16
De onbezonnen daad van een Goois meisje Verlamde Franse
auteur overleden!
Blauw en roze en de kunst van vrouwen
Michael Jackson
opnieuw in Arena
Friese 'blender-pop'
Dirk Tanghe regisseert 'Fröken
Julie' in nieuwe vertaling
James Bond bevecht f*
krankzinnige mediamagnaat
Nabestaanden Victor Hugo
boos om Disney's Klokkenluider
SlfttlG'.BELLEN.
MORGEN GENIETEN
Rotterdams Dagblad
Sr.'
'-aji'
Dinsdag 11 maart 1997
Door Max Smith
Rotterdam 'Siavenslet, hielenlikkershoer, bek dicht en op
rotten'. De jonge knecht Jean neemt geen blad voor de mond,
wanneer hij uitvaart tegen zijn 25-jarige meesteres, freule Ju
lie. Op haar beurt kan Julie zich in haar boosheid net zo on
parlementair uitdrukken: „Ik heb mijn hart verpand aan een
klootzak," tiert ze tegen Jean. Met hem is ze tegen alle heer
sende regels, standsverschillen en fatsoensnormen het bed
ingedoken, Niet zozeer uit liefde, meer uit onderhuidse op
standigheid en rancuneuze frustraties. Het gevolg is rampza
lig.
machtsverschil. Onze wereld is
nog altijd doortrokken van
machtsstrijd, van de zucht om te
overheersen, van onderdrukking,
manipulatie en uitbuiting. Op
elke fabriek, kantoor, zelfs in het
huwelijk en in tal van andere rela
ties zie je dat. Je ziet ook hoe men
sen daar soms op de meest bizarre
manier op reageren."
Populistisch
„Populistisch gesproken kun je
Julie zien als een jonge vrouw uit
't Gooi, die op een avond half on
bezonnen, half balong besluit: ik
ga naar éen ordinaire disco. Ik
heb genoeg van al dat keurige, in
gesnoerde gedoe thuis. Daar
speelt ze intuïtief een spelletje
met een in haar ogen leuke jon
gen van eenvoudige komaf. Haar
inschatting is daarbij dat ze hem
zo nodig wel de baas kan blijven.
Maar die jongen heeft het allooi
van een pooier, die berekenend
denkt via haar hogerop te kunnen
komen. Hun kat-en-muisspel
In vorige vertalingen van 'Freule
Julie' van August Strindberg
staat het wat netter en kuiser op
geschreven. Karst Woudstra bij
voorbeeld houdt het bij 'een
schoft' en niet bij 'klootzak'. Bij
Woudstra is de peedel van Julie
'aan de haal geweest met de
mopshond. In deze fonkelnieuwe
vertaling van Jan-Eric Hulsman
heeft de poedel 'geneukt met d"5
bastaard'.
Theatermaker Dirk Tanghe, die
gesteld is op een eigentijdse aan
pak van klassieke stukken, zoals
gebleken is uit onder meer 'Ro
meo en Julia', 'Nora' en Wirgina
Woolfblijkt nogmaals in zijn re
gieassistent/dramaturg (en nu
dus ook vertaler) Jan-Ene Huls
man ,-en gelijkgestemde geest ge
vonden te hebben. Sinds de Ham-
Je',-enscenering door Dirk Tanghe
als vijftigjarig jubileumproductie
van de Utrechtse Stadsschouw
burg in 1991 is de samenwerking
tussen hen beiden heei hecht
Aansluitend op de teneur van de
ze voorstellingenreeks van 'Frö
ken Julie* van De Nieuwe Paar
denkathedraal heeft Jan-Eric
Hulsman dit stuk uit 1888 vanuit
het Engels geheel naar deze tijd
getrokken.
Onverbloemd
Woorden als 'sponsort en 'stress'
en een verwijzing ï£Si de roddel
bladen ten aanzien van het sensa
tionele nieuws dat de dochter van
een bekende graaf naeen seksaf
faire met de bediende ervandoor
is gegaan, zijn hierom bewust ge
kozen- Jan-Eric Hulsman: „Wat
Strindberg zo'n honderd jaar ge
leden in omzichtige bewoordin
gen wilde zeggen, dat moetje nu
onverbloemd doen wil je dezelfde
slagkracht bereiken. Naar mijn
gevoel zit ik niet ver van het hart
van het stuk. Het is zo'n meedo
genloos drama. Die mensen beu
ken met volle kracht op
In tegenstelling tot de reguliere
titel 'Freule Julie' noemt hij dit
stuk Tröken Julie'. Om twee
overwegingen. Freule vindt hij
een te belegen woord, dat al gauw
doet denken aan een oude adellij
ke dame terwijl het om een jonge
vrouw gaat. Om die reden wordt
verder nergens in de toneeltekst
die aanspreektitel gebezigd. Ten
tweede: Dirk Tanghe houdt ervan
om in de naamgeving van een
door hem geregisseerd stuk iets
van de oorspronkelijke titel of
tekst te laten doorklinken. 'Frö
ken' is 'freule' in het Zweeds.
Jan-Eric Hulsman denkt niet dat
met het weglaten van de beteke
nisvolle auiduiding 'freule' het in
het stuk benadrukte standsver
schil aan betekenis inboet. „Dat
standsverschil bij Strindberg laat
zich feitelijk vertalen naar
Marie-Louise Stheins als Fröken Julïe in de gelijknamige voorstelling van Dirk Tanghe. FotoGPD
krijgt daardoor dramatische ge
volgen."
Voor Jan-Eric Hulsman is 'Froken
Julie' -'een echte Dirk Tanghe-
voorstelüng'. Je zou het enigszins
een Virginia Woolf Twee kunnen
noemen. In een moderne setting
met hedendaagse personages
wordt getoond hoe met name Ju
lie en de knecht Jean elkaar aan
het fileren zijn. In het toneelbeeld
met die gigantisch brede trap
staan de spelers als het ware let
terlijk onbeschermd tegenover
elkaar. Marie-Louise Stheins die
de rol van Julie vervult, heeft een
dure feestjurk aan. Het gegeven
speelt zich immers afin de nacht
van het Midzomerfeest. Henk
Elich vervult de rol van Jean en
Paula Bangels speelt Christine.
Jan-Eric Hulsman: „In zijn regies
is Dirk Tanghe altijd op zoek naar
die ene toets van pijn, die je ook
als toeschouwer in jezelf voelt
meevibreren. Hij toont de dubbel
heid van allerlei zaken in ons da
gelijks bestaan. Hij laat bijvoor
beeld zien hoe monsterlijk de lief
de kan zijn; hoe verstikkend een
moeaer/zoon-relatie kan uitwer
ken."
Maar Dirk Tanghe laac. tenmin
ste in zijn theaterensceneringen -
de hoop niet varen. Ook nu niet in
'Fröken Julie'. In talrijke vertol
kingen van dit stuk wordt sterk
gesuggereerd dat Julie aan het
eind niets anders rest dan zelf
moord te plegen. Jan-Eric Huls
man: „Bij ons staat dat beslist niet
vast. We sluiten het niet uit dat ze
na dat cruciaal moment weggaat,
niet om te ster"- n, maar om een
totaal nieuw leven tv beginnen."
Rotterdamse Schouwburg, grote
zaal, woensdag 12 en donderdag
13 maart.
Door Dolf Welling
Rotterdam Erotiek is volgens
Georges Bataille een hunkering
naar de verbreking van de kluis
ters van het Zelf; een aandrift die
min of meer tot geweld, soms fa-
taai geweld kan leiden, De schil
derijen van de Rotterdammer
Arie van Geest zijn doortrokken
van een gesublimeerde erotische
hunkering.
Hij drijft de impulsen namelijk
naar een droomwereld in een ge
ruststellend babyblauw en baby-
roze. De voorstelling is duidelijk,
maar er is een afstand tot de con
crete wereld, zoals ook bij de 18de
eeuwse Fransman Watteau. Toch
blijft er een spanning die sommi
ge kijkers tegenstaat en anderen
fascineeert.
Het meeste, niet talrijke perso
neel dat hij in zijn voorstellingen
laat optreden had tevoren al een
verbeeld bestaan: Alice in haar
Wonderland, de houterige maar
toch al te menselijke Pinocchio,
ons aller Mickey Mouse. Momen
teel heeft hij voor de elfde keer
een tentoonstelling in de nu35-ja-
rige galerie Delta.
In zijn nieuwe werk treffen we
een op een panfluit spelende
kleuter aan die Van Geest heeft
overgenomen uit een schilderij
uit 1910 van Franz von Stuck. Het
is de door Van Geest van zijn
hoofdknobbels ontdane jonge
faun die bij Von Stuck zijn leer
meester met wanklanken tot wan
hoop drijft. Een kimono op enkele
andere schilderijen is ontleend
Arie van Geest met nieuw werk in Galerie Delta.
aan een kledingstuk dat de Fran
se dichter Paul-Mane Verlaine m
het atelier van Isaac Israels had
laten liggen en waar Breitner zijn
model Geesje Kwak in liet pose
ren. Ook bij hedendaagse colle
ga's doet hij wel eens iets op. Maar
nieuw is dat het portret van Ber-
nea, de vrouw van de kunstenaar,
in enkele schilderijen voorkomt
Er valt naar believen te graven
naar betekenissen, maar beslis
send voor de waardering van deze
schilderijen is het verbeelde licht,
Ze zijn ontstaan in een helderder
atelier. De gebruikelijke kleuren
van zijn palet heeft Van Geest la
ten samengaan in een tint die de
omgeving van de figuren als het
ware heel subtiel Iaat stralen. Het
consistente oeuvre ondergaat ge
stadig een ontwikkeling.
Vrouwendag
Ter gelegenheid van de Interna
tionale Vrouwendag houdt de Ar-
toteek een expositie met werken
van vrouwelijke kunstenaars. Het
aandeel van vrouwen in de litera
tuur en in de beeldende kunst
zowel als in de opleiding van kun
stenaars en kunsthistorici is aan
zienlijk. Toch is volgens een arti
kel in de krant van het CBK de
emancipatie met voltooid 'zolang
alleen de vraag wordt gesteld naar
het specifiek 'vrouwelijke', als af
wijking van de door mannen be
paalde norm'.
Ik zou met weten wat tegenwoor
dig in de kunst nog als norm
geldt, maar in het algemeen vind
ik het specifiek vrouwelijke
hoogst belangwekkend. De ten
toonstelling mag er ook zijn. Op
een sfeervol in grazen gehouden
schilderij van A. Croon zien we
een gestalte in 'Achteraanzicht'.
De 'Sisters' van H.B. Bubbels zijn
kwetsbare meisjes die bij elkaar
bescherming zoeken en samen,
evenals de figuur van Croon, één
grote contour hebben. Van V.J.P-
haff hangt er een boosaardig kij
kende vrouw in rolstoel. Ze zuigt
stof. Is daar thematisch mogelijk
iets vrouwelijks aan, dan toch niet
in het dramatische doek van A.
Veldhuizen m een blauw en roze
dat wel heel anders werkt dan bij
Van Geest.
Op diverse manieren bepalen
sommige kunstenaars zich voor
hun beeldend bedoelde uitingen
tot woorden- V^mer bijvoorbeeld
en Carlo F5 „.aen. Milou van Ham
speelt met een indrukwek
kende volharding in de villa Alck-
maer een monomane hang naar
completering voor. Zij heeft op al
le wanden van de kamers en zelfs
op een muur m een gang woorden
aangebracht, keurig in "druklet
ters. De woorden vormen groe
pen. De groep 'voornamen' is blij
kens een toelichting al tot ruim
12.000 stuks gegroeid.
Een paar termen: moeder overste;
advocaat; punkfunk; zinnebeeld;
pomerac; stootband; khoin; nuer;
optiefonds; klisklezoor. Ook
maatschappijnamen en getallen
komen voor. Vieze' woorden - zo
als anderen die wel op muren
schrijven - zijn me hier niet opge
vallen. Bezoekers wordt verzck1
de verzameling aan te vuiler
pier en ballpoint liggen klaar
bij de ingang van de villa slaan
namen van degenen die Milou al
bij haar queeste hebben gehol
pen.
Herenplaats
Kunstenaars van het collectief
van verstandelijk gehandicapten
'De Herenplaats' exposeren te
genwoordig ook buiten hun gale
rie aan de Schiedamsevest Drie
van hen hebben nu. een tentoon
stelling bij Serruys. Sommige ele
menten m de dynamische schil
derijen van Hans Hartman
zwemen naar het figuratieve. Die
van Paulus de Groot zijn figura
tief in een trant die aan kinderlij
ke onbevangenheid doet denken.
Hij lijkt - evenals wijlen de schil
der Melle - nogal geobsedeerd te
zijn door de penis die hij ook met
paddestoelvormen in keramiek
verbeeldt. Belinda Tijssen doet
het vaak heel hevig wat de kleu
ren fcrtfft maar ook met haar
geëtste fantasiemens1.
Het karakter van het werk van
sommige schilders - Mondriaan,
Van Gogh - is zo duidelijk dat we
er in het archief van ons geheu
gen een stereotiep beeld van be
waren. Als we dan afzonderlijke
werken voor ogen krijgen, kan
juist de verscheidenheid in het
oeuvre ons frapperen. Zo is het
ook met de landschappen van
Cnabot die het naar hem genoem
de museum nu toont. Er zijn fel
gekleurde maar ook bij'na mono
chrome werken bij. Een 'Koren
veld' uit 1944 is bijna abstract. Uit
particulier bezit is er een 'Land
schap met wilgen' uit 1928 bij dat
verwant is aan het Vlaamse ex
pressionisme. Een meer dan drie
meter breed 'Polderland' - afkom
stig van de 'Nieuw Amsterdam' en
dat tot de collectie van het Mari
tiem Museum behoort vraagt om
een reinigingsbeurt.
Arie van Geest. Galerie Delta,
Oude Binnenweg 113. Di t/m za
11-17 w'm 2 apr.; In het kader van
vrouwen. CBK (Artoteek) Nw
Binnenweg75. Di-do 12-17, vr. 12-
21, za 10-17, zo 12-17 t/m 8 apr.
Drie van de Herenplaats. Galerie
Serruys in Antonius Binnenweg
nr. 33. Dagelijks 10-17 t/m 4 apr.
Landschappen. Chabotmuseum.
Di t/m vr 11-16.30, za 11-17, zo 12-
17 t/m 20 juli.
Parijs De Franse journalist
Jean-Dominique Bauby, die
hoewel volledig verlamd in staat
was een boek te schrijven, is
maandag overleden. Hij werd 45
jaar.
Bauby, oud-hoofdredacteur van
het Franse vrouwenblad Elle,
raakte in 1995 volledig verlamd
door een hersenbloeding. Hij
schreef het 130 pagina's tellende
'Scaphandre et le papillon' (Het
duikerpak en de vlinder) door de
tekst te dicteren met behulp van
het enige lichaamsdeel dat hij
nog kon bewegen: zijn linker
ooglid.
Hij gaf de laatste maanden letter
voor letter door. Bauby is waar
schijnlijk de eerste totaal ver
lamde persoon die de situatie
weergeeft waarin hij kwaitf te
verkeren. In 'Scaphandre ét'le^
papillon' beschrijft hij de werèld
en de mensen om hein heen, ter
wijl hij zich inbeeldt een wereld
reiziger te zijn.
Bauby werd gewoonlijk om vier
uur 's ochtends wakker en pHf
beerde zich dan alles wat3}qj-
meemaakte te herinneren. Ge-,
durende drie uur cücteerde^hq
zijn ervaringen ietter voor letter
door. Dit schrijfproces is gefilfnd,
door regisseur Jean-Jacques Be-
Rotterdam Michael Jackson in
het kader van zijn History Tour
opnieuw naar Nederland. The
King Of Pop staat op zondag 8 ju
ni m de Amsterdam Arena, waar
hij vorig jaar september ook al
driemaal zijn 'grootste hits'-show
presenteerde. De kaartverkoop
begint zaterdag bij de bekende
adressen, waaronder het be-
spreekburo Rotterdams Dagblad.
Het Belgische dubbelfestival Tor-
hout/Werchter heeft David Bowie
gestrikt voor de 21-ste editie die
in het eerste weekeinde van-juli
plaatsvindt.
Eerder werden al vastgelegd/ton
der anderen) The Smashing
Pumpkins, The Prodigy, Shbryl
Crow, Live, Fun Lovm' Criminals
en Jamiroquai. De voorverkoop
was reeds gestart.
loiKien Jrae» Bond' neemt - 'Pièrce Birasnan is James
hetinzijniiieuwsteavontauiop De mooie dame die iiji in'Jfee
tegen een krankzinnige media- film ontmeetwordt,gespeld
magnaat'die de 'dsde* wereld* door Miehelle ïeoü -
oorlog dreigt te ontketenen. De De duor Roger Spottiswoode^e-
Sdpaames voonde'jUm;Toradjd"Aegisseeröefilm, dié 106niiijqeh
row)' Nèver Dies' '(Morgén Sterft/gulcleH kort, komt niet Kerstmis
rNinönér) zijn M begfmnai1ri:d^.M'ae:biosrapen.Ei' woidt'öiffler
ÈBmeBtiodStadiosbijlónlèiiZO,';. tmeèrïêfilnd.m'.'het VernSCfi-
maakiedëprodudiemaatschap-f?
ppEon"gi5térenb«eSaJ,,'ïS yKÖfrnoëftaaakelè
jrfjie 3S®'BsffldïlM|wora;'de'*.- '"Vtétasmtóisf1ThailafidvfepÉ®tf
rdecfittS^lnmgezet - dwr 'de sm nadat detVietnamese-ré^e-
fBdisPtat^fttJoriathan'ïryce. ring had geklaagd datffi"êeKi&e
Hij .spied.! onlangs iieg-Jaan CimsmctAgen1.00?.bftto):s:ïs'j-.
"Peron in 'Evita'leen fiirmmet nisme in een kwaad daglicht
r -
sas?
Parijs Nazaten van de Franse
hrij ver Victor Hugo hebben gis-
eren in een open brief aan de
krant Liberation hun ongenoegen
geuit over de Disney-tekenfilm
'De Klokkenluider van de Notre
Dame'. De film, naar het gelijkna
mige boek van Hugo, is gemaakt
uit puur winstbejag, waarbij geen
recht wordt gedaan aan de schrij
ver, 20 klaagden zijn achter-ach
terkleinkinderen in de adverten
tie. Charles, Adele, Jeanne,
Sophie en Leopoldine Hugo toon
den zich 'diep geschokt' dat op de
filmposters hun familienaam vol
ledig ontbreekt. Ook over de
merchandise-artikelen die Disney
op de markt heeft gebracht zijn de
Hugo's niet te spreken. In de brief
werden ook de uitgeverijen bekri
tiseerd die stripverhalen nebben
gepubliceerd, gebaseerd op de ne-
gentiende-eeuwse roman. .„Wq
vinden dat de samenleving jzich
moet beschermen tegen de com
merciële plundering van grote ar
tistieke werken," zo schreven de
nazaten.
Kritiek
In de Franse bioscopen was.de
film een publiekstrekker. Philip
pe Ravenas, woordvoerder wan
Disneyland Parijs, legde de^^cri-
tiek naast zich neer en zei dat de
tekenfilm miljoenen kinderen
juist bewust heeft gemaakt van de
talenten van Victor Hugon Ra
venas zei dat Disney de cultuur
niet wil 'mummificeren', maar
juist levend wil houden.
artiest
Pigmeat
Shiny shoes
I a b e
Music words
u u
45:42 min.
Een Fries duo.^tt al jaren de Amerikaanse muziekgeschiedenis
en maakt er een ungi ijpbare, bonte potpourri van. Pigmeat heeft de re
putatie opgebouwd feestmuziek te destilleren uit een eindeloze reeks
stijlen. 'Shiny shoes' is de volgende stap in een snel uitdijend oeuvre
Bij Jan Seunnenga en Sytse Haima gaan country, folk, bluegrass, hill-
bily, pop en rock allemaal in een grote blender. Wat er als resultaat uit
komt is aanstekelijke en volstrekt pretentieloze muziek.
Tussen de vrolijke uptempo-nummers, waarin een breed spectrum, aan
akoestische snaar- en percussieinstrumenten opduikt, zitten instru
mentale intermezzo's die meestal van een enorme sufheid zijn en ditó ti
tels hebben gekregen als 'Parkeertyd' en 'No knickers for knicker
bocker Nick'. Met uitzondering van een Zwitserse traditional en een
cover van Dwight Yoakam's Til be gone' is al het materiaal zelfgeschre
ven en vaak barstensvol tekstvondsten. Hoogstaand spel hoeft de luiste
raar met te verwachten, maar wel vrolijke 'blender-pop', die het vcxiral
live uitstekend doet
y Joop Breetïveld
Morgenavond 19.30 uur voorbeschouwing,
aanvang wedstrijd 20.00 uur.
