mm.es
1
m
onderdag |Sp Septembcr.
70"'' V.
I
W:
AVÏ869.
MM92.
VOLKSONDERWIJS,
éen levenskwestie.
BINNENLANDSCHE BERIGTEW.
In STEDELIJK NiEÜWS~"~w
I
ii.
ons
sociaal leven oefent een geheele klasse van mensclien
zeer weinig invloed uit. Het is al weer de klasse van hen
die met de banden bun brood yerdienen. Wij be
treuren; .daJ^zegr'j^de invloed van een krachtigen stand
van werkliedéfi'op den gang van zaken is in ons oog een
Hlem.ent~dat nijit don noode gemist kan worden. De
ïiföeën die (opkSómgn in het hoofd van een flinken
adioidersstand .mogen niet verloren gaan voor staat en
IBaatscbappg::^-rj. Waar de meer geleerde verstanden
gocn uUwegwp.ten heeft liet meer omniddelijk-praktischc
.verstandv yeelalreeri uitstekenden raad te geven. En
ook -wa^betreft'de beginselen der constitutie; zij zullen
ops dèn diiur geën stand houden, als ze niet door het ge-
iiëef^^lly^rde^gédragen, als ze slechts de zaak van
eëh-gëddèlte dennatie blijven. Daarom: wij wensciien
14iö;d%töékpmS^®meeM stemregt. - Voor het oogenblik
'/'''beïiëb^y^^ë^iw^uiting van velen gebiedend noodzake
lijk;; doch Vw^kunnen niet nalaten, die te beschouwen
alsbijv. de schorsing der habeus corpus-acte in Ierland,
het in staat van beleg verklaren eèner oproerige pro-
vincie.Eén beginsel kan niet altijd buiten werking
gcsteld.blijven en ook hier leidt de drang der tijden naar
volledige uitvoering; de toekomst van {geavanceerde
volden is ongetwijfeld deraokratie. (-)
.r||Er|,zijn verschijnselen waar te nemen, die onmisken-
baM-^^oiiwijzéni dat het eenmaal tot meer bepaalde
demokratie moet komen.Socialistische bewegingen
als" hëtarbe!derS-cbngrés"vbn"Base|'zijrisööknietzö"ncler
etaatsregteljke beteekenis. Men wil'zijri positie verbeteren,
men gevoelt, dat zijn welstand niet voldoende is, verge-
Icken^bij die'jyanlioogere maatschappelijke klassen.
^J^^^opgëé^gn^jk niets met de politiek te maken;
dlfdocfem^ègi^i^fiatlfjbet zich denken, dat men zich in bet
maatschappëlijke^Verongelijkt zou achten en in hel poli
tieke zich;bij onmondigheid zou neerleggen. Ook meer
uitsluitend politieke bewegingen, die aan de demokratie
algeheeie uitbreiding willen verschaffen zijn cr niet zeld
zaam. Zoowel arbeiders zelve als ook hooggeplaatsten
wenschen politieke mondigheid voor den werkenden
stand. ,Op het.vredes-congres te Lausanne bijv. was
het algemeen stemregt schering en inslag.
In demg'rotid der zaak heeft mengelijk; maatschnppe-
lijke enstaatsrëgtelijke positie is niet wat ze wezen
m'oc$t ook wij wpnschciu verbetering in het tijdelijke
:\;,vair den bandwerkimanook wij wenschen in de toc-
•koms't algemeen stemregt.Maar het regtmatig gevoel
'vab misnoegen van- den arbeider, dat bij niet is die hij
Syezën kon, leidt hem tot-allerlei dwaasheden. Het
congres wan Basel meent de positie van de arbeidende
kiasse,\ie kuntïen Verbeteren, door vernietiging'van in-
.dividuëel grondbezit en invoering van gemeenschappelijk
bëzih' En' wat-het algemeen stemregt betreft, een
vViCTOR Hugo meent algemeeno demokratie en den
Jwrèld-vrcdè ^te vestigen door het uit den weg ruimen
:^yan''vorsten en met barricade-geweld,
l«|;Zulke'dwoasheden hoort men dagelijks door geheel
Europa met grooi^izelft er trouwen uitbazuinen. Wij
kunnen er niet dari'dé schouders voor ophalen; pok wij
l^vènschen, zeiden'wij, algemeen stemregt: doch het nu
iSi ;|is!dadelijk in te voeren, ware verraad aan de zaak
I 'der volksvrijheid. --- Wij achten de invoering van alge-
Smeen stemregt onmogelijk ais niet eerst het volksonder-
iwijs. geheel algemeen is geworden. Een verbetering
i-ook'van de staatsregtelijke positie van den minderen man
lisondenkbaar, zonder beter volksonderwijs.
§^tMet de kwestie van het volksonderwijs staat de vraag
f ip|naauw verband, of eenmaal de arbeidende klasse in
^êéerland harp staatsregtelijke roeping zal kunnen ver-
IfuÏÏën. Met.de kwestie van volksonderwijs is die andere
de geavanceerde volken der wereld.
Op het tooneel dé,r wereldgeschiedenis zien wij
vólken voortgaan op de baan, die ter volmaking leidt,
manv anderen'zién wij achterblijven cn' als het 'ware
moreel te gronde gaan. —f Als onze notie' niet ontwikkeld
wordt?] als ;ze niet' word| onder\vezen;-zal zij den gang
vanvde dnlwikkeling denmëhschheid'nlptmede kunnen
mabé^jigailézij, die een scliööne roóping ih de wereld-,
geschfédenis vervuld lieèft, als een dorre tak zedelijk
afsterven'.':^
een levenskwestie. Hétvis de vraag, of voortaan de
mindere"' klasse zal blijven voortgaan, met wrok in het
hart tegen de meer gegoeden, een kommervol en soms
den mensch onwaardig leven te leiden; het is dc vraag,
of de naam van Nederland zal blijven prijken onder die
van de groole volken der wereldhet is dc vraag, of een
natie met zoovele gaven als dc onze voor dc menschheid
behouden zal blijven.
Met den wrok in het hart tegen de meer gegoeden 1
Ook dit is een punt van groot gewigt. Het programma
van Basel kon wel eens worden uitgevoerd. Het min
dere volk gevoelt, zooals wij reeds zeiden, dat het een
hoogereplaatskan innemen; maar dat het dienietinneemt;
het wijt de schuld daarvan niet aan zich zelve; Oneen!
het is volmaakt; niet hetvoik zelf, maar de wetten der
maatschappij hebben het gedaan. Gelijke verdeeling van
goederen I Dc inoord van vorsten, de moord ook van
vorsten ais de onze, de moord ook van de Oranjk's zijn
de eenige wegen tot verbetering!! Een sociale en
politieke revolutie is lang niet onmogelijk. Het is geen
ijdei schrikbeeldde geschiedenis levert er voorbeelden
van, en men wane toch niet, dat het ook ons niet over
komen kan.' De gebeurtenissen van Rotterdam bijv.
hebben hun diepen grond in een gevoel van veronge
lijking en in een gevoel tevens, dat men niet is, die men
wezen kon. Een eenvoudig verat ook van beschonken
lieden duurt niet een vol jaar. Verschijnselen als de
oprigling van de vereeniging „Algemeen stemregt" zijn
mede'niét toevollig;t)iles springt voort uit die ontevreden
heid met zijn positie en uit het duistere besef, hoe het
eigenlijk wezen moest. --Met mariniers moet voor-
loopig een opstand worden onderdrukt, maar met onder
wijzers moeten in de toekomst opstanden worden voor
komen.
Ook de toekomstige rust en vrede van Nederland staan
bij de onderwijs-kwestic op het spel.
f-
'"..jl
Ij:
B üMG ERL IJ KE S T AND.
v.
iBO lf MBBENTi
''KBonncmcntsprjjt per Drie Hemden
Franco per,. P.ostdoor het geheels Rijk
f 1.65.
- 2.60.
(Brieven franco.)
"t
5--IV":
V; Do wet waarbij do personele vrijheid gewaarborgd wordt,
'«Titel van oen onlangs verschenen brochure van MoTLmw
i1) lnsijq brief aap bet cppgr« van bausgnne. ~"r\-
A D V E H TE N T I E Nt
SCHIEDAM, 29 September .1869.
Heden ochtend, circa vyf ure, passeerde alhier 55. M: de
koning, met gevolg, per extra trein, komende uit de residentie
en zich begevende naar het Loo.
Naar men meldt, zou bet bepaalde voornemen bestaan,
om aan de tweede kamer een voorstel te doen tot wyziging
van den tot beden aangenomen tijd voor het bonden der
openbare vergaderingen, en'wet om do gewone zittingen, in
plaats van ten 11 ure, eerst ten 1 ure te doen aanvangen,
docb die daarentegen cen uur langer en dns tot 5 ure voort
te zetten.- Een schorsing der zitting zou daardoor van zelf
vervallen. Op die wyze zonde er gelegenheid zyn om vóór
elke openbare zitting nog sectie-vergaderingen te houden.
in den nacht van 25 op 26 dezer had te Monster een
brutale diefstal plaats:- Des morgens in éoh beneden-voor
kamer komende, vond de vrouw des buizes kaarsvet gemorst
op haar tafel. Daarover vepvondord, omdat men zich van
geen kaarslicht bedient, werdén vermoedens opgewekt, die
zich maar al te zeer bevestigden. De binneneluiling van het
venster was op behendige wijze verbroken, en in de secretaire
ontbrak: een som van 60. Een gouden horologie, een
gouden hoofdstel en het/overige voorhanden geld, circa
f 1000, waren onaangeroerd. Men is do Schuldigen nog niet
op het spoor.
Een golyk3aortig ggyal els zich dezer dagen te Orlhen
in Noord-Brabant voordeed, wordt thans uit Appingadam
gemeld. Een vrouw aldaar deed den 22 dezer bij don brigadier
der ryksveldwacht aangifte vari een by baar gepleegden
diefstal. Er zouden haar /j25 uit het kabinet zyn ontvreemd.
Daarop werd ijverig onderzoek gedaan naar den dader, maar
te vergeefs. De rijksbeambten kregen vermoeden, dat de
aanklagte valscb zou zijn, en werkelijk bleek ten slotte, dat
de vrouw zelve het geld weggenomen en in een hoekje van
het kabinet verborgen bad.; Het geld is in beslag genomen
on in handen van den oQicier van justitie gesteld.
Dat koffij toch bier tè lande ook een volksdrank is,kan
het volgende bewijzen ;op do veemarkt te Mukkinga, op
20 September jl, heeft eon neringdoende, die zich op dion
dag belastte met het zetten en schenken vaa dit vocht, ih den
tjjd van een nur of vier er niet minder dan 17 emmers,
(ieder emmer 15 liters) van verkocht,.en geen wonder, want
voor zeven en een halvecent kon men haar genoegen drinken^;
Naar gemeld wordt,'is verleden Donderdag avond dc
voermanswagen van Heerenveen op Jouro en terug, aangefL
Pr§s-ran 1 tol 10 geirono règola f 1 OOfiederè
Voor den werlcndon «ttnden *oor Mc!d«d!flVoïd,dche!ft V«nMeipirE»,:
-
tSSSSSSmSSmSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSk '77
vallen, Viérmahhen s^roiigen
wol weg, .sneden
voerman - aan. Gelukkig-fiad is yioierin'an-vele pasasgfti'fSJii;
die da aanvallers ofwèeryan en .hen eïndelyk. op de vlugt
dreven. Hét .sqheenjdat de .boosèobners'VwisténfdSt ér ietsv;
vau belang.in don
koopfieden dnizendflhVgnldaha
moeten bjj -eén dor roizigers niet;'onbekona gewoest zyn."
■Naar verdér 'gemeld wordfj f|!mWde'tlitders reeds op bet.
spoor. 'i-i-7 -
Op een der .scholen te Bon veen .hoogacht cen:ziokte<
onder de kinderen, die hier te lande zeldzaam'voorkomt en'
die bestaat in eén opzwelling aan weórèzydeder kakébéeneh,
zoodat de lijders ter^naauw.ornoód "vqodscl kunnen'binnen
krygen. Wel 100 scholieren zyn. door dekwaalaangetast.
Volgens gevoelen van1 een kondigen geneeshèer, is liet oen
soort van keelziekte. 'Zij sohynt lot HoUèn gélukkig niet ge
vaarlijk.
Men schrijft uit Almelo, dd. 26 September, aan he$
Alg. Dag hl, van Nederland: Verstoord overeen door fabri
kanten genomen maatregel, om de loonen der fabriekarbeiders
te verminderen, wegens ongunstige omstandigheden, vcr-
eenigdo zich gisteren avond een aantal dior worklieden op
de straten, hun misnoegen tgononde, door by verschillende
eigenaren van fabrieken, de vensterglazen, metsleenente
verbrijzelen. Tot heden morgen; omstreeks balf vyf hebben
de ongeregeldheden aangehouden. Per spoor zyn' hier bereid»
aangekomen p. ra. veortig huzaren, diq zekorlyk debrdé:wel
zullen weten te handhaven, wanneer die dozëo avond nóg
mogt dreigen verstoord te worden. Men beweert, dat sommige
fabriekanten het plan hebben opgevat, hunne etablissementen
gedurende een maand.te sluiten. Wat hiervau zjj, zal de tyd
moeten leereri.
Bij gelegenheid van de op 7, 8 en D October' e.k. te
Utrecht te houden meeting, or|der presidium yah' dén oud-
zceoflicior M. H. Jansen,, zullen op de staatsspoorwegen
retourbiljetten voor alle klassen, geldig voor de heen-en
torogreis mot alle treinen op 6,7,8 on 9 October worden af
gegeven, tpgemden prjjs van gewone plaatskaartcri voor eén
enkele reis.
De afgifte zal echter alleen mogen geschieden op vertoon
eener toegangkaar! tot genoemde meeting.
Dezer dagen had in den omtrek van X«eur oen zonder
linge diefstal plaats, welké by slot van rekening nog:tot
schade van don dief, en ten voordeelo van den boslolonp
uitviel. Een boer, die door zyn kinderen eenige konijnen voor
den handel deed vetmesten, vond's morgens zyn konynen-
kooi opengebroken en zjjn konynen verdwonen. Naaat de 1
kooi stond "met krjjt op de planken gescbreven:.„boerl.als jj}
voortaan jou konynen niet vetter mest, willen -wy zo niet
meer kóouén balen."; De boer, daardoor nog meer Ver
stoord, begon zjjn ledige kooi wat naauw keuriger te iojpöo-
teren, en vond een versleten zakje met eenige rijksdaalders
en ander geld, dat den dief of dieven in dekoojvéorover
bukkende, was ontvallen. Dit bragt den boer in .een^bnleren^
luim. Tot heden hebben de d:even zich nog niet gepresenf
teerd om het verlorene terug tc eischen.
Als een bijzonderheid verdient vermelding, dat.bjj de
jongsto stormen op 12 en 13 dezer, het water in sómmige
regenbakken, op hofsteden in do gemeenten•Zdidzandefen
Katzand (Zeeland), ongeveer 2 uren van het zeestrand ge?
legen, totaal bedorven was door zoutwater, 'tgeen men toé-
8cbrjjft aan een hoos, die het water uit do naburige iee'had
opgezogen en, onder een dér geweldigè pltSrêgina vermengd,
daur had nedergeworpen.
Een boerenjongen kwam van éér? qóncmr;J3)jais', waar
de beroemde zangeres Patti hud gezongen; .Naar 'zjjn: in-
drukken gevraqgd, gaf by die aldus terugr^Hoor jelui oens,
ik wéét niet wét de menschen daar nbn péo? róénén? Zeheefe
tweemaal gezongen en allebei dé keiiron heefijze't moeten
overdoenze heeft zoo, géschreouw d èn' haaf a^ém zoo gehoéfd
(trillers), dat de raeiischoo niet 'bebbén ópgéhoüdqn tot ze
't overdeed, maar do tweede keer waV'tnetiz'oVslècht.v;Hct -
gekste was *tlaatste: ze heeft do^menschqn ffnqaijnj'tgezi^t
uitgelagchori (hot lachlied).
,fHeb je nu óóit zulk éen heks gezien 'Dat;ravóèai-ik eens
doen, zelfs maar aan dén baas zé hebben'er da'n'qol^spqctakel
gérioég over gemaakt, maar;'t was do' twééde'keérsnét zoo
erg, ja, nog erger. Ik was mooi kwaad en aan H.trappen en
schreeuwen van de*menschen. zag ik, dot] jomand opzyn
gemak' was. Ik heb 'trnjjne or bjjgedaa'n;; iiouj;JhëÓr^dut
verzeker ik je;Dio heks 1"
H'
Geliowessv 27.September. Adrianaj dochtér van J.
Tcttèlaar en A, G. van Meénen,.Sfoérsrèfd. ~.28:Johanhès
Cornqlis zoon van J. Wocnsdregt en 'M: ZwaljéNieuwe
Buurt.' i A,:
f: Overleden 29 September. Bernardda .Witbèrg, oud
tï2 dagen, Overmaassche steeg. 'j]-; 'j v;;..
Cclmnd 29 .September. Théodorus van der Hejjden
en Johanna Magdaléna Homan.
e*:
