Buningh exclusieve interieurs
Schiedam vindt
weggevoerde
Russische Joden
levend terug
3
Conflictmodel
LüitiLiiilii1 LliliLliUL t
Speciale Paasshow
attrakties!
Voorde kinderen:
Gehele maand april
2e PAASDAG GEOPEND VAN 11.00-17.00 UUR
Rotterdams Dagblad Commentaar
Djanko
'Wat ik heb gedroomd is nu
zeker, ik spreek mijn beste
vriend Cas na 54 jaar
De nieuwste meubel-
kollektie is binnen.
Een gigantische keuze.
♦.El wordt verwelkomd
dooreen echte
—doedelzak-muzikant—
Live muziekvan
Hugo van Ringelesteyn
op keyboard.
♦Kinderboerderij (ovcr-
- dekt en onder toezicht)
♦Luchtmatras
Kinderspeelplaats met
bailenbad, kindertv,
computerspelletjes enz.
I (allés onder toezicht)
Patty'spoppenkast
♦Mime-speler
♦Expositie aquarellen
van Wijria Zandvliet
60% van de opbrengst
gaat naar Roemeense.,
kindertehuizen, zieken-
huizen en de allerarm-,
.sten.'
Gratis parkeren op eigen
terrein ruim 200. parkeer
plaatsen..
Gratis venrèervke versa
van metro Capeisebrug
naar Bonman
Veel van gnze meubelen-zijn direct leverbaar!
Rotterdam Nieuwe Öinhénweg S90. Tel. Gi04769l22i- - V
Ede Verlengde Ma3nderwe£e3 Tel. 08580.12610Q Ruime'parkeergelegenheid
V/OUil v T"U,S,MHUIS
iiÖjlrSUllsseitwindselaan 175;
- RCFTTEROAJ* -
Roueitlam-Kralingseveer,
Tel.010^4508013
D; laal.sk* loodjes van de/e eeuw /kilden wel eens een hele
periode op hel HO bied van de arbeidsverhoudingen kun
nen worden, voorspelt voorzitter B. van der Weg van de
Industriebond FNV. In het vakbondsblad FiW Magazine van dc/c
week /egt hij de komende jaren een 'bikkelharde conl'nmlütie' te
voorzien tussen de vakbonden en do werkgevers, die hij beschul
digt van een keiharde opstelling. Kn passant krijg! ook de politiek
ervan langs, waarvan voigens Van der Weg grolt* deien achter de
'hardliners' aap. het v.vrkgeverslVnnt staan.
,0001'Ben van Haren
liet is een -"Uüiaa! waarvan men niet erg vrolijk wordt. zeker niet in
kringen van het kabinet dat. nota bene wordt geleid door een PvdA-
politicus die zelj'een brede vak bond.saeh tergrond heelt. Maar Van
der Weg lijkt niet helemaal ongelijk te hebben. liet JOCeriU: arbeids
conflict in het streekvervoer en de ongekend langdurige staking in
de bouw geven inderdaad te denken. Glijden we in Nederland al'
van een harmoniemodel naar een <;uji fit cl model?
De zesde klas van de lagere school van
meester Van Toledo in 1939 op schoolreisje
inOostvoorne. Vierdevan links Cas Sla,
rechts naast hem Max Wainer. Fotoprivébezitcas
ÏSchiedam - „Heel emotioneel was
jjlfl. We konden beiden hij na niet
praten aan de telefoon. Na 54jaar
.sprak ik met mijn schoolvriend
iMax van wie ik altijd he b gedacht,
dat hij ook wel vergast zou zijn,"
•Cas Sla en Max Wainer, nu beiden
68. waren boezemvrienden vanaf
de derde klas van de Jan Ligthart-
lichool aan hel Frans Halsplein tot
'in de tweede klas van de Mulo aan
de Hu ijs mans straat in Schiedam.
„We haalden elkaar altijd op om
naar school te gaan en speelden
{meestalbij Max th uis in de Maria-
straat. Ik woonde in de Aleida-
Jstraat. Ilij had drie zussen en ik
negen broers en zussen, dus min-
;dcr ruimte. Bij hem zetten we
fkrislalontvangertjes in elkaar, die
t\ve uitpro'bc crcl c n 'in het Sterreb o s
jtvaar wc ook sigaren rookten, ge
maakt van kastanje bladeren. Vcr-
'der speelden we met een schei-
jkundedoos. Ik liep mee naargara-
■ge Koster waar Max helemaal
jheen moest om petroleum te ha-
'len, want daar was ze Oen cent
■goedkoper De mensen hadden
jlict niet breed. Zijn vader was een
'goede koperslager, maar werke-
doos. Daarom haalden we ook sa-
jmen oud brood, wat twee cent
'minder kostte. Ik ben zelfs wel
]mct Max meegeweest naar Rot
terdam. waar hij Hebreeuwse les
(kreeg."
'Cas Sla herinnert zich nu vele ple
zierige momenten uit deze zes
•jaar van zijn jeugd, maar ook de
vreemde gewaarwording in 1941
(toen Max van de aardbodem ver-
'dween. ..Op weg naar school ging
'ik hij zijn huis langs en zag dal. de
1deur was verzegeld. Later hoorde
ïk dat het gezin door de Sicher-
jhcitspolizei was opgehaald en
{weggevoerd."
tDcfam i I ie Wainer wordt op l(i hO-
jyomber 1929 ingeschreven in het
;Sch ieda mse bevolkingsregister.
jVader Za i 1 i g, m oe der Marva C h e r-
jvonaya, de dochters Klara (dan 5
naar) en Bronia (4) en zoon Mothia
12)allen geboren in Tchcrnova in
{Rusland. Ais geloofsrichting staat
dsraëlietisch ingevuld en als vori
ge woonplaats Rotterdam
INa ccn jaar verhuizen ze binnen
j&chiedam-West van de Huvs-
Tnansstraat 93a naar de Nic.
iBectsstraat 6a en na de geboorte
jin 1933 van de derde dochter. Ali-
da, gaan ze in de Mariastraat wo
men op nummer 117.
Het lijkt erop dat werkgevers anno 1!)!)5 geneigd zijn verschillen
van mening mei de vakbonden over de arbeidsvoorwaarden van de
werknemers meer op de spits te drijven dan vroeger het geval was.
Kn dal ZOU inderdaad hel gevolg kunnen xijn van gewij/.igde om
standigheden in de politiek, waardoor het klimaat rijper is om bij
voorbeeld van werknemers meer flexibiliteit «,e Verlangen. Boven
dien /.nu het de werkgevers er wel eens om te doen kunnen zijnde
huidige.werkelijke machten invloed van de Nederlandse vakbewe
ging ie testen. He' gaal daarbij dan ook om zaken als prestige en
gezk'hb'behoud.
De afgelopenjni'i'ii hebben we in Nederland niet mogen klagen
over arbeidsTUSlop de werkvloer, Kr zijllrelatief maar weinig werk
dagen verloren gegaan door .stakingen. Staken was meer uitzonde
ring dan regvl. maar aan die it until* lijkt in 1!)!)5 een einde te xijn
gekomen. De economische opleving en de florissante winstcijfers
die veel grote bedrijven de afgelopen weken hebben kunnen pre
senteren hebben daar ongetwijfeld mee to maken. Het xijn factoren
die nu eenmaal stimulerend werken op een vragende of zelfs eisen
de vakbeweging.
Wie kijkt naar dc wei'khjo:-,hek!LX'ijforscn -prognoses zal echter con
st ateren dat er geen enkel'1' aanleiding is. vooreen heropleving van
een uVIch.TWolso strijd om procenLen. Mot nog sleeds y.oveol mensen
langdurig aan de kant "zouden de .sociale partners zich helemaal
niet de luxe moeten willen permitteren het conflictmodel te omar
men. Juist nu komt het erop aan meer consensus te bereiken over
manieren waarop de veel te hoge werkloosheid kan worden bestre
den. Juist dit kabinet, met een partij als de PvdA erin. xou het als
een uitdaging moeien beschouwen daaraan een positieve bijdrage
te leveren in plaats van de sociale partners hun problemen als kat
en hond tc laten uitvechten. In plaats van adviesorganen als dc So
ciaal-Economische Raad terzijde te schuiven ZOU men ook eens
kunnen proberen dc laag Stof van dit soort instanties en podia weg
te blazen en Ze Vervolgens on te poetsen.
haar oudste zus., dat dc Wal net's
niet naar een Duits concentratie
kamp zijn gedeporteerd maar zijn
teruggestuurd naar Rusland, dat
ze alle vier nog in leven zijn en
sinds enige maanden allen in Is
raël wonen, waar ze hel als immi
grant niet breed hebben.
„We zijn dus herenigd en ons hart
verlangt naar Nederland. Ik zou
zo graag nog één ki'Cl' in mijn le
ven het land waar ik bon gpboivn
willen zien. alleen heb ik geen
geld 0111 zo'n tocht tc maken. In
Armenië hebben we Lll'.CS moeten
verkopen om naar Israël te kun
nen komen. Vanuit Armenië
moehl ik niet retzctl en nu we hier
vrij zijn. kan ik heL me niet ver
oorloven. Zou er misschien voor
bracht in Holland, in Schiedam,"
zeggen Ze alle vier.
Halfjuni 1341 zijn vader en moe
der Wainer opgepakt. Daarmee
behoorden ze tot de eerste uit ons
land gedeporteerde joden. De re-
gis tra l ie v an j oden was w el in j a -
nuari 1940 begonnen en in no
vember 1940 werden alle joodse
'ambtenaren ontslagen, maar hel
massaal oppakken van joden On
dc eerste deportaties naar Wester-
bork vonden pas in 1942 pleats.
Twee weken zitten dc kinderen
Wainer(loen 7.14. 16 en 17 jaar),
zonder ouders en in angst, bij
elkaar in de Maria straat als de po
litie ook hen komt ophalen.
..Deeerstejuli 1941 hebben de na
zi's ons 's nachts opgepikt en met
een auto naar Den Haag. naar hel
spoorsLaLion gebracht." schrijft
Max aan zijn vriend Cas over zijn
plotselinge verdwijning. Vandaar
gaat het. naar Berlijn, waar zc via
een concentratiekamp weer op do
trein moeien. Daarin vinden ze
wel hun ouders Lerug, die vertel
len. dat zc op transport gaan naar
dc Sovjet-Unie, hun land van af
komst. Via Tsjecho-Slowakije,
Oostenrijk, Hongarije. Joegosla
vië. Bulgarije en Turkije komen
zij on hun lotgenoten in Armenië
terecht.
Uitgeleverd
Max: „Op 27 juli 1341 werden wc
uitgeleverd aan de Russen. In Le-
ninakan op de Turks-Armeense
grens kwamen we in handen van
do geheime politie, de KGB. Alle
volwassen mannen werden gear
resteerd en ons hebben ZO ge
bracht naar Erevan, weer in ccn
concentratiekamp. Op 2 tleccm-
bcr hebben ze ons. ongeveer 70
vrouwen met kinderen van 1 tot
17 jaar en opoctjcs van zeventig,
naar OCH spoort rein gebracht.
Toen begon onze reis naar Sibe
rië. Een reis door de hel. die een
maand heeft geduurd. Het was
verschrikkelijk. Dc vorst was on
geveer min 30 graden en wij zalen
en sliepen op de houten planken
in de zomerkleren waarin£0 we
uil Holland zijn weggegaan."
„Op 3 januari 1942 zijn we op onze
eindbestemming in Noord-Ka-
zachstan gearriveerd waar ik twee
maanden in een ziekenhuis heb
gelegen. Mijn benen waren bevro
ren. We hebben daar vier jaar ge
woond. Mijn moeder, mijn zusjes
en ik hebben daar veel gewerkt en
erg weinig gegeten. Ik werkte
twaalf tol. derlien uur per dag in
een smederij als. wat geloof ik in 'l
Hollands heet. voorslager. „In
1946 hebben ze ons laten gaan
naar Armenië. Daar heb ik 2lJj aar
gewerkt in een autobanden fa
briek en 27 jaar in een chemiebe
drijf.
Max s c h r ij ft dat z ij n vader i n 194 i
spoorloos is verdwenen. Zijn zus
sen zxjii stelliger in hun bewt'liug.
..Mijn vader werd onmiddellijk
vermoord en mijn moeder heeft
met veel grote persoonlijke opof
fering ons (vier kinderen) in leven
gehouden." Moeder Marya Wai
ner is op 84-jarige leeftijd in Ar
menië overleden.
teerd en 'aan dc SD ter beschik
king gesteld. De genoemde kinde
ren behoren tot een russischo fa
milie'.
Kinderen gearresteerd? Dat intri
geerde Louis en hij noteerde dc
namen in zijn computer.
Maanden later hoorde de amü-
tjCur-historicus op het Gemeente
archief, waarde aan het bock wer
kende leden van dc Historische
Vereniging Schiedam eon vasle
werkplek hadden gekregen, dal
burgemeester Scheeres in juni
1994 ccn brief had ontvangen van
cnc in Schiedam geboren
mevrouw Alida Arcenjon-Wainet
en haar oudere zus Klara Wilker-
Waincr. Louis liet zijn computer
de naam Wainer opzoeken in zijn
woRdE*
E<HT
EÉn tf/lB
CtiqtENTUÜfc
HeRinDfl<
Ser Louis, die met Bas van Bocho-
jveen Herman Noordegraafin het
isnel uitverkochte boek 'Schadu
wen over Schiedam' dc bezet
tingsjaren van hun woonplaats
beschreef, kwam vorig jaar de
jtoainers Op het spoor. Snuffelend
•in 'hét "Gemeentearchief was zijn
oog gevallen op een brief van poli
tiecommissaris Blomsma aan de
pas benoemde pro-Duitse burge
meester Draaijer. Blomsma rap
porteert. dat op 1 juli 1941 vier
{kinderen Wainer zijn gearres-
m en sen zoals wij een fonds zijn
om mijn hartewens Ie vervullen?"
vroeg Alida vanuit het Israëlische
Ashkelon, z.ieh ook weer direct
verontschuldigend voor de -raag.
Louis, niet van joodse afkomst,
reist zelf tweemaal per jaar tussen
Schiedam en Israël, omdat zijn
dochter en zijn kleinkinderen
daar 'wonen. Ilij trok zich het lot
van de Wainers aan. In overleg
met het gemeentebestuur nam hij
telefonisch contact met hen op on
in december ontmoette hij de drie
in Zuid-I sraël.
„Het was een emotioneel weer
zien van Schiedammers onder
elkaar. Zo voelden mijn vrouw en
ik hel. Ik heb folo's van hun huis
en een boekje van Schiedam ach
tergelaten. liet zijn nu oudere da
mes. die wel voortreffelijk Neder
lands spreken. Uit de verhalen
aan de telefoon en de brief had ik
al begrepen dat ze hel niet breed
hebben. Daar is me dat beves
tigd."
Ser Louis bracht verslag uit tij
dens de presentatie van 'Schadu
wen over Schiedam', eind februa
ri. Cas Sla. werd op dc krantebe
richten hierover geattendeerd
door een van zijn zussen met de
vraag: „Max heette toch Wainer?"
Louis werd benaderd, verstrekte
ccn telefoonnummer en na 54 jaar
werd het contact tussen dc twee
oude schoolvrienden hersteld.
Met. steun van het gemeentebe
stuur en enkele vrienden hebben
Louis en Sla inmiddels een be
zoek van Max en Alida Wainer aan
Schiedam georganiseerd. Van 23
april tot 9 mei zullen /.e op uitno
diging van burgemeester
Scheeres hel vijftig jaar geleden
bevrijde Nederland bezoeken.
Opgejaagd
Uit de brieven en verhalen van de
Wainers blijkt hoezeer ze om hun
afkomst en geloof hun leven lang
zijn opgejaagd. Nergens waren ze
welkom. ..De gelukkigste jaren
van ons leven hebhen we doorge-
c i 1 n d t: o r. 1 i 111 c (tl te: ging
om I wee v an de zo vroeg in de oor
log ge artes Leerde kinderen uil de
Mariastraat. „Zij leven dus nog,"
dacht hij direct.
Israël
Hij las in dc blief, die Alida t'Ne
derlands schrijven heb ik bijna
niet geleerd') liet schrijven door
VlverU'r
AlvrrT flUlt
Edisonstraat 6, Numansdorp{Naast Brugman Keukens), TEL. 01865-4695
PAASDAG;
TIJDENS ONZE PAASSHOW KUNT U
HEEL WAT MOOIS OP DE KOP TIKKEN.
Comfort en kwaliteit zonder
compromis. Ervaar het en
we hoeven u niets meer uit
te 'eggen.
Normaal gesproken tikt u eitjes op de kop zo rond de Pasen. Maar
ook onze Paasshow biedt hiervoor alle ruimte. Onze slaapkamer
kollektie is op aktuele sterkte en wij introduceren de nieuwste bed
mode. En vergeet u ook onze linnenkast kollektie niet te bekijken.
Dan kunt u zien dat het slaapkamermeubel eindelijk volwassen is
geworden en tal van attraktieve maatwerk-mogelijkheden biedt.
Mogen wij u uitnodigen voor een gastvrij bezoek?
-Goudse Rijweg 15-t 7
Rotterdam
tel. 010 - 4530612
"CfS L A A P K AM ERS
Rotterdam - Coolsinge! 53
Amersfoort Beverwijk Leiderdorp Utrecht Veenendaal2eist Zwolle
SPECIALISTEN IN NACHTRUST
Rotterdams Dagblad
Zak ta ai uil 1995
