1
Wmmmm
Verschijnt dagelijksuitgezonderd Dinsdag
innen la ndsche Beri c hten
ïMmsnesientsprijs, per kwnrtnal
fiS'V-**
iVjtóicó per post, door het geheoln litjk
pi'fïjnderlijke noinmers
Advertentieprijs: von 110 gewone regels mot
inbegrip van eene Courant.
Iedere gewone'regel meer.-'.
Driemaal geplaatst wordt tégen tweemaal berekend.
uitnemenden klank bij het gansclte Neder-
latidsche volk.
«Ik heb inderdaad een gelukkig levén ge
leid",. mocht prof. Harting .vati zich* zeiven
verklaren, toeD hö op den feestdag, waaraan
wij straksberint '(ten) zyn dank uitsprak
aau allen, die hein dien midden helpen be
reiden. Gelukkig 'de man,' die dit van zichzelf
kon getuigen. Een kalme stervènsurej vrjj
van lichaamssmarten en verhelderd dooreene
andere gedachtenisviering', waarvan de indruk
nog versch in liet geheugen ligt, is het einde
geweest wan dit welbestede leven. Wij blijven
daaraan' de herinnering bewaren als dat van
een der beste en edelste burgers vau ons
vaderland.
Aau de Tweede Kamer dèr Stateu-Generaal
is door de koninklijke fabriek vau rgluigen
en spoorweg-wagens, firuiaJ. J. Beyueste
Haarlem,' een adres gericht, waarin verzocht
wordt, dat de buiteulaudsclie fabrikant by
mededinging in ons land perceutsgeVyyzë inet
•evenredige .lasten - zaL.worden .bezwaard.als
den Nederlandschen inschrijver bij mededin
ging in het land, waartoe de vreemde lubri-
kaot behoort, worden opgelegd.
In de voorrede bij den 35steu jaaigaug vau
den Volks-Almanak voor Nederlandsche Katho-
i
Heken schrijft de heer Alberdingk Tnym het
volgende, dat zeker aandacht verdient:
Allo jaren is mijn «Almanak" meer dan vol
met bijdragen; maar vraagt ge mij: zijn de
Katholieke Nederlanders vooruitgegaan in charak-
ter en betookenis als men mocht wenschen en
verwachten, dan zal hierop bezwaarlijk een
toestemmend antwoord te geven zijn.
«lil 1853 zijn we met het herstel onzer bis
schoppelijke kerkregeling begunstigd. Wat don
ijver onzer eerbiedwaardige geestelijkheid betreft
en do vruchten van haren arbeid voor het zie
lenheil der geioovigen en de versterking der royon
van deze laatsten, deze zijn zoo duidelijk
waarneembaar, dat men blind zou moeten zijn
om ze niet tc zien, en ontmensclit om liet niet
metdankbaarheid te erkennen.
«Ofschoon inij gecne statistieke tabellen tor
hand liggen, zijn de godsdienstige instellingen
van liefdadigheid genoegzaam bekend,'om een
gevoel van voldoening er. vereering tc.wettigen,
tegenover do wakkere mannen on vrouwen, die
er hun tijd en krachten aan wijden.
«De '.ïolieke bewaarscholen onderscheiden
zich gunstig boven!andere dergelijke instellingen
óók katholieke lagere en enkele middelbare scho
len kunnen dc vergelijking wol doorstaan met do
openbare, die,! uit algêmectie kassen betaald,;
nooit met gebrok nuii middelen te worstelen
hebben.
»\Vut, voor hut ovórigc, dó eiscben der samen
leving en .hoogorc wetenschappelijke! ontwikke
ling 'betreft,', daar zijn in Nederland geen katho
lieke iioógesciiólun vuur wetenschap un kunst, en
ile ccrclos'caUioliqiiês', die mén'iri andere landen
nunirelt, ontbreken hior bijiiiv geheel.
«Moet men dit betreuren Moet men zich
hierover verwonderen? Ik wang mij.aim geen be
antwoording. Maar liet feit is aanwezig. Dat feit
wijst op lerhuuditigen en verplichtingen. Het
■horiiiuert óns, dut wij in een gemengdén staat
leven liet scherpt ons in. dat ivij nan de samen
leving met Buiidersdonkonden" ons niet vermo
gen, niet belmoren to onttrekken; het wekt ons
op/'om, studeerend aan rijksuniversiteit, akade-
mie, polytcchnicum, conservatoire of militaire
schóól, -daar dien broederlijken zin mede te bren-;
genj die de zonen van hetzelfde -vaderland altijd'
behoort te bezielen en te vereenigeh. Het maakt
ons oplettend op don band, dien God zolf, door
do gave dér taaleenheid en eenheid van historie,
om hét geheele volk geslagen heeft. Er is aan
dien toestand niets te -veranderen.. Zijn eronder
ons, dié liever - altijd met:geloófsgenooten zouden
yerkeeren. twijfel is geoorloofd, of. die trek wel
uit, de édelste" beweeggronden voorkomt, of ge
makzucht, onkunde, lafheid daar geen groote rol
in 'speelt.
.«Liever 'dan zich flink tegen de dwaling to
wapenen, liever dan moedig de gelegenheden
oiider de oógen te zien, waarbij men, in den
geest der christelijke liefde, de katholieke waar
heid, als het pas geeft, belijdt en verdedigt,
trekt men zich beschroomd terug en organiseert
te midden van groote steden eon soort van
koloniën, die minder of meer den indruk van
hétZeister hernhutteisliuis maken.
«Men ontziet zich, «hot landt ten oorbaor en'
der stedo", broederlijk samen te werken met per
sonen van andere geloofsbelijdenis, en daaren
tegen werkt uien mee om, op liet staalkundig
gebied, in .eon' of- .en defensief verbond te treden
ftat-onze erfvijanden met de Calvinisten,.dio de
heilige kunstwerken in onze" kérken hebben ver
brijzeld, dioSyoortgaan de H. Mis eene vervloekte
afgoderij te schelden, die den Paus bij 'den
Antichrist vergelijken, en die, al-houden ze thans
meestal te onzen opzichte, hunne nugels zorg
vuldig onder het pootfluweel verborgen, bij do
eerste, de beste groote gelegenheid ons zullen
weten to beduiden, wie meester is in het land
van tien «Godt der Vaderen."
«En men moet erkennen, dat do orthodox-
hervormde partij, die hier bedoeld wordt, daar
entegen, met groote fierheid te onzen aanzien is
opgetreden. Zij heelt bij herhaling gezegd «Wilt
gij ons helpen bij de stembus, wij zullen het u
niet beletten maar weet wel, dut wij alleen in
zoo ver met u mee zullen gaan, als het ons nuttig
dunkt. We vragen uw hulp niet. Al het initiatief
komt van u. Van u komen de zoete broodijens?"
«En dat heeft do katholieke partij (als deze
uitdrukking gebruikt kan worden) zich laten
welgevallen. Zijhoeii' gemeend, dat, nis er niet
rechtstreeks, door to stommen met- de anti
revolutionairen, tegon God gezondigd werd, men
met dé vraag der waardigheid geen rekening had
te houden.
«Bij een dergolijken toestand is liet geen
wonder, dat, onder de Katholieken, bet politieke
iévén sedert 1853 niet is vooruitgegaan. Dit
-achting voor de 'meerling der leiders, zenni men de;
bestrijders van het «Mis geloof naar de Kamer,
maar heilig vuur voor dio zaak ontbreekt, en geen
wonder: fi'èt zon wol eens kunnen zijn', dat men
niet trachten mocht door onwaardige middelen
een goed doel te bereiken, én dat hel versterken
dei- leefkracht' van liet Calvanisme eene voor iteit
Katholiek, oven onwaardige als onverstandige daad
behoorde genoemd te worden.
«Ook onverstandigzoo lang niét zonneklaar
gebleken is dat de anti-revolutionairen, een
maal; in, do meerderheid, ons het licht in do
oogén 'eerdergunneii zullen .dan de liberalen.
«En waarvoor wordt de waardigheid onzer
v zaak uit hut. oog verloren, en, naar mijne mee
lang,- dé eer onzer ll. Kurk in de waagschaal
gesteld? Om ooiuuiiiil overal .sektescholen Lo
kunnen hebben. Op afdoend antwoord wachten
inmiddels nog de volgende vragen
«Zal de toestand vaiiliet land verbeteren, zal
do zaak der .waarheid er bij winnen, zal do
liefde er meo gediend zijn, dal do .yedorlüiMscbe
kinderen van verschillende kleur hier van der
jeugd af mot'olkaar hebben kunnen omgaan
dat op de scholen der orthodox-gereformeerden,
naar hartelust tegon de H. Kerk gospookt zal
wordon (het vorledene zij hier- een spiegel) dat
op de scholen der modernen niet meer door
een gemengd toezicht'gowankt wordt togen het
verbreiden van stellingen onvercenigbaar met
den eerbied, aan andereovertuiging verschuldigd.
«Men heoft niets anders noodig dan oen weinig
gezond vorstand, om in te zion, dat het beste
onderwijsstelsel dat is, waarin opvoeding en on-
derwijs hand aan hand gaan, en waurbij de.
de opvoeding en vorming van het hart, ook door
de geleidelijke inprenting van geloofswaarheden,
harmonisch samenvalt met de verrijking van den
geest! -
«Zoo, ongetwijfeld, behoort bet in een model-
staat tc zijn. Maar die model-stnat is hier in
Nederland niet te verwerkelijken. Yoleomslnndig-
heden maken hot onvortnijdolijk, dat dc opvoeding
door do ouders, do leering en stichting door den
kutechismus, dc oofening in verscliilleude.vnkkeit
van wetenschap niet onafscheidelijk en gezamen
lijk den kinderor. on jongelieden worden aange-'
bracht.
«Onze maatschappij is onder dc toelating Gods
aldus samengesteld, dat dc opvooding, vorming
•en ontwikkeling van lichaam en geest niet aart
éenen meester kan worden tooverlrouwd. De
toestand onzer maatschappij maakt partieelé
opleiding en loering noodzakelijk. Datstandpunt
zal men bozwnarlijk kunnen laten varen
«Er is, door het geheele land, een Schooltoe-
zicht, wanrtoc, met don naam van Schoolopzie
ners en mol dien vnn leden der Sclioolkommissiën,
ook volo oprechte Katholieken bchooren.
«Dat schooltoezicht heeft to zorgen, dat ten
spijt van het dagbladgojuich overeono (onwettige)
neutraliteit, dergelijke dingen, als ik boven aan
gaf, op do scholen niet geloerd wordon.
«Hij horhaling is gebleken, dat welgezinde
leden van bet schooltoezicht zich niet tevergeefs
op de voorschriften der wet beroepen. Ik zelf
ben bijna zoo lang lid van hot schooltoezicht als
redacteur van dezon almanak, on ik heb nooit
tevergeefs eenigc grief laten goldon of horstel
van onrecht gevraagd.
«Hobbelt, in dat tijdsverloop, dc Katholieken in
mondigheid,'in mood, in zelfstandigheid toegeno
men? Ik laat mijnen lezers do beantwoording ovor.
De Zuid-Afrikaan schrijft van 9 Sept.!
«Naar bericht wordt,-at! een Belgisch-Frau»
schö maatschappij Transvaal misschien aart
een spoorweg helpen naar de DeSagoa-baai. Het
huis Rothschild moet bijna al de kwikzilver
mijnen, die bewerkt worden, in eigendom
bézitten, geheel of gedeeltelijk, en nu laten
onderzoeken of er in.Transvaal kwikzilver
is, genoeg om myuwefkén te openen. Indies'"'
dit het' geval is, dan zou'Rothschild het geld
voorschieten, om den zoozeer begeerdeü
spoorweg aan te leggen."
De gemeenteraad van Delft heeft 'mét "li
ti-geo 8 stemmen beschikt op het voorstel'
van burgemeester; en wethouders óm, .over
eenkomstig het verzoek vau den minister vauf
biuuenlaudsche zakëu, dé portretten vau déf
prinsen uit het huis van Orauje-Nassau,
wélke op hét raadhuis aldaar, aanwezig zyu
en de raadzaal versieren, inbruikleen af td
stuau aan het tijk, ter. plaatsing; in de vau
rykswege gerestaureerde groote zaal vaa het
Oude Pt'iuseuhol te Dellt. V
l-S-'iv;-'Offloieele Mededeelingcn.'
Dé.gewone: audiëntie van den minister van
l^jusiitie izal op Dinsdag, 8 December, niet
'plaais! hebben.
SCHIEDAM, 5 December 1885.
fei%^S®r wtj vernemeu; zal wegens het St. Nico-
itfilliasfeest het .postkantoor alhier Zoodag, 6
December, op dezelfde uren zijn opengesteld als
^0p5;de werkdagen, voor de aanneming van
-•/•; postpakketten. - - -
D,. brengt in de volgende woorden
'&£hufde aan .wjjlen prof. P. Harting:
Nog is de herinnering bij ons levendig aan
.§V.';;deii schoonen feestdag, die Harting pp den 19
tef|Dclóbér l881 mocht vieren. De hulde, die hem
|®S|oén5;werd. bewezen' en waarbij zich uit het
corjrpbèeën voegden, als Darwin en
MftHaeckel, "gold in de eerste plaats dén gélëërde."
'|S|2ïj!gold ook 'den leermeester, die gedurende
40 jaren de académiësche jeugd den weg" had
|8ggeWezen ter'-beoefening vau de wetenschap.
zij gold vooral den meoscb, die inzjjn
te'ifopenbaar én bijzonder leven een voorbeeld was
Pa voor het geheele vólk.
Harting had de wetenschap lief om haar
wjve; doch hij was innig overtuigd, dal de
^.wetenschap, om al het nut te stichten, dat
Sj^ysitL haar kon uitgaan, niet moet besloten
f|bji)vén binnen het''.studeervertrek, van den
i|yg;hoogleeraar en de collegezaal van de academie,
Bijnaar, dat hare vruchten zooveel mogelijk ge-
K' bi acht in oeten worden onder't bereik van
ffiBken. Dat die overluiging in hem leefde, be-
yWw|zen de talryke populair-wetenschappelijke
[|- j,geschriften, dio sedert 1849 vao hem in 't licht
K,^verschenen, bewijst vooral het Album der Na-
dat hjj 35 jaren geleden hielp oprichten
waarvan hij tot voor eukele weken een
t'fiw redacteureo was.' En daarbij begreep hij,
.^.éat hii, buiten zijn eigenlijken werkkring, ook
andere plicnlen had te vervuilen jegens
^o^^iu'teckappyj'f waarin hij leefde en werkte.
betvuslzyu straalde door in' het zoo wel
^geslaagde beroep, dat hij op het volk-van
[ffi&Hjdérlnnd deed tot hulp en steun,van de
Ë^>jnver.waotê yevolkiug in Zuid-Afrika. toen
^oor ée Brilsché 'overmacht dréigde
^^OTietlerd te !wordeii. -
bezielde zijn optreden in liet openbaar
'.menige audere gelegenheid; wy
Saghvilpnere'n o. a. aau;zijne pogingen ui ge-
^tueeiiscliap'inet zjju broeder, tot vveiing van
MheLsclioolverzuiin,dié; tot stichting vau het
^Scjibulvefbond leidden. Ook de opstellen, die
Hp»og 'ip-'dit'-'iaarin ons' blad yeischenen over
^pNatüurwetenschnp en theologie", getuigen
^^r.-.van^ dat Je last der jaren dit: bewustzijn
^^u bem niet had gedoold. En daarom vooral
j^^adydé. - naain van Pieter Harting zulk een
■ancoi
teren.
damf
rs, te.
oh e n
rn'edëj
naffft,'
