10
Kort Rotterdams:
therapie voor filmers
Nederlander promoveert op
experimentele popmuziek
Spanga's '11 Trittico'
ontroerend en hilarisch
Pet Shop Boys spelen
zonsverduisteringslied
s"181*1
In Memoriam
Tekstschrijver
Louis Dusée
overleden
Workshop brengt
Rotterdamse filmmakers
dichter bij elkaar
K&thy Gosschalk
weg by Dansgroep
Israëlisch-
Arabisch orkest
repeteert
TllCO Verhaal"
(1954 - 1999):
de dichter als
spelmaker
In Memoriam
tarn.o
Eerbetoon zonder missers
Rotterdams Dagblad
Maandag 9 augustus 1999
H«t Rotterdams Fonds
Voor de Film en audiovisue
le media, voorheen Film
fonds Rotterdam, organi
seert momenteel In het ka
der van Kort Rotterdams
een workshop voor begin
nende Rotterdamse film
makers. Bedoeling van de
cursus Is om lokaio produ
centen en scenarioschrij
vers dichter bj| elkaar te
brengen.
Door Marc Floor
Rotterdam Het heelt iets van
een huwelijkstherapie. Scenaris
ten en producenten moeten ei
kaar beter leren begrijpen, want
daar krijg je betere films van, „Ik
moet als producent wel weten
waar het over gaat als mijn script
schrijver met een probleem zit,"
zegt deelnemer Harm Smit Zijn
scenarioschrijfster knikt instem
mend. „Hij heeft nu geleerd om
met mij mee te denken."
Leider van de 'groepstherapie' is
-*de Brit Robert Buckler. Hij is door
vlhet Rotterdams Fonds voor de
Füm en audio-
'Visuele media
(RFF) ge
vraagd een
workshop te
verzorgen voor
merendeels
beginnende
Rotterdamse
filmmakers. Twee weken lang,
van 's ochtends half tien tot 's
middags half vijf, draagt de pro
ducent/scriptschrijver/regisseur
zijn jarenlange ervaring over aan
het lokale filmtalent Wederom
een stap in het plan om van Rot
terdam een professionele film-
stad te maken.
Koppels
De tien deelnemers aan de work
shop (vijf scriptschrijvers annex
regisseurs, vijf producenten) heb
ben hun plaats moeten verdienen
door mee te doen aan het RFF-
project TCort Rotterdams'. Daar
toe moest een idee worden inge
stuurd voor een ongeveer zes mi
nuten durend filmpje, waarin ui
teraard Rotterdam niet vergeten
zou worden. Zeventien koppels
van scriptschrijvers en producen
ten gaven gehoor aan de oproep.
Een commissie koos de vijf beste
ideeën, en honoreerde de beden
kers niet alleen met een bedrag
van een kleine 70.000 gulden voor
verfilming van het script, maar
ook met de mogelijkheid tot deel-
In een verpleeghuis in zijn woon
plaats Amsterdam is vrijdagmor
gen Louis Dusée op 69-jarige leef
tijd overleden door een hartstil
stand. Dusée, tekstschrijver voor
onder meer Wim Sonneveld, An-
dré van Duin, The Mounties en
Anneke Grönloh, had al tien jaar
gezondheidsproblemen.
De in Tilburg (9-2-1930) geboren
Dusée trok m de naoorlogse jaren
als artiest door Duitsland met the
atergezelschappen. In de jaren '50
werkte hij mee aan de beroemde
revues van Wim Sonneveld. Eind
jaren '50 maakte Dusée samen
met de beroemde Engelse toneel
schrijver en leeftijdgenoot Harold
Pinter het succesvolle stuk Going
Dutch. Pinter's aanbod aan Dusée
om mee te gaan naar Engeland
om ook daar samen te werken aan
de voorstelling werd door Dusée
afgeslagen „Hij had geen zin om
opnieuw lange tijd in het buiten
land door te brengen,'" legt een
vriend van Dusée uit.
Vanaf 1962 danste, zong en
schreef hij teksten voor de Snip
en Snap-revue. Naast theater- en
cabaretschrijver was Dusée ook
actief als liedjesschrijver. Het
door Tony Huurdeman vertolkte
lied 'Jasper en Jasmijn' was in de
jaren '70 de grootste door Dusée
geschreven hit. Dusée vertaalde
ook musicals, zoals 'The sound of
music".
Louis Dusée moest zijn activitei
ten op een lager pitje zitten nadat
hij in 1989 werd getroffen door
een beroerte. De laatste jaren
bleef hij ondanks zijn verslechte
rende fysieke toestand teksten
schrijven. Hij bracht onder meer
een kinderboek uit in het Engels.
Dusée's nabestaanden en familie
zijn van plan om diens teksten te
bundelen en uit te brengen als
eerbetoon aan de schrijver.
name aan een workshop.
Cursusleider Robert Buckler is
een door de wol geverfde filmma
ker. Hij begon in de jaren zeven
tig als script-editor bij de BBC,
werd daarna toneelschrijver, jour
nalist, regisseur en hoofd drama
bij een ander Brits tv-station,Tha
mes Television. In de jaren tach
tig richtte hij met zijn maatje Ro
land Joffé (maker van het beroem
de 'The Killing Fields') het pro
ductiebedrijf Renegade Films op,
wat hij - na enkele jaren onder
breking als docent aan de Britse
Film en Televisie Academie - in
middels alleen voortzet
Filmmekka
Buckler heeft recentelijk ook en
kele zomercoileges over zijn werk
gegeven in Amsterdam. Daar
kwam hij in contact met vorig di
recteur van het Rotterdams Film
fonds Dick Willemsen, die hem
vroeg in Rotterdam te komen do
ceren. „Rotterdam is een stad die
je visueel raakt," zegt Buckler
over de stad die probeert het film-
mekka van Nederland te worden.
„Cinematografisch is het heel in
teressant vanwege de havencul
tuur. Maar wat je mist is een au
diovisuele infrastructuur. Er is
nog niet eens een filmlaboratori-
um."
Met zijn workshop wil de Brit bij
dragen aan een groter denken
over film. „Ik wil filmmakers ac
tief maken," verklaart hij. „Vaak
denken ze niet groot genoeg. Film
is een internationale bussiness. Ik
werk samen met Duitsers, Fran
sen en Nederlanders. Er is in de
Europese filmwereld nog nooit zo
internationaal gedacht als nu.
Dus moetje als filmmaker over de
grenzen van je eigen land durven
te gaan."
Zijn workshop is breed van opzet.
Niet alleen komt het vervaardi
gen van goede scripts en films aan
bod, ook is er ruime aandacht voor
de zakelijke kant. Hoe verkrijg je
bijvoorbeeld een optie op een
boek datje wilt verfilmen? En hoe
stel je goede contracten op in de
filmwereld? En de belangrijkste
les volgens Buckler: „Filmmaken
draait niet om klagen, maar om
het oplossen van problemen. En
dat doe je door samen te werken."
De cursus van vandaag gaat over
scriptschrijven. Een belangrijk
onderdeel volgens Buckler, want
als je een script begrijpt, weetje
wat nodig is om het te verfilmen.
De Brit heeft een stapel films
meegenomen, zowel eigen werk,
oud materiaal ('Charade', Stanley
Donen 1963) als recent werk
('Shallow Grave', Danny Boyle
1994), waarover gediscussieerd
kan worden. Buckler staat open
voor de meningen van anderen,
maar heeft er zelf ook klaar. „Het
script voor Titanic bijvoorbeeld,
dat was een complete turkey
Er zijn twee slechte scripts, houdt
de Britse filmmaker zijn gehoor
voor: het voornamelijk door vrou
wen geschreven overpersoonlijke
script en het voornamelijk door
mannen geschreven entertain-
mentscript. „Het eerste overdrijft
in persoonlijk leed," zegt Buckler,
„het tweede in de actie. Je moet
een balans zien te vinden tussen
deze twee. De meeste klassieke
scripts laten de man en de vrouw
trouwen. En
waar ik van
daan kom, vin
den de men
sen dat de
leukste films."
Deelnemend
producent
Harm Smit is
zeer te spreken over de workshop.
„Zo'n cursus scherpt je aan. Ik
had niet verwacht dat het zo zake
lijk zou zijn. Ik had vooral gere
kend op aandacht voor de artistie
ke kant van filmmaken. Maar het
gaat ook over het opstellen van
een bussinessplan voor je produc
tiemaatschappij. Dat is heel pret
tig, die combinatie van het zake
lijke en het artistieke. En Robert
Buckler kan uit eigen ervaring
vertellen. Daar kan geen boek te
genop."
Begin wigend jaar is te zien wat
de tien filmmakers hebben ge
leerd op de worksehop. De vijf
films die ze in het kader van Kort
Rotterdams zullen maken, gaan
dan in première tijdens de ko
mende editie van het Internatio
nal Film Festival Rotterdam.
Rotterdam Kathy Gosschalk
stapt op als artistiek leider van
de Rotterdamse Dansgroep.
Choreograaf Ton Simons volgt
haar per 1 oktober op. Gos
schalk leidde het gezelschap,
dat een van de oudste moderne
dansgroepen van Nederland is,
25 jaar lang.
Welmar Israëlische en Pales
tijnse muzikanten hebben zater
dag voor het eerst samen in één
orkest gespeeld. Onder leiding
van de Israëlische dirigent Daniel
Barenboïm vertolkten ze stukken
van Beethoven en Schumann.
Het betrof een repetitie die plaats
vond in een muziekzaal in het
Duitse Weimar, dit jaar de cultu
rele hoofdstad van Europa,
Martljn Voorveltmagdch na vijfjaar onderzoek aan het Engelse University College Bretton Hall
doctor in demuziek noemen. Zijn proefschrift gaat over de Britse post-punk. FwoANp/MwcoOkhuizen
Amsterdam De Nederlander
Marfijn Voorvelt mag zich na vijf
jaar onderzoek aan het Engelse
University College Bretton Hall
doctor in de muziek noemen.
Voorvelt kreeg de titel PhD.
1 voor zün proefschrift over 'Brit
se post-punkexperimentele pop
muziek van 1977 tot 1983'.
Volgens de 31-jarige Amster
dammer behandelt hij in zfin
proefschrift een uniek onder
werp, waar nog vrijwel niets over
geschreven is. Voorvelt vindt dat
de popexperimenten ondanks de
relatieve obscuriteit op een trage
en moeilijk te traceren manier
heel invloedrijk zijn geweest.
Tussen 1977 en 1983 experimen
teerden Britse groepen als Wire,
This Heat, Throbbing Gristle en
Test Department binnen de pop
muziek. Tijdens deze korte post
punk periode kregen ook oudere
pop-experimentalisten als Fred
Frith, Robert Wyatt en Brian
Eno meer bekendheid. Eno ver
wierf grote faam als producer
van onder meer de Ierse rock
band U2 en was onlangs hoofd
gast op het Holland Festival.
Analyses
Het proefschrift over de Britse
post-punk is volgens Voorvelt
een „wegbereidend werk dat or
de moet scheppen in de chaos
door post-punk experimentalis-
me historisch in kaart te bren
gen en theoretisch te verklaren".
In het belangrijkste deel van het
proefschrift staan diepgravende
analyses van experimentele lied
jes.
Voorvelt meent dat zijn studie
aantoont dat popmuziek niet al
leen interessant is als sociolo
gisch verschijnsel, maar dat het
ook muzikaal serieus moet wor
den genomen. Hij onderscheidt
zich naar eigen zeggen van an
dere musicologen door uit te
gaan van wat de luisteraar hoort
Doorgaans analyseren musicolo
gen popmuziek alsof het klassie
ke muziek is, meent Voorvelt
De.onderzoeker, die in 1993 opk
al cum lande afstudeerde aan de
Universiteit van Amsterdam op
het onderwerp elektronische
muziek, houdt zich met name
bezig met het componeren van
kamermuziek. „Ik vond het als
8-jarig jochie al leuk om zelf mu
ziek te maken," zegt Voorvelt
„M'n liefde voor popmuziek is
niet verklaarbaar, het is gewoon
plotseling opgekomen
Dromen van grote hitsuccessen
koestert Voorvelt niet. „Op mijn
zestiende speelde ik in groep Ra-
tatosker, daarna heb ik nog ge
speeld in Sitting Target Nee,
grote hits heb ik daarmee niet
gehad, want het waren experi
mentele bands. Commercieel
succes heb ik nooit nage
streefd."
Door Rien Vroegindeweij
Afgelopen zaterdagnacht stierf in
een ziekenhuis in Rotterdam de
dichter Theo Verhaar. Drie weken
geleden was hij 45 jaar geworden.
Hij laat een vrouw en drie kinde
ren na. Hij was een collega en een
dierbare vriend. Maar nu ik iets
over hem wil schrijven, weet ik
niet goed waar te beginnen. Want
er is nu ineens zoveel dat ik nog
van hem zou willen weten, zou
willen horen. Waar we over zou
den moeten praten. Al was het
maar om het niet met hem eens te
zijn. Want hij schuwde het debat
met, integendeel, hij wakkerde
het aan.
In de vele gesprekken die we in
de loop der jaren hadden, aan de
telefoon tijdens de 'werkuren' (hij
kon zich mateloos ergeren aan
mensen die zeiden dat hij niets
deed, alsof dichten geen werken
is), maar meestal tussen de mid
dag aan een tafel van een café er
gens in de stad, was hij de gang
maker, als een voet balie die een
aanval opzet. In het gesprek was
de ironie zyn tactiek, niet om de
ander onderuit te halen, maar
juist tot de aanval aan te sporen.
Er moest gescoord worden, maar
niet direct, niet met een lange
haai, dat was zijn stijl niet. De
aanval kon op het middenveld be
ginnen om met subtiele een-
Theo Verhaar, vorigjaar naar aanleiding van de toekenning van de Anna Blamanprijs. Fot& iaapRoz«ma/
Rotterdams Dagblad
tweetjes er. slimme passes op het
doel af te gaan en de verdediging
van de tegenstander op het ver
keerde been te zetten Of de woe
de van zijn eigen medespelers op
de hals te halen door voor open
doel niet te scoren, omdat dat te
gemakkelijk is.
Voetbal was de passie van zijn
jeugd in Rotterdam Vreewijk,
waar hij al op jeugdige leeftijd in
het eerste van Spartaan '20 speel
de. Een voortijdige knieblessure
stond een profcarnère echter in
de weg. Hij studeerde filosofie in
Amsterdam, maar de poëzie werd
üïtMndebjkdppjKsip van 7hti vol
wassen leven. In 1991 maakte
beeldend kunstenaar en voetbal
fanaat Hans Citroen mij attent op
een voetballende dichter of de
dichtende voetbalier- dat was niet
helemaal duidelijk - die op het
punt stond te debuteren. Maar uit
zijn eerste bundel 'Stof bedekt
niet' bleek dat het een weinig of
niets met het ander had te maken.
Theo Verhaar was geen dichter
die over voetbal schreef, hooguit
het nersneotipf van pph voet
ballende jeugd aanleiding voor
een gedicht: 'De uitgebreidheid
van 't pleintje I is optisch bedrog,
m wezen even klein I als 't opge
gooide muntstuk bij de toss'. Het
pleintje op Zuid breidde zich uit
tot de wereld, waarin hij een
scherp waarnemer was en waar
van hij in de vijf bundels die van
hem zijn verschenen op een ei
genzinnige wijze verslag deed.
Vanaf zijn debuut had hij zijn ei
gen toon gevonden.
Ogenschijnlijk koel en onaange
daan registrerend, maar bij nader
inzien is zijn poëzie van een grote
gevoeligheid die voor de goede
verstaanderen geduldige lezer in
zijn zinnen tot uitdrukking komt.
In het juryrapport van de Anna
Blamanprijs, die hem vorig jaar
werd toegekend, staat onder an
dere dat Verhaar een dichter is die
niet wil behagen. Het is maar hoe
je het bekijkt. Behagen betekent
welgevallig, aangenaam zijn. En
de eerste dichter die niet wil beha
gen moet nog geboren worden.
Maar ieder op zijn eigen wijze en
niet ten koste van de eigen waar
digheid.
Theo Verhaar vatte zyn dichter
schap zeer ernstig op en hij was
strijdbaar waar dat werd be
dreigd. Hij voerde met succes pro
cessen, zowel tegen de Rotter
damse Kunststichting als tegen
het Fonds voor de Letteren, die
hem op grond van bureaucrati
sche willekeur een stipendium
weigerden.
Met Jana Beranova had hij bij het
bureau van de Culturele Hoofd
stad het plan ingediend om in
2001 met een delegatie Rotter
damse dichters naar Porto af te
reizen. Vanaf zijn ziekbed in Dijk-
zigt belde hij me een paar weken
geleden op en zei, met zijn ken
merkende gevoel voor understa
tement, dat ik nu met iemand an
ders naar Portugal moest. Het was
toen al duidelijk dat hij niet lang
meer te leven had. Maar ik had de
moed niet om te zeggen, dat als de
reis door zou gaan, hij hoe dan ook
in ons midden zou zijn. Hij 20u
zo'n opmerking zeker hebben ge
waardeerd.
Door AtzeDouma
Spanga De populariteit van de
opera-uitvoeringen in het Friese
Spanga begint Matthaus Passion-
achtige vormen aan te nemen.
Ook dit jaar waren de vijf uitvoe
ringen van Puccini's 'II TMttico' in
een mum van tijd uitverkocht. Zo
als voor passiefanaten de lijdens-
tijd niet compleet is zonder Mat
thaus, zo is de zomer voor deze
operaliefhebbers niet compleet
zonder Spanga.
Ook de grachtengordel lijkt de
weg naar het Friese dorp intussen
gevonden te hebben, gezien het
grote aantal prominenten uit de
kunstwereld (onder anderen
staatssecretaris Rik van der Ploeg
van cultuur) dat vrijdagavond
aanwezig was tijdens de premiè
re. En dat terwijl Spanga toch bij
uitstek een laagdrempelig, niet-
elitair operafestival is, bedoeld
voor mensen die het niet erg vin
den om door de weilanden te ban
jeren en een hele avond op een
houten bank te zitten.
Iets van dat anti-elitaire was vrij
dag nog wel zichtbaar. Na afloop
van 'Suor Angelica' en Tl Tabar-
ro\ twee van de drie eenakters
waaruit 'II Trittico' bestaat, was er
geen ruimte voor open doekjes
voor de solisten. Nee, het podium
werd al tijdens het applaus in be
zit genomen door de toneelknech
ten die met hun changement be
gonnen. Voor sterrendom geen
plaats.
Met het programmeren van 'II
Trittico' nam initiatiefneemster
en regisseur Corina van Eijk een
Hink risico. Want drie verschillen
de opera's betekent meer zangers
en een langere repetitietijd, dus
meer kosten. Het is dan ook geen
wonder dat in deze tijd van bezui
nigingen op culturele instellingen
'II Trittico' nog maar zelden inte
graal wordt uitgevoerd.
De durf van Van Eijk werd be
loond: zij en haar team kunnen
trots zijn op een in vrijwel alle op
zichten geslaagde voorstelling.
Deze 'H Trittico' biedt alles wat
opera zo aantrekkelijk maakt:
hoogoplopende hartstochten, ont
roerende momenten en spranke
lende humor. Van Eijk maakte
ook nu weer optimaal gebruik van
de mogelijkheden die de open
coulissen van Spanga bieden.
Want wees nou eerlijk: in welk
theater kun je nu twee auto's la
ten oprijden vanuit de verte?
Soms overdrijft ze een beetje.
Wanneer zuster Angelica van haar
ijskoude tante te horen krijgt dat
haar zoon, die ze meteen na de ge
boorte heeft afgestaan, al twee
jaar dood is - het dramatische
hoogtepunt van 'Suor Angelica' -
leidt een flikflooiend stel op de
achtergrond alleen maar af. Het
dient ook geen enkel dramatisch
doel.
Opvallend overigens dat 'Suor
Angelica' als eerste wordt ge
speeld en niet, zoals gebruikelijk,
'II Tabarro'. Daardoor verliest 'Su
or Angelica' zijn functie .als ly
risch intermezzo tussen bei.rau
we realisme van 'II Tabarro1 en de
burleske humor van 'Gianni
Schiechi'. Waarom die wisseltruc
is toegepast bleef onduidelijk. Is
het om het vallen van de duister
nis in 'II Tabarro' te laten samen
vallen met het donker worden in
Spanga?
Bruisend slot
Zangtechnisch is het in elk geval
dik in orde in deze 'II Trittico'. Ba
riton Peter Michailov zet in 'II Ta
barro' een ingetogen en zeer men
selijke Michèle neer, om in 'Gian
ni Schicchi' een complete meta
morfose te ondergaan als de heer
lijk schmierende titelfiguur. De
donkergetimbreerde sopraan Es
ter Linssen is in Tl Tabarro' een
zeer overtuigende Giorgetta, ook
in fysiek en spel technisch'op
zicht
Maar de ster van de avondfis toch
wel Machteld Baumans als een
jeugdig klinkende en ontroeren
de zuster Angelica. Het orkest,
dat weer onder leiding staat van
de vertrouwde David Levi, mag
dan niet altijd even verfijnd en ge
nuanceerd klinken, het zorgt wel
vooreen optimale theatersfeer.
Na alle ontroerende en hartstoch
telijke momenten in 'Suor Angeli
ca' en Tl Tabarro', zorgde 'Gianni
Schicchi' voor een bruisend slot,
met een uitgekiende personenre-
gie en lekker dik aangezette ka
rakters. Dat het al tegen twaalven
is als het slotakkoord klinkt, heb
je nauwelijks io de gaten. Zelfs
niet op een houten bank.
Puccini's '11 Trittico1 onder lei
ding van David Levi. Regie: Cori
na van Eijk. Uitvoering opera
tent Spanga. Gehoord: vrijdag
avond. Herhaling: vanavond, 11,
13 en 15 augustus (alle uitver
kocht).
Londen Het Britse popduo The
Pet Shop Boys zal woensdag tij
dens de zonsverduistering een
malig een speciaal voor de gele
genheid geschreven lied ten ge-
horen brengen. Het nummer 'Cas
ting a shadow1 zal in Cornwall, in
het gebied waar de zon compleet
verduisterd is, ten gehore worden
gebracht,
Het miniconcert wordt opgevoerd
om 11.11 uur plaatselijke tijd. Als
de berekeningen kloppen is Corn
wall dan volledig in duister ge
huld. Het Britse radio 1, initiatief
nemer van het concertje, zorgt
voor een live-uitzending. Pet
Shop Boys Neil Tennant en Chris
Lowe werden beroemd in de tij
den van de synthesizerpop. Het is
de laatste jaren wat stil rond fie
band.
ritvo
tribute to GRAM (PARSONS
'Return of the
Gnevous
Angel-A tribute
to Gram
Parsons'
I a b I
Ede!/
Roadrunner
d u U
54'20"
Tot Gram Parsons was de wereld duidelijk. Langharige hippies rookten
een blowtje en luisterden naar psychedelica, countiy was er voor de con
servatieve rednecks. Parsons bracht die twee werelden in 1968 bij el
kaar, door de bij hippies populaire Byrds om te vormen tot een country-
groep en daarna die stijl voort te zetten in zijn eigen band de Flying Bur-
rito Brothers. Vervolgens maakte Parsons twee soloplaten, waarvan de
laatste, Grievous Angel, kort na zijn voortijdige dood in 1973 verscheen.
Een kwart eeuw lateris er The return of the Grievous Angel', waarop ei
gentijdse groepen als Wilco en de Mavericks, maar ook veteranen als El-
vis Costello en David Crosby (Parsons' voorganger in de Byrds) hem eer
bewijzen.
f)..'., 'Ïm Ja r*A«.J,at. ThaI'^aa aJ'OaU T aa VnrtAA* Jaaa w. Ja
uuutcu vtXUujcD /-.ji' uc UUIU..LJ, uit vuu uuu «t^uo uia.ii ui ut
stijl van Garbage. Alle andere uitvoeringen blijven vrij dicht bij de coun-
tryrock van het origineel en doen pogingen om de hartverscheurende
duetten van Parsons met Emmylou Harris te benaderen. Harris zelf
doet ook mee, in duet met de Pretenders, Beck en Sheiyl Crow. Maar het
is Lurinda Williams die, in duet met David Crosby, het dichtst in de
buurt komt. Zij tekent voor het hoogtepunt op een cd die geen gemak
zuchtige 'inkoppers' en andere echte missers kent. En dat is meer dan je
van de meeste txibute-cd's kunt zeggen.
Edwin Wendt
