkeld. En. dat
mag ook eerlijk worden aezegd.
het lag commercieel in de
markt."
Eric Heuvel zou nu - h 'n werkt nog
maar twee dagen per week bij de
douane, de rc-st var: de week is hij
met strip? bezig - van January Jo
nes kunnen leven. „Tenminste,
zoals het nu gaat. Of dat over een
paar jaar nog zo is, weet ik nnuiur-
lijk niet. Maar door de strips belt
ik ook benaderd voor reclame-
werk en illustraties."
Tot slot: „Ik heb hier altijd naar
gestreefd. Het is ook nog <lr-eds
niet goed tot me doorgedrongen
allemaal. En dal ik ook nou in het
buitenland wordt gele/en... In
Kortrijk kwamen Belgen op me
af. Uil Zwitserland heb ik een
brief gekregen. Dm zijn inch leu
ke dingen."
Titel en
artiest:
Imca Manna
Label:
Anola Bene
Duur:
minu-
Onderweg naar het zuiden in de verwachting er een zonnige vakantte te
beteven? Dan mag als opwarmertje in de autotbus) Imca Ma rum zeker
niet ontbreken. Natuurlijk niet in eigen persoon, maar tip de cd. Ai is
het humeur nog zo in mineur of knaagt er mogelijk enige zorg over het
achterblijvende thuisfront, na het beluisteren van de zeven nummers
en de drie medley's die deze 'Imca Marina' in petto hoeft breekt zeker
de zon door, zelfs als de regen in hozen tegen dc ruiten plenst.
Imca brengt een aantal oude cn nieuwe nummers van haar uitgebreide
Nederlandstalige repertoire. De van Ameland afkomstige, maar in Am
sterdam wonende zangeres geeft er haar successongs "Viva TAmar en
'Barcelona' een nieuw gezicht mee. Voor de goede orde: ook de andere
songs, als altijd gebracht met haar volle ronde en heerlijke zangstem,
doen de zorgen van alledag voor even vergeten. Een album dat gewoon
overal waar een donderbui dreigt voor handen moet liggen. (RWi
