M enseii centraal
't Is nergens zo gezellig als in Rotterdam
Praten over vroeger is heilzaam voor oude mensen
(Sak van
Rotterdam
Stomdenten
Hartige pannenkoekentaart
Strips
S
Rotterdams Dagblad
Voor tips en reacties: tel. 010-4004337
Maandag 6 oktober 1997
I
Door Maryke Ny boer
Wie z'n hart openstelt, maakt
zichzelf kwetsbaar. Wordt de
liefde beantwoord of niet? Het
houden van een stad is bijna net
zo spannend, al heb je die roman
ce iets meer zelf
in de hand. Je
belevenissen in
de straten van
Rotterdam ma
ken dat die stad
zich langzaam
nestelt in je bin
nenste. Pleinen,
hoeken, vijvers
en deuren, ge
kleurd door her
inneringen, wor
den onuitwisba-
re beelden. Zo
leeft elke Rotter
dammer in z'n eigen, unieke
stad.
Vandaag het Rotterdam van
John Litzau, Schiedammer gebo
ren uit Rotterdamse ouders, een
gepokte en gemazelde horeca-
man die zich niet kan voorstellen
dat zijn stamkroeg ergens an
ders dan in Rotterdam zou
staan.
Waar je het ook over hebt met
John Litzau, twee thema's sluipen
als dieven telkens weer het ge
sprek binnen. Het eerste: als dub
beltje kan je wel degelijk een
kwartje worden, maar in de ogen
van veel anderen blijf je toch dat
duppie... Het tweede: de kroeg is
nergens zo gezellig als in Rotter
dam.
Litzau is degene die samen met
z'n vrouw Annie vijfen
twintig jaar lang hotel De
Spil bestierde aan deVlaar-
uingerdijk in Schiedam.
Met hart en ziel, totdat
door te fanatieke bemaling
van hun buurtje de houten
fundering ging rotten.
John en Annie werden in
1989 uitgekocht en gingen
hun geluk elders m de
Schiedamse horeca probe
ren. Ze kochten 't Vier
kantje op de Koemarkt en
verkasten twee jaar later
naar La Route, maar von
den niet echt hun draai. De ouder
wetse, vanzelfsprekende gezellig
heid van De Spil was niet te even
aarden... Ze verkochten hun laat
ste zaak en kapten ermee.
Misschien hadden ze beter een
Rotterdamse tent kunnen kopen,
want dóór voelden ze zich thuis.
Jéren werkte John in allerlei Rot
terdamse horecazaken, en daar
na, gedurende die hele kwart
eeuw in De Spil, trokken ze elke
keer naar Rotterdam als ze zelf
aan ontspanning toewaren. Wa
ren alle hotelgasten op zondag
avond naar bed, dan ging het café
op slot en reden John en Annie
I5S*a'ï"''sSs,Rf'S'<fC
Presentator/musicus Bart Peetere in Tele-
Vizier:
„Iemand die heel goed kan zingen, omdat-ie
van God een wonderschone stem heeft gekre
gen, is meestal niet de meest succesvolle zan
ger. De zangers tegen wie ik opkijk, zijn ei
genlijk helemóal niet zo goed. Miek Jagger
heb ik nog nooit helemaal toonvast horen zin
gen, maar er stóót wel iemand. Of Ramses
Shaffy... Lang niet altijd helemaal zuiver,
maar de hemel trekt open."
Kruiswooid-
min-een
Niet het ge
vraagde
woord invul
len, maar een
woord dat be
staat uit de let
ters van het
gevraagde
woord in de
zelfde volgor-.
de mini Ietter.
Horizontaal:!.
Mestvocht; 5.
'ongeschon
den; 7. zelfwer-
i .kend toestel; 8,
'kledingstuk; 9,
loog; 11. gok-
kër, 14. troef-
kaart; 16.vloer-
'kleed; 17. kost-
"Tsaar; Ï8. wier;
Archieffoto GPD
19. lokspijs; 20. voordeel; 22. kudde dieren; 25. wreed heerser; 27. bewijs
stuk; 29. beweegbare verbinding van beenderen; 30. kleine plaats; 31.
dierenverblijf.
"Verticaal: 2. Tweetal; 3. safe; 4. vloer; 5. verwarmingstoestel;6. delfstof; 8,
gaard; 10. naderhand; 12-piaats in Portugal; IS.doorwateromgevenlana;
15. ongedierte; 16. slotwoord; 19. allee; 21. dierenmond; 22. bende; 23.
reeks; 24. onverbrekelijk; 26. derhalve; 28. vulkaan op Sicilië.
Oplossing dagpuzzel vrijdag
j Horizontaal: 1Spieken; 8. Oeral; 10. bond; 12. skai; 14. te; 15. eis; 16. ik; 17.
"dor; 19.aal;21.mie;22.rei;23.pit;25.per;26, nu;27.ral;28.op;."?.asla;32.
Etna; 34. onder; 36. aktetas.
Verticaal: 2. Pon; 3 ieder;4. er; 5. kassa; 6. elk; 7, abt; 9.dik;11Oedipus; 13.
aileron; 18. oei; 20. are; 24 trant; 25.pleet; 26 nat; 29. pal; 31 lok; 33. tra; 35.
de.
naar De Pul, voor een lekker sa-
teetje. Of naar de Oase, waar An
nie regelmatig Hollandse liedjes
zong. „Ik had de deurknop nog in
m'n hand of de bassist stond al te
wenken," vertelt ze.
Skelet
Dat spreekwoordelijke dubbeltje
kwam al tevoorschijn op de
Schiedamse Rijks*hbs, waar John
Litzau na een kwajongensstreek
iets te gretig van af werd ge
schopt „Ik had een skelet aan de
achterste bank vastgebonden. Dat
ging bewegen en de klas schrok
zich een beroerte." Voor John het
wist, stond hij op straat. „Ik was
daar niet erg gezien omdat ik niet
uit het juiste milieu kwam," zegt
hij stellig. „Mijn vader was
scheepskok; de meeste anderen
woonden in betere buurten. Bo
vendien voetbalde ik bij SVV, een
arbeidersclub. Dat mocht niet."
En dan te bedenken dat John wel
licht bijna tot de elite had be
hoord. „Mijn grootvader zou com
pagnon geweest zijn van de oude
Swarttouw, de opa van Frans. Sa
men begonnen ze een cargadoor-
business. Handmatig, heel een
voudig, zeven dagen per week
keihard werken. Het ging goed, er
kwam personeel bij, en toen heeft
opa Litzau zich laten uitkopen.
Vijftig jaar lang had hij geen va
kantie gehad, en nu hoefde hij
nooit meer te werken..."
In '49 monsterde John aan als ke
telbinkie bij een koopvaardij
schip, Z'n plan om later naar de
Zeevaartschool te gaan liet hij va
ren toen het dubbeltje-scenario
zich herhaalde. „De tweede stuur
man bleek een oude schoolvriend
te zijn. Ik zeg: dag Kees, hoe is het
met jou? Zegt-ie: voor jou ben ik
meneer Brugman. Echt waar. De
eerste stuurman keek de tweede
niet aan, de tweede de derde niet.
Ze kwamen aan tafel in vol or
naat, met gouden strepen en al, en
dat op zo'n klein koorvaardij-
scheepje."
In navolging van z'n vader koos
John Litzau voor de civiele dienst,
waar iedereen gewoon bij elkaar
aan tafel schoof en hij leerde ko
ken, bedienen, tappen, bakken en
vlees verwerken. Dat zou hem la
ter aan de wal nog goed van pas
komen.
Vanaf *56 was John kelner en bar-
John en Annie Litzau in De Ballentent. 'Rotterdamser kan het niet...' Fotocor vos
keeper in allerlei (nachtzaken in
Rotterdam. Hij bediende op de
Euromast, werkte in Palace, in
het oude Cascade, later Las Pal-
mas dat met z'n jukeboxen voorlo
per was van de discotheken.
Parkzicht met z'n grote Duitse or
kesten; 1' Ambassadeur, waar hij
z'n verkooptalent bewees door
een onwaarschijnlijke hoeveel
heid snacks om te zetten.
Z'n trots verloor hij nooit. Hij nam
ontslag bij de Euromast toen een
klant hem door het stof liet krui
pen voor een stuiver fooi; liep weg
tijdens een sollicitatiegesprek bij
Old Dutch omdat iemand een vin
ger in z'n boordje zette om te kij
ken of het schoon was; zag af van
een baan bij Engels toen bleek dat
hij rich dagelijks bij de prikklok
moest melden.
In '64 hadden hij en Annie genoeg
gespaard en kochten ze De Spil.
Een oud pandje, binnen was het
eenvoudig maar netjes. Veel gas
ten waren Britse werkkrachten in
de haven. Feyenoorder Piet Ro
mein, vaste klant, hielp maar al te
graag om de keuken beter te laten
draaien. John: „Dan riep ik: één
saté voor Piet En één voor ome
Arie aan de andere kant. Die kre
gen ze dus gratis. De mensen ro
ken de saté en al gauw zei zo'n
kaarter: doe mij d'r ook maar een
tje"
Tatoeage
Veel klanten kwamen jarenlang
over de vloer. John: „Aan boord
waren tatoeages absoluut verbo
den, dus ik was nog helemaal
blanco. Daar had il^het een keer
over met drie gasten: een Austra
lische,advocate, een Franse para
ar
chutist en een duiker uit Enge
land. We besloten het te doen. Zij
haakte af, maar de rest ging mee.
Degene met de grootste bek viel
flauw zodra hij bloed zag, maar we
déden het." Trots rolt hij z'n
mouw op en daar is het bewijs: de
tekst 'My Annie', omgeven door
een al ietwat verbleekt hart met
een pijl erdoor.
Echt klikken wilde het na De Spil
niet meer tussen het ervaren ho-
reca-echtpaar en de nieuwe clien
tèle. John en Annie beseften dat
je als 55-jarige niet meer zo mak
kelijk een nieuwe klantenkring
opbouwt. Volgens John lag het
probleem deels ook bij de gokkas
ten. Jn Rotterdam kon je vroeger
'geen café binnenlopen of er wa
ren weT'een tafêds mét kaar
ters. Aan de bar zaten een paar no
toire borreldrinkers een praatje te
maken. Met de opmars van de
gokkasten is dat veranderd Ik
heb 't jaren zonder gokkast ge
daan, maar de klanten gingen er
om vragen."
John, net 65 geworden,schrijft nu
korte verhalen waarin het bier rij
kelijk vloeit Maar ze gaan ook
over het Rotterdamse straatleven
dat hij als kind in oorlogstijd mee
maakte. Hij is druk op zoek naar
een uitgever voor z'n inmiddels
dikke bundel. En als hij en Annie
heimwee krijgen naar de sfeer
van vroeger, trekken ze naar De
Ballentent aan de Parkkade. „Ie
dereen komt er, van matroos tot
kapitein, van vertegenwoordiger
tot directeur. Er hangen diverse
schepen waarmee ik heb gevaren.
Rotterdamser kan het niet Ze
draaien Nederlandse liedjes en ie
dereen zingt lekker mee..."
sussen geheugentraining voor ouderen.
Die cursussen bleken zo geliefd, dat er van
Door Greelje van der Veen
Ze worden vaak negatief beoordeeld, oude
mensen die 'steeds maar over het verleden
praten'. Kleinkinderen zuchten nog wel
eens dat opa en oma het 'altijd over vroeger'
hebben en hun ouders, veertigers en vijfti
gers, houden diezelfde gedachte voor zich.
Sommige oude mensen hebben het nooit
over het verleden. Ze weten wel hoe daar
over wordt gedacht. Het wordt beschouwd
als een teken van psychische achteruitgang
en ze willen niet ris zeurende bejaarden
worden bestempeld. Als je niet over
vroeger praat ben je niet oud, is hun ge
dachte.
Maar het ophalen van herinneringen, pra
ten over je belevenissen en gebeurtenissen
in vervlogen tijden zou juist veel meer moe
ten. Het is een idee dat de laatste tijd - ook
in ons land - steeds meer terrein wint. Re
miniscentie, het ophalen van herinnerin
gen, is juist heilzaam voor oude mensen. In
Amerika eri Engeland is het al heel popu
lair, in België en Nederland komt er ook
steeds meer interesse. De Vereniging voor
Psychogeriatrie heeft haar laatste congres
aan reminiscentie, in Leiden is on-
het Nederlands Reminiscentie Net-
opgerieht en de psychologen Huub
Buijssen en Karin Poppelaars schreven een
boek over het onderwerp: 'Reminiscentie,
een handleiding voor de praktijk'.
rsyuiug
gewijd a
langs h<
werk op
„Het ophalen van herinneringen, praten
over vroeger," zegt Huub Buijssen, „helpt
oude mensen de balans van hun leven op te
maken. Dat is een belangrijke taak in de
laatste levensfase van een mens. Hij riet
zijn leven onder ogen en dat vergemakke
lijkt het afscheid nemen van het leven. Het
geeft rust. Maar ook jongeren kunnen er
veel aan hebben met ouders of opa's en
oma's over vroeger te praten. Heel veel
mensen die geen ouders meer hebben, mer
ken dat er vragen naar boven komen die ze
nooit hebben gesteld. Ze vinden het spijtig
dat ze toen het nog kon niet in het familie
verleden zijn gedoken. Dat ze nooit meer
zullen weten hoe vader en moeder ellraar
hebben leren kennen, waarom ze voor
elkaar kozen, waar ze zich bij de opvoeding
door lieten leiden en hoe ze zelf zijn opge
voed, wat ze als de mooiste dagen of perio
den in hun leven beschouwen en wat ze als
hun belangrijkste prestatie zien."
Aan het ophalen van herinneringen zitten
veel positieve kanten en dat geldt niet al
leen voor oude mensen, meent Buijssen,
die als psycholoog met ouderen werkt in de
Willem Amtsz Hoeve, een psychiatrische
kliniek in Den D older. Het is niet toevallig
dat mensen bij grote veranderingen in hun
leven, zoals op kamers gaan wonen, trou
wen of een nieuwe baan krijgen, even om
kijken. Het helpt bij de verwerking van het
verleden. Maar omdat jongeren nog een le
ven voor zich hebben, praten zij minder
lang dan ouderen over voorbije jaren.
„Iedereen die een beetje interesse heeft in
de oudere en goed kan luisteren, kan remi
niscentie toepassen," zegt Buijssen. „Het is
een sociale, gezellige activiteit. Je bezorgt
de, oudere plezierige momenten, je kunt
een brug slaan tussen verschillende gene
raties, je krijgt een beeld van de voorbije
eeuw en van je eigen geschiedenis. Het is
bovendien een aangenaam tegenwicht te
gen het voortdurend praten over proble
men en kwalen die met de ouderdom ge
paard gaan. De ouderen gaan zich door re
miniscentie prettiger voelen. Soms ook
minder eenzaam. Ze genieten tijdens de ge
sprekken nog eens van de mooie momen
ten van toen en de zelfwaardering kan ook
toenemen."
Reminiscentie heeft niet alleen op gezonde
ouderen een positief effect. Bij depressieve
ouderen verbetert het de stemming, oude
ren met een rouwprobleem helpt het by de
verwerking van hun verlies, demente oude
ren worden rustiger en schizofrene oude
ren vinden het vaak prettig om over hun
jeugd, de periode dat ze nog goed waren, te
praten.
Huub Buijssen en Karin Poppelaars kwa
men op het idee om het boek te schrijven
omdat ze veel vragen kregen van mensen
die met bejaarden werken, Buijssen had les
gegeven aan aankomende leiders van cur-
alle kanten werd gevraagd om een vervolg.
„De bejaarde deelnemers waren enthousi
ast Terug In De Tijd' werd als leuk, speels
en nuttig ervaren. De mensen konden her
inneringen delen. Dat schiep een band. Het
aardige is ook dat zo'n cursus niet als betut
telend wordt ervaren. Integendeel, van het
verleden weten de cursisten vaak meer dan
de cursusleider. Ik merkte dat het ook bij
psychiatrische en demente bejaarden goed
werkte. Vandaar dat het idee werd geboren
een boek te schrijven waarin we vertellen
hoe je reminiscentie kunt toepassen, indi
vidueel of met een groep. Waar je het over
kunt hebben. Aan de hand van een fotoal
bum kun je al heel gemakkelijk in het ver
leden duiken. Sommige mensen vinden het
leuk om een levensboek te maken. In tehui
zen wordt dat ook wel gedaan. Dan begrijpt
hei personeel ook meer van de bewoners."
Reminiscentie moet er toe leiden dat men
sen zich prettig voelen. Het is dus niet de
bedoeling dat er gebeurtenissen worden
opgerakeld waar de betrokkene niet over
wil praten. Dingen die te veel pijn doen kun
je beter mijden. „Het is geen therapie. Het
doel is mensen op hetzelfde moment een
stukje geluk te geven."
Het boek Reminiscentie bost f 24.90 en is
uitgegeven bij Intro in Baarn.
Ook in het hoge noorden is er zo
nu en dan gedonder in de glazen.
Laatst, onderweg naar de water
skiclub, was de dood van eerste
jaarsstudent Reinout Pfeiffer het
onderwerp van discussie.
De naam van de overleden stu
dent kende ik toen nog niet, maar
ik hoorde wel het gruwelijke ver
haal over de ontgroening die 2ijn
dood werd. Een mooi klote ver
haal voordatje een 'fijn' middagje
gaat waterlatten.
Als kind heb ik geleerd om de
maagstreek nooit al teveel te ver
wennen als je het water ingaat en
aangezien ik meer in het water lig
dan op de ski's sta heb ik er ge
woonte van gemaakt om me niet
vol te stouwen. Toch lag my iets
zwaar op de maag; de dood van de
achttienjarige student.
Wie stel je verantwoordelijk voor
de dood van zo'n jong mens? Hier
in hel noorden en in de media
worden er veel woorden aan vuil
gemaakt, maar ik zie er geen pro
pere weg uit voortvloeien. Het
enige wat ik zie en hoor is dat men
met beringde en onberingde vin
gers naar elkaar wijst. Al kopje-
ondergaand probeer ik me voor te
stellen in welke doodsangst de ad-
spirant Vindicater moet hebben
gezeten voor hij stierf. Iets wat
een geintje had moeten zijn ein
digde in een catastrofe van be
nauwdheid, zweet, kots, mis
schien visioenen om dan nooit
meer wakker te worden.
Me zo bevallig mogelijk uit het
water hijsend met kroos in mijn
haar vraag ik me af welk stom
rund zo achterlijk is om iemand
die normaal geen drinker is een li
ter jenever te laten wegklokken,
alsof het rary'a is. En dat zijn dan
mensen die een universitaire op
leiding volgen. Ik mag toch hopen
dat het geen 'stomdenten'waren
die medicijnen studeren. Alle res
pect in acht genomen was het ook
niet erg slim van de overledene
om zo'n stomme opdracht uit te
voeren, maar wat doe je als je jong
bent en je er koste wat kost by wilt
horen? Dat is de keerzijde van het
drama, een drama dat mei op
zichzelf staat Duizenden kinde
ren en volwassenen doen dingen
waar ze totaal niet achter staan,
en halen stommiteiten uit om er
bij horen. Weer duizenden ande
ren verloochenen de hele bliks-
katerse boel om er bij te horen.
Waar is het het begin, maar vooral
het eind van deze waanzin? Die
ligt by één persoon: de persoon in
kwestie, die bepaalt hoever hij of
zij wil gaan, Ritzen kan gesprek
ken voeren totdat 'ie blauw ziet
over het aan banden leggen van
overvloedig drankgebruik tijdens
de groentijd van studenten, ik
heb er een zwaar hoofd in dat de
toekomstige elite van Nederland
zich daar een borrel meer of min
der van aantrekt. Nee, Ritzie doet
er beter aan om Emile Ratelband
langs alle studentenverenigingen
te laten fietsen om de nieuwko
mers er van te overtuigen dat ze
ook 'nee' kunnen en mogen zeg
gen zonder zichzelf een lui of een
softie te vinden.
En als Ratelband tóch bezig is,
kan hij mij er misschien van over
tuigen dat ik er vrede mee moet
krijgen dat ik het waterskiën
nooit onder de knie zal krijgen!
Afhankelijk van de honger is deze Voor de pan-
pannenkoekentaart bedoeld voor nenkoeken:
4-6 personen. Maak een pannen- 180 gram
koekenbeslag van bloem, eieren bloem, 3 eie-
en melk. Voeg zout toe. Bak hier- ren, 3 dl melk.
van achter elkaar 7 pannenkoe- Voor de saus:
ken. Maak intussen een gladde 25 gram boter,
saus van boter, bloem en melk. 25 gram
Houd twee eetlepels kaas achter bloem, 3 dl
- en laat de rest van de geraspte kaas melk, 150-200
in de saus smelten en breng op gram geraspte
smaak met peper en zout Pel en kaas. Verder:
snipper de ui en fruit deze samen 500 gram
methetgehaktVoegdeblokjesto- gehakt, 1 ul, 1
maat toe en kruid met peper, zout blikje tomaat-
en tijm. Laat enkele minuten zon- blokjes (polpa-
der deksel pruttelen. Stapel in een beila), peper,
springvorm of ovenschaal de pan- zout, tijm, 2
nenkoekentaart als volgt. Pannen- eetlepels
koek,beetjegehakt dan kaassaus, gehakte peter-
weer pannenkoek, gehakt en ka as- selie
saus enz. De laatste laag is een pan
nenkoek. Bestrooi deze met de
achtergehouden geraspte kaas.
Dek de schaal af met aluminiumfo
lie en bak de taart weer 20 minuten
in een oven van 200 graden C.
Derechter
mr.JessevanMuyiwijck Heinz
Rene Windig e n Eddie de Jon g
i j^Anserruoe
dB HBitFsr,
BUÜBTT
sc-HtPHou eew
eeeTjc
kort
Fred Basset
Peanuts
Charles M.Schulz
wea je dat al éêmö eerper
ÖEPA4M?
2ej hij uren
IK ÖA EVEN OUÉ VERVEK&EN
geleden
TANDARTS
WET l& V«J ÊIMPÊL,
'T lè 20 KLAAR».,
VANDAAG
UITGELEGD
OKÉ SCHAT,
ONE?
VOORKOMEN
