13
Touwtrekken
duurt nu ai
een kwart eeuw
Op Zestienhoyen zijn
passagiers nog mensen
Rotterdams Dagblad
Koffiejuffrouw Moe
van Son: 'Ons kent
ons, da's leuk. Maar ik
zou wel graag iets
harder willen werken'
li
Zaterdag 12 februari 1994
i
Rotterdam
En weer kan er een spraakma
kend hoofdstuk worden toege
voegd aan 'the continuing story
bf Zestienhoyen'. Het kabinets
besluit van vorige week maakte
geen eind aan al meer dan een
kwart eeuw politiek touwtrek
ken; de daaropvolgende uit
spraak van een kamermeerder
heid om de wenselijkheid van
een luchthaven te heroverwe
gen doet dat evenmin.
Vrij snel na de opening van het
vliegveld Zestienhoven in 1956
bleek al dat de luchthaven op
.een onmogelijke plek lag. In de
jaren zestig kwamen de eerste
georganiseerde protesten van
bewoners van de omliggende
wijken Schiebroek, Hillegers-
berg. en Overschie. Het naoor
logse Rotterdam breidde zich
snel uit en de bewoners pikten
de herrie van de laag overko
mende vliegmachines niet
In 1969 richtte Ernst Swarte het
Anti-Bulderbaan Comité op. De
sluiting van Zestienhoven be
werkstelligen, dat werd zijn le
venswerk. Andere bewonersor
ganisaties sloten zich bij hem
aan. Tot op de dag van vandaag
strijden de inmiddels bejaarde
Swarte en zyn medestanders
voor sluiting van de luchthaven
en proberen zij de plannen voor
een Nieuw Rotterdam Airport te
torpederen.
Even leek het te lukken. De pro
testen tegen Zestienhoven wa
ren in de jaren zeventig ook tot
'de Coolsingel' doorgedrongen.
Het door de PvdA overheerste
gemeentebestuur besloot dat de
luchthaven dicht moest. Maar
de regering in Den Haag rea
geerde niet.
Ommezwaai
Dan - vindt binnen de Rotter
damse PvdA een politieke om
mezwaai plaats, die de partij tot
op heden verscheurt. Rotterdam
heeft dringend behoefte aan
plaatsen voor woningbouw en
Zestienhoven is daarvoor een
uitgelezen plek. Werd in 1977
nogbesloten de; luchthaven te
sluiten, zeven jaar later, staat in
het IPvdA-programma voor de
•gemeenteraadsverkiezingen
dat Zestienhoven tot 1988 open
mag blijven. Intussen moet wor
den onderzocht of een nieuwe
luchthaven in de polder
Schieveen haalbaar is, zo ja dan
kan de sluiting van Zestienho
yen tot 1996 worden uitgesteld. -
•De ^Rotterdamse gemeenteraad
•neemt dit standpunt later over.
Inmiddels is ook in Den Haag
reen andere wind gaan waaien,
peelie Smit-Kroes komt als mi
nister van Verkeer en Water
staat aan het bewind. Zij toont
zich' een fervent voorstander
'varteen Rotterdamse luchtha
ven. De Rijksluchtvaartdienst
noemt: in 1984 handhaving van
Zestienhoven 'onzinnig'. In
198.7 komt een commissie onder
voorzitterschap van prof. Van
der Zwan tot de conclusie dat er
bij Rotterdam slechts plaats is
voor een regionale luchthaven.
De plannen tot verplaatsing
worden toch uitgewerkt.
In 1988 presenteert PvdA-wet-
houder Jan Laan de ruwe eerste
versie van wat later het Inte
graal Plan Noordrand Rotter
dam (IPNR) wordt: verplaatsing
van de luchthaven naar de pol
der Schieveen ten noorden van
het bestaande Zestienhoven.
Het plan voorziet verder in de
bouw van een nieuwe wijk met
zevenduizend woningen, die
door een metrolijn met het cen-
tnim wordt verbonden, een ver
binding tussen de rijkswegen
A13 en A16, bedrijfs- en kan
toorgebouwen en mogelijk een
aansluiting op de geplande ho
gesnelheidstrein.
Blunder
Rotterdam gaat door met plan
nen maken. Er worden ongeveer
zeventig omvangrijke rapporten
geproduceerd, die de-economi
sche- noodzaak van het IPNR
voor het Rijnmondgebied moe
ten aantonen. Milieu-organisa
ties beweren het tegendeel en
bestempelen het IPNR met
nieuwe luchthaven als 'planolo
gische blunder van de eeuw'.
Ook omliggende gemeenten
verzetten zich tegen de plannen
van 'grote broer Rotterdam'. Op
1 januari 1990 draagt Rotterdam
de exploitatie van de luchtha
ven over aan Schiphol. Rotter
dam wil geen cent meer kwijt
aan de tekorten van Zestienho
ven, dat dicht moet als Nieuw
Rotterdam Airport (NBA) er on
verhoopt niet kan komen.
Naarmate de besluitvorming de
finitievere vormen aanneemt
laaien de emoties hoog op. Voor
al binnen de afkalvende Rotter
damse PvdA raken de gemoede
ren verhit. De
achterban pikt
het niet dat de
door haar ge
kozen bestuur
ders vóór de
nieuwe lucht
haven zyn en
dan ook nog
akkoord gaan
met nacht
vluchten. De
bestuurders
op de Coolsin
gel zetten ech
ter door. On
der druk van
projectwet
houder Joop
Linthorst* die
er keer op keer
blijk van geeft
geen kritiek
op 'zijn' IPNR
te dulden, gaat
een meerder
heid van de
PvdA-fractie
door de knie-
en. In de nacht
van 3 op 4 april
1992 stemt een
meerderheid
van de raad
voor het IPNR
mét Nieuw
Rotterdam
Airport. Tegen
stemmen de
volledige D66-fractïër"enkele
CDA'ers, dissidente PvdA'ers,
Groenlinks en de eenmansfrac
tie van SGP/GPV/RPF,
Inmiddels heeft Rotterdam in
CDA-minister Maij (Verkeer en
Waterstaat) weer een mede-
standster gevonden in het kabi
net. Zij vindt zelfs dat het huidi
ge vliegveld gewoon open moet
blijven als de nieuwbouwpian-
nen niet doorgaan. Keer op keer
stelt het kabinet, dat al miljoe
nen guldens voor de (haven-)in-
frastructuur van Rijnmond
heeft uitgetrokken, een besluit
uit. PvdA-minister Alders (Mi
lieubeheer) heeft ernstige be
zwaren tegen een nieuwe lucht
haven vanwege de belasting van
het milieu. Vooral omdat Rotter
dam met de hogesnelheidstrein
straks prima verbindingen
heeft met Parijs, Londen en niet
te vergeten Schiphol dat dan in
ruim twintig minuten te berei
ken is.
Impasse
Ook de.provincie Zuid-Holland,
afgelopen september om advies
gevraagd door het kabinet, ziet
om die reden een luchthaven in
het dichtbevolkte gebied niet
zitten. In een laatste poging van'
het kabinet om uit de impasse te
raken, moet Maij nog maar eens
onderzoeken of er een verbod op
nachtvluchten kan komen. Met
Linthorst en de Schiphol-direc-
tie vindt zij een oplossing voor
de financiering van de exploita-;
tietekorten, die daar het gevolg
van zuilen zijn. Maar nu komt
de precieze plaats weer ter dis-;
cussie.
Een bescheiden nieuwe lucht
haven (wellicht zelfs een een
voudige zakenstrip) of handha
ving van Zestienhoven; daar
mogen Rotterdam en provincie
het over zien eens te worden, zo
besluit het kabinet, terwijl de
ministers Alders en d'Ancona
een voorbehoud maken. Dan is
er Groenlinks-Kamerlid Peter
Lankhorst die in de Tweede Ka
mer onverwacht een meerder
heid wint voor zijn motie om het
positieve kabinetsbesluit te her
overwegen.
Het kabinet kan weer in de slag
over Rotterdam Airport. Het
'verkleinde speelveld', zoals
Lubbers de keuze voor een
luchthaven noemde, heeft de
oude afmetingen weer terug,'
maar de tegenstellingen worden 1
groter en groter: binnen het ka-j
billet, binnen de PvdA, tussen!
kabinet, provincie en gemeentel
Rotterdam. "Wat niemand ooit]
voor mogelijk had gehouden isj
inmiddels gebeurd: Rotterdam;
Airport als splijtzwam in de lan-j
delijke politiek. i
Wat er ook allemaal
wordt afgediscussleerd
over het al of niet voort
bestaan van Rotterdam
Airport, de werknemers
van het huidige Zestien
hoven gaan door het
vuur voor 'hun' luchtha
ven. De passagiers ook,
hoewel die ai lang niet
meer zo massaal aan
wezig zijn als vroeger.
Hun aantal is van jaar
lijks zo'n 600.000ten tij
de van de hoogtijdagen
van het vliegveld, begin
jaren zeventig, inmid
dels teruggelopen tot
320.000 passagiers per
jaar tegenwoordig.
Toch blijft de sfeer
goed: „Zestienhoven Is
een gezellig dorp. We
zijn één familie."
Een kijkje achter de
schermen van een be
scheiden luchthaven,
die in staat blijkt keer
op keer de gemoederen
te verhitten, bestuur
ders in vertwijfeling
naar het hoofd doet grij
pen en in staat Is politie
ke partijen te splijten,
tot op landelijk niveau.
r
Moe van Son serveert voor een keer op het platform. 'Mens, mens, er zijn wat huwelijken gesloten in dit dorp. Piloten met stewardessen, havenmeesters met meisjes van de reisbu
reaus. Alleen die douanejongens waren nooit echt in trek, ïk weet niet waarom.' Foto Niels var» der Hoeven/Rotterdams Dagblad
Door Agaath Garschagen
Moe van Son rouwt om Zes
tienhoven. De platinablonde
koffiejuffrouw die sinds 23
jaar de scepter over de bar in
de vertrekhal zwaait, neemt
aan het einde van de maand
afscheid van de Rotterdamse
luchthaven. „Ik heb de laatste
jaren te weinig te doen gehad:
daar gaat een mens aan ka
pot."
Het is half acht 's avonds op een
doordeweekse dag en de vertrek
hal is zo goed als leeg. Drie mare
chaussees leunen verveeld tegen
de metaaldetector, in de tax
freeshop drinkt men koffie. Bui
ten liggen de lampen van de lan
dingsbaan te wachten,
Moe helpt een Engelse zakenman
aan een pint, terwijl haar echtge
noot achter aan een tafeltje de
krant leest. Ondertussen wordt er
in onvervalst Rotterdams met lui
de stem gekankerd op de actie
voerders en politici uit Den Haag
en Rotterdam-die in haar ogen
verantwoordelijk zijn voor de te
loorgang van de luchthaven.
Want de discussie over Zestien
hoven, nu meer dan twintig jaar
aan ,de gang, heeft de Rotterdam
se luchthaven geen goed gedaan,
zegt ze. „Ja toch? Kyk maar, het
is stil, stil, stil. En daarom ga ik.
Met tranen in het hart, maar ik
ga."
Tranen
De Engelse zakenlieden kijken
bescheiden de andere kant op als
Moe van Son in tranen uitbarst en
hartstochtelijk praat over de
mooie tijden van weleer, toen ze
nog een koffietent leidde met zes
tien mensen.
Ze praat over oliebollenfeesten,
ene Jan van de brandweer die het
toch maar gebracht heeft tot ha
venmeester, Ruudje van de mare
chaussee die nu een leidingge
vende functie heeft, haar oude
werkgever die het zo goed kon
vinden met de oude directeur,
een gratis reisje van Transavia
voor haar en haar man naar Ma
laga, haar angst om zelf te vlie
gen, de dood van een zoon van
een passagier en een gouden aan
steker die ze eens heeft gevon
den.
Zestienhoven is een deel van haar
leven.
„Have a nice flight, sirs," zwaait
Moe van Son de laatste passagiers
de hal uit om half acht. „Tiü next
week." Het werk zit er op voor
haar. Er 2al nog één toestel met
zakenlieden binnenkomen om
half elf en dan wordt he' in de
aankomst- en vertrekhal hele
maal stil. 's Nachts maken alleen
de Schreiner-helikopters lawaai
om loodsen weg te brengen of
mensen van de olieplatforms te
halen. Vanaf juli stoppen alle
loodsvluchten, zodat het nóg stil
ler zal zijn.
Een heer tilt als groet met ge
strekte arm zijn aktetas omhoog
voordat hij een Fokker instapt.
Zijn stropdas en jas wapperen in
de wind. „Ik ken ze bijna allemaal
die op Rotterdam vliegen," zegt
Moe. „Ik weet niet wat voor zaken
ze doen hoor. Daar
praat ik niet over. Het
gaat over de dingen
thuis, over koetjes en
kalfjes. Ik bemoei me
niet met hun zaken cn
zij niet met die van
mij."
Haar man maakt de
tafeltjes schoon, ter-
wijl zij de kassa telt:
slechts een paar hon
derd gulden. 'De jon
gens van de haven
dienst' en de douane komen even
langs voor een kletsje. Buiten
maakt de Cityhopper zich klaar
voor Londen.
.Aardige jongens hier," zegt de
koffiedame als de jongens van de
havendienst weer weg zijn. „We
kennen hier geen rangen en stan
den. Zij zijn toch adjudanten en
ik ben alleen maar koffiejuf. Ons
kent ons, da's leuk. Maar ik zou
wel graag iets harder willen wer
ken."
Bolienvluchten
Het is niet altijd zo ontzettend stil
geweest, zucht de Schiedamse.
De jaren zeventig waren leuk met
de 'bollenvluchten' tussen Lon
den en Rotterdam: Engelse toe
risten kwamen voor een paar da
gen naar ons land om de Keuken
hof en Madurodam te bezoeken.
En eigenlijk was het begin jaren
tachtig ook nog niet zo slecht,
toen er veel meer zakenverkeer
was dan nu. Haar koffieshop, toen
nog aan de andere kant van de
vertrekhal, waar nu a la Schiphol
een nieuwe taxfreeshop gümt,
was hét ontmoetingspunt. Ze
kende veel passagiers van naam
en wist wat ze wilden drinken. En
als het laatste toestel was vertrok
ken, dan kwamen de jongens van
de marechaussee bij haar om te
flirten met de meiden van de tax
freeshop.
Huwelijken
„Mens, mens, er zyn wat huwelij
ken gesloten in dit dorp. Piloten
met stewardessen, havenmees
ters met meisjes van de reisbu
reaus. Alleen die douanejongens
waren nooit echt in trek, ik weet
niet waarom."
„Nu zijn er nog steeds veel beken
de passagiers hoor, die gebruik
maken van deze luchthaven, daar
niet van." De top van Unilever, de
mensen van Shell, het koninklijk
huis: moe van Son kent ze wel.
„Ik heb prins Constantijn hier
eens aan de bar gehad. Zei hij :'Ik
heb zo'n dorst mevrouw, maar ik
heb geen geld'. Zeg ik tegen hem:
'Nou, meneer Van Oranje dan
krijg jij van mijn een pot bier'. Hij
was verbaasd dat ik hem her
kende."
Patricia Paay en Eedy d'Ancona
heeft ze ook wel eens van koffie
voorzien. „Ja, dat die beroemdhe
den zich zo tussen de gewone
man begeven is wel uniek, geloof
ik. Ik heb van de topman van Uni
lever wel eens een bonbonschaal
tje gehad en van iemand anders
een bos rozen. Gewoon voor de
goede zorgen. Ik heb jonge jon
gens zien opklimmen tot geslaag
de zakenlieden. D,ie komen met
mij nog steeds een praatje maken
als ze vliegen."
„Zelfs prins Willem Alexander
heeft me een drankje aangebo
den, omdat ik hem een keer niet
herkende, naar hem toe ben ge
gaan en heb gezegd: 'Joh, je moet
je gezicht eens laten verbouwen,
want je lijkt zo op een van de
prinsjes'. 'Moe van Son is Zestien
hoven', zeggen ze. En dat klopt
wel. Zou ik op Schiphol werken
dan zou ik ze niet kennen. Daar
zijn beroemdheden Vippers. In
Rotterdam zeggen we: doe maar
Stil
's Ochtends vroeg is Zestienho
ven, of beter gezegd Rotterdam
Airport zoals de luchthaven sinds
een paar jaar modieus heet, op
zijn mooist. Het schaarse licht
zorgt ervoor dat op enige afstand
de barakken en hangars minder
roestig lijken, het grasveld heeft
nog een nevelkleed waardoor de
landingsbaan iets
mysterieus krijgt en
de naastgelegen snel
weg A13 maakt nog
nauwelijks lawaai.
Van dichtbij valt voor
iemand die een tijdje
niet op de luchthaven
is geweest de gele be-
bording op. In de vak
ken A tot en met H
valt te parkeren, Air-
portrestaurant in gro
te letters in plaais van
restaurant Erasmus en long term
en short term-parking places
waar je vier gulden per uur moet
betalen. Eigenaar Schiphol heeft
twee jaar geleden bij de overname
meteen zijn stempel willen druk
ken. En er kwam een strengere
controle bij de douane.
.Als een luchthaven airport wordt
dan hangt er voor automobilisten
altijd een prijskaartje aan," zegt
een passagier die al jaren van Rot
terdam naar Londen vliegt om
daar zaken te doen. „Maar nog
steeds geldt: ik hoef maar twintig
minuten voor vertrek aanwezig te
zijn op het vliegveld, ik zie al ja
ren dezelfde gezichten, ik kan zo
doorlopen naar het toestel als ik
eenmaal in de vertrekhal ben en
je hoeft nooit in een rij te staan als
je eens een kopje koffie of een
broodje wilt. Het is gezellig, niet
zo formeel."
Veel groter
Ook bij de omliggende bedrijven,
van de Rotterdamse vliegclub tot
gigant Schreiner, valt geen onver
togen woord over de luchthaven.
Zestienhoven had veel groter
kunnen zijn, zegt men, maar ja
'de politiek heeft het altijd tegen
gehouden'.
Eenmaal binnen in de hal - 'De
partures' heeft Schiphol in grote
letters op de voorgevel geplakt -
zijn de meeste balies bemand,
Flexair, KLM, Belair, Schreiner
Airways. De ene werknemer is
nog positiever over Zestienhoven
dan de ander. „Ben je voor of te
gen de luchthaven," wordt de be
zoeker meermalen gevraagd.
„Toch hopelijk wel voor, hè?"
De havendienst, het hart van de
luchthaven, zit in een kantoortje
op de eerste etage van de hal. Ter
wijl de ene havenmeester de mo
bilofoon en telefoon bemant, gaat
de ander naar buiten om een bus
met passagiers naar een toestel te
rijden, een derde helpt een vlieg
tuig te parkeren.
De havenmeesters noemen zich
de 'manusjes van alles' van de
luchthaven. Als de bagagekarre
tjes op zijn, dan worden die door
hen ook weer aangevuld. En
sneeuwruimen doen ze ook als
het moet. Dat het nu niet best
gaat met de luchthaven, geloven
de havenmeesters niet. Er is meer
vrachtverkeer dan ooit en is het
niet zo dat Zestienhoven de laat
ste jaren weer winst maakt?
Bovendien gaat touroperator Hol
land International op Rotterdam
vliegen, vertelt de commercieel
directeur Wim Wegter, ook wel
'oom Wim' voor de stagiaires, die
een kopje koffie bij de haven
dienst drinkt deze morgen. Hij
wijst naar buiten, waar op het
platform met alle toestellen ook
de vliegtuigen van Coca Cola,
Unilever en Shell staan. „Kijk,
daar let nou niemand op. Maar al
die bedrijven maken wel steeds
meer gebruik van ons," zegt Weg
ter.
In de lucht hangt een toestelletje
van Tulip Air, een luchttaxibe*
drijf, de helikopter van Schreiner
Airways met daarin mensen die
naar een olieplatform gaan staat
klaar voor vertrek. En de ene
Cessna na de andere Piper met
sportvliegers wil starten. „We zijn
een wereldbedrijf," zegt Wegter.
Co Eger van Servisair, het bedrijf
dat vliegtuigen 'afhandelt', van
het verzorgen van de catering tot
het wegbrengen van de koffers,
wil ook wel eens wat zeggen over
de plek waar hij al 37 jaar werkt.
„Rotterdam staat voor bijzondere
vluchten. Regeringstoestellen,
raar vrachtverkeer, de gipsvluch-
ten van de ANWB, vluchten voor
gehandicapten, Feyenoord-sup-
poiters. Je kunt hier groepen een
speciale behandeling geven,-,
mensen zyn geen nummers."
Hij herinnert zich bisschop Ban
nog vorig jaar, die meeging met)
passagiers naar Lourdes en vlaki
voor de start het vliegtuig zegen-J
de met wijwater. En de Feye-<
noord-supporters die op een dag;
het vliegveld bezetten om het eer-i
ste team een warm welkom te he-)
ten. Us en patat werd er verkocht, -
midden tussen de Fokkers en)
Boeings. „Dat soort dingen kun
nen op Schiphol toch niet. Het is;
daar veel te efficiënt en te groot
Hier wordt het goed gevonden."
's Ochtends
Om tien uur 's ochtends is het zo
stil niet meer op de luchthaven.
Passagiers gaan en komen. De
FXY-1Q2 naar een luchthaventje,.
in het centrum van Londen, de*
BA 8059, ook naar Londen. Een
stem roept over de intercom dat;
de KLM Cityhopper 482 uit Parijs)
is geland. Maar om elf uur is de
rust weergekeerd. De zakenlie-"'
den zijn nu allemaal op de plaats
van bestemming. Voor de infor
matiebalie zitten vier oudere
mannen op helblauwe plastic
stoeltjes. Ze komen al jaren op
Zestienhoven, elke dag. Om
elkaar te ontmoeten, om nieuws
over alles wat maar naar vliegtui
gen ruikt uit te wisselen.
Echt leuk vinden ze het op de
luchthaven niet, zeggen ze grap
pend. „We moeten toch ergens
heen. Van ons AOW-tje kunnen
we niet de hele dag in het café zit
ten. En als je thuis blijft moet je
moeders helpen met de piepers,"
knauwt er een die gekleed is in
een knalgele regenjas en regen
broek, met zijn net zo felgekleur
de brommerhelm nog op schoot.
Hij vindt het wel leuk om te zien
wat er 'allemaal zoal uit die vlieg
tuigen komt'. Beroemde mensen
ontmoet? Vaak genoeg. Lubbers
enzo, Hedy 'd Ancona, de zanger
Joey Fresco en die twee blonde
mensen van the Guys and Dolis.
„De laatste jaren komp er eens in
de zeven weken 's een toestelletje
binnen. Da's de lol niet," kanke
ren ze. Sluiten dan maar? Gejoel
galmt door de hal. „Ho, ho. Ho,
ho. Zestienhoven is van ons. Van
Rotterdam. En wij moeten toch
ook nog ergens een bakkie doen."
Als om half twee Moe van Son
weer met haar dienst begint, zijn
de mannen in de hal, op de haven
meesters na, de enige aanwezi
gen. Rotterdam Airport houdt
siësta. „Zestienhoven houdt
voortdurend siësta," zegt één van
de mannen. „Maar dat geeft toch
ook niets? Da's toch juist de char
me."
