1879.- Vrijdag 17 Januari. 4587. ÏEiiÉijiit Sapluis, nitpzüM Bissiat. en DO e r t i .5**. o Jaar W' ii, jj «K*. AlONNtMENTSPttiJS, pui kwal tutti1.85. Franco per post, door liet gelieele Rijk. - 2.50. Afzonderlijke nominees - 0.10. BD11EA1I: MA1IKT, E, 134. Advertentieprijs: van 110 gewone regels met inbegrip vail eetie Gouiaut1.10. Iedere gewone regel meer- 0.10 Driemaal plaatsing wordt tegen tweemaal berekei d. De BURGF-Mt: ESTER van Schiedam; Oveituigd dat het.dour Nederland geleden smartelijk verlies, tengevolge van het ovei lijden Min Si. II. I'risis MJ"JW»ÏIII£ IIE81 A'©liltljA-tSJhdVook ili' ingezetenen dezer Gemeente zal hebben geli often, biengt liieibij ter algemeiiue kennis dat, in deze dagen van rouw, geen openbare vermakelijkheden moge* plaats lu bben en noodigt bovendien de ingezetenen uit, om zich te onthouden van alle feestviei itig 'en openbare luidruchtigheid. Schiedam, den 15 Jnnuarij 1879. De Burgemeester voornoemd, P. J. VAN DIJK VAN MATENESSE. Schiedam, 16 Januari 1879. »Aan buiige vruchten zult gij ze kennen;" zoo redeneerden de Belgische liberalen, toen zij., zich eu^aati^jjet,onderzoek der wetgevingen 'op het^ager onderwijs in Duitschlnnd en in Nederland, een onderzoek, te belangrijker voor hen,-;itu een herziening der wet op liet lager onder,«dis", van 'J842 ongetwijfeld aan de orde komt. "Sfciè&gen tijd geleden brachten we dit onderwérp onder de aandacht onzer lezers, die zich wellicht zullen herinneren, hoe de vruchten, die ."het lager onderwijs in Duitschlaud en in Nederland heeft opgeleverd, aau de vrijzinnige patty in België zonder eeuige aarzeling het Nedei landsche stelsel als veneweg het beste hebben doen verkiezen. Van tijd tot tijd komen ze op dit onderwerp terug, eu wc meeuen in deu geest onzer lezers te handelen als we onze zuidelijke broeders bij hunne overwegingen op den voet volgen. Ze houden zich nog steeds bij Victor Cousin. 'Toen deze, aldus redeneeren zij, in 1836 Neder land bezocht, ten einde zyne studiën over het lager onderwijs 'te voltooien- in die landen, welke op dat tijdstip andeie vooruit waren in ijver om de verstandelijke en zedelijke ont wikkeling des volk te verbeteren, vood hij daar een stelsel in werking, geheel verschillend van dat, hetwelk hij jn Duitschlaud zoozeer had bewondeid. De ontwikkeling van het Neder» landsche stelsel volgens Cousin en de veroor deeling, waarmede hij het trof, hebbed we vroeger medegedeeld. Voor dat hij zich echter over, het onderwerp verklaarde, had hij zelveu de instellingen willen zien,' die* hij beoordeelde iea de personen, die deze bestuurden, ten einde hun zyu vrees en zijne opmerkingen mede te deelen. Zoo had hij dan gelegenheid Adriaan Vau den 'de te ontmoeten, den inspecteur van het lager onderwijs, in", het Koninkrijk der Nederlanden, tan 1815 tot 1833. Dezen hoogst bekwamen man noemt Cousin den, vader der Nederland- sche volksopvoeding; vervolgens bezocht hij Pieter Johannes Prinsen,'; directeur dei- kweekschool voor onderwijzers te Haarlem. De gesprekken, door Cousin met,genoemdeheeren gehouden, z'y'n allerbelangrijkst. Bij gelegenheid hiervan ontvouwden beide heeren begrippen, die van (ie Duitsche zeer verschilden, van de Duitsche, die door deu heer-Cousin zoozeer aan het Kiaosche gouvernement .werden aaugepre- zen', en die wij, Belgen, het ongeluk hebben gehad bij ons in toepassing m/brengen. Van den Ende die voovj hij'/zich .aau het onderwijs wijdde, predikant was geweest, ai kende met Cousin, dat de scholen christelijk moeten zijn dat wil zeggen, dat zij.deii zedelijkeu eu den godsdienstigeu zin der' kinderen moeten ontwikkelenmaar dat dit doyl noch door dwang, noch door een dogmatische richting moet worden bereikt. - ïDo scholen, zeido Vac^ifenr Endey moeten noch Katholiek, noch Proti-stantsch noch Israëlietisch z'y'n. Zij moeten noch aan eenigeu eeredienst behooren, noclt eeuig dogina leeren. Zij moeten wel onderwezen en zedelijke menschen vormen, g-en geloovigen en nog minder dwepers," Zoo sprak, op tachtigjarigen leeftijd, de patriarch vaa het openbaar onderwijs in Nederland wiens lessen nog heden door alle Nederlandscbe openbare onderwijzers worden gevolgd, een man, in den grond godsdienstig, maar ook in deu grond vrijzinnig. Door Priuüou hooit Cousin dezelfde begiuse- Sen verkondigen. Hij waagt hem naar liet ieglement der Haarlemsehe kweekschool, eu krijgt tot autwooid: »Jk ban het reglement" De gee»t maakt levend, ue letter doodt. Daarna deelt hij aau Cousin mede, dat er iu zyne inrichting geen dogmatisch ouderwijs wordt gegeven; dat er Protestanten, Katholieken, zelfs Israëlieten in vvoi deu opgenomendat ieder hunner vrij blijft zijn godsdienst al of niet uit te oefenen, naar de iuspiaak vau zijn gewetenen dat, wat hein, deu diiecteuraanging, hij aan allen dezelfde zedenleer verkondigde. »Gij hebt dus, antwoordde Cousineen af zonderlijke les iu zedenkunde?" De vraag werd klaarblijkelijk gedaan met bet doe! om te doen uitkomen dat ouderwijs iif zedenkunde onaf scheidelijk is met dat in dogma's. Neen, aut- woordde Priuseu, wij geven hier niet afzoitdei lijk les in zedenkunde. Lk begrijp zulk een onderwijs ook niet. De zin voor zedelijkheid en godsdienst echter wordt onophoudelijk opgewekt, gevoed eu onderhouden door elk der onderwyzers eu bij alle gelegenheden. Wij geven eenezedenkunde in dadeu. Deze woidt niet ouderwezen, innar doordringt het onderwys." »Op dezen dag is, evenals in 1836, alles contrast in de Nedei landsche schoolorganisatie vergeleken met die van Duitschland en België. In de kweekscholen in Nederland worden de beginselen van Van den Ende en Prinsen nog toegepast en geëerbiedigd, gelijk dit voor 40 jaren het geval was. In Duitschland. zoowei als bij ons, Belgen, zijn bet ouderwijs en de tucht daarheen gericht, dat in deu kweekeling der normaalscholen wordt gedood datgene, wat door de lieden der kerk wordt genoemd zijn verwaandheid eu zijn zucht tot redeneeren. Alles is er op aangelegd hem ondei danig en onderworpen le maken jegeus de bedienaars van den godsdienst; om iu hem alle vrije handeling uitte dooven; alles leidt er toe zyne kennis te beperkeu tot de alleieerste beginselen van wetenschap; bovenal wordt alles in liet vveik gesteld om te vei hoeden dat zijue kennis hem in tegenspraak brengt «net de schrift. f In Nederland daarentegen tracht men waarlijk vrije mannen te vormen, die degelijk onder wezen, zich gewennen deu grond der dingen te onderzoeken, en die des te meer gehecht zijn aau hunne wysgeerige of religieuss denkbeelden, omdat hun inspanning zooveel te grooier is geweest, om tot deze denkbeelden tc gei aken, zonder de hulp van een vooigeschreven stelsel van dogma's. Heeft Nederland zich te beklagen, wijl het getrouw gebleven is aan het door Cousin veroor deelde stelsel? Deze vraag hebben wij,Belgen, aan onze tegenstanders gedaan. We hebben hun de uitwerkselen onder bet oog gebracht, verkregen in Duitschlaud door beginselen, die hun dierbaar z'yu. Ze hebben ons niet geant- woordt. De feiten spraken ook te duidelijk. Het conti ast tussehen Nederland en Duitschlaud is waai lijk ook te groot. Nedei land staat daar vooi spoedig, gelukkig, vrij en iu vrede met zich zelf. Duitschlaud is geruïneerd; onrustig woelt het opzijn bed van smailen. Ue vrijheid weet liet zich niet toe te eigenen; nu moet het de toevlucht nemeu tot het meest mis dadige geweld, dan tot de onderdrukking maar altijd tot politieke en staathuishoudkun dige kwakzalverij om uit zijn neteligeu toestand te geraken. De 'toestand van beide landen leert ons wat bij volken van denzelfden stam en denzelfden oorsprong een wetenschappelijkrationeel onderwys kan doen, dat aan deu menseh zyo vrijheid laat; ön wat Ue vruchten zijn van eeu confessioneel, clerikaal onderwijs, dat den mensch tot een cadaver herleidt iu de haudeu der drijvers. De beproevingen, die Duitschlaud 'thans ondervindt, willen wy s Uf

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Schiedamsche Courant | 1879 | | pagina 1