A0. 1869.
M 21 74.
Zaturdag 4 September.
Verschijut dagelijkS|, uitgezonderd Dingsdag.
BUITENLANDSCHE BERIGTEW.
BINNERILANDSGHE BERIGTEW.
«E MAATSCHAPPIJ TOT NUT VAN DEN JAVAAN
en haai* werkkring.
„Het ligt buiten den weg der maatschappij politieke
démarches te doen"; zietdaar een oordeel, dat in de
Amsterdaipsche_a/deeJing_werd„uitgcsprók^ii-,^.-^-to1£iiJ
de kwestie:' of de maatschappij handelend zo» op
treden tegen de suiker-regeling, aan de orde was
gesteld. Zietdaar tevens een oordeeldat menig
lid van de maatschappij zou onderschrijven.
Wij willen die zaak eens meer opzettelijk bespreken.
Ons komt het namelijk voor, dat er op de vraag,
of de maatschappij zich op het terrein der politiek
bewegen mag, noch met Ja noch kortweg met Neen
kon geantwoord worden. Het juiste standpunt
van de maatschappij tegenover de kwestien van den
dag wordt eerst aangegeven, als wij liaar karakter en
.wezen eens meer van nabij beschouwen.
De klank van den naam van deze maatschappij brengt
ons onwillekeurig een andere maatschappij voor den
geest, waar ze dan ook groote overeenkomst mede
beeft, de „Maatschnppij lot Nut van 't Algemeen".
Even als het Nut zich ten taak stelde verbetering
te brengen in de gebreken, die het in de maatschap
pelijke toestanden van het toenmalig Nederland waar
nam, even zoo wil de Maatschappij tot Nut van den
Javaan verbeterend in het maatschappelijk leven van
Java ingrijpenwil zij hinderpalen uit den weg ruimen,
die het volksgeluk onoverkomelijk in den weg staan.
Als dit bet karakter der maatschappij is, dan springt
het dadelijk in het oog, dat daardoor haar. gebied
veei ruimer is dan dal van den staat. Dot zij zich
ook daar beweegt, woon.du» staat niet handelend
optreden kan of mag. Even als de begrippen van
staat en maatschappij lang niet dezelfde zijn, even
min heeft de Maatschappij lot Nut van den Javaan
een uilsluitend staatkundig karakter; maar tevens
moet men niet vergelen, dat, waar de slaat zulk een
ihvloed op het sociale leven heeft als thans, een
'maatschappij, die op het leven van het volk wii in
werken, onmogelijk altijd buiten politiek terrein zal
kunnen blijven.
Wij leven in den tijd van politieke „verbonden".
De lijd der digue's" heeft dien van genootschappen
en éllen-lange verhandelingen over een zoo algemeen
mogelijk onderwerp vervangen. Engeland zag op
zijn bodem ligite's verrijzendie groote dingen tot stand
hebben gebragt. Wij wijzen slechts op de uttli-cornlaw
hjue van Cobden en op de laatste rcform-ligue. Ook
bij ons heeft een anti-dagblad-zegcl-verbond zijn pogingen
bekroond gezien. Wat wonder, dat bet publiek het
karukter van een vereeniging, wier doel niet zoo
geheel vreemd is aan de politieke kwestien van den
dag, kortweg met het anli-dagblad-zegel-verbond op
een lijn schijnt te steden?
'En toch, het karakter der maatschappij is geheel
anders. Een iiguo als die van het zegel-verbond
beoogt de regering en wetgevende mngt lot eenige
daad te bewegen en verkeert dus bij uitsluiting op
politiek gebied. De Maatschappij tot Nut van den
Javaan beweegt zich op elk gebiedwaar ze nuttig
kan wezen voor haar doel; zij het op politiek terrein,
zij het elders. Het is dus even verkeerd haar tot een
anti-eultuurwet-ligue te maken als haar het politiek
terrein geheel te verbieden.
Groot is het nadeel voor de maatschappij als
zij haar karakter ontrouw en ecu uitsluitend
politiek ligchaam wordt. Mannen die het wél
met de koloniën mcencn, die den Javaan moreel en
intellectueel willen verheffen, doch die in het een
of ander punt zich niet met het door de ügue aan
genomen programma kunnen vereenigen, zullen buiten
de maatschappij gestooten worden. Door een meer
bijzonder programma te willen uitvoeren, zullen heel
wat nuttige elementen zich terug trekken; zullen
vele krachten verloren gaan, die bij een meer alge
meen doel nog zegenrijk vcori'Java konden twerken.
Een maatschappij wier programma velen Vereenigt,
{ra'oet niet door haar programma te wijzigen hare
raorele kracht afbreuk dóen. Wij hopen daarom,
dat de maatschappij, cn het hoofdbestuur in het
bijzonder, slechts dddr op het politiek terrein zal
fredon waar wettelijke bepalingen de uitvoering van
liet program bepaaldelijk in den weg staan.
Wanneer toch de maatschappij zich slechts dan met
de politiek inlaat als kaar doel het gebiedend vor
dert, is het rationeel aan te nemen, dat de „politieke
démarche" ook in den geèst zal vollen van alle diegenen,
die zich ter bereiking van dut doet aan haar aansloten.
En aan den.anderenlkattt: volstrekt .buiten de
"politiek blijven laat zich alléén regtvoardigen door een
zekere schuwheid voor de politieke bemoeijing, die
diep in ons volkskarakter was geworteld en die in
den lijd van de oprigling van het Nut van het Al
gemeen voor een soort beminnenswaardige eigenschap
werd gehouden. Algeheele onthouding is door
niets te regtvaardigen dan door een volksvooroordeel;
algeheele onthouding maakt op menig punt de wer
king der maatschnppij onmogelijk.
Het Nut met zijn program „onthouding van politiek"
heeft zijn taak op schitterende wijze vertuid; maar
men denke liet begrip van slaat heeft cene wijziging
ondergaan. De regeringen der vorige eeuw stonden
nevens tiet volk, die van onze eeuw vinden, hier
meer daar mindeihun sleun in hel volk en de wet
geving grijpt dieper in hel sociale leven in. De staat
zorgt, bij voorbeeld, voor lager onderwijs en wie
die een volk wil hervormen kan buiten de kwestie
van het onderwijs blijven
Zeer juist gaf onze Schiedamsche afdeelirig het
standpunt der maatschappij aan; van irrigatie-
plannen wiide ze niet weten en op het punt van
onderwijs meende ze, dat het de taak der maatschappij
was liaar eigen weg te bewandelen. Wij zijn het
met dat oordeel eens, doch voegen er nog bij, dat,
de maatschappij terwijl ze zelfstandig het inïandsch
onderwijs moet trachten te verbeteren, niet moet op
houden tegelijk den staat aan zijn verpiigling te
herinneren. De staat tijdens de opngting van het
Nut, begreep nog niet dut zorg voor liet onderwijs
zijn piigt was; liet was onwetendheid;" de mannen
van het Nut doorzagen het wciligt zelf niet. Als
evenwel onze staat' het onderwijs veronachtzaamt,
komt hij aan een door hem zeif toegestemde ver
piigling te kort; moet hij worden aangemaand.
Het onderwijs op Java, zietdaar waarmede moet
worden begonnen. Zoolang dat onderwijs niet vol
doende is geregeldis er niets te hopen. Duizenden
worden uitgegeven voor de bekeering van Java, en
wij gelooven dat hel Christendom, als het is aan
genomen, zegenend op de gcheele ontwikkeling van
den Javaan zul werken; maar wij voegen er tevens bij,
liet Christendom zal niet ligt wortel schietenwanneer
er niet reeds eenige ontwikkeling aanwezig is. Wij
gelooven, dat veie zending-leeraars het hierin met ons
eens zullen zijn. Daarom wensehien wij, dot de
Maatschappij tot Nut van den Javaan een inschrijving
opende voor hét Indisch onderwijs, even als het
Zendeling-genootschap dat voortdurend voor de zen
ding doet. Zij, wien de ontwikkeling van Java
ter harte gaat,, zullen natuurlijk gaarne het hunne
doen; maar ook van hen zijn bijdragen te wachten
voor wie de zegepraal van het Christendom boven
bet Heidendom de liefste' wensch is.
Het Jnvaonsche ondepvijs kan het wachtwoord
wezen, dut velen onderj één vaan vereenigt, wier
krachten vroeger verbrokkeld waren.
f
ABONNEMENT:
jfcj
Abonnementspriji per Drie Uaaoden
Franco per Posty door hct geheele Ryk
f 1.85.
- a.fio.
(Brieven Franco.)
ABVEBTENTIBN:
Prijs tan 1 tol 10 gcwono regeia f 1 00; iedere regel meer f 0 10.
Voor ilea werlcndcn Blind eu root weldadigheid,do helfl Tanden prigs
Omtrent de internationale tentoonstelling, die in 1870
te Londen zal worden gehouden voor den arbeider en den
handwerksmanwordt in verschillende bladen medegedeeld,
dat aan het hooid dezer ondernemingstnut de minister Glad
stone, terwyl vele parlements-leden en nmnnen van nnaro
bun medewerking daaraan bobben geschonken. Behalve het
gewone doel, wil men de tentoonstelling zooveel mogelijk
dienstbaar maken aan technische ontwikkeling.
Met het oog hierop stelt het comité hot volgende voorj
1, Alle tentoongestelde voorwerpen zullen zyn voorzien
van den naam des vervaardigers,
2. By fabrikaten, door meerderen vervaardigd, (waar ver
deeling van deD arbeid wordt toegepast), zullen de arbeiders
proeven inzenden van het afzonderlijk gedeelte, door hen
vervaardigd. Zoo zullen van een uurwerk, een piano enzde
afzonderly kedeelen in bepaalde orden worden tentoongesteld.
8, Daarenboven worden de arbeiders verzocht zich tot het
vervaardigen van meer gecompliceerde voorwerpen met
elkander te vereenigen.
4. Waar dit mogelijk is, 'zullen de arbeiders hun band-
werk uitoefenen ter tentoonstelling, ten einde een vergelijking
to kunnen maken tusschan de werkwijzen in Engeland en
die in andere landen. Ook zullen voorlezingen worden ge
houden.
5. 'Waar het onmogelyk is proeven der werkwijzen op da
plaats zelve te geven, zal men door teekenïngenmodellen en
monsters trachten die werkwijzen van da verschillende l»n-
-den aanschouwelijk te maken, ten einde daarutteen vergelijk
te kannen maken.
Er zullen medaiijes, certificaten van verdiensten en in
enkele gevallen geldprijzen worden toegekend.
Het comité wenseht, dat zich, cvenalsin Groot-Brittannie,
in alle groote steden vun het vasteland locale comité's mogen
vormen, die tot dit voorgestelde doel willen medewerken.
In het driemaandelykseh bulletin van „de Franscho
vereeniging tegen het gebruik van tabak", komt oj». het
volgende voorDe graaf de Lautrec, officier van den gene-
ralen staf by het beleg van Gaeta, schrijftIk ben overtuigd,
dat een groot gedeelte der soldaten, die by hot beleg van
Gaeta aan ziekten gestorven zyn, overleden ia aan ziekten,
die het gevolg waren van tabaksverbruik, Wanneer men de
kazemat ten binnentrad, gevoeldo men zich spoedig onwel ten
gevolge van de lucht, die steeds door tabaksrook was verpest.
Do soldaten, die de kazematten verlieten, om op de batterijen
dienst te doen, waren iraag van ligchaam en geesteen uur
later, hoewel gedecimeerd door het vuur van den vyand,
maar onder den invloed van gezonde lacht, waren zy vroljjk
en vol goeden moed. Wanneer diezelfde mannen, na afioop
van de dienst, weder in de kazematten bleven, waren zy na
een uur geheel verstompt; zy rookten, gingen te bed liggen
en waren onverschillig omtrent alles. De zwaksten werden
de slagtoffere van den typhus en gingen naar het hospitaal.
De zusters van St. Vincentius di Paula waren zoo zeer over
tuigd van den invloed van tabak, die moer slngtoffers maakte
dan het vyundelyk geschut,dat zy in de hospitalen den tabak
verboden. De opgei uimdheid onder de zieken nam nu spoedig
toe, noodzakelijk gevolg van de zuivere en versterkende
lucht, die zy inademden, want geneosheeren en genees
middelen waren er niet.
Op den Saksisch-Silesischen staatsspoorweg ïs den
24 Augustus jl een ernstig onheil voorgevallen. By Lange-
bruck, niet ver van Dresden, waar de weg een vry sterke
belling heeft, is de locomotief gederailleerd en met den tender,
den goederenwagen en drie personen-waggons van eenhoogto
van 30 ii 40 voelen naur beneden gestort. De postwagen en
verscheiden personen-waggons zyn bly ven staan, maar sterk,
beschadigd. Van de veie passagiers heeft een dame den arm
gebroken en anderen hebben slechts ligtekwetsuren bekomen
Het personeol van den trein, dat uit negen man bestond, was
niet zoo gelukkig. Eén was terstond dood; de machinist, dia
onder den locomotief geraakte, is den volgenden nacht, nu
hevig lijdon bezweken; den stoker inoet het heen worden
afgezet. Omtrent de oorzaak vun het ongeval is nog niets
roet zekerheid bekend.
SCHIEDAM, 3 September 1869.
Aanstaanden Dingsdag zullen al de gemeenteraden in
het ryk vergaderen, ten oinde: 1, het derde gedeelte van den.
raad in July benoemd, te doen zitting nemen, en 2. do wet
houders te benoemen, die dit jaar moeten aftreden; een en
ander ingevolge artt. 27 en 80 der gemeentewet.
De leden van den gemeenteraad, die dit jaar moesten af
treden, en allen herkozen zyn, zyn de heeren: M. Rijnbondo,"
BI. F. J. Cool, J. B Nolet, J. Vry!and,mr. A. K, J. van dor
Drift en H, W, lïoelants.
De wethouder aan de beurt van aftreding, is de heer J. A,
Nolot Wz.
Gisteren en heden werd alhier het admissie-examen af-
enomen van de jongelieden, die de hooge burgerschool wen-
schen te bezoeken. Zeventien jongelingen hebben zich aan
dat examen onderworpen. Vier hunner waren in eenige
vakken nog te zwak om toegelaten te worden. Van do
toegelutenen zyn geplaatst in de tweede klasse: C. A.
Heyligers; in de eerste klasse: N. Denier van der Gon, uit
Vlaardingen, A. Bakker, J. P. Heyligers, R. M. van Steen
bergen, uit Sliodrecht, If. van Erpecum, J. Levi, BI. J, van
der Hoeven, H. P. van Ifatwyk, J. Penning, N. R. D. van
Steenbergen, uit Sliedrecht, cn F. Penning, terwyl N. B,
van der Velde, geboren'to Zierikzee, tot enkele lessen in da
weeds klasse is toegelaten.
Blykens achterstaande advertentie van de commissie
voor do verloting van damesbandwerken en voorwerpen van
kunst en smaak, ten behoeve van het Diaconie-huis alhier,
zal aanstaanden Dingsdag cn Woensdag, des morgens van
10—4 om des avonds van 7—9 uur, een tentoonstelling
worden gehouden der Donderdag daaraanvolgende.te ver
loten voorwerpen. De ontrée voor de tentoonstelling ïs be
paald op 25 cents, welke geringe prys voorzeker menigeen,
zal uitlokken haar to bezoeken, terwyl wy overtuigd zyn,
dat niemand zich dat bezoek zul beklagen.
Heden namiddag ten 2 ure, speelden oen jongetje van
4 en een meisje van 3 jaren buiten de voormalige Rotter
dammerpoort alhier, .toon hot meisje in een daar aunwesig
