n
h
I
A". 1885.
Maandag 7 September.
M 6296.
s.
ill,
Eerste Blad.
W
Neg© a en JD r t i g s t J aargang.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag,
Biriiienlandsche Berichten.
.r1'
IZ.
tefe
lor
ito
dit
ar
en
en
>ze
tor
?e*
er-
t'6-
en
tor
uit
iet
de-
ust
ior
85,
net)
ten
im.
,18
en
en.
>er-
jer-
uu
ton.
I oor
nl-
'tJDr
■v.iv. a
JkBUNnetlKNTSfHlib, |>tr KW»IW»I
Traket per poet, door het geheele Htjk
Aftonderlijke Hommer»
l.ttb.
- 2.50 -
- O.iO.
BtREili HAftKT, E, 12-A.' -
advertentieprijs: »«n 110 gcwoito regels met
inbegrip van eens Courantt 1,10,'
Iedere gewone regel meer .-7?' 0.10,
Driemaal plaatsing wordt tegen tweemaal berekend.
Schiedam, 5 September 1885,
Sedeit b(j ons te laude grond wetsherzie
ning in lint vei schiet is gesteld, gnat er schier
gOL'ii dag om, ol er laat zich een stem over
dit onderwerp hooien. Vooial het hoofdstuk
over het onderwijs is «?en aantrekkelijk purit
geworden. Vooial werd liet dit, toen
twee politieke partijen, de Katholieke en de
Aiili-revolulionnaire vei klaarden, niet tot
grondwetsherziening te zuilen medewerken
dan onder de voorwaarde, dat de regeering
in haar ontwerp alsnog dit hoofdstuk wijzigde.
Ze had het gelaleo, zoo-als het in de Grondwet
van '48 is vastgesteld. Dr. lietz, liberaal beval
wijziging aantoen volgde hel Ilandchllad,
en eindelijk heeft liet Vaderland een otero
ten gunste van wijziging laten hooren
Deze frontverandering der liberalen wordt
druk besproken, ook in de organen der tegen-
partij, 't Is alsof er een wind des vredeszal
■■••gaairwaaien,' als maar eerst'dé ondeVwjjs-
quaeslie vau de baan is. Dit is een voorstelling
van de zaken, die oos maar niet kau bevallen.
Zie de program ma's der verschillende partijen
maar eeus in; er staat vrjj wat meer in dan
:~de onderwys-quaestie, en we geiooven, dat,
v.ïoo deze quaestie eeus van de lijst, der groote
'vraagstukken was afgevoerd, eu binnen kotten
Ijjd andere aan de orde zouden worden ge
steld, waarbjj tnssctien de. vrijzinnigen in den
lande en de tegen hen nverstaanden een niet
minder felle strijd zou uitbarsten, dan over
bet onderwijs ooit weid gevoerd.
De heer S. Dtiyieniiijk, de redacteur van
het Wagtningsch Weekblad is vau een ander
gevoelen; du blad verheugt er zich in, dat
er vau liberale zijde zooveel toenadering is,
en nu hoopt het maar, dal géén der partijen de
taak op haren eu snaren zal zetten. Aan de libe
ralen vooral wordt op hel hart gedrukt,
loch maar zooveel mogelijk toe tegeveu. Dit
tal in het belang der vrijzinnige partij zijn,
ïïvWant, aldus leeruait het Weekblad, als de
ï?obderwij8-quaestie eens is opgelost, dau laten
||yele auti-rèvolutionuairen de Standaard-party
^fe die ze thans, al is het ooit legèn wil en
|d#dk volgen. Als er "een liberaal is, die denkt,
pat;de aiuti-revolutionnaire piu ly een toekomst
|hfcéft, dau bedriegt deze lilviaa! zich deerlijk,
gjNifts is onwaarschijnlijker.dHü deze onderstel-
ping. Zoo weinig toekomst hebben de auti-
yreyblutionnairen, dat nieuiand zich inoet ver-
|woniJeien, als na de oplossing van den
;|Mhbplstrijd de Roomscbén gaan weigeren
|p|s sleepdragers van de Standaard-partij by
5pe klémbus dieust té doen. En wat blijft er
vpau-'vau die unti-revolutionóaire partij in de
kamer! oyei' l
'JfifJ' stork gercaeneei d vuur een anti-liberaal
Ij-hJad; als het Wageningsch Weekblad. Maar
fdjijs nog niet genoeg Den liberalen wordt
de toekomst nog schooner gemaald,voor het
geval, dat zjj hun tegenstanders in zake
onderwijs maar te wille zijn.
De bewering, dat ons volk liberaal is,
neemt het blad volstrekt niet aan maar, dat
bet een calvinistische staats-organisatie zou
aanvaarden, dat nimmer; bij een keuzetüsschen
calvinistisch en liberaal wiut in Nederland
de laatste richting. Want, zoo redeneert het
blad iuebtig, we zijn nu eenmaal kinderen
'der 19de eeuw, we zjjn gehecht aan de'
onbeperkte vrijheid en aan de gemakken en
voordeelen der moderne maatschappijwe,',
kuoneu noch willen haar meer missen. En
eer verzet ge den Utrechtschen Dom, eer'ge
ons volk in deze van natuur en gezindheid
verandert. Een calvinistisch getintestaat is een
anachronisme, een contradictie, een absurditeit,
waarvan wel beschouwd, niemand gediend is.
De liberalen zulten zeker hun gemoed wel
verlicht gevoelen, napulk een opgewonden
confessie, als hier do'or het Wageningsch
Weekblad wordt gedaan.
Mochten er ziilkenzjjn, daartoe beboeren niet
de redacteuren van de Arnhemsche Courant.
In. een beschouwing over de zwenking van
het liberale j> Vaderland" naar de rechterzijde
wijst het blad er op, dat het beroep op het
gezag van Thorbecke niet opgaat,.
Het moge voor velen een opwekkend tafereel
zijn, Thorbecke, Kuyper, Schaepman, Keuche-
uius, enz. enz. broederlijk te zien vergaderd
als zonen van hetzelfde buis, we geiooven toch,
dat Thorbecke zelf de eerste zou zyn, om
zyn beweerde homogeniteit met de genoemde
heeren af te wijzen en te bestrijden, Algeheele
vryb-cid van onderwjja moge een ideaal vau
Thorbecke zijn geweest, de Arnhemsche Cou
rant gaat verder, en verwijst dit ideaal naar
het rijk der illusiën, Thorbecke zelf verwees
dit ideaal naar een zeer verwijderde toekomst,
naar toestanden die nog in de verste verte
niet bestaan, die zelfs hunne nadering nog
niet aankondigen; Thorbecke zelf heeft integen
deel by de samenstelling der schoolwetgeving
in geheel anderen geest gearbeid, zoo zells,
dat deskundigen, als de minister Heemskerk,
volhouden,dat de Grondwet wel vrijheid geeft
'om aan sommige eischen der clericalen, voor
standers der zoogenaamde vryheid vau ouder
wijs, te voldoen, maar dat de bestaande
schoolwet het verbiedt.
De verwezenlijking van dut denkbeeld, de
geheel vrjje school, is het product van een
evolutie, die door geen wel gedwongen noch.
verhaast kau worden, maar die met de uiterst
langzaam voortgaande ontwikkeling eu bescha
ving gelijken tred houdt. Juist daarom ligt dit
product nog zoo onberekenbaar ver buiten ons
bereik. Hét is dah ook niét de ware vryheid
van onderwijs, vervolgt de Arnhemsebe Dow-
ran^, waarvoor door het Vaderland en anderen
zoo blijmoedig een hoofdbeginsel van liberale
politiek wordt teil, offer gébracht. Wie anders
denkt vrage slechts wie, naar het oordeel der
offerpriesters, tevens slachtoffers zelf, daarvan
de voordeelen genieten zullende kerkelyken.
En wie zal durven staande houdendat
kerkelijke partijen, wanneer ze eenmaal naar
politieke macht, zyn gaan streven op eenig
gebied de ware vryheid in practyk' kunnen
brengen?
In eeu volgend artikel kómt de Arr.hemsche
Courant nog eens op" hetzelfde onderwerp
terug. Waar het betoog van het Vaderland
ongeveer hierop neer komt; sschrap artikel
194 gerust uit de Grondwet, men kan
t|0ch niet buiten de staatszorg voor het
onderwijs en buiten dat onderwijs zelf
daar betoogt de Arnhemtche Courant, dat,
net onoprecht is een schynbare concessie
te doen, door een grondwetsartikel als niet
onmisbaar te schrappen, terwijl men. weet;
dat de zaak zelve als volstrekt onmisbaar,
toch niet te weren is?
De quaestie, waarop het neerkomt, is:
..dé Grondwet, heeft .uit-te- maken, tot wiens
gebied het volksonderwijs behoort. Volgens
het Vaderland, en volgens meerdere liberalen,
zal Je uitspraak over dit vraagpunt aan den
gewonen wetgever moeten worden overgelaten,
en dat wil de Arnhemsche Courant niet, omdat
het volksonderwijs een te heilige zaak is, om
het aan den wind van partyschap pry's te
geven, zooals in België het geval is. Alles in
het onderwijs moet niet om de twee of vier
jaar, by elke periodieke verkiezing op losse
schroeven worden gezetde eischen der
stabiliteit stemmen met de eischen der poli
tieke eerlijkheid volkomen overeen; men
moet weten welk ouderwijs in Nederlaud be
staan zal. En dat kan alleen door do Grondwet
worden beslist.
Het valt niet te ontkennen, dit dit voor
postengevecht reeds byzonder belangwekkend
is. Jammer, dat de constitutioneels gang van
zaken uit den aard zoo langzaam gaat, dat
de groote veldslag over dit onderwerp nog
lang op zich zal laten wachten.
Officieels Mededocllngou.
Z. M. heeft aan den hoogleeraar dr. J. J.
De .Hollander, hoofd van onderwys in de
letterkunde aan de kon. milit. academie te
Breda, op verzoek, ónder dankbetuiging voor
de door hem gedurende vele jaren aan den
lande bewezen diensten, eervol ontslag ver
leend, behoudens aanspraak op pensioen, en
zulks met ingang van 1 October 1885,
Ter voorziening in de vacature b|j het college
van regenten der Koningsschool te Apeldoorn,
ontstaan door het overlijden der heeren tnr.
A 'E. Modderman en jhr. L. Van Brookhoist,
zyn door Z. M. dén koning benoemd de heeren
mr, W. A. A. J. baron Schim róejpeóni nek j
van der Oye, lid van de Eerste Kamer déf
Staten-Generaal, eu J. C, Van Marken, pre
dikant te Amsterdam.
SCUIEDAST, 5 September 1885.
In de vorige week is door den keurmeester
van het vleesch alhier afgekeurd en oader
politie-toezicht begraven het vleesch van twee
runderen behoorende aan A. L. en C. v. d.'
M. veehouders alhier.
De cricket-wedstryrl welke morgen (Zon
dag) in het exercilie-veld zal plaats hebben
zal aanvangen des middags te 12 uur.
De gymnastiek- en schermvereeDiging
ïPalaestra" alhier is voornemens op Zondag
den 20 September a. s, eene gymnastiek-
uitvoering te geven in de open lucht, in het
exercitie-veld, haar daartoe welwillende afge
staan. Twee-en-dertig vereenigingeo in Zuid-.
Holland zyn uitgenoodigd om aan deze uitvoe
ring deel to nemen.
Namens den vader, verzoekt de commissa
ris' van politie te Schiedam opsporing en be
richt van de verblijfplaats van Maria Dries,
23 'jaar, klein, gezet, uiterljjk boersch, haar
blond, oogen blauw, zeer maok loopende. Op
den 26eu Aug. jl. heeft zjj heimelijk het ou
derlijk huis verlaten.
Het Dagblad meldt, dat de heeren mlV
J. A. Levy. JosephusJittaen prof. W. L. F. Ai
Molengraaf! Nederland zullen vertegenwoor
digen op het congres voor handelsrecht,
'twelk te Antwerpen^zal bijeenkomen.
Naar men aan het Hblad mededeelt, heeft
het pharmaceutisch-congresdat thans te
Brussel vergaderd is, gisteren met algemeens
stemmen het voorstel van dr. Van Hamel Boos
aangenomen, om een internationaal tijdschrift
tegen vervalschingenmp te richten.
rV
De stoomschepen der Great-Easteru-Ruil-
way-Company, varende tüsschen Rotterdam
eu Harwich, zullen dit jaar geen winterdie.-.st
invoeren, maar evenals des zomers 's avonds
te. 0 uren van Rotterdam vertrokken.
Ter gelegenheid van den verjaardag vaö,
prinses Wilhelmica, werd te Renen ter harelf
eer een concert gegeven, terwijl des avonds
een optocht inet fakkellicht, begeleid doop
muziek, door de stad plaats had.
Te Ruinerwold heeft jl. Maandag de geheel®
schoolbevólking feestgevierd ter eere van onS
prinsesje, en 0. a. in 49 fraai versierde rijtuigen
eeu bezoek gebracht aan Meppolen De Wjjk»
Tegen den heer J. A. Fortuin,, van Amster
dam, is door den gemeente veldwachter J,
Hondtong te Steenwykerwold proces-veVbflal
opgemaakt ter- zake eerier door hem op 27.
Aug. jl. ouder die gemeeute gehoudeu lezing
