w
m
r
iêÈÊSêiêM?
TOORAYOl YAN HET BEST.
lit
11'„
>v
I
li'
1
Xt* -
I WA
itjt
s- JP,^, -- ^^AMMVMWuioquiiUVfVJIIf^WlOr nog
bij des bestaande iniicliting^geYo'ogd.1 Do-school bp1 Hot'Loo
is een model-inrichting enjhét onderwijs geheel gratis.
Maar onmogelijk is het, op den Vorst niet als bevorderaar
'van de kunst te wijzen. Door oen ruime subsidie onder
steunt hij het nationaal toonecl. Jaarlijks besteedt llij f20,000
om de studiën van jongelieden in do schilderkunst en de
muziek mogelijk te maken. Menig jeugdig talent, dat anders
■in de worsteling om het levensonderhoud ware ondergegaan,
kan zich nu onbelemmerd ontwikkelen en do roem van hot
Vaderland uitmaken. Later, als 'sKonings mildheid haar
vruchten zal toonenzal het blijkenwat do Vnderlandscho
kunst aan Willem III te danken heelt.
gporacnt-^Kon .diep'Tkanaaljjdoorsnijdt'?,thansïZSBevelanaif^^^l^^ls'^jn^onst^md'WmïéTlnnd ^f'ft^t^/oV/v^^
Jv
ja-.,
Ir-'H
Vleugelen aangeschoten.
(1852. I860).
Had eeuwen geleden een ziener de profetie uitgesproken
1 iEr zal eens oen tijd komenwaarin de Reus der kracht
huwen zal met do Genius der vlugheidon uit hun ver-
.ceniging zullen voortkomenverbroederinglevensgenot
welvaart en rijkdom der volken", onzo eeuw zou dan
die profetie tot vervulling hebben zien komen.
Het gebruik van dien gelieimzinnigen draad, welke met
de snelheid der gedachte belangrijke algemcene of bijzondere
tijdingen tot ons brengtdie werolddeelen voreenigten
weldra den geheelen aardbol zal omspannenwerd onder
's Konings regeering hier algemeen ingovoerd. Do telegraaf-
wet van 1852 schonk ons land een net van draden dat
thans reeds de voornaamste plaatsen verbindtwaarvan de
mazen hl kleiner on kleiner wordenom eindelijk te vallen
onder het gebruik van bijna iedereen.
De toepassing van stoom op vervoermiddelen te water en
te lande en op fabrieken heelt in de laatste vijfentwintig
jaren een reusachtige uitbroiding gekregen. Was een stoom-
•boot eenige tientallen jaren geleden een zeldzaamheid, thans
worden niet alleen onze grooto rivieren en do binnenzee
door vlugge stoomers doorkliefd, maar worden zelfs kleine
binnenwateren bevaren. Ja, zelfs zendt Nederland thans zijn
drijvende stoorapaleizen westwaarts naar de Nieuwe Wereld
en oostwaarts door het kanaal van Sueznaar het rijko
Insulinde.
Waren de Hollandsche- en do Rijnspoorweg lang onze
eenige ijzerbanen, on schenen meerdere lang minder nood
zakelijk wegens het gemakkelijk vorvoer langs onze grooto
en kleine waterwegen, de toenemende belioofte aan
versnelde communicatie en het steeds grooter wordendo inter
nationaal verkeer, maakten den aanleg van meer spoorwegen
dringend noodzakelijk. Vereenigingon en maatschappijen
'schenen onmachtig of ongezind daaraan de hand te leggen
op aandrang des Konings werd in i860 bij do Statcn-
Generaa) een wet ingediend tot het aanleggen van de noodige
lijnen voor rekening van den Staat, en aangenomen.
En nu zijn we in het bezit van een net spoorwegen, die,
ja wel millioenen hebben gekostmaar ook de belangrijkste
gemeenten verbinden, een versneld verkeer met het buiten
land openen, en handel en nijverheid toestaan, de vleugels
uit te slaan en met vreemden te concurreoren, brood en wel
vaart aan honderden ambtenaren en duizenden werklieden
schonken, en den vreemdeling verbaasd doet staan, over
de reusachtige werken, daarvoor aangelegd. Beschouw de
.groote dammen door hot Sloe en het Kreekrak geslagen, ten
dienste van den spoorweg, die Zeeland met Noord-Brabant
verbindt, de trotsche bruggen te Kuilenburg, Zalt-
Bommel en Hedel, de in aanbouw zijnde Maasbrug te
Rotterdam en de luchtspoorweg door dio stadmaar bovenal
die reusachtige brug over bet breede Hollandsch-Diep
die twee vroeger geschoiden provinciën vereenigt, en ver
klaar, dan, als het u mogelijk is. dat dit nageslacht zich
behoeft te schamen voor zijn wakkere voorouderen.
waterweg doorloopt nu geheel hot belangrijke Walcheren,
on verbindt Zcelands hoofdstad onmiddellijk mot Vlissingon
en de Noordzee. De vanouds vermaarde Srlioldestad, de
bakormat van den grooten admiraal, wekt thans de ijver
zucht van naburige volken op, door haar uitstekende dokken
en havens, dio in verband mot haar meer dan gunstige
ligging haar oen glansrijko toekomst beloven. En al weder
betoonde do Koning /.iju hoogo belangstelling in alles wat
's volks welvaart belrolt, toon hij in -1873 de voitooide
werken inwijdde, en getuige was van de erkentelijkheid
van hot Zeeuwsche volk, dat immer en altijd zoo innig
aan zijn stamhuis was verknocht.
Een zenuw, krachtig geweest, docli nog sterk.
o (1863. 1873.)
4 Nederlands naam te noemen, en niet aan handel en
scheepvaart to denken, dat is voorwaar! bijna onmogelijk.
En al is de invloed der oude republiek voorbij, al is ons
volk niet meer do machtigste zeevarende en handeldrijvende
notie von Europa, toch is Nederland nog de tweede kelo
id nialo mogendheid der wereld, wappert op alle zoeen zijn
driekleur, en zou, zonder de twee bovengenoemde machtige
- factoren der welvaart, weldra tot behoefte en armoede
vervallen.
Reeds Willem I achtto hot zich een duren plicht, den
handel uit zijn vervallen staat op to beuren, o. a. rlooi' de
-1 toegangen tot de beide groote koopstedenAmsterdam en
Rotterdam, te verbeteren. Het N.-IIollandsche kanaal en
dat van Voovne waren de vruchten aan zijn bemoeiingen.
,- Doch de toenemende ondiepten aan de mondingen onzer
ti» rivieren, de grootore afmeting der schepen, de uitbreiding
s der stoomvaart, do drang tot een snellere communicatie.
J dat alles riep luide om verbetering.
Eindelijk stond het vast: Holland zou op zijn smalst
,7; doorgegraven, liet IJ droog gemaakt en zoo de hoofdstad in
r onmiddellijke verbinding met de Noordzeo gebracht worden.
De Hollandsche Kanaalmaatschappij vormde /.ich, en roods
in Maart -1865 werd do eerste spade voor liet werk in
den grond gestoken. Een groot gedeelte is reeds voltooid,
V-en al vordert de arbeid niet zoo snol, als gewenscht wordt,
-V al zijn cr tal bolcmmoringcn in den weg gekomen, al is
het vooruitzicht op dit oogenblik zolls niet zeer helder, bet
meerendeel der deskundigen is overtuigd, dat eenmaal langs
a dezen weg do trotsche zookastoclen het Venetio van het
a Noorden zullen horeiken.
Een tweede arbeid, waarop wij trotsch mogen zijn, is
v dichter bij zijn voltooiing: de Nieuwe Waterweg door den
Hoek van Holland, die den handel der bloeiende Maasste-
v.v den een nieuwo vlucht" zal doen nomen. In October 1860
stak de Prins van Oranjo de eerste spade voor dit rons-
aclitigo werk. Twee kolossale dammen steken reeds in zco
pk" vooruit, en het kanaal zelf is boreids aanwezig. In Maart
V;~1872 maakte de eerste zeestoomboot en een jaar daarnfi
do eersto Oostindievaarder van Rotterdam af van den
'"^Nieuwen Waterweg gebruik, en sedert hebben reeds hon-
|l' ,'derden vaartuigen zich van dezo kortero gemeenschap be-
jËTdiend. En dit jaar heeft bewezen, dat thans do grootste
j%) 'zoil- en stoomschepen het kanaal onverhinderd kunnen
Involgen.
gR. iMaar het is Holland niet alleen, dat zich in soortgolijko
«tWerken verheugen mag: het kanaalnet der noordolijke
^gewesten is uitgebreid, do zeehandel aldaar wordt gobaat
|^dpoEj,.de" aanzienlijke verbetering der haven van Harlingen,
ifc&fx&éland ia trotsch öp heigeen daar onlangs is tot stand
Vrede toch wapenroem.
(1849. 1859. 1864. 1873 en 1874),
Vorst dos vredes, zoo zou men, ton minsto tot heden,
en God geve, nog lang, Willem III kunnen noemen. Doch
niettemin, bleef het zwaard hier in de scheede, ginds in
het verre Oosten moest het flikkeren cn trollen, orn de
erfenis onzer vaderen to behouden en Noerhuids gezag te
bestendigen.
En vreemd! De Vredevorst" ontvangt zijn kroon in een
oorlog en viert zijn zilveren feest in een strijd, en heido even
bloedig, in don beginne even hachelijk.
Sedert 1845 streden wo tegen Bali's weerspannige vor
ston. Tweo expedition hadden nog tot geen gunstigon uit
slag geleid. De geestdrift jan dweepzucht dor Balineozon
waren ten top geklommen.
Docli de dag der afrekening komt met Wiliom III. Gene
i-aal Micliiels staat aan het hoofd van don 3don tocht. Ilij
neemt Djaga-Raga stormenderhandverovert don heiligen
tempel te Soenge-Lawasdoch sneuvelt in den slag bij
Kasoemba. Maar van Swieten eti Sateen-Weimar stellen
zich aan het lioofd en Bali's vorsten buigen weldra dee
moedig de knie voor hun lieer, don Sultan dor Ilollanda's.
Het jaar 1859 ziet de Nederlandsclio krijgsmacht op
Boni. Een heftige opstand is daar uitgebroken. Nederlanders
zijn verraderlijk aangevallen en vennoord. Generaal Stoinmetz
neemt in Februari wol tie hoofdstad, docli een tweedo ex
peditie is noodig. Goneranl van Swieten betreedt het oproe
rige land, de residentie wordt veroverd en de gevluchte
Koningin van den troon vervallen verklaard. Gelijk lot treft
den Sultan van Palornbang, die in hetzelfde jaar do oproer
vaan had ontrold.-'
Het jaar 1864 ziet een eskader van 16 Europeesche
schepen in de straat van Simonoseki, IIoo Japan zich ook
verzot togen den geest dos tijds, die de slagboomon, welke
de volken scheidt, omverwerpt, tevergeefs. Het moet voor
goed voor don wereldhandel geopend worden, en bovenal
ontzag leeren voor gesloten verdragen. Het eskader ver
schijnt, om de Jnpanoozen en bovenal den daimio van Na-
gato voor herhaaldelijk betoonde trouweloosheid to straffen.
En is do uitslag glansrijk en eervolniet het minst is dat
te danken aan het Nederlandsch gedeelte van liet oskadcr,
onder bevel van De Man.
En nu do oorlog met liet krijgshaftige Atsjin 7 "Veel is
cr van te zeggen, docli onnoodig.' xvij hebben de gebeur
tenissen zeiven in do laatste weken doorleefd Kohier en
honderden met hem zijn reeds gevallen; een min gunstige
afloop van den eersten tocht hebben wij to betreuren gehad.
Docli hold v. Swieten staat op uit zijn rusto, biedt hot
vaderland zijn degen en onwaardeerbare kennis aan, en de
inneming van Missigit en Kraton doen met reden de ge-
heelo onderwerping van de bij uitstek strijdbare natie ver
wachten.
Stolt Nederland doorgaans nog te weinig belangstelling
in ons dapper Indisch legerdat zijn zware taak ginds met
hier ongekende mooito cn gevaren volbrengt, de Koning
heeft een bewijs van waardoering gegeven: in 1859 stond
hij liet landgoed Bronbeek af, waar in Gelderlands lusthof
en omringd door gemakken en gonoegons de uit Indio terug
gekeerde invaliden hun laatste levensdagen, door de zorgen
huns weldoeners, in welverdiende rusto doorbrengen.
Dankbaar cn meer ilan voldaan.
Zoo hebbon we het panoramade voornaamste tafereelen
der regeoring van Willem III bevattende, voorbij onze oogen
laten gaanen al zouden wo het doek nog verder kunnen
ontrollen, en wijzen op zoovolc andere belangrijke boeiden,
zooals: hervorming van hot cultuur-stelsel, verbetering van
liet lot van den JavaanIndische spoorwegen, afschaffingen
van do doodstraf, do slavernij in West-Indië, de wet op'
het zegel der nieuwsbladen, van don accijns op 't gemaal,
gedeeltelijk op 't geslacht, op de brandstoffen, de op
heffing der gcmeente-accijnseninvoering der beide post-
wetten, oprichting der scherpschutters-korpsen en der af-
deelingen van het Roodo Kruis, liet is genoeg; genoeg,
om overtuigd to zijn, dat de vijf-en-twintigjarigo regeering
van Willem III een rijk gezegende is, welvaart en rijkdom
verspreidende aan allen kant. Bezoekt men groote en kleine
gemeenten, overal zietmon uitbreiding; sierlijke woonhuizen
worden bij gcheelo straten, gebouwd, fabrieken verrijzen in
monigte, openbare gebouwen als paleizen worden opgetrok
ken, de loonen van den handwerksman zijn al tneor en
meer stijgende, armoede, tenzij door eigen schuld of door
ongevalis bijna onbekend.
En daarom was er feest in 1803, 05 en 72 en is er
feest in 1874, maar dit laatste spant de kroon. Ilior zijn
hot goon jubcltonon op boog bevel uitgestootengeen
oflicieële feestvieringen, maar zo wellen op als frisschc
stroomen uit den boezem des volks, en zijn daarom zoo
waar, zoo hartelijk, zoo innig. En wo wreken ons vinnig
op den vreemdeling, dio het Nederlandsclio volk in zijn
verwatenheid nunc nation éteinto(oen doode natie) dorst
noemen, en wo zijn zeker, dat hot volk, dnt nog zooveel
zelfstandigheid, fierheid en eendracht bezit wel degelijk
een toekomst hoeft, en dat hot niet alleen mot trots kan
wijzen op holgeen geweest is, maar ook met vertrouwen
kan blikken, naar hetgeen komen zal.
-SA» -
hoe mén hoogtijë viert
Op den feestdag van de vorsten.
Laat zo daartoo ook in Schiedam komen. De zwarte
dampanders als een wolk over do oude vesto verspreid,
is weggevaagd; de arbeid staat stil; ook onzo stad trekt hot
feestkleed nan: want morgon is do lang verboido dag daar.
Naar oud vaderlandsch gebruik zal men aan den" voor
avond van ih-n grooten dag verkondigen wat er aanstaande
is, en danrom ziet go de menigte zich naar do Warande
begevenallen mol Oranjo op do borst en immers ook met
Oranje in het hart. Hadaar begint liet. 't Is do motalen
mond die onder do toejuiching van honderden spreekt.
Dat is uitmuntende taalniet vreemd aan Oranje van ouder
tot ouder. Honderden vlaggen prijken eensklaps uit torens,
uit geveltoppen en aan scheepsmasten en de stomming is
uitmuntend.
En thans naar den St. Joris Dóolo. Van hier zal do
Feestcommissie zich door eenigo straten begeven, om gelijk
do oudo Herauten de verkondigers dor blijde boodschap te
zijn. Zij heeft veel in haar programma beloofd, dio Feest
commissie zijdie liet op zich nemen om voor ongeveer
twintigduizend personen do feestviering van 's Vorsten jubi
leum te regelen hebben geen gemakkelijke taak tc vervullen.
Maar den rnceslen loden dor commissie is 't geen vreemde
taak geweest, en daai om in vertrouwen met lien: voorwaarts.
Schutterij en Apollo laten de Nederlandsclio liederen
höoren, en nu wo op liet Iloofd zijn aangekomen, valt de
duisternis in.
Ondor hot gejuich dor jubelende schare worden do fak
kels ontstokenen onder een verbazonden toevloed gaat
het weer naar bet centrum der stad. Vóór bet raadhuis
wordt iets achter een voorhang verborgen gehouden, on
als er eindelijk stilte komt, voihoft zich de Voorzitter der
Feestcommissie en spreekt tot Schiedams burgerij ongeveer
hot volgende:
»Zoo is dan voor Nederland, voor onzo gemeente de
lang verbeide feestviering aangebroken. Do door Schiedams
ingezetenen gekozen feestcommissie aciit zich gelukkig aan
de ingezetenen to kunnen verkondigen: Feostgcnootendo
feestviering is bereidneemt er allenmet opgewokten
zin, met feestvreugde in het hart, deel aan. 't Is een
zeldzaamheiddat oen volk kan getuigen25 jaren re-
geevde ons een goed Vorst; vrede hecrschto er in Noder-
land al dien tijd; vrijheid was er voor elk burger; wel
vaart was het deel van het goede Nederland."
Sieit u de borst met do kleur van zijn huis; laat de
driekleur wapperen uit do gevels uwer huizen. Met
Oranje was liet ons 25 jaren wél; vieren vve dan leest
onder de schaduw van den Oranjestam. Laat klinken het
koninklijke lied: vWilhelmus van Nabauwen" cn eerbiedig
vloeie het gebed uit aller mond cn ruischc het op do
snaren
«Bewaar don Vorst, bewaar Zijn Huis,
En ons, zijn huisgezin."
Gelukkig liet volk, dat in waarheid zulk een lied kan
aanheffen. Ja! Oranje heeft het weder wél gemaakt in
lief en leed, en daarom, Feostgonooten
Regeere"1 ons steeds een Koning
Hit Nassau's groolsch geslacht,
Onzo hulde en ccrbetooning
Zij Hem steeds toegebracht,
Op Hem rust ons vertrouwen,
Zoo klink' uit aller boist
't Wilhelmus van Nassau wen
Voor Vaderland en Vorst.
En tlmns, heen geblikt naar hot beeld "van onzen geuer-
biodigdon Koning engelijk wc er nu om been zijn ge
schaald, zoo mogen steeds, in lief cn leed Oranje en
Nederland waarachtig écn zijn.
Levo ORANJE I
Leve onzo goede Koning WILLEM III I
't Is toch schooneen vrij volkals eon conig man
geschaard rondom den troon van eon feestvierend vorst
.vvion van alló knnten dc bewijzen toostroomendat men
hem liefheeft on vereert 1 "Wijs mij liet land, waar een zoo
regecrendodynastie
Onder liet uitspreken dezer laatste woorden was do be
doelde voorhang gevallen en een kolossaal beeld van Zijne
Majesteit vertoonde z.icli aan den blik der verraste menigte.
Weet iemand woorden om de geestdrift op dit oogenblik
to beschrijven, ons ontbroken zo. Eindelijk komt or toch
eenige stilte, en terwijl do muziek der stedelijke schutterij
zicli weder laat hooi ennemen wo nog oven het beeld in
oogenscliouvv. Niet waar, bet lid der Feestcommissie, dat
zich met do vervaardiging daarvan belastte, heeft,
als steeds, met talent gowerkt? Ge zult gelegenheid
hebben dit nog moer te bewonderen. Volgt ons slechts
naar het feestlokaal. Do oudo oxorciticschuur zoiult go er
niet uit herkennencn ge vindt liet met ons een geluk
kige gedachtedat de Feestcommissie or op bedacht is
geweest, aan de ganscho burgerij een rust- en uitspan
ningsplaats te bezorgen. Met behulp van hot Gemeente
bestuur is er nu een lokaliteit aanwezig, die, nitt to
kwistig, maar toch zoo gedecoreerd is, dat er het oog
met vvolgovallon op rust. Tal van dames en hoeren
zijn thans aanwezig; 't is het oogenblik der inwijding on
do voorzittter dor Feestcommissie neemt het woord, om in
meer besloten Kring nogmaals don welkomstgroet dor Feest
commissio aan dc burgerij to brengen:
Nu laat het fees'tlijk klokgebrom
Van doipsknpel en tcmpelilom,
Uit vlek en vost zich hooron.
't Gejuich ilooidaveit nu de lucht,
Do ilrokhc stad en 't stil gehucht,
Bevlaggen vveov hun toion.
't Was do 0 December '1848. 't Was do verjaardag van
den ridderlijken Koning Willem II, toen onzo vnderland-
scho dichter Tollens do voorgedragen regelen ontboozemdc.
Helaas! hoe spoedig volgden op dio vreugdeklanken tonen
van dicpo smart cn hoorden vve van denz.cifdon dichten
't Penseel beeldt Tweeden Willem af,
Wat bijschrift zal het volk hem geven,
Dien God ten zetel had verheven:
Dat hij de Kroon droeg en dc slaf,
Dat Ilij geliefd was bij zijn leven 1
Dat Hij beweend wordt bijvtin giafl
Een trouw volk verloor een odol
Meet' dan 25 jaren zijn sedcVt dien sombo?
I849,vcrloopen, en thans roept hot kiokgcll
iipel;
uichen
We'
bnzon l
gepast,
vvoonte
naai of
voor ho
Wo 1
'den 12
;-zijn onv
volbracl
We
beid er
ure vai
een vor
behoeft
vol van
eersto I
gerij vi
van Ore
En ze
van het
en eind
komen i
en spree
den voo
ons volk
F.en v
gepaste
schap
doorhem
rende to
deling.
Als ei
inneit, c
Yooravon
krachten
dio de li
-Vindt gc
kinderfee
Groote K
vveikelijk
Feestcom
voor de
Na al
van uit
vonnl is
vereenigi
het hoof
zijn ver!
verrassen
nog niet
liobbon
In »F
deze corj
concert,
moment
van 'sK
begroet v
Het Ko
de feestol
17denMnart
o«r uit'dorps-
