GEBRUIKTE BOEKEN
ten en
riften.
TE KOOP gevraagd:
JONGENS gevraagd.
ADVERTENT i k
Opnieuw is te Parijs een moord gepleegd
en het slachtoffer aan stukken gesneden. Dit
maal is het een man, een persoon vau omstreeks
twiutig jaar, die gewelddadig om,het leven is
gebracht. Verschillende deelen van het lijk zijn
saamgepakt ia een zak in de Seine gevonden.
De zoölogische tuin te Berlijn heeft een
mannetje en een wijfje orang-oetang teu ge
schenke gekregen, door den gever Eduard ea
Kunigunde genoemd. Van een vroeger paar, dat
de diergaarde van denzelfden gever ontving,
is nog maar alleea het wjjfje overgebleven.
De eenige dochter van den Duitschen
Keizer, de groothertogin van Baden, geeft haar
dochter een voorbeeldige opvoeding. Zij heeft
een schoollokaal in haar paleis laten inrichten,
waaraan uitmuntende leeraren verhouden zijn
en ook degelijk onderwijs wordt gegeven in
allerlei handwerkendaar leert de jonge prin
ses met verscheiden andere kinderen, waar
mede zij gelijk op moet werken en waarboven
zij geen enkel voorrecht geniet.
Voor het gebruik van petroleum-iampen,
vooral in huiskamers, kan niet genoeg worden
aanbevolen vooral hanglampen te nemen, daar
zoo licht eenig toeval een groote ramp kan
veroorzaken. Verleden week nog wilde te Ant
werpen eene vrouw naar haar kindje toeschieten,
dat in de wieg lag en wakker werd. Door
haar snelle beweging gaf zij een stoot aan de
tafel, waardoor de lamp omvielde uitgestorte
petroleum vatte vlam en deze deelde zich in
,een oogenblilc aan de kleederen der vrouw
mede, die ernstige brandwonden bekwam, even
als haar man die haar wilde helpen. Beiden
moesten naar het gasthuis worden gebracht,
nadat het vuur door de buren was gebluscht.
Toen de eerste tramway in San Francisco
zou worden gelegd, verzetten de winkeliers in
Montgomerystreei er zich zoodanig tegen, dat
den ondernemers niets anders overbleef dan
den weg door eene parallelstraat, de Sansome-
Street, van geriuge breedte en weinig beteekenis
te leggen. Binnen zes maanden na de vol
tooiing van den tramway waren de winkeliers
van Montgomerystreetiu de grootste vertwijfe
ling, aangezien de detailhandel van Sansome-
street voortdurend toeuam, terwijl de hunne
kwijnde. Zij smeekten de maatschappij hare
wagens toch door Montgomerystreet te doen
loopen, doch daar de bewoners van Sansomestreet
zich beriepen op de door hen bewezen voor
komendheid, werd een compromis gesloten en
liepen de wagens naar het Noorden door de
eene en naar het Zuiden door de andere
straat, waarbij iederen halven dag de richting
werd veranderd.
Hoe men in Duilschlani aan de beetwor
tel-sigaren gekomen is. In eene sigarenfabriek
in eene Oosteurijksche provinciestad maakte
men hoofdzakelijk de in Oostenrijk zoozeer ge
wilde Virginia-sigaren. Daar die tabak zeer veel
nicotine bevat, is het bij de verwerking noodig,
dat een deel dezer stof er vooraf worde uitge
trokken. De fabriek wist langen tijd niet, waar
ze met dat tabaksnat heen moest. Eerst liet
men dit vocht in een publiek water afvloeien;
maar toen hot bleek, dat alle leveu in dat
water daardoor gedood werd, verbood de Re
geering die tnanier van doen. Toen zag de fa
briek zich genoodzaakt het vocht in te dan.pen,
maar dit kwam zeer duur uit. Op eens kwam
er een redder in don nood: een Duitsch koop
man gaf f '12,000 voor de tabaksloog, die in
zekeren tijd zou gemaakt worden I .Spoedig
ontving ecue andere fabriek zelfs driemaal die
som voor dezelfde hoeveelheid. En thans wordt
deze loog in DnUschlaml door agenten opge
kocht en vindt haren weg grootendeels naar
Zuid-Duitsche sigarenfabrieken, waar ze,'in ver-
eeuiging met uitgeloogde kool-, aardappelen-,
kersen-, noten- en bectwortelbladeren, als kunst
matige sigaar ii| het leven treedt!
Voorbijgang van de planeet Mcrcnrius over de zon In den namiddag van G Mei a. s.
Tot de hemelverschijnselen, die zonder opzette
lijke vermelding onopgemerkt zouden blijven,behoort
liet vorschijnsel aan het hoofd van dit opstel ge
noemd, dat ik den lezers van dit blad kortelijk
wil mededoelen, liet is een zonsverduistering op
zeer kleine schaal.
De planeet, die wij bewonen is van de ons be
kende, de derde in rangorde van de zon afge
rekend. Binnen hare loopbaan bewegen zich de plane
ten Mercurius en Venosde laatste is de welbekende
morgen- en avondster. Beide planeten volbrengen
haren loop om de zon iri korter tijd dan onze
narde; Mercurius besteedt hiertoe 88 en Venus 224
dagen. Indien beide planeten niet de aarde aan
dezelfde zijde van do zon op" ééne lijn waren ge
plaatst en men veronderstelde, dat de aarde stil
stond, dan zou Mercurius telkens na 88 dagen en
Venus na 224 dagenzich op nieuw mot aarde
en zon op acne lijn bevinden De aarde beweegt
zich echter ook in hare loopbaan om de zon, en
dit veroorzaakt, dat de lijnen die wij ons uit de
zon naar de aarde en uit de zon naar Mercurius
of Venus getrokken donken, voor Mercurius niet
na 88 dagen en voor Venus niet na 224 dagen,
maar na een langer tijdsverloop zullen samen
vallen. Wij hebben hier te doen met eene soort
gelijke beweging als die van den uur- cn minuut
wijzer eenor klok. Stond do uurwijzer stil. dan
zou do stand van den minuutwijzer telkens na
verloop van één uur met dien van den uurwijzer
overeen komen. De uurwijzer beweegt zich intus-
schen ook en wel 12 malen langzamer dan de
minuutwijzer en daardoor zuilen de wijzers niet
na één uur maar na één uur en ruim vijf minuten
samenvallen. Beschouwt men nu do lijn uit do zon
naar de aarde getrokken als uurwijzer cn de lijn
uit de zon naar Mercurius of Vonus gericht, als
minuutwijzer, dan zullen die lijnen voor Mercurius
telkens na ld 5 en voor Venus telkens na 1 jaar
en 218 dagen langs elkander valion. Alleen in
die standen zal de lijn, waarin Mercurius of Vernis
uit de aarde gezien wordt, naar de zon gericht
zijn. Omdat ochter liet vlak waarin die planeten
zich om de zon bewegen niet nauwkeurig samen
valt mot het vlak, waarin do loopbaan dor aarde
gelegen is, zoo zal in verreweg do meeste gevallen
de lijn uit de aarde naar Mercurius of Vernis go-
trokken en tot de zon verlongd gedacht, de zon
neschijf' boven of beneden voorbijgaan. Wegens
het niet samenvallen van de vlakken der loopbaan
van Mercurius en Venus met hot vlak van de
aardbann, zullen zij zich bij iederen omloop om de
zon, gedurende do eene helft van hun omloopstijd
boven het vlak en gedurende de nndcro helft van
hun omloopstijd bonedon het vlak van de loopbanen
der aarde bevinden, cn dus ook tweemalen een enkel
oogenblik in dat vlak zelf moeten gelegen zijn. Be
vindt de aarde zich nu op dat oogenblik toevallig in
een punt van haar baan, dat in de lijn ligt, uit
de zon naar Mercurius of Venus getrokken, dan
zullen die planeten uit de narde gezien juist
met liet middelpunt der zon samenvallen. Maar
omdnt de zon een zoo groot lichaam is in verge
lijking van de planeten Mercurius en Vernis, zoo
zullen deze uit de aarde hoewel niet meer in hot
middelpunt, toch nog vóór de schijf der zon gezien
geworden, al bevinden zij zich eenigszins boven
of beneden het vlak van de aardbaan. Onder die
omstandigheden teekenen Mercurius en Venus, die
zelve donkere lichamen zijn, zich als gitzwarte
schijfjes af op de schijf der zon on gaan deze,
zoowel tengevolge van htm eigen beweging ais
van die der aarde, de zon voorbij.
Uit het hier gezegde blijkt alzoo, dat een der
binnen-planeten Mercurius of Venus voor de aard
bewoners dan alleon de zon kan voorbijgaan, indien
gelijktijdig wordt voldaan aan de voorwaarden, dat
zij mot de aarde aan denzelfden kant van de zon
is geplaatst en de lijn uit haar naar de zon ge
trokken, of volkomen of op zeer weinig na in
het vlak van de loopbaan der aarde gelegen is.
Dat beide voorwaarden gelijktijdig vervuld zijn
beeft slechts zelden plaats De bowegingen van
onze aarde en van de planeten om de zon zijn
echter den sterrekundigen zoo nauwkeurig bekend,
dat zij eeuwen vooruit kunnen voorspellen, wan
neer het verschijnsel ocner voorbijgang van Mer
curius of Venus zich zul vertoonen. Niet altijd
is gedurende dien voorbijgang, voor een bepaalde
plants op do aarde, do zun boven den horizon en
men moet zich dan otu het verschijnsel waar te
nemen naar die plaatsen der aarde begeven, waai
de zon tijdens den voorbijgang boven de kimmen
is. Dit was onder anderen het geval met den
voorbijgang van do planeet Venus over de zon.
die in '1874 den Den December voorviel, en welke
voor geheel westelijk Europa onzichtbaar was.
Wegens het hooge gewicht der waarneming van
dien voorbijgang en omdat hij zoo zelden plaats
heeft, hebben bijna alle staten dor beschaafde
wereld, wetenschappelijke expedition, mot kostbare
werktuigen uitgerust, naar die gewesten der aarde
gezonden, waar het verschijnsel in zijn geheel kon
worden gadegeslagen. Deze expedition hebben
daartoe stations uitgekozen, zoowei op het noorde
lijk ais zuidelijk halfrond dor aarde. Zoowel in
hot hooge noorden van Siberië als op dc zuide
lijkste eilanden van den Indiscuen Oceaan hebben
zij hunne teleskopen naar de zon gericht. Wordt
oen voorbijgang uit twee ver verwijderde oogpun
ten waargenomen, dan verschilt de tijd, dien de pla
neet noodig heeft om do zon voorbij to gaan op
het oena station eon weinig van dien op het an
dere, en juist dit kleine verschil stelt den sterrc-
kundigo in staat, om den waren afstand van de
aardo tot de zon met een hooge juistheid te be
rekenen.
Op den Oen December 1882 zal wederom een
voorbijgang van Venus plaats hebben, waarvan in
ons land alleen het begin zal kunnen worden op
gemerkt. Ook dan zal men niet nalaten sterre
kundigen uit te zenden naar de landen dor aarde,
waar de voorbijgang van het begin tot hot einde
kan gevolgd worden, vooral daar eerst den 7
Juni van hot janr 2004 opniouw een voorbijgang
van de planeet Vonus zal plaats hebben.
De voorbijgangen der planeet Mercurius komen
minder zeldzaam voor. In den loop dezer eeuw
passeerde Mercurius oorbij 'de' zon in do jaren
1802, 1815, 1822, 1832, 1835, 1845, 1848,
1861 en 18GS. Van dezn waren in ons land al
leen de voorbijgangen van 1832 en 1848 in hun
geheel zichtbaar, die van 1802, 1845, 4861 en
1868, konden slechts gedeeltelijk waargenomen
worden, bij do overige had het verschijnsel plaat?
vóór de opkomst ol' na den ondergang der zon.
De aanstaande voorbijgang van Mercurius zal
ook nu niet in ons land gedurende haar gansclio
verloop zichtbaar zijn. Aangezien men echter den
loop der planeet over de zonneschijf van haai' in
trede af tot op het midden zal kunnen volgen,
lieb ik gemeend dezen voorbijgang niet onvermeld
te mogen laton vooral daar deze de laatste is in
deze eeuw, die in ons land behoorlijk zichtbaar
zal zijn- Van dc drie nog volgende in de jaren
1881, 1891 en 1894, heeft de eerste in den nacht
plaats, bij de tweede verlaat de planeet de zon
neschijf een half uur na den opkomst der zon en
bij de derde begint het verschijnsel als de zon op
het punt is van onder te gaan.
De afbeelding aan het hoofd van deze mede-
deeling geplaatst, vereiseht eene nadere toelich
ting. De omtrek van den cirkel stelt den, rand
der zon voor en de rechte lijn den weg, dien de
planeet over de zonneschijf zal volgen. Do dvvars-
streepjes langs die lijn geplaatst, vertegenwoor
digen de standen van de planeet op do uren
van den namiddag door de getalmerken IIIXI,
aangewezen. De planeet zelve vertoont zich als een
gitzwart schijfjede grootte van flit schijfje
in vergelijking van de schijf der znn laat
zich beoordeelen naar de zwarte stip die mid
den tusschen de cijfers V on VI op de rechte
lijn geplaatst is. Het oppervlak van dit schijfje
bedraagt nauwelijks het 1 sme, gedeelte van
de oppervlakte der zonneschijf, zoodat slechts
een even klein deel van het zonlicht aan ons oog
onttrokken wordt en er dus met recht een zeer
kleine zonsverduistering plaats heeft. Wegens het
geringe bedrag van de middellijn, waaronder dit
schijfje zich aan ons oog vertoont, zal men den
voorbijgang niet anders kunnen waarnemen dan
met een verrekijker die minstens 10 maal ver
groot, en zooals vau zelf spreekt van een gekleurd
glas voorzien is, om het zonlicht te matigen. Be
denkt men nu dat de planeet Mercurius 17'maal
kleiner is dan do aarde en do zon, bij dezen
voorbijgang ongeveer 'l?/m maal verder van ons
af is dan Mercurius, zoo zal men zich een voor
stelling kunnen maken van de verbazende grootte
der zou in vergelijking van die onzer aarde en
der planeet.
Blijkens de afbeelding zal de planeet te 7 uren
20 min. op haar kortste» afstand van liet middel
punt der zon verwijderd zijn cm-dit aan de noord
zijde voorbijgaan. Zij vertoeft vóór de schijf dei-
zon van 3 uur 33 min,, als wanneer hare intrede
plaats heeft tot 's avonds 1L uur 5 min. Deze
voorbijgang zal men dus niet langer kunnen vol
gen dan tot eenigo weinige minuten na liet mid
den van het verschijnsel, daar de zon te 7 uur
33 min. ondergaat.
Een voorbijgang van Mercurius is voor de we
tenschap van niet zoo groot gewicht als een voor
bijgang van de planeet Venus, omdat Mercuric-;
bij zijn voorbijgang als die uit twee ver verwijderde
oogpunten wordt waargenomen niet zulke nauw
keurige gegevens oplevert voor de berekening van
den afstand der aarde tot de zon. Nochtans zal
ook deze voorbijgang door de sterrekundigen als
een welkome gelegenheid worden aangegrepo i
om de schijnbare grootte \an Mercurius uit te
meten, ten einde tot een nauwkeuriger kennis
van zijn ware afmetingen te geraken, irnri,!
de waarneming van dit verschijnsel tut de op
lossing van menig vraagpunt omtrent tl" natuur
lijke gesteldheid van het oppervlak dezer plan-t
kan bijdragen. Wij wensclion daarom zoowel den
astronomen als hen, die in het gadeslaan \.m ;ISrt
voorbijgang belangstellen op 6 Mei a. s. een on-
bewolkton hemel toe.
Schiedam, 1 Mei 1878-
N. M. Kam.
Adres J. A. VAN LEEUWEN, Singel, No. 1S1.
gji, SB. Bovengenoemde ts» ook nan liats
ae ontbieden.
Ter Boekdrukkerij vau JL ODÉ winden
f
