•-•
IC 1882.
Vrijdag 18 Augustus/
-M 5510.
SSft
POL IX! IE.
Z e s en. D e r t i gs t e J a arga n g-
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag.
Buitenlandsche Berichten.
I
M
#?3
sSKiS
t;
Abonnementsprijs, per kwmtaai J -1.85.
{franco per/post, door het.geheele Ryk->2,50.
iÈinderlijke nommers 0.10.
B UMEAII; HAKKT, JE12 4.
Advertentieprijs: van 1—10 gewone.regels met
inbegrip van eene Courantƒ1,10.
Iedere gewone regel meer- 0.10.
Drieham. plaatsing wordt tegen tweemaal berekend.
.si
Aan het Commissariaat/van politiezijn als
op straat gevonden aangebracht ëeu gouden
oorknopjeeen R. C. kerkboekje en
een rónde hoed opgevischtuit de Buiten
haven.
Schiedam, 17'Augustus 1882.
Het werk van den héér Hartogj waaruit
wa enkele malen het een en ander mede
deelden, kon, om de patriotten der. vorige
eeuw en hun streven in het reëhte licht te
«tellen, den kerkelykea toestand in de dagen
der republiek niet onbesproken laten. Merk
waardige bijzonderheden worden omtrent deze
itak door hem medegeiieeld.;"
Vroeger, zegt h\i, hebben wy .reèds ópge-J,!
merkt, hoe de Unie van Utrecht, ip pegirueldf^,
keerig was van een heerschenden godsdienst,
san de Bondgenooten geen anderen eisch stelde,
dan.dat zü goede Patriotten zouden zyn, en
nnder*rleidingivftn-:Wil!eml7niet"échèen'tè'v
denken aan eene Katholieke kerk op Gerefor
meerden grondslag. Dat beginsel werd tegen-
over de Doopsgezinden een. tjjdlang ^yastge- i
houden, die dan ook in 1572 den Prins
krachtig met hun geld hadden ondersteund en
van wie wij weten, dat velen hunner, nadat
in 1581 de vervolgingen hadden opgehouden,
eene staatsbetrekking hier te lande hebben
bekleed- Maar na de Synode van Dordrecht was
hierin zulk- eene verandering gekomen, dat
zjj het in 1672 voor eenegunst moesten rekenen,
sis burgers te worden erkend, uit dankbaar
heid voor de meer dan twee millioen guldens,
die zy tot verdediging van het vaderland
hadden geschonken. Zeer spoedig hadden ook
zij de gevolgen ondervonden -va» hét artikel
der Unié, waarbij het iedere Provincie'én
iedere stad was vrijgelaten, om voorts in hét
Stuk van den godsdienst te handeleD haar goed
vinden, hetgeen weldra gelegenheid schonk
ia overvloed om, wat men met de eene hand
gegeven had, met de andere te nemen. Door
het wereldlyk gezag werd de Gereformeerde
kerk tot Staatskerk verheven, met al de rechten
van dien en met al de gevolgen voor heD, die
er niet toe behoorden. In dien toestand leefde
me# tot aau de revolutie, en hoewel de
Dissenters door de rekkelijkheid, die tegenover
hen gewoonte was geworden, zich in het
•midden van de 18de eeuw soms verbeeldden,
dat zij 't niet meer waren, van gelijke rechten
was toch in de verte geen sprake. Vrijheid
vw godsdienstoefening was den Remonstranten
m Doopsgezinden zonder voorbehoud ge-
schonken, al deden de lange gangen, door
welke men in vele groote ,en kleine steden
hunne vergaderplaatsen moest naderen, den
wandelaar vragen, ol hetgeen daar achteraf
verkondigd werd het licht niet kon verdragen.
- dat er in die zelfde 18de eeuw toch
BOg Wel eens een vlammetje uitbrak, dat men'
uitgedoofd waande, bewijzen de handelingen
der Staten van Holland, toen- bij; hen was
aangedrongen .maatregelen; tegen de Armi-
nianen of Remonstranten te nemen. De
Staten van Holland, anders niet bijzonder ge
negen, »om hunnen dierbaren tyd te verspillen
met over zaken van dien aard gestadig in
hunne, vergadering te delibereren," meenden
den mond der ontevredenen te stoppen, door in
hunne Publicatie van 1 Mei *1773 ieder met
eene zware straf te bedreigen, die bet waagde
verachtelijk te spreken van de Hervormde
Kerk of van haar leer. Maar daarom waren
zij, die van alle openbare betrekkingen waren
uitgesloten, nog niet met hun toestand ver
zoend. Sommigen bezweken voor de verzoe
king eo werden Gereformeerd om op het
p>. regeeringskussen te kunnen zitten.
De Katholieken werden geduld, maar 't was
er naar. Bij den vrede van 1648 kwam
Staats-Brabant onder het gezag der Staten.
Aan de priesters en monniken werd bevel
gegeven hunne kerken en- kloóstëi,§"'le""r,ui-'
men. Op voorstel der Synode werd door de
Staten aan alle Roomsche geestelijken ver
is boden in de Mejjerij te .vernachten, indien
niet vooraf hunne namen aan den officier
waren opgegeven met aanwijzing van het
huis, waar de bedoelde personen meenden te
blijven. De goederen der Roomsche geeste
lijkheid werden verbeurd verklaard, en in
November 1648 werd vastgesteld, dat de
ambten van Baljuw, Schout, Secretaris, Vor-
ster enz. in de Meijery voortaan alleen ver
vuld zouden mogen worden door Hervormden.
Op hooger tractementen dan elders wérden
er predikanten heen gezonden om bezit te
nemen van de kerken en pastorien, en ook
werden er Hervormde schoolmeesters aange
steld, die tegelijk als voorlezers en voorzan
gers moesten optreden. Voor de Roomschen
schoot er niet veel over, en al kregen zjj
op godsdienstig gebied langzamerhand wat
meer ruimte, zii waren als zoodanig onbe
voegd tot het bekleeden van éenig ambt,
en zoo bleef het, hoewel het' getal' der Her
vormden in die streken ua 1648 telkens
minder werd. Gezwegen dip nog van het
andere kwaad, dat. Staats-Brabant van uit
den Haag werd geregeerd door vreemdelingen,
die de burgerij beschouwden als eene over
wonnen bevolking en ryk werden van' het'
groóte getal winstgevende ambten, die zij'
bekleedden, en vooral van de groote- voor
deden, welke het rantzoeneeren en beboeten
van Roomschen opleverden.
En zulk urantzoeneren" van de Roomschen
was vrjj algemeen, In de R. C, kerken-in'
Leiden werd viermaal in een jaar gecollec
teerd »voor 't vrij-oeffenen van den gods
dienst," want jaarljjks moést er, om de,vrij-'
heid te kunnen genieten,* twaalfhonderd'
gulden aan den Hoofd-Officier der stad wor
den betaald. Byzouderb belastingen, die hen
alleen troffen, waren er véle, en vernede-
rende bepalingen, waaraan zjj zich hadden
te onderwerpen, waren er niet weinige. Er
bestondeai strafwetten tegen huwelijken van
ambtenaars en krijgsbevelhebbers met Room
sche vrouwen. In Gelderland was een plak
kaat van kracht, volgens hetwelk alle kinde
ren uit gemengde huwelijken tusscheu Gerefor
meerden en Roomschen, den Hervormden
vader of'moeder moesten volgen, én in
Holland gold een Resolutie, waarbjj bepaald
was, dat er tusschen het afkondigen én voltrek
ken van zulke huwelijken meer tijd dan anders
moest verloopen.
Indien men nu meent, dat de Roomschen,
die eén derde van de bevolking uitmaakten,
met alle deze dingen vrede moesten hebben,
vergt men zeker te veel van een ménsch, 1
Ook de Jóden hadden hunne grieven. Men
zal misschien zeggendat- zij niet veel te
eischen hadden eh tevreden moesten zyn,
als zij-hiér in .rust'kondén leven, die als
~~ét*èêRitfe1?ugéa én"~ vluchtelingen waren op
genomen. Maar aangezien men hun toch
het burgerrecht had verleend, en by resolutie
den volke bekend gemaakt had, dat de Joden
zoo goed als anderen te beschouwen waren
als ingezetenen van Nederland, was het zeker
niet 'aangenaam voor hen 'voortdurend als
paria's behandeld te worden. Van gelijkheid
voor de wet was tegenover hen in 't geheel
geen sprake; en al was het met de ontwik
keling der Joden treurig gesteld, daar 'de
gewone scholer voor hen gesloten waren en
de ryken onder hen er niet aan dachten om
de eigene scholen te verbeteren, de wijze
waarop men in Amsterdam b. v.' met hen
te werk ging wa3 zeer aanstootelyk. Op hét
stadhuis aldaar was hetb; v.'gebruikdat
de bruidegomsdie wenschten te trouwen
des Zondags op de derde proclamatie ter
secretarie moésten komen, waar een lijst
werd opgesteld en hunne namen werden op
gelezen uit een boek, waarin zy bjj commis
sarissen van huwelijkszaken gèteekend hadden.
Volgens die lijst werden zij door Schepenen
opgelezen en getrouwd.' De Christenen nu
werden opgelezen naar de volgorde, waarin
hunne namen in genoemd boek geschreven
stonden, maar de Joden werden er uitgekipt én
dan door elkander opgeroepen, zonder te vragen
wie van hen zich het eerst had aangemeld.
Die gewoonte, - want meer was het niet, was
in den loop der jaren aan het Amsterdamsche"
stadhuis een stalen wet gewordenen de
klerken- ter-secretarie' zouden het voor een
soort van heiligschennis gehouden'hébtien
als zij, naar de volgorde der handteekeningen,
een Jood vóór een Christen hadden moeten'
oplezen; Om dit te véorteynen'werd in tegen-I
woordigheid van het' publièk>eerstgevraagd:
Zijn ér ook nog Christenen, dié nietgelezen
e'jnEn als men dienaangaande gerust was,
ging men over tot de Joden, die voor deze*
eervolle behandeling twee-en-vjjftig stuivers
moesten betalenterwijl de Christenèn niet
meer dan ach t-en-twintig. behoefden te geven.
Tot in 1795 bleef die gewoonte in 'stand..
Slot volgt.)
ENGELAND.
Ia het Lagerhuis bracht de heer Lawson
de Egyptische kwestie te berde. Hij verlangde
dat de regeering Arabi zou verzoeken de
wapens neer te leggen waartegen Egypte
het recht zou bekomen zijn begrooting vast
te stellen. De heer Gladstone antwoordde,
dat de regeerieg aan Egypte allengs het
recht van zelf bestuur wenscht terug te. geven.
Indien Engeland wear met het Egyptische-
vraagstuk in den EuropeeschenRaad kpmt,
dan hoopte hij dat het zal kunnen wijzen op een -
krachtig en tevens onbaatzuchtig; handelen,
- De heer Gray, lid van het Parlement,
high Sheriff, te Dublin én eigenaar van
jJreemans Journal, het orgaan .der Lande
liga, verscheen gisteren voor het Hof,vaü
assises. Hij is veroordeeld tot drie maanden
gevangenisstraf, en 100 boete wegens het
openbaar maken in zijn blad .van artikelen
eo brieven tegen de rechtersdie benoemd
zyn om vonnis te vellen ter zake vau agra
rische misdaden.
Er is gisteren avond een door den Lord»
maire te Dublin en door Darnell/Dillon an
Davitt geleekende proclamatie uitgevaardigd,
waarin de burgers aangemaand worden om,,
ondanks de veroordeeling van den heer Gray,
een kalme houding te bewaren en de orde
te handhaven.
Vrjjdag vertrekken 3000 man troepen
naar Malta en Cyprus als reserve voor hét'
Egyptische expeditie-leger.
Volgens den Times, zöu Lord Düfferin voor»"
nemens zyn eerstdaags van de Porte de
dadeijjke aanneming der EDgelsche voor»
waarden tot medewerking van de Turksche
troepen in Egypte te eischen, daar anders
de onderhandelingen afgebroken' worden.'
Andersons ontwerp tot bescherming der
dieren (ook tot weriüg.van het schieten op
duiven) kon Zaterdag in het Èngelsch Lager
huis niet worden behandeld. Toen Auderaoa
voorstelde tot de tweede léziug over té gaan,
bleek het, dat er geen afgevaardigden meer
bijeen waren, én de zitting wérd dus gesloten.
Aan de 2mes wordt uit Durban 'genjeld,
dat de Britsche resident in de Transvaal uit
dé Kaapstad naar Pretoria is teruggekeerd.
"Van de Britsche Regeering heeft hij Tn last
ontvangen, aan het Transvaalsche bestuur
mede te deelen, dat Eugeland niet zal toestaan,
dat er aau de Transvaalsche grens een onaf
hankelijke Staat worde gesticht, of dat eenig.
gebied van de iuböorlingeti by de Transvaalsche
Republiek worde ingelijfd.
p I 1 »V
;j'"4 'DtV'
j
