A". 1878.
Ma ndag 12 Augustus.
*MAA77.
Vest®! daplijh, nitpmM DinsSati
'I
rJP w ee e
J a a i' sr a u
Abonnementsprijs, pui kwartaal1.85.
Franco poi post, door liot gohecle Rijk - 2.50.
Afzonderlijke ueinmeis- 0.10.
1) re l* t i is
COURANT.
BUREAU: 91AKKT, E, 124.
Advertentieprijs: van 110 gewone regels,
met inbegrip van eene Courant1.10.
Iedere gewone regel meer0.10,
Driemaal plaatsing wordt tegen tweemaal berekend.
jjij dexe Courant behoort een Bijvoegsel.
Schiedam, 10 Augustus '1878.
Het lust ons niet, de staaltjes, die den ernst
van het bekende petitiounement in het ware
licht stellen, tot een veelkleurig bouquet bijeen
te voegen, en op dea wamiekenden geur daar
van onze lezers te vergasten. Nu de Eerste
Kamer na kort debat liet wetsontwerp op het
lager ouderwijs met eene beduidende meerder
heid heeft aangenomen, nu men verder met
vertrouwen de spoedige verschijniug van het
ontwerp in het Staatsblad mag te gemoet zien,
nu heeft de liberale partij betere dingen te
doen, dan bespiegelingen te houden over het
geen gebeurd is; zij heeft dea blik vooruit te
j'ichteu en behoort wraak te nemen.
»L)e edelste wraak," zoo is het upscblift van
een artikel, dat we voor enkele dagen in een
der libeiale bladen, de Friesche Courant aan
troffen, eu dat menige behaitigeuswaardige wenk
bevat.
De geschiedenis van de drijfjacht, welke men
valscheiijk den naam heeft gegeven van s volks-
petitionnement" mag niet vootb'y zijn gegaan,
zonder dat het weldenkendhet verstandig
oordeeleud gedeelte der natie daaruit nuttige
leering zal hebben getrokken." Aldus de aanhef
van het artikel, en terstond daarop wordt de vin
ger op de wond gelegd, als wij lezen: Voor
eerst moet men de aandacht vestigen op den
invloed, welken de geestelijkheid nog steeds
bljjlt uitoefenen op de onontwikkelde massa,
die licht wordt opgewonden door dikke woor
den en dan over te halen is tot dingen, waar
van ze noch de beteekenis, noch liet gevolg
vermag te doorgronden. Ja, de invloed van
geestelijke gezagvoerders is in Nederland nog
groot, en, door dit feit te coustateerert en toe
te stemmen, constateereu wij tegelijk het treu
rige feit, dat het peil der ontwikkeling bij de
massa in het land der nationale vrijheid zeer
laag is.
Waar dpze beide zaken naast elkauder wor
den aaugetroffeueeue groote mate van vrij
heid eu gemis aan ontwikkeling bij de massa,
daar kan het niet uitblijven, of een van die
twee moet wassen en de andere minder wor
den, öf de vtjjheid moet ingekrompen of
de ontwikkeling moet uitgebreid worden. Het
laatste nu zal wel hel geval moeten worden.
Dwang eu beperking vau 's volks vrijheden
dat gaat niet zoo gemakkelijk in Nederland
daartegen zouden de meest en de minder ont
wikkelde standen opkomen. En toch, de vrij
heid, het deel van een onontwikkeld volk,
dat zou op den duur niet gaan, dat volk
zou de prooi worden van baatzuchtige drijvers,
van fanatieke opzweepers: de laatste dagen
hebben ons daarvan een beeld voorgehouden."
Juist met het oog op de geschiedenis van
den jongsten tijd verdienen de volgende woor
den dubbele overweging:
Eerbeelden wy ons voor een oogenblik, dal
jr i
onze staatsinstellingen nóg liberaler waren dan
op dit oogenblik, dat met de buigerlijke
rechten nhg kwistiger werd omgesprongen dan
thans reeds het geval is, met andere woorden
dat het algemeen steun echt bestond bij de
verkiezingen voor gemeentebesturen, Provinciale
Staten en Kamerleden. Welnu, stelt u dat
eens voor'ibij een peil vau ontwikkeling in de
lagere klassen der maatschappij, zooals wij tot
onzen schijiU hebben kunnen opmerkenEven
als in de. Gereformeerde Kerk, die secuur te
gronde gaat langs den weg, welken men tegen
woordig bewandelt, zouden ook in den Staat
de nachtuilen aan het gezag zijn gekomen.
Verhelen wij het maar niet, indien het
stemrecht .algemeen was, indien ieder oube-
voegde moc^t meepraten, indien liet volk achter
de kiezers 'zich, als de democraten der kerke
lijke steilheid, ten zetel had zien verheffen,
geen twijfel, of er zou zooveel zijn bedorven
geworden, dat het in geen eeuwen weder ware
goed tejnffies}. geweest- -
Van een bededag kan bij hen, die de Staat
en de Kerk van elkander willen hebben ge
scheiden, geen sprake zijn, en derhalve zullen
wij nooit wensehen, dat zulk een kerkdag ter
wille van politieke aanleiding woidt gehouden.
Maar wel zouden wij het deukbeeld gepast
vinden, dat er, naar aanleiding van de zouden
en ongerechtigheden in de laatste weken in
den naam van het heilige en der Godheid ge
pleegd, om do leugensia dien naam uitge
sproken en opgestapeld, om geestelijke heeisch-
zueht zoo mogelijk te redden van een naderenden
val, dat er, met het oog op die zonden,
leugens en ongeiechtighedea, een boetedag werd
uitgeschi even, waaraan alle libei alen behoorden
deel te nemen, om in de eerste plaats te be
lijden, dat men tot nu toe in gebreke is gebleven,
voldoende verlichting en innerlijke beschaving
te verspreiden onder de zoogezegde volksklas
sen, eu om ten anderen zich te verbinden om,
uit erbarming met die talrijk vertegenwoor
digde klassen der maatschappij, de schoolwet,
na bekrachtiging door Z. M, den Koning, zoo
spoedig mogelijk iu de gemeenten iu te voeren eu
zoo mild mogelijk toe te passen. Hierdoor zou
den de libeialen toonen, dat ze eene wet, gelijk
die door Minister Kappeyue gegeven eu dooi
de Stateu-Geneiaal goedgekeurd is, waardig
zijn, eene wet, dia wel niet voldoet aan de
eischen der meer geavaQceerden, doch die zoo
veel goeds voorbereidt eu feitelijk invoert, dat
zij alleu vooistauders vau volksdomheid de haren
te berge doet rijzen."
Deze woorden zijn hard om te hoorenj maar
zij zijn verdiend. Waar een predikant het
avondmaal zelfs ontheiligt, door het te ont
zeggen aan elk, die niet teekeut op het adres
tegen de schoolwet, daar moge, bjj den milden
geest onzer dagen, geen verbanning vau zulk
een hjer volgen, gelijk in den tyd der Smouten
ea Triglands, maar daar moet de leus van de
vrijzinnige richting zijn: ®Op de muren, gij
allen, die prijs stelt op een betamelijke vrij
heid. De strijd is nog lang niet voistreden" 1
Het is op dit oogenblik nog niet te bepalen,
wat er is van de onderhandelingen, die te
Kissiugen tusschen Vorst Bismarck en den
Pauselijken nuntius te Munchen gevoerd worden.
Wordt daarover in eenig dagblad het een en
ander medegedeeld, aanstonds is de oflicieuse
pers in Duitschlaud bij de hand om tegen de
echtheid van dergelijke mededeelingen te waar
schuwen. Met het oog hierop verdient een
artikel in het hoofdorgaan der Jszuïelische party
te Rome, de Civilta Cattolica over dit onder
werp de aandacht. Men leest daar het volgende:
»Uet Duitsche Rijk, dat als bij tooverslag uit
de slagvelden is verrezen, hetwelk door velen
voor onsterfelijk wordt gehouden, is op' den
rand des afgronds gebracht door de socialistische
partij. Dit gevaar wil men afkeeren door middel
van maatiegelen van politie! Het is waarlijk
aHerbelnchcIijfc'str'zoo iets "met dergelijk middel
te beproeven, waar uitsluitend de godsdienst,
dat is de Jcerh, met haar zedelijke middelen
hulp kan verschaffen.
Hetgeen men behoort te doen is het volgende:
inen moet de kerk vfijmaken, in plaats van
haar de handen te binden; de Mei wetten be
lmoren te worden opgehevenmen late Falck
met zijn cultuurstrijd van.het loonecl verdwij
nen, aan de bisschoppen en priesters verleene
men volle vrijheid om het volk te onderrichten
en aan de studeerende jongelingschap de leer
der kerk in te prenten. Indien men dezen weg
volgt, dan houdt het socialisme op te bestaan,
dan zal de openbare orde, dan zal de veiligheid
nergens meer worden gestoord.
liet eenige middel, dat voor Duitschland nog
overblijft om uit den bestaanden nood te wor
den gered, is het volgende: dat het zich met
vertrouwen werpt in de armen der kerk.
Iu Duitschland beweert men, dat meu zich
vrijwillig niet jnaar Canossa zal begeven, tot
geen prijs hoegenaamd. Maar door den nood
geclrougen zal men vroeger of later derwaarts
moeten gaan, daarheen getrokken door de wilde
paarden van het socialisme I"
Onze Duitsche buren weten nu, waar zij voor
goedkoopen prijs orde eu veiligheid kunnen
bekomen. Op den weg naar Canossa echter
staan monumenten opgericht, die men nit«
ongemerkt kan passeeren. Het eene heet sda
Wartburg," met zijn eenvoudige inaar hoog
ernstige geschiedenis van den strijd voor gods
dienstvrijheid, en een Jander heet de a Willems-
toreu," en nog een ander herinnert aan zekeren
Gustaaf Adolf, enDoch waartoe meer te
noemen, als het eindstation Canossa heet, van
welks tinnen de vlag der geestelijke heeischappij
in breede banen zich ontplooit?
Neen, en nogmaals neen, viije volken gaan niet
meer naar Canossa, en zoo zij zich soms op den
weg daarheen mochten begeven, ze zullen van
koeis veranderen, lang, zeer lang voor ze den
