4
\i
ty
w
n'20 Öjp
sn.lOOfr|
i. Ie prijs"
js zilveren
i) 409 fr.,
m 200 fr,(-
Leidsciie yergiftigirigsproces, °p d® vraecn van mr. vaiiiant,radvocaat dor
en.
vet wlgfc
WiS*
Besch. erkent ook' in zijn winkel te zijn 'ge
weest vóór St. Nicolaas 1883, maar niet in 1881,
wat zij vroeger heeft: verklaard. Get, herinnert
zich wel een vrouw weggozonden to hebben, die
zich had geen kalk bij, om er liet poeder in te ver
mengen, maar herinnert zich niet, dat de besch.
die vrouw was.
r -J
•vl
A
■rii
s
■*J
rJT
ik
fr
t
■J
v
Ai
M
éi
t&n
eer dan 6
ouden me-
ledaillo en
irijs id, en
4 besch., verklaart getuige dat zijne'tante'hem
iRb,
"Voor
het gerechtshof te 's-Gravenhago is
pl^gisteran een aanvang gemaakt met debehande-
fVïAjing van do gruwelijke Leidsche strafzaak tegen
huisvrouw van
fi
14,
nelkgcving
latschappij
logramm»
esloten, de
instelling
Woensdag
2 ure, te
der maat»
op die ten»
osten van
terug voor
nemen en
verlcenen.
ü'gadeiing
agmiddag
k gevulde
dt gemeld,
is, in hout,
delshuizen
Ook is de
te Kopen»
ongeveer
o Blin zijn
en z echter
hietdoor
kcnd, dat
heeft, bij,
n aan, uit»
Tot zoo
ten," Mar»
zich plot»
naai /ijue
r, Anatole
rt.
van liet
vtholieken
iscliuldigd
-Piuissen,
.enolgens
onrechte
lige Joden
imitzn, in
deid hui»
u en, zotte
oogcnblik
een nacht
waarmee
hm dlioid,
zich ver»
lino rog
a hem wal
11
[o1-en liaoi
t hem op
Ma u' hoe
inj terug»
iepen lie®
if veeitien
il« feaaz®
lergiiteil*
uit teleur»
nttuursch
,os.
<r f
1
Maria Catliarina Swanonburg,
Johannes Van der Linden.
Ofschoon do punton van beschuldiging tot vier
beperkt zijn, was de belangstelling in dit sensatie
proces nog zeer groot, Vooral uit Leiden, de
woonplaats van do onhcilstichtster, waren velen
opgekomen. De tribunes, zoowel de gereserveerde
z'v, 'als de publieke, waren dan ook geheel gevuld.
•Ten 10 uur nam hot hof zitting. Het was samen
gesteld uit de heeienmrs. \V. F, G, L. Fran-
pois, voorzitter, jlir. Do Jonge, Lette var. Oost-
voorno, Van Lilaar, Van Geuns, jhr. ridder van
Bappard en Hnnlo, bijzitter, nis raadsheoren,
terwijl het oponb. min. werd waargenomen door
or. R, Th, Bijleveld, advocaat-generaal.
Bij het intreden der gifmengster in de ge
rechtszaal, door twee veldwachters begeleid, ging
er een gesmoorde kreet van afgrijzen op uit het
publiek, Toch bood do vrouw op het eerste ge
zicht niet afgrijzemvekkends aan. Zij is een vrouw
'van middelbaren leeftijd, gekloed in jak en rok
Oet een omslagdoek, een heldere muts met
keelbanden, waaronder van voren het pikzwarte
baar uitkomt. Het gelnat is vrij rond en eenigs-
zins taankleurig. In óen woordzij onderscheidt
zich in haar vooikomnn van niets van ren ge
trouwde vrouw uit den kleinen burgerstand.
Dat ook in 't buitenland dit proces sensatie
wekt, blijkt uit de aanwezigheid van een tedac-
teur van de Eloito fictge.
Nadat de voorzitter der bosch, haar naam en
woonplaats liad gevraagd, waarop zij zeer zocht
antwoordde en hij haar had aangemaand goed toe
to luisteren, las de subst.-griffier mr. Van Streijon
de arte van beschuldiging voor. De bescii. hoorde
de voorlezing mot onhovvogen gezicht aan, de
oogon tei neergeslagen on het hoofd oenigszins
ter zijde gebogen.
Bij baar overbrenging dozen ochtend naar het
bof bedekte zij bij bot uitstappen uit de gevangen-
i wagen haar gelaat.
Op de tafel voor den president stonden een
groot nantal verzegelde flesschen en potten, be
vattende da door deskundigen onderzochte go-
deelten der opgegraven slachtoffers.
Tijdens de voorlezing van de akte van beschul
diging verscheen ook do minister van justitie
met zijne dames in do gerechtszaal en woonde
een gedeelte der zitting bij, evenals de Ameri-
kaansche gezant.
Er zijn 52 getuigen gedagvaard, onder welke
bohooren zes deskundigen, doch daar de getuigo
en deskundigo dr. G. Cohen Tervaort zich buitens
lands bevindt, desisteert de Proc-Gen. te zijnen
aanzien.
Na do voorlezing Hor akte, die tot ongeveor
half twaalf duurde, nam bet getuigenverhoor een
aanvang. Vooraf drukto de president der be
schuldigde wol op 'thait, dat als zij heette to
liegen, wat rij voor don reehter-commi=saris had
bekend, zonder aannemelijke reden, haar beken
tenis toch van kracht bleof.
De eerste getuige P. J, De Hees, behuwdneef
der besch., die met zijne beide broeders bij haar
kwam inwonen, gaf inlichtingen omtrent hun
verblijf ten harent en don dood van zijn bioeder
Arend, dien lrij als een gezond, niet ziekelijk of
teringachtig jongeling beschrijft. Deze getuigo is
een jaar nu diens dood, terwijl hij ais militair
dienden, \nak bij zijn oom en tante overkwam,
ongesteld gewoiden na gebiuik van voedsel hery
door zijne tnr.to voorgezet, onder dezelfde ver
schijnselen, als waai genomen, bij don dood van zijn
broeder Arond. Hij is hard ziek gewoiden, in de
infirmerie verpleegd en niet dan na veel moeite
hersteld. Van de begrafenisgelden zijns broeders
heeft hij van bosch. niets genoten. Op de vraag
van den president ot besch. iets had aan to
merken, antwoordt zij met den zakdoek voor
r den mond: jEfo'ichtliare, ik heb hem al het
noodige gegeven." Laat dat ^Edelachtbare"
maar weg, doet de president haar opmerken
- »bet noodige" heb je hem zeker gegeven. De
besch, kan nu niet meer zeggen wat zij
vroeger beweerd heeft of zij aan get. een
deel van 't begrafenisgeld van Arend heeft gegeven.
in 'tmilitair hospitaal vaak btoodjes metworst
stuurde, die hem en zijn kameraden ziek of
zieker maakten cn deden braken.
Do tweede getuige, Abraham Beij, was 18 jaar
buurman van bescb. Hij kende haar als een
wispelturige vrouw, die spoedig weer goed werd
en die hij nooit bepaald dronken beeft gezien.
Na eenige onaangenaamheden met haar te heb- t
bengehad, vond hij een paar dagen Sater zijn kippen
vergeven. Meermalen heeft hij bij zichzelf ge
dacht, dat zij erg onverschillig was over den dood
van haar betrekkingen. Er was na den dood nooit
rouw in 't huis, maar men vierde feest, at en dronk
jenever, zij en baar man. Besch. ontkent dit
pertinent. Er was nooit feest in haar huis en
nooit waren er partijen Zondagsavonds bi] haar
gevierd. Zij zegt dit op duidelijker toon. Zij hondt
vol, dat liaar neef Arend bloed opgaf, wat got.
ontkende. Zoo ook ontkent zij tot get. te hebben
gesproken over de geesten van de overledenen,
die haar voor de oogen zweefden.
De 3e get. Elias Abraham Vogelenzang, die bij
het overlijden van Arend tegenwoordig was, weet
niet precies meer, wat de beschuldigde zeido
omtrent het aanstaand uiteinde van Arend. Zijne
vrouw was in 1870 eens ziek geworden naliet
gebruik van rijst, door bescii, haar toegezonden,
volgens dr. Kist was zijne vrouw lijdende aan
borstziekte.
Ook de 4e get. Theodoras Plasrncijor geeft
inlichtingen omtrent de ziekteverschijnselen van
Arend en de houding van besch. die hem eens
zou gezegd hebben, dat zij Arend mot baar eigen
bloed zou hebben willen helpen.
Hierop volgen voischeideno getuigen, die bij do
teranrdebestolling tegenwoordig waren van Arend
de Hees, do kist maakten, of bij do opgraving
van het lijk aanwe/ig waren.
Bij het ondervragen van besch. na eiken get.
geeft zij blijk zeer goed te weten, wat zij zegt.
Do president doet dan ook opmerken, dat de des
kundigen volkomen juist bobben geconstateerd,
dat zij bij do pinken is en alles doet om de ge
tuigenissen to verflauwen en te verzwakken.
De behandeling van deze troiirige zaak werd a
nu en dan door enkele incidenten opgovroolijkt.
Zoo wilde eene zenuwachtige getuige oven spoedig
weer weggaan als toon hij opgekomen was, ter
stond na den eed te hebben afgelegd. Een ander
vroeg, toen de president vergunning gaf aan
verschillende getuigen om te vertrekken, tot
grooto hilariteit van het publiek, liet woord.
De getuigenissen van verschillende getuigen
hadden betrokking op de opgraving, ovcibi en-
ging en het onderzoek van de lijkon van do
slachtoffers.
Zoo werd prof. Teunis Zaayer gehoord als
getuigo en deskundigo, die met dr. Da Koning
de lijkon lmd geschouwd. Deze gaf ook eenige
inlichtingen omtrent het arsenicum, dat schei
kundig werd aangetoond bij het chemisch onder
zoek en verklaarde, dat dit veigif in een hoevoel-
heid van 150 a 200 milligram gebruikt, den dood
veioorzaakt. De hoofdsymptomen, bij de slacht
offers opgemerkt, stemden ovcroen met die van
arsonicum-vcrgiftiging in 't algemeen.
Nadat de zitting voor een half uur was ge
schorst worden door Dr. Do Koning evenals door
prof. Zanyer, onder eedo bevestigd de verkla
ringen dor deskundigen in "de akte van beschul
diging opgenomen omtient liet onderzoek en do
bevinding van lijken.
Daarna* wordt op verzoek van den proc.-gen.
eerst gehoord de got. De Kuiter, drogist to
Leiden, bij wien da besch. het nrsanicumlioudond
poeder kocht onder den naam van ones mout,
dat het echter met was.
Het poeder werd in den regel bij eene hoeveel
heid van 50 giam A 5 of 6 conts verkocht aan
verwers, witters of andere personen tegen wand
gedierte. Het werd vermengd met kalk afgeleverd.
Getuige, pertinent hierover gehoord, kan zich
geen geval herinneren, dut liet poeder onvermengd
weid afgeleverd. Ook zijne bedienden mochten
bet alleen gemengd mot kalk aflet" en.
Hot was geen zwavelarsenicum, maar.T deel
zwavel met 4 doelen arsenicum. Het werd altijd
door hem zelf bereid. Hij herinnert zich do
besch, in zijn winkel gezien te hebben.
Bij het verhoor van prof. Van der Burg, die
het chemisch onderzoek instelde, wordt nader
bevestigd, dnt enkel arsonicum-vcrgiftiging kon
worden geconsv«tcerd. De professor toont de
arsenicumvlakken op het porselein en op den
arsenikspicgel aan het hof aan.
Het resultaat, wanitoe get. komt. is, dat alle
vier de slachtoffers zijn gestoiven ten gevolge
van aiscnicumveigiftiging. Get, vciMnait ook,
dat het vcikochte poeder geon chemische ver
binding van zwavel en aisemcum maar oen
slocht bereid mengsel is, dat in de hoeveelheid,
waarin hot vei kocht werd den dood van wel
hónderd personen kon veroorzaken.
Do president botuigt prof. Van den Burgh na
afloop van het verhoor dank voor do gewichtige
diensten, door zijn onderzoek aan de justitie be
wezen.
Vervolgens komen getuigen Onderwater, agent
en bodo van bogr maats, verklaringen geven
omtrent de betaalde verzekeringsgelden aan
besch. voor den door haar verzekerde Arend De
Ifees, waarvoor zij do wekelijksehe contributión
betaalde, evenals voor de slachtoffers Hendrik
Frankhuizen cn diens vrouw en ta! van andeio
familielede -
Do president deed haar opmerken, dat zij, vol
strekt geen rijke vrouw, dit deed cn dat zij f 45
en f54 na liet overlijden van tweo broeders Do
Hees beeft ontvangen.
Verder blijkt nog uit de vei klaring van get.
Artzt van Asporen, directeur van een Utiechtsch
begrafenisfonds, dat na overlijden van Arond
de Ilees f50 is uitbetaald.
Na afloop van do vei klaringen rakende het
overlijden van Arond de Hees, ondervraagt de
president do beschuldigde. Op zijne vraag of zij
bekent in Oct. 1881 met het doel om hom te
J doodon, Arend de Hees liet vergiftigd poeder te
bobben toegediend, aarzelt besch. ecist te ant
woorden,
»Nict inoth'atdoel stamelt zij eindelijk,
ik was suf ik kan het nietzeggon".
Toen do president herinnerde, dat wat zij ge
zegd lmd, waar bleef, als zij geen rechtmatige
gronden opgaf, vorklaait zij eindelijk, dat wat
zij gezegd heeft in de instructie zoo gebleven
is, waardoor zij dus orkent schuldig to zijn aan
den dood van Arend de Hees, met het dool om
liet geld uit de begrafenisfondsen te genieten.
Op de vraag van den prssidont ei klaart
besch, ook Snzanno Aben, hot öjaiig kindje,
vergif to hebben toegediend. Zij beweeit geen
doel danibij tc hebben gehad; zij was beschonken
toen zij het gedaan had.
De president doet opineiken, dat do rechter
dit zal beoordeelen, maar dat zij wol moest
weten dat 25 maandon te voten Arend de Hees
door hetzelfde vergif door lmar was gedood en
dat zij niets gedaan heeft om hot kind te i edden. Zij
zcidc ook nu dat zij geen dokter wist te wonen.
liet verhoor van de ouders Aben, die hun
tweo kindertjes verloren, is vrij metkwaardig.
Daaruit blijkt, dat hot vergiftigde kind Suzanna
in vier fondsen verzekerd was, waaruit do ouders
"f80- na dfen dood ontvingen. Dat de ouders
herhaaldelijk voor en na den dood van Suzanna
ziek zijn geworden van spijzen en koffie, door
besch. bereid, dat besch. toen Suzanna dood was
zeide: nVVat ben ik blij dat ik het kind nog zoo
goed gedaan heb." Vooits dat zij niet den dokter
heeft willen gaan halen.
Ook blijkt uit beider verklaringen, dat zij op
8 December, toen zij Hendrik FrankhU'jzen en
diens vrouw vergiftigd had, bij lien is geweest,
ou toen niet beschonken was.
Besch. houdt daarentegen vol, dat zij loen wol
dronken was.
De advocaat van besch. doet deze getuigen
verklaren,f dnt half November 1883 vrouw Aben
dikwijls ongesteld was in buik on ingewanden,
dnt ten liunnon huize eene gelieele familie van 7 en
personen ziek werd na het gebiuik van spijzen
door beach, beteid. Zelf dronk besch. iiiet van de
koffie; maar zeide: sik kom aanstonds terug",vy50
wat'zij echter niet deed. Ook den, 9 Dec. heeft
zij soep toegediend aan vrouw Lepclaer, die Ag
daarvan ongesteld is geworden.
Verschillende getuigen, die bij de Abens aan
huis kwamen, bevestigon deze verklaringen, met
bijvoeging, dat zij besch. nooit dronkon gezien
hebben.
Thans zijn de veihooren genaderd tot de
vergiftiging fan het huisgezin van Frankhuizen,
Vrouw Zitman, de buurvrouw van dezen, bevestigt
volkomen hare verklaringen, datzij in den avond
van, den 8 December besch. in do woning naar
boven heeft hooien gaan, dat bescii. de Frank»
liuizens tijdens hun ziekte heeft verploegd en dat
zij bij de lijken van do vrouw en hot kind aan:
get., die bevreesd vras alleen te blijven, liceft
toegevoegdik zou best bij lijken kunnen slapen,
wil ik bij de Frankhui/ens er nog oon paar balen
Ik kom straks voor jou ook oen kopje koffie
zetten. Bescb. ondervraagd, bekent de vergiftiging,
maar beweert ze dronken te hebben geploegd
en niet nuchter, Do pi osident doet opmerken dat
die bewering volkomen strijdt met al de getuigen
verklaringen.
De moeder van den overleden Frankhuizen
vei klaai t nog, dat besch. met lachende tronie aan
tafel zat, terwijl Frankhuizen met de grootste
benauwdheden kampte, en weigerde den doktor
te lmlen, waarom de/o smeekte, omdat do dokter
altijd zoo over vorgifliging maalde, dat men er
hang van werd, en die toch straks moest komen
om »Mie te keuren", nl. bot lijk vandeveigif-
tigde vrouw Frankhuizen. Hendrik Frankhuizen
was liet 11e kind, dat deze getuige vei loor. Ook
erkent zij op de vraag van advocaat Vaillant, dat
eene vrouw Kuiters ongesteld is geworden na het
gebruik van een bittertje door bescii. gesciionken.
Deze verklaringen worden bevestigd door zusters
van den overleden Frankhuizen en andore per
sonen, die bij do ziekte cn het overlijden waien.
De besch. beweett wel zelf den dokter to
hebben gebaald bij de Frankliuizens, wat den
president doet zeggen, dat hieruit opnieuw blijkt,
hoe zij met do waarheid speelt en huichelt,
zooals zij deed als zij de zieken liet kermen roet
don uitroep: zlk kan jo niet helpen, je inoet
God bidden,"
"Vrouw Catharine Rebecca van der Linden
verkiaait o. a, dat bosch., haar modedeelendo
hot geval bij de Frankonhuizens, zeid" sliet is
om te lachen; ze liggen samen tw braken en
spuwen elkaar haast in do keel." Op de viaag
van advocaat Vaillant vei klaart deze get'., dat,
in 1879 Mario Maik, vrouw van Lambert van
der Linden, on in 1881 Lambert van der Linden
cn diens-zoon gestorven zijn, dc beide laatsten
tijdens zij waren in den kost bij bosch. Ook dat
een kindje van get. een brandvlck had aan de
lippen tijdens het een oogcnblik aan de zorgen
van besch. was toevertrouwd.
Bij liet verhoor van dr. D. J. Braakenburg,
den dokter, die bij vrouw Frankhuizen geroepen,
een recept schreef en don volgenden dag bij haar
komende niets opmeikehjks vond, doet de pre
sident opmerken, dat dezo geneesheer de aan
leiding van den dood beschouwde als diarrhae en
catlmralis en de onmiddellijke oorzaak paralysis
pulmonis, zonder domvrouw to hebben onder
zocht, terwijl de president dacht, dat men zulke
opgaven voor het openbaar gezag nietj gaf dan na
onderzoek, of als men onvoldoende ervaring had,
zich onthield.
Door getuigen Steijger en Van dor Worm
woidt geconstateerd dat besch. de contributie
betaalde voor Hendrik Frankhuizen en diens
vrouw, verzekerd bij de uitkeeringssocil'teit »deri
Nederlanden" te Rotterdam; terwijl de agent
van politie Loekcnbacli verklaarde, dat bij haar
arrestatie in den zak van besch. werd gevonden
Al
V
»41
a
-V
ft
- J
fp
«-/f
V
4
5
1
"«e
Alt
*11
Xtf,
'y
m
V
V»
v 4- Vy f
hot papier voor de uitbetaling der vei zekering
van Hendrik Frankhuizen. - i 'l'öj
De iantsto getuige J.Ou werkeik vei klaart o. a.
nog, dat besch. spottenderwijs- over het geval-*|||
Frankhuizen sprak cn bij sterfgevallen in do ';a|
familie zelfs eens zeide tot zijn schoonvader: nu'.vjjtj
is liet uw beurt, Bert, zijnde -zijn schoonvader
kort daarna ondqr verschijnselen van braken enz, l"|
overiedon.
Het getuigenverhoor is afgeloopen.
Morgen ten 10 uur voortzetting.
k- rij
ïr,
,l' Sj
fit T ,l V SA
