9'(5
'Hulp aan allerarmsten neemt af door gebrek aan visie'
Het graf van het
begrotingsoverschot
is nog ver weg
Van Brienenoordbrug
Traplift
Huursubsidie
Pim Vermeulen
Het dilemma van
de gevangenen
Rotterdams Dagblad
Rotterdams Dagblad
Woensdag 9 september 1998
Onder eindredactie van Annemiek van Oosten, tel.: 010-4004358
4004358 \*,JB
Ook iets op uw hart? schrijf naar: hoofdredactie
Rotterdams Dagblad, postbus 2999,3000 CZ Rotter
dam (E-mail: digitaal@luna.nl).
Houd het kort, lange brieven hebben weinig kans
op plaatsing. En: één onderwerp per brief. Vermeld
altijd uw achternaam, voorletter(s), adres en tele
foonnummer (onder uw briefin de krant komen al
leen naam en woonplaats). Plaatsing betekent niet
dat het Rotterdams Dagblad uw mening deelt.
Nu de moeilijkheden met de Van Brienenoordbrug ge
lukkig weer tot het verleden behoren, blijven er toch
nog enkele wagen onbeantwoord. Hoe is het mogelijk
dat een brugklep het al na enkele jaren begeeft? Het
verhaal over het sterk toegenomen zware verkeer en
de daardoor ontstane haarscheurtjes, kunnen wij
mijns inziens rustig afdoen als een fabeltje. Dat het
wegverkeer en vooral het vrachtverkeer al jaren in
zwaarte en intensiteit toeneemt, kan elke leek zonder
meer vaststellen. Het moet dus zeer zeker ook de des
kundigen van Rij kswaterstaat zijn opgevallen. En die
ruim dertig jaar oude brugklep van de eerste brug had
het dan allang een keer moeten begeven.
Het zit volgens mij zo. Of Rijkswaterstaat heeft in een
vlaag van verkeerde bezuinigingswoede een te lichte
tweede brugklep besteld, of de leverancier van deze
klep heeft een ondeugdelijk product geleverd. Zou
men begin jaren zestig hebben gekozen voor de tun
nelvariant, bijvoorbeeld zoals de huidige Drechttun-
nel bij Dordrecht, dan zouden de kosten destijds mis
schien enkele tientallen miljoenen hoger zijn ge
weest, maar dan zouden wij ons als gemeenschap de
afgelopen 35 jaar zeker miljarden guldens hebben be
spaard. Bovendien was het destijds nog mogelij k,om
de infi astructuur op eike gewenste wijze in te vullen.
Vooral voor het wachtvervoer, is deze brug jarenlang
een crime geweest.
Verder vooruitzien dan de vier jaar van hun mandaat,
zullen de politieke kruideniers in Den Haag zo veel
mogelijk trachten te vermijden. Zo voorkomen zij na
melijk dat zij na vier jaar op hun politieke daden kun
nen worden afgerekend. En ach, het gaat tenslotte
slechts om belastinggeld. Dat blijven de burgers toch
wel ophoesten, of zij dat nu leuk vinden, of niet!
E. Hanselmau, Rotterdam
Altijd gedacht dat voor de wet iedereen gelijk was,
maar in de praktijk blijkt het niette kloppen. Niet als
je afhankelijk ben van de wet Voorzieningen Gehandi
capten. De gegeven verkeersvergoedingen lopen uit
een en Rotterdam is echt niet een van de royaalste ste
den.
Zo kreeg mijn hoogbejaarde zwager (84 jaar) binnen
drie maanden na aanvraag zonder enige moeite een
trapliftHij is woonachtig in de Zuid-Westhoek van
Friesland. Als ik dan zie hoe hier in Rotterdam een
moeder haar meervoudig gehandicapte zoon van 10
jaar oud enkele malen per dag de trap op moeten zeu
len en al al jaren bezig is om een trapliftje te krijgen,
dan schud ik het hoofd.
De moeder verzorgt het kind zonder hulp van buiten.
Als het kind opgenomen zou worden in een instelling
zou daar een bedrag van ƒ80.000 op jaarbasis mee ge
moeid zijn. Wat betekent dan de prijs van een traplift
helemaal?
M. Schouten-Breugom, Rotterdam
Hierbij reageer ik op een artikel in het Rotterdams
Dagblad van 2 september onder de kop 'Huisbazen op
debres voor bewoners'. Zowel het Woningbedrijf Rot
terdam (WBR) als Patrimoniums Woningstichting
(PWS) bevriezen de huren van woningen die de subsi-
diegrens van 1085 dreigen te passeren.
Dat laatste is een nobel streven en wordt door deHuur-
dersvereniging Alexanderpolder toegejuicht. Maar,
er zit natuurlijk een addertje onder het gras voor alle
huurders die via deze verhuurders een woninghuren.
Directeur F. M. Erkens van het WBR zegt dat zijn be
drijf weliswaar een inkomstenderving van ƒ25.000
heeft, maar dat hij dat geld er graag voor over heeft.
Hoezo, dat 'er voor over'? Betaalt hij die inkomsten
derving dan uit eigen zak? Dat zal toch niet?
Neen, het WBR zal straks bij de huurverhogingronde
in 1999 gewoon bij alle huurders een aantel tienden
van procenten meer huur vragen en op die manier het
'gat' van 25.000weerdicht'fietsen'. Daarbij zullende
bevriezingen voor 1999 en zonodig toekomstige jaren
ook veilig worden gesteld. Dat ir de vrijheid die de ver
huurders hebben, zoals een woordvoerder van het mi
nisterie van VROM in hetzelfde artikel laat weten.
Met andere woorden, ook alle verhuurders die zich
voordoen als goede huisbaas spelen het 'Goede Heer
tje'over derug vanhunhuurders. Hetzoual diedames
en heren managers van de Rotterdamse corporaties
dan ook sieren wanneer ze eens vóóruit gaan denken
bij de vaststelling van de huurverhogingen en bij het
verkopen van huurwoningen. Het zou hen tevens sie
ren wanneer 2ij niet langer achteraf de gaten dichten,
die een blinde tevoren ziet aankomen. Het zou deze
managers helemaal sieren als zij zich niet langer voor
doen als 'nog sociaal ook'.
Hans Offennans, huurdersvereniging
Alexanderpolder in Rotterdam
Als oud-inwoner van Rotterdam wil ik mijn mening
geven over de benoeming van de nieuwe burgemees
ter. Dit naar aanleiding van het interview in uw krant
met Pim Vermeulen en uw artikelen over de pro
fielschets voor de nieuwe burgemeester. In het inter
view met de heer Vermeulen staat dat hy er niet veel
trek in heeft. Dat is uiteraard te respecteren. Ik be
treur het ten zeerste en die treurnis wordt nog ver
sterkt door de profielschets die is gegeven Volgens
mij is deze schets op het lijf van de heer Vermeulen ge
schreven.
Ik denk niet dat het de bedoeling van de opstellers is
geweest, maar ik herkende veel dingen die jk heb
meegemaakt m de tijd dat de heer Vermeulen in Rot
terdam de portefeuille stadsvernieuwing beheerde. Ik
heb het persoonlijk, als vriiwilliger in de wijk, mogen
meemaken. Vermeulen weet wat erleeftonder de Rot
terdammers. Hij luistert naar de bevolking. Hij is ook
heel eerlijk als het gaat om dingen die niet kunnen.
Ik hoop dat mijn en zijn partijgenoten hem kunnen
overtuigen dat hij de gewenste persoon is en dat hij
van gedachten zal veranderen.
P. H. Klootwijk, Delft
De kloof tussen arm eu rijk wordt steeds groter, zo stelt de UNDP, het
ontwikkelingsprogramma van de VN, vast in haar 'Human Develop
ment Report', dat vandaag in Den Haag wordt gepresenteerd. Slechts
een klein deel van de wereldbevolking consumeert het meest en profi
teert het meest van de welvaart. Bijna de helft van de wereldbevol
king moet het doen zonder goede basisvoorzieningen. Een interview
met de 'hoofdauteur' van het rapport, Richard Jolly.
Door Gerard Chel
Volgend jaar telt de wereld zes
miljard mensen. Zo'n twintig pro
cent van hen, 1,2 miljard, leeft in
grote armoede. Ze hebben onvol
doende te eten, geen schoon
drinkwateren krijgen nauwelijks"
onderwijs en medische zorg. Aan
hen gaat de economische groei
voorbij. Tegelijkertijd neemt de
hulp voor de allerarmsten af.
„Ja," zegt Richard Jolly, „dat is
iets wat ik vooral de politici kwa
lijk neem, om eerlijk te zijn. Ze to
nen gebrek aan visie en aan lei
derschap. Ondanks dat hun kie
zers bezorgd zijn over wat er in
ontwikkelingslanden gebeurt.
Onderzoek wijst uit, vooral in Eu
ropa, dat de burgers vinden dat de
hulp op hetzelfde niveau moet
blijven, maar helaas beslist de po
litiek soms anders."
Als slecht voorbeeld geldt Ameri
ka, dat al enige jaren geleden
drastisch snoeide in het budget
voor ontwikkelingshulp. Hoewel
Jolly dat uiteraard betreurt, ziet
hij ook een positieve kant. „Je
kon vraagtekens plaatsen bij som
mige steun die Amerika, via
USAid gaf. Natuurlijk, het is jam
mer dat het budget is gedaald -
en ik sla elk aanbod om meergeld
natuurlijk niet af- maar ais ik
naar de kwaliteit van de hulp kijk,
ben ik niet ontevreden. Ik zie veel
liever hulp die gegeven wordt op
basis van oprechte betrokkenheid
dan uit een soort imperialistische
redenen."
„Ik maak me meer zorgen om de
bestemming van het geld. Als we
dat in betere banen kunnen lei
den, is ook al veel gewonnen. En
wat mij grote zorgen baart, is de
traagheid waarmee het schulden
probleem van de arme landen
wordt opgelost. Schulden vormen
nog steeds een van de voornaam
ste obstakels voor verdere ontwik
keling."
Vooral de hulp aan de vijfhonderd
miljoen allerarmsten moet hoge
prioriteit krijgen, vindt Jolly.
„Voor deze mensen, meestal wo
nend in afgelegen streken, heb
ben echt dringend behoefte aan
gezondheidszorg, onderwijs en
schoon drinkwater.
Jolly is het slechts gedeeltelijk
eens met de vaststelling door Uni
cef, het kinderfonds van de VN,
dat de rijke landen steeds minder
hulp geven en dat het streefcijfer,
0,7 procent van het Bruto Natio
naal Product, bij lange na niet
wordt gehaald. „Als je naar het ge
middelde kijkt, klopt het wel,
maar dat komt omdat het wegval
len van een land als Amerika 2o'n
grote invloed heeft. Het is waar
dat de totale hulp is teruggegaan
van 60 naar 45 miljard dollar,
maar heel veel landen hebben de
Vooral dehulp
aan de vijf
honderd mil
joen allerarm
sten moet ho
ge prioriteit
krijgen, vmdt
RichardJolly,
hoofdauteur
van het van
daag ver
schenen VN-
rapport Hu
man Develop
ment Report
FotoPhiiNiihuis/
afgelopen jaren juist een veel ho
ger budget beschikbaar gesteld,
sommige landen hebben dat zelfs
verdubbeld ten opzichte van tien
jaar geleden."
De laatste jaren is een dialoog op
gang gekomen met enkele multi
nationals, met name om afspra
ken te maken over de wijze waar
op zij in ontwikkelingslanden
hun producten aan de man probe
ren te brengen. Hoewel ook
UNDP de vrijheid van keuze res
pecteert, probeert zij niettemin
bewustwording op gang te bren
gen zodat een meer verantwoorde
keuze wordt gemaakt
Joliy vindt het te simplistisch om
te stellen 'dat het daarbij alleen
om een keuze tussen schoon
drinkwater of een mobiele tele
foon gaat'. „Ook in Bangladesh
wordt nu op een heel nuttige wijze
gebruik gemaakt van mobiele te
lefoons," relativeert hij. Maar hij
geeft toe dat agressieve adverten
tiecampagnes wei degelijk hun
invloed hebben en mensen aan
zetten tot kopen van dingen die
zij op dat moment niet echt nodig
hebben om te kunnen leven. „Dat
is iets wat ik de multinationals
wel kwalijk neem."
Toch ziet Jolly een geleidelijke
kentering, waarbij multinationals
meer rekening houden met bij
voorbeeld de mensenrechtensitu
atie. „Een verbod op bepaalde ad
vertenties ligt niet zo makkelijk."
zegt Jolly„Hoewel het wel duide
lijk is dat sommige ontwikke
lingslanden er goed aan zouden
doen extreme reclame-uitingen
buiten de deur te houden. Vooral
omdat wij hebben vastgesteld dat
het advertentievolume in die lan
den sneller stijgt dan in de rijke
landen. Juist daarom moet, als een
soort tegenhanger daarvan, de
consument beter geïnformeerd
worden. In Zimbabwe bij voor
beeld is al zo'n initiatief ont
staan."
„Wij zeggen niet: eerst een goed
onderwijssysteem en pas dan mo
biele telefoons, hoe ik daar per
soonlijk ook over denk. De UNDP
zegt sowieso niet dat wij het alle
maal beter weten. Wij zeggen al
leen dat er iets zal moeten veran
deren in de consumptiepatronen.
Dat er een meer verantwoorde
distributie en duurzame con
sumptie komt. Dat er een samen
werking komt tussen milieugroe
peringen, consumentenorganisa
ties, vrouwenbewegingen en ont
wikkelingswerkers. Als wij dat
met dit rapport bereiken, zijn we
al tevreden."
De Russische
economie is
volledig in het
slop geraakt,
zoals ook het
aanbod op de
vlooienmarkt
van Sint Pe
tersburg aan
toont. Maar
ook tal van
andere lan
den kampen
met sociaal-
economische
enfinanciële
problemen.
Het is daarom
niet verwon
derlijk dat de
secretaris
generaal van
het ministerie
van Economi
sche Zaken,
Van Wijnber
gen, waar
schuwt tegen
te optimisti
sche ver
wachtingen.
Foto Dmftry Lovets-
ky/AP
Door Jan Peter Balkenende en
Hans van den Akker
De koersen van de aandelen zak
ken overal in de wereld. De Russi
sche economie is volledig in het
slop geraakt Japan vertoont geen
tekenen van economische ople
ving. Tal van landen - in Azië en
Latijns-Amerika- kampen met
meer sociaal-economische en fi
nanciële problemen. De millenni
um-problematiek dient zich aan.
Het is niet verwonderlijk dat de
secretaris-generaal van het minis
terie van Economische Zaken,
Van Wijnbergen, het paarse kabi
net waarschuwt tegen te optimis
tische verwachtingen. Naar zijn
mening moet er meer werk wor
den gemaakt van terugdringing
van het financieringstekort, ter
wijl lastenverlichting een lagere
prioriteit moet krijgen. Met die
boodschap keert van Wijnbergen
zich in feite tegen de financiële
grondslagen van het paarse kabi
netsbeleid.
Het geluid van Van Wijnbergen is
opvallend omdat nog maar twee
weken geleden het debat over de
regeringsverklaring oogde als een
oase van financiële rust. Het leek
haast of de politiek zich op een an
dere planeet afspeelde. Hier geen
discussie over de mogelijke gevol
gen van de mondiale economi
sche ontwikkelingen, maar be
spiegelingen van de premier over
het wegwerken van het financie
ringstekort (begrotingsevenwicht
of zelfs -overschot) in de huidige
kabinetsperiode.
Tussen de paarse partijen ont
spon zich een vinnig debat over
wat in die situatie met de meeval
lers zou moeten worden gedaan.
De inkt van het op positieve ver
onderstellingen gebaseerde re
geerakkoord is nog maar nauwe
lijks droog en het geluid van het
debat over de regeringsverklaring
verstomd, of er komen nu dus
plotseling geheel andere geluiden
naar voren.
De werkgelegenheidsgroei vlakt
af. Het financieringstekort loopt
weer op. Ombuigingen blijven
achter bij de intensiveringen. Nog
steeds is gelukkig sprake van een
betrekkelijk hoge groei, maar als
de huidige signalen niet bedrie
gen is de hoogconjunctuur over
het hoogtepunt heen. Om meer
zicht te krijgen op de feitelijke
ontwikkeling moet worden geke
ken naar ondernemingen die te
maken hebben met het binnenha
len van orders.
Navraag bij een aantal conjunc
tuurgevoelige bedrijven leert dat
de orderbinnenkomst momenteel
een dalende tendens vertoont. De
effecten zullen zich de eerstko
mende maanden nog niet of
slechts in beperkte mate laten
voelen, maar op de iets langere
termijn zal dat wel het geval zijn.
In die omstandigheden komen de
bedrijfsrendementen onder druk
te staan als gevolg van de lagere
productievolumes.
Ook kan worden vastgesteld dat
de investeringsontwikkeling een
dalend verloop te zien geeft. Daar
naast is er een andere ontwikke
ling waarmee rekening moet wor
den gehouden, namelijk de kos
tenontwikkeling. Tal van CAO's
kennen nu inkomensstijgingen
van meer dan 3 of 3,5 procent. In
sectoien waar sprake is van bij
zondere omstandigheden of waar
extra middelen nodig zijn om per
soneel te werven liggen de per
centages soms aanzienlijk hoger,
zoals bij de Welzijns-CAO. In de
metaalsector gaat het om 3,75 pro
cent loonontwikkeling plus een
eenmalige bonus van 1 procent,
1,5 a 2 procent voor de incidentele
loonontwikkeling en ongeveer I
procent extra ruimte voor goede
doe1 en. Hierbij moet worden, be
dacht dat de kostenverhogingen
vanwege de scherpe internationa
le concurrentieverhoudingen niet
zonder meer kunnen worden
doorberekend in de prijzen van de
producten.
Zolang het economisch goed gaat
en de winstontwikkeling van on
dernemingen dergelijke inko
mensstijgingen kunnen dragen is
er nog niets aan de hand. Als ech
ter de volume-ontwikkeling on
der druk komt en de kosten stij
gen, heeft dat gevolgen voor de
ontwikkeling van de winsten. Het
gevolg daarvan is weer dat de
overheid minder belastingop
brengsten ontvangt.
Het is nog te vroeg om vergelij
kingen te maken met het verle
den, maar er is niet veel voor no
dig of de mooie financieel-eeono-
misehe vooruitzichten moeten
worden bijgesteld. Ook in het be
gin van de jaren negentig werd
uitgegaan van positieve verwach
tingen ten aanzien van de econo
mische ontwikkeling, maar de
economische kentering leidde er
toe dat plannen bij voortduring
moesten worden bijgesteld. De
Macro Economische Verkenning
moestin 1992 zelfs worden aange
past. Bezuinigingen waren aan de
orde van de dag. Voor de toenma
lige minister van Financiën, Kok,
waren het niet de meest plezierige
tijden. Uit die tijd kan de les wor
den geleerd dat terwijl de econo
mie haperingen vertoont, de ef
fecten van luonafspraken die nog
geënt zijn op gunstiger verwach
tingen naijlen.
De politieke vraag is nu welke
waarde de financieel-eeonomi-
sche afspraken in het regeerak
koord hebben wanneer het econo
misch tij omslaat. De afspraken,
zoals die er nu liggen en zoals bij
het debat over de regeringsver
klaring bevestigd, gaan uit van
een loonstijging van 1,5 procent
per jaar. Deze aanname is gezien
de reeds gemaakte afspraken niet
realistisch. Een hoger cijfer heeft
direct gevolgen voor de kosten
van amb' arensalarissen en de
uitke"1 ,.-n die gekoppeld zijn
aan ut .on en. Verder zijn er de in
verdieneffecten die nog voordat
zij zijn gerealiseerd al worden in
geboekt als dskkingsmiddel voor
intensiveringen.
Van een duidelijke ambitie om
het financieringstekort terug te
dringen is geen sprake. Het door
premier Kok geschetste perspec
tief van begrotingsevenwicht of
zelfs -overschot zal alleen kunnen
worden bereikt bij een duidelijk
hogere economische groei en een
strak en behoedzaam uitgavenbe
leid. Over budgetoverschrijdm-
gen, zoals in de gezondheidszorg
en het onderwijs, hebben we het
dan nog niet eens.
Van diverse kanten, ook in de
pers. is het financieel-eeonomisch
kader van liet regeerakkoord het
motorblok'- gekwalificeerd als
kwetsbaar en riskant. De actuele
signalen over de fmancieel-eeono-
mische ontwikkeling, met name
ook die van Van Wijnbergen, on
derstrepen die kwalificaties. Be
loofden de paarse fracties voorde
verkiezingen lastenverlichting,
volgend jaar zal sprake zijn van
netto 1,5 miljard lastenverzwa
ring. De loonveronderstellingvan
1,5 procent is gebaseerd op de
door de paarse coalitie voorgeno
men lastenverlichting in het ka
der van de fiscale hervorming
(maar dan wel na 2000).
De tijd zal echter moeten leren in
hoeverre er bij een afvlakkende
economische groei überhaupt
ruimte zal zijn voor omvangrijke
lastenverlichting. In plaats van
kwetsbare en riskante veronder
stellingen pleit er veel voor het fi
nancieel-eeonomisch beleid in
een perspectief te plaatsen van fi
nanciële duur/aamheid. In dat
kader moet dan gedacht worden
aan:
het niet op voorband inboeken
van inverdieneffecten, maar deze
pas te besteden als zij ook werke
lijk zijn gerealiseerd:
een hogere ambitie om het fi
nancieringstekort terug te drin
gen;
een betere balans tussen inten
siveringen en ombuigingen;
het meer gericht inzetten van
lastenverlichting in plaats van het
generieke fiscaal bevoordelen
(die overigens de middeninko
mens nauwelijks te goede komen)
Wat betreft een duurzame econo
mische ontwikkeling kan het be
lang van goed beroepsonderwijs
niet genoeg worden onderstreept.
Door deze financiële oriëntaties
worden kwetsbare en riskante
veronderstellingen tegengegaan
en financiële duurzaamheid be
vorderd. Premier Kok hoeft niet
te vrezen dat we met z'n allen val
len in 'het graf van hei begro
tingsoverschot'. Er bestaan mo
menteel heel andere zorgen.
(Jan Peter Balkenende en Hans
van den Akker zijn leden nan de
Tweede Kamer voor het CDA)
Door prof. dr. D.J. Hessing
U, geachte lezer, en ik heb
ben samen een bankover
vallen. We rennen de
bank uit, stappen in onze vlucht
auto en weten te ontkomen. Vlak
buiten de stad verbergen we onze
buit en rijden naar de plaats waar
we ons enige tijd verborgen willen
houden. Maar net nadat we de buit hebben verstopt,
worden we aangehouden door de politie, die een kor
don om de stad heeft gelegd. In de haast en de opwin
ding hebben we vergeten de wapens die webij deover-
val gebruiktenook bi j de buit te verstoppen. De politie
vindt die wapens in de auto en arresteert ons op ver
denking van de overval.
Bi j de gevangenis aangekomen worden u en ik in apar
te cellen opgesloten. Na enige tijd komt de officier van
justitie bij u in de cel en doel u hel volgende voorstel:
"Het is allemaal heel eenvoudig. Als je de overval be
kent, word jij getuige voor het Openbaar Ministerie en
ik garandeer je dan dat we de aanklacht tegen jou zul
len laten vallen. Je bent dan vrij man. Je partner zal in
dat geval voor de volle straf van deoverval worden ver
oordeeld en voor tien jaar de cel i ndraaienAls jullie al
lebei bekennen, dan krijgen jullie ieder vijf jaar cel.
En, wanneer jullie beiden blijven ontkennen, dan zit
er niets anders voor mij op om ieder van jullie een jaar
gevangenisstraf te eisen voor verboden wapenbezit.
Overigens, ook je pari ner doe ik ditzelfde aanbod.'
U zit nu in een dilemma. Toen u en ik namelijk wegre
den na de overval, beloofden wij samen te werken en te
blijven zwijgen. En wanneer u en ik ons aan die af
spraak houder, hoeven we beiden slechts een jaar te
zitten. Maar, en daar gaat het hier om, ik moet u ver
trouwen, en u mij. Want er is een grote verlokking: als
u namelijk uw woord tegenover mij breekt en mü ver
raadt, dan gaat U niet alleen vrijuit, maar ik kan u de
eerstkomende tien jaar niets doen. En ik weet niet ze
ker of ik u nu nog steeds kan vertrouwen. Wat ik wel
zeker weet is dat U en ik hetzelfde verleidelijke aan
bod van de officier van justitie hebbengekregen. Er op
blijven vertrouwen dat u zich aan uw woord zal hou
den, zou mij wel eens heel duur kunnen komen te
staan, namelijkop tien jaarcel. En datgeldtookvooru
Het beste dat u, en dat geldt dus ook voor mij, kunt
doen, is bekennen. U gaat dan vrijuit in het geval datik
blij f ontkennen (in plaats van een jaar te krij gen als ik
zou blijven ontkennen), en u krijgt slechts vijfjaar in
plaats van tien jaar in het geval dat ik ook beken. Dus,
zonde "zeker te weten wat ik ga doen, is bekennen voor
u de m ?st verstandige keuze, de keuze die met abso
lute zei- rheid het minst aantal jaren cel voor u ople
vert. En dus ^'ent u.
En ik? Ik zitr hetzelfde dilemma, en omdat ook ik
niet zeker wee. of u zich inderdaad aan onze afspraak
2al houden, beken ik ook. En zo krijgen we ieder vijf
j aar gevangenisstraf, terwijl we als we niet zo rationeel
waren geweest en we elkaar waren blijven vertrouwen
ervan afhadden kunnen komen raetieder een jaar cel.
U en ik waren rationeel, en die rationele benadering
resulteert voor u en mij in wat economen noemen een
'suboptimaal resultaat'
De belangrijkste reden waarom u en ik in dit dilemma
met zijn eigenaardige uitkomst verzeild zijn geraakt,
is gelegen in het feit dat u en ik weliswaar volstrekt
van elkaar afhankelijk zy n voor wat betreft de uit
komst van onze keuzes, maar wij kunnen op dat mo
ment niet met elkaar overleggen. Wij zitten in wat be
kend staat als het dilemma der gevangenen. Dergelij
ke dilemma's, maar dan niet tussen twee individuen,
maar tussen meerdere mensen, komen wij dagelijks
tegen. Het ontduiken van de belastingen is daar een
voorbeeld vanDoor middel van wetgeving hebben wij
met z'n allen afgesproken dat wij de belastingen net
jes moeten betalen en dat ontduiken niet mag. Als wy
ons nu allemaal aan die afspraak houden, is er niets
aan de hand. Er is geen opsporingsapparaa 1 nodig met
de daaraan verbonden kosten, en we betalen alleen
dat bedrag dat we wettelijk zijn verplicht.
Maar de eerste onder ons die op het idee komt om wel
de belasting te ontduiken, heeft daar een voordeel bij,
terwijl wij met z'n allen dat ontdoken bedrag extra
moeten opleverenDe kosten van zijn asociale gedrag
worden dus op ons afgewenteld. Erger wordt het, wan
neer steeds meer mensen op dat idee komen. Niet al
leen moeten de nette belastingbetalers dan steeds
meer gaan opbrengen, maar ook besluit de overheid
om een dure controle-organisatie in het leven te roe
pen, en ook voor die kosten worden wij aangeslagen.
En dat is nog niet alles. Steeds meer mensen zullen
gaan denken: Wacht even, waarom zou ik meer beta
len om op te draaien voor die belastingontduikers. Ik
kan beter zelf nnk een beetje ontduiken om een en an
der weer in evenwicht te brengen.' En dan hebben we
het sociale dilemma van de belastingontduiking. Net
jes jebeiasting betalen wordt in feite bestraft, omdatje
ook moet betalen voor datgene dat door de ontduikers
wordt ontdoken.
Onderzoekers als Wim Liebrand (Rijksuniversiteit
Groningen) en David Messick (Northwestern Univer-
s ity) hebben niet zo lang geleden een computer-simu
latiemodel ontworpen, waarin het gedrag van indivi
duen in zo'n situatie van wederzijdse afhankelijkheid
kan worden bestudeerd. Dat model wordt thans door
onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotter-
damen het Nederlands Studiecentrum voor Crimina
liteit en Rechtshandhaving gebruikt om te onderzoe
ken hoe het gedrag van belastingbetalers kan worden
beïnvloed. In een volgende column hoop ik u iets meer
te kunnen vertellen over de eerste resultaten van dat
onderzoek.
(Prof. dr. DJ. Hessing is hoogleraar rechtspsychologie
aa k de/acut teit der Rechtsgeleerdheid van de Erasmus
Un iversiteit Rotterdam)
Opgericht 2 april 1991
Hoofdredactie: J. Prinsen LP. Pronk.
Chef Central Desk: FJ. Eckhardt.
Rubriekschefs:
EIndredactle&Vormgeving: R.LJ. vanZeelst
Stadsredactie Rotterdam: J.S. Buoister.
Editie Voome-Putten: C.G. Buitendijk.
Editie Waterweg: J.A. Rozendaal.
Editie Ussel en Lek; M.E. Verwaaijen
Editie Regio Zuid: C.H. Soeïers.
Nieuwsdienst/BInnen/buitenland: B.V. Verkade.
Cultuur Leven: M.J.F. Maas.
Economie: N.P. de Vries
Sport: P. Ouwerkerk.
illustratie: F. van Someren.
Informatiebeheer: G.J. van den Hil.
