Monopoly voor ontwikkelaars
f
Staat of geen staat, Palestijnen blijven in Israels houdgreep
Kampioensfeest
Oorlog (25)
Oorlog (26)
Disco onder vuur
li
Wat 'n
Verwijten
Rotterdams Dagblad
Dinsdag 27 april 1999
Onder eindredactie van Annemlek van Oosten, tel.: 010-4004358
Ook iets op uw hart? schrijf naar: hoofdredactie Rotterdams Dagblad,
postbus 2999,3000 CZ Rotterdam (E-mail: digitaal@rotterdamsdag-
blad.ni). Houd het kort, lange brieven hebben weinig kans op plaat
sing. En: één onderwerp per brief. Vermeld altijd uw achternaam,
voorletter(s), adres en telefoonnummer (onder uw brief in de krant ko
men alleen naam en woonplaats). Plaatsing betekent niet dat het Rot
terdams Dagblad uw mening deelt,
Beste ouders, als uw rotzoontje zondagavond op de
Cooisingel heeft meegevochten, wilt u dan zo vriende
lijk zijn hem thuis ooknogeven in elkaar tetremmen?
Met de hartelijk dank van alle echte supporters.
L.M. van Bekkum, Heinenoord
Tot mijn verbijstering begint Nederland nu ook kri-
tiekte uiten opde UHNCR, de internationale hulpver
lening. Geven kunnen we goed, want we zijn rijk en
ons geweten speelt toch een rol. Maar daarnaast vin
den 'wij' dat die hulpverlening niet snel genoeg
gaat. Zo zeggen we met een pilsje m de hand...
Ik heb dagelijks contact met een kamp bij de Macedo
nische grens. Zo'n 35 jonge mensen van UHNCR wer
ken daar twintig uur per dag. Hun frustratie is dat de
Macedonische regering geen grond vrij geeft voor de
vluchtelingen, dus gaat er veel tijd verloren met on
derhandelen. Weer staan er 5000 mensen te wachten.
Bedenk Nederland, dat ook de UHNCR hier niet op
voorbereid was en dat al die mensen zich rot werken
om dat kleme beetje te doen wat gedaan moet worden.
Hebt u kritiek? Ga er heen en help mee.
B. Feith, Rotterdam
De afgelopen weekzijn de berichten dat er grondtroe
pen ingezet gaan worden in Kosovo steeds veelvuldi-
ger. Ik heb zelfs iemand horen praten over het over de
weg vanuit Albanië naar Kosovo oprukken en ik was
enorm verbaasd, toen er bij gezegd werd dat er maar
één echt b egaanbare weg is tussenbeiden landen. Een
weg, diedoor de Albanese Alpen loopten aan weerszij
den uit rotswanden en/of ravijnen bestaat.
Dit alles doet me sterk denken aan de planning voor
Operatie Market/Garden in september 1944. Tijdens
het maken vande krijgsplannen bleek datMontgome-
ry de artillerie langs één weg wilde laten oprukken,
een weg die aan weerszy den werd begrensd door dras
sige weilanden en velden. Nederlandse officieren in
het Enge'se legerwezen op de gevaren hiervan. Bij de
te verwachten aanval dooi de Duitsers 2ouden de
tanks en het geschut geen enkele kant op kunnen. Zij
zouden vastkomente zitten in de natte klei van de wei
landen. We weten allemaalwat er is gebeurd. Montgo
mery sloeg de adviezen in dewind. De colonne is meer
dere malen aangevallen en mei succes lange tijd te
gengehouden, waardoor-men te laat op de plaats van
bestemming aankwam: de brug over de Rijn bij Am-
hem. De Duitse wraak op de Arnhemse bevoking was
ontzettend.
Ik zie grote overeenkomsten met de plannen die nu
misschien gemaakt worden voor een inval in Kosovo.
Eén enkele weg gebruiken, dat is vragen om enorme
problemen. Hoewel ik vierkant tegen elke vorm van
geweld ben, kan ikbegrijpen, dat men denktde zaakte
kunnen versnellen door het inzetten van grondtroe
pen. Is hetnietmogelijk ommet Bulgarije, Roemenië,
Hongarije en de Russen af te spreken dat zij Servië
binnenvallen, terwijl de geallieerden dat doen vanuit
Albanië. Via alle weggetjes die ze daar kunnen vin
den?
Verder vraag ik mij af waarom moeten er bommen ge-
góoid worden op onschuldige burgers in Servië? Nie-
niandkan mij ervan overtuigen dat nog meer mensen
"in de ellende moeten komen in het kader van een 'goe-
-de-zaak'. Er bestaat geen zinvol geweld!. Ik hoop voor
al die mensen daar, de Albanezen, Serviërs en wie dan
ook, dat deze ellende zo snel mogelijk voorbij kan zijn.
LM. Lembeck, Rotterdam
Zelfs het vooruitzicht op een gevangenisstraf van
twintig jaar weerhoudt gefrustreerde discogangers
niet om op de ingang van de door hen eens zo geliefde
1 disco te schieten. Hetisaan desnellehandelwijzevan
deaanwezigeportierstedankendathetdelaatstekeer
goed is afgelopen. Ik weetdat er in en buiten disco's al-
- tijd een bepaald spanningveld heerst, waarin slechts
één verkeerd woord door wie dan ook zaken kan doen
escaleren. Door een teveel aan drank en drugs zijnbe-
zoekers vaak niet meer toerekeningsvatbaar.
Als zelfs een gevangenisstraf van twi nti g jaar mensen
al niet meer afschrikt, dan begin ik te denken aan nog
zwaardere straffen; aan levenslang of misschien zelfs
aan de doodstraf. De doodstraf is een zwaar middel,
maar alsikziemethoeveelminachtingdaderste werk
'gaan komt de gedachte aan zo'n straf welbij mij op.
Het istamelijkhypocrietom de daders de hand boven
het hoofd te houden en de belangen van de slachtof
fers en hun dierbaren naar mijn meningteblijven ne
geren. Waarom zouden we derollennieteensomdraai-
en?
Dirk Tempelaar, VlaardLngen
Theo Gootjes
Door Herman Moscoviter
Het is een gat
in de stad. Al ja
ren. Tussen de
Admiraliteits
kade en de
Oostzeedijk,
achter FOKA
Het kaalgesla
gen stuk grond
zal nu eindelijk
bebouwd worden. Maar wie over
zijn schouder terugkijkt in het
verleden naar het eigenaarschap
van dit stuk grond, ontkomt niet
aan de gedachte dat het spelsitua
ties uit Monopoly zijn.
Ooit zat hier het bedrijf Econosto,
Even verderop aan de Admirali
teitskade ontwikkelde projectont
wikkelaar Cook (Coroco) een kan
toorgebouw, Een monster met
blauwglas dat er nog steeds ponti
ficaal staat. Bouwer was de BAM,
architect Ben Hoek. Coroco zat
zelf in dat gebouw en had grootse
plannen. Een daarvan was het in
1990 begeleiden van de verhui
zing van het even verderop aan
dezelfde Admiraliteitskade gele
gen bedrijf Eeonosto dat naar Ca-
pelle wilde. Projectontwikkelaar
Coroco kreeg de Econosto-grond
in handen.
Maar het liep niet goed met Coro
co. Het bedrijf ging op in een En
gelse projectontwikkelaar
Mountieigh, die later, volgens de
verhalen van ingewijden, failliet
ging. De voormalige Econosto-
grond (analoog aan Monopoly's
Dorpsstraat, Ons Dorp) kwam
voor het grootste deel in handen
Wan bouwer BAM.
Die had een realiseringsplicht op
gelegd gekregen van de gemeen
te. Ofwel: er moest daar op een ge
geven moment gebouwd worden.
Desondanks bleef het terrein ja
ren en jarenlang onbebouwd. Een
gapend gat in het gebit van de
Oostzeedijk. Weliswaar werden er
plannen gemaakt, maar die haal
den het niet. Het bouwblok dat
voor 9/IQde was afgebroken moest
zich richten naar de hoogte van de
bestaande bebouwing aan de
Oostzeedijk, naar de overgeble
ven bebouwing van FOKA (de 1/
10de die er nog stond) en mocht
één enkele hoge toren hebben,
met woningen. Verder kon er kan
toor- en winkelruimte worden ge
realiseerd, behalve aan een stukje
Oostzeedijk. De BAM bouwde
niet. Slechte tijden, matige plan
nen. Om in Monopoly-termen te
blijven: kennelijk gooide de BAM
steeds te lage ogen met de dobbel
stenen.
Hoge ogen
De zaak kwam weer in beweging
toen in een veiling een stukje
grond op de hoek van de Admira-
Het gat aan de Oostzeedijk. Al jarenlang doom in het oog van de omwonenden. FotoCees Kuiper/RotterdamsDagblad
liteitskade naast FOKA verkocht
werd aan een andere projectont
wikkelaar, HD Projecten. Die te
kende met eigen architect en te
kenaars een toren op die hoek en
diende het plan in. Dit werd afge
keurd om schoonheidsredenen.
Daarop schakelde men architect
Frits van Dongen van de Architee-
tenCie in. Die gooide wel hoge
ogen. In principe kon die woonto
ren verwezenlijkt worden. Van
Dongen maakte en passant ook
een visie voor het hele gebied.
HD Projecten had voor de inrit
van de parkeergarage BAM-grond
nodig. De BAM, alert geworden,
diende daarop voor de andere
hoek ook een plan met een toren
in. Maar daar er maar een toren
gebouwd mocht worden en HD
Projecten als eerste een bouwver
gunning had verworven, greep de
BAM ernaast. Die verkocht daar
om de rest van de grond aan HD
Projecten, waarop Ons Dorp, de
Dorpsstraat helemaal van hen
was en het hele project kon wor
den geraliseerd. Wat doen project-
ontwikkelaars liever dan Monope-
Iy spelen om huizen te bouwen of
nog liever hotels?
Bakstenen bouwblok
Inmiddels zijn de plannen zover
ontwikkeld dat het bijbehorende
beeld kan worden geschetst. De
toren op de hoek van de Admirali
teitskade en -straat wordt vanaf
de vijfde laag een woontoren van
zo'n 90 meter hoog, met 62 koop
woningen. Op de bovenste laag
komt een penthouse van 240 vier
kante meter. Het woontorendeel
springt iets uit voor de rest van de
wand, die verder op straatniveau
een arcade krijgt van twee lagen
hoog. Op de hoek met de Infirme-
riestraat is het bouwblok iets ho
ger met een deel kantoren, die te
herkennen zijn aan verticale ra
men, waar volgens het Louver-
deurtjesprincipe schuine glas
strips voor worden gezet. Een in
novatieve en aardig ogende extra
warmte-isolatie op het zuiden.
Het tussendeel krijgt ramen die
uit de gevel 'springen'.
Lang gewacht
Door dit soort details als versprin
gingen, ander metselwerk, ander
raamritme, horizontaliteit en ver
ticaliteit wordt het grote bouwvo
lume behapbaar. De buitenzijde is
geheel van baksteen en glas,
waarbij met name op de bagene
grond extra aandacht wordt be
steed aan het soort steen, omdat
men daar het gebouw het sterkste
beleeft.
Wanneer het hele complex er in
2002 er staat is er 20.000 vierkante
meter kantoor- en bedrijfsruimte
gerealiseerd. In het hart van het
bouwblok ligt een vier lagen tel
lende parkeergarage, waarvan
twee ondergronds. Bovenop die
garage komt (net als Van Dongen
deed in een van de 'Zeeschepen
bouwblokken' die hij op de Kop
van Zuid mocht realiseren) een
tuinlandschap.
Dan zal eindelijk een gebied dat
zo lang heeft moeten wachten op
nieuwe invulling zijn vorm en
nieuwe bestemming hebben ge
kregen. Voor de bewoners van de
Oostzeedijk en dat deel van Kra-
lingen zal het wennen rijn dat er
opnieuw een torenhoog gebouw
zijn lange schaduw werpt richting
oude bebouwing, De bewoners
van deze reus zien aan de ene zij
de het oude Kfalingen aan hun
voeten liggen en aan de andere
kant de Nieuwe Maas met het
scheepvaartverkeer.
Door prof. dr. AB. Ringeling
Met veel vertoon werd vo
rige week het rapport
over het onderzoek van
de enquêtecommissie naar de Bijl
merrampopenbaarDe commissie
deelde in de voomalige vergader
zaal van de Tweede Kamer met
veel aplomb de verwijten mee.
Voormalige minister van Verkeer en Waterstaat, me
vrouw Jomlsma (WD), had herhaaldelijk de Kamer
verkeerd en veel te laat ingelicht. Een verwijt dat ook
haar voorgangster mevrouwMay (CDA) gold. De mi
nister van Volksgezondheid, mevrouw Borst (D66),
had nagelaten een diepgaand onderzoek in te stellen
naar de gezondheidsklachten van bewoners van de
Bijlmer en degenen die bij de hulpverlening na de
ramp waren betrokken. De minister-president, de
heer Kok (PvdA), had nagelaten actie te ondernemen
om zijn kabinet op een adequate manieropdenasleep
van de ramp van het El Al-toestel te laten reageren. De
subjectieve gevoelens van de bevolking waren vol
strekt genegeerd. De overheid had gefaald. Ambtelij
ke diensten hadden hun taak veel te beperkt opgevat.
Er was sprake van een verkokerde overheid, zei de
voorzitter van de enquêtecommissie. Dat had het on
derzoek aangetoond.
Onmiddehjk deden de meestejournalisten wat na een
enquête gebruikelykerschijnt te worden. Zij vroegen
zich af wie de meest ernstige verwijten naar het hoofd
kreeg geslingerd. Zij gingen na wiens positie het
meest onhoudbaar was geworden. Wie zou er moeten
aftreden? De nationale afrekencultuur werd zicht
baar. De positie van het kabinet stond op het spel. AHe
grote partijen waren betrokken. Als gevolg van de ver
wijten van de commissie waren belangrijke vertegen
woordigers van die partijen in het geding. Zou het ka
binet niet een gebaar moeten maken en opstappen?
Daarmee zou mogelijk het vertrouwen in de politiek
weer wat kunnen worden hersteld.-
De opwinding onder Haagse kaasstolp was vorige"*
week heel groot, maar het is de vraag waar die opwjn-
ding op berustte. Misschien mag de publieke discus
sie ook eens gaan over de kwaliteit van het rapport.
Verwijten moeten welgebaseerdzijnop eendiepgdan-
de en evenwichtige analyse van wat zich heeft afge
speeld. Daarover heb ik mijn aarzelingen, om hetlp
Haagse termen te zeggen. Want het rapport van deen-
quêtecommissie lijkt te behoren tot de zwakste rap
porten van alle enquêtes de afgelopen vijftien jaar.
De hoofdreden voor mijn oordeel is dat de commissie
niet blijkt om te kunnen gaan met wijsheid achteraf.
Ik weet niet hoe het met u rit, maar achteraf kan ik al
tijd heel goed beargumenteren waarom ik een bepaal-
de beslissing neem en nieteenandere. Ikweetdatach-
teraf beter dan tijdens het moment zelf. Sterkei nog,
achteraf bedenk ik er vaak nog een hoop redenen
waarom het zo verstandig was om die beslissing te ne
men. Zeker als die beslissing goed is uitgepakt.
Veel kennis die wetenschapsbeoefenaren hebben is
van hetzelfde type, wijsheid achteraf. Daar moetje
mee om leren gaan. En veel mensen aan de universi
teit hebben dat geleerd. Ze weten dat beslissingen er
achteraf anders uitzien dan als je ze moet nemen. En
zeverbinden daar een consequentie aan. Als zeonder-
zoek doen, proberen zij zich te verplaatsen ïn de be-
slisingssituati e van degen en die zich voor een bepaald
probeleem geplaatst zagen en een beslising moesten
nemen. Zij bouwen de beslissingssituatie na. Dat is
lastig, maar als jeiets wilt begrijpen van de beweegre
denen van beslissers is een dergelijke terugblik on
vermijdelijk. De commissie had zich ten doel gesteld
aan waarheidsvinding te doen. Maar zij lijkt rich niet
te kunnen verplaatsen in de situatie waarin beslissers
zich bevonden toen zij moesten beslissen.
Dat geldt in nog sterker mate over wat als hét pro
bleem wordt beschouwd. De commissie formuleert
dat probleem als de wijze waarop de overheid met de
nasleep van de ramp is omgegaan. Alleen al door de
formulering is dat een aanduiding van het probleem
achteraf. Wantin de afgelopen zes jaar is dat nooit het
probleem geweest. Het probleem van de Bijlmerramp
is in de loop van de tijd omschreven als het aantal do
den datbij deze vreselijke ramp viel, als het probleem
hoe dit ongeluk heeft kunnen gebeuren, als het pro
bleem of er misschien constructiefouten aan de jum
bojet kleefden,of het onderhoud van het toestel welin
orde was, wat de lading van het toestel was, of er ge
vaarlijke lading aan boord was en of die lading mis
schien gevolgen kon hebben voor degenen die by de
ramp betrokken waren.
Op al die vragen hebben overheidsorganisaties in de
loop van de tijd geprobeerd antwoorden te geven. Ik
zeg niet dat die antwoorden steeds correct waren. Dat
kan ook niet, want dat waren rij niet Maar misschien
waren het wel de beste antwoorden die gegeven de in
zichten van datmoment gegevenkonden worden. Aan
de vraag of dat zo was. komt de commissie niet toe.
Sterker nog, de enquêtecommissie veroorzaakt tij
dens de openbare verhoren zelf grote maatschapplij-
ke onrust over de lading op basis van verkeerde infor
matie. Wie zuiver met de subjectieve gevoelens van
betrokkenen wil omgaan, zou voorzichtiger hebben
moeten zijn. Maar in het rapport van de commissie
bhjktdaarweinigvan.Politiekeafrekeninglijkthetin
haar rapport te hebben gewonnen van een deugdelij
ke analyse. Daarmee komen des ubjeetieve gevoelens
van betrokkenen, die de commissie bij herhaling als
kernpunt van haar onderzoek noemt, pas echt in de
kneL
(Prof. dr. A.E. Ringeling ts hoogleraar bestuurskunde
aan de faculteit der Sociale Wetenschappen van de
Erasmus Universiteit Rotterdam)
Ad Bloemendaal
(De grote nationale uitdaging' noemen de Pa-
lestijnen hun streven naar een eigen staat.
Hoe groot die uitdaging is, zal deze week blij
ken in Gaza, waar de Palestijnse Centrale
Raad antwoord moet geven op de vraag wat er
moet gebeuren op 4 mei. Op die datum ver
strijkt de vijfjarige interim-periode van het Os
lo-proces, zonder dat een serieus begin is ge
maakt met onderhandelingen over een defini
tieve regeling voor het Israelisch-Palestïjnse
conflict.
'Als Oslo afloopt, roepen we een onafhankelij
ke staat uit,' heeft Yasser Arafat steeds be
weerd. Hij gebruikt het dreigement om vooral
het westen duidelijk tc maken dat hij niet eeu
wig wil blijven onderhandelen. De afgelopen
maanden heeft hij meer dan twintig hoofdste
den bezocht en over het resultaat zal hij niet
ontevreden zijn. De Europese Unie wil over
een jaar overwegen een Palestijnse staat te er
kennen. Washington gaat minder ver, maar
Clinton wil proberen door 'versneld onderhan
delen' binnen een jaar tot een afronding te ko
men.
Arafat kan de leden van de Centrale Raad nu
vertellen dat geduld beloond zal worden. Het is
een koud kunstje volgende maand soevereini
teit uit te roepen, zal hij zeggen, maar wat ko
pen we ervoor? Zo'n staat zou op dit moment
niet worden erkend door de belangrijkste lan
den: de Verenigde Staten en de Europese
Unie. En de bezetting blijft gewoon bestaan,
ook al wordt de Israëlische premier Netanyahu
niet moe te roepen dat 95 procent van de Pales
tijnen in de Gazastrook en op de Westelijke
Jordaanoever al worden bestuurd door mede-
Palestijnen.
Dat lijkt prachtig, maar m de onderhandelin
gen geldt maar één valuta en dat is land. Van
de Gazastrook is ruim zestig procent in Pales
tijnse handen, maar op de Westelijke Jordaan
oever beheersen Arafats bestuur en veilig
heidstroepen een vier procent. Zelfs als Ne
tanyahu de door hemzelf getekende Wye-ak*
koorden volledig zou uitvoeren, zou dat laatste
percentage oplopen tot niet meer dan 18,2.
Het gaat daarbij om een groot aantal dichtbe
volkte eilandjes - door de Palestijnen laatdun
kend aangeduid als 'bantoestans'- geschei
den door Israëlische nederzettingen. De inwo
ners kunnen niet reizen zonder vergunning en
de economie wordt grotendeels beheerst door
Israël, net als de energie- en watervoorziening.
De Palestijnen hebben nog altijd geen eigen
zeehaven. Het internationale vliegveld in de
Gazastrook en alle grensovergangen staan vol
ledig onder Israëlische supervisie.
Als Arafat zonder Israëlische toestemming een
staat uitroept, kan Israël al die duimschroeven
nog eens aandraaien. Netanyahu heeft al laten
weten dat hij zich het recht voorbehoudt de ge
bieden die nog onder volledig Israëlische be
stuur staan, te annexeren. Net als het uitroe
pen van een Palestijnse staat zou zo'n besluit
voornamelijk symbolische betekenis hebben.
Het is dan ook de vraag of Israël bereid is bet
nadeel - ernstige negatieve gevolgen voor zijn
relaties met Egypte, Jordanië en andere lan
den - voor hef te nemen.
Toen onder het bewind van Yitzhak Rabin en
Shimon Peres de Oslo-akkoorden werden ge
formuleerd, leidde Joel Singer de juridische
afdeling van het Israëlische ministerie van
Buitenlandse Zaken. Hij steunt de opvatting
van de huidige Israëlische regering dat een
eenzijdige verklaring van een Palestijnse staat
een schending betekent van 'Oslo'. Op grond
van de tekst meent hy dat de Palestijnen ook
na het verstrijken van de interim-periode geen
eenzijdige stappen mogen nemen.
Singer heeft nog een argument. Een van de ju
ridische voorwaarden voor de vestiging van
een staat is dat deze vrij is van vreemde over
heersing en dat kan niet worden gezegd van de
Westelijke Jordaanoever. Al sinds 1967 vormt
Israël het gezag in de bezette gebieden, met in
begrip van de delen waar de Palestijnen nu
zelfbestuur uitoefenen. Zelibestuur is immers
geen staat. Dat betekent volgens Singer dat
formeel gezien per 4 mei de bevoet Ineden die
Israel voor de interim-periode van vijfjaar had
overgedragen aan de Palestijnen, weer in han
den komen van het Israëlische militaire gezag.
Israel mag dan volgens Singer juridisch m zijn
recht staan, het heeft er geen belang bij de
zaak op de spits te drijven zolang Arafat geen
staat uitroept. Dore Gold, de Israëlische am-
bassadeurbij de Verenigde Naties, heeft secre-
tans-generaal Kofi Anan al laten weten dat de
regering na 4 mei alles bij het oude zal laten.
Het Palestijnse Bestuur, de Wetgevende Raad
(het voorlopige parlement en de andere Pales
tijnse instituten die waren bedoeld voor de in
terim-periode, kunnen gewoon blijven be
staan.
Ook Arafat zal na 4 mei waarschijnlijk de sta
tus quo handhaven, omdat hij vanaf die datum
al rijn stappen nauw zal coördineren met de
Amerikanen en de Europeanen, in de hoop dat
die over een jaar de Palestijnse staat zullen er
kennen. De kans dat hij binnen twaalf maan
den met Netanyahu of, als de Arbeiderspartij
de verkiezingen wint, met Ehud Barak over
eenstemming bereikt over een definitieve re
geling van het conflict, is miniem. Zelfs als de
partijen 24 uur per dag zouden onderhandelen.
Arafat is vooral bang voor een eeuwigdurende
autonomie. Dat was wat de Israëlische premier
Menachem Begin voor ogen stond toen bij in
1979 de Camp-Davidakkoorden sloot En Ne
tanyahu houdt er dezelfde opvatting op na.
Daarom is de Palestijnse president er zo op ge
beten van de internationale gemeenschap een
einddatum te horen voor de onderhandelingen
over de definitieve status.
