°^1
M
a. w. mulder.
m
m
m
m
W
L_,
ltëiï188S. Donderdagr^O Augustus. N°. 70621
KENNISGEVING.
11
m
wê
M
m
;:IÉ
m
és
'li
'M
m
wm.
Twee-en-veertigste Jaargang.
.■-■?:
m
•ïiS
"-/I
H
m
Verschijnt dégelijks, uitgezonderd Dinsdag.
m
Buitenlandsche Berichten.
Èm
vi
mm
ill
Êrn
lp
:g.?Mj
m?:-.
#i
'M
Xsonkementspbijs, per kwartaal
Jfranco per post, döor het' geheele Bijlc
Aitonderlijke nommers
f 1.85
- 2.50.
- 0.10.
in,
men:
Jag
8,»i
ktj
er"
il-
'tóf
u|§
«A
leg
UITGEVER: J. ODÉ. f
B GBEillHJlBSf, B, 124.
Aovkrybhtisprms: v»n 1—10 gewone regels met
inbegrip van eene Courant. f 1,10,
Iedere gewone regel meer- 0.10,
Driemjull geplaatst wordt tegen twbbksa.1. berekend.
/Ms
De Burgeheester en Wethou
ders van Schiedam
brengen "ter kennis: r
Dat de openbare Zwemplaats in het
Spuikanaal binnen deze gemeente op heden
voor bet gebruik ia opengesteld.
Scbiedamden 28 Augustus 1888.
De Burgemeester en Wethouders voornoemd,
P. J. VAN DIJK VAN MATENESSE,
De Secretaris,
Schiedam, 29 Augustus 1888.
{Vervolg en slot.)
W(j komen nog eens op het geschrift
«Sociale nooden en Zondagsrust" terug. Tegen"
over eiken socialen nood staat een, instelling
van weldadigheid, en als zoodanig beschouwt
hy doNederlandsche Vereeniging tot ievorda-
ring van Zondagsrust, De schrijver toont aan,
dat zoowel .op bet platteland als in de steden
nan het volk zyn Zondag is ontnomen.
Geef dien terug, en ge helpt een weinig
tegemoet komen aan de sociale nooden. Aïïtr-
.eerst op stoffelijk terrein. De Zondagsrust
heft den stoffelijken nood niet opmaar is
dienstig om hem op te heffen.
Men beeft bewezen, dat paardengewone
trekpaarden of postpaarden, op den duur meer
doen en betere resultaten géven, als zij Zon
dagsrust houden, dan als zjj die niet ontvangen.
'Van dien aard is wel eens de argumenteering
„geweest. ,v. V ;.'v
Men heeft aangevoerd, dat elke gewone
stoommachine bijtijden rust moet bebben en
schoongemaakt worden, zal zjj niet vóór den
tyd versleten zgn; dus hoeveel te meer die
edeler werkmachine, die mensch heet.
Men beeft gewezen op de wereldtentoon
stelling te Philadelphia, welke des Zondags
gesloten en niet voor het publiek toegankelijk
wa», én die met prachtige financieele resul
taten slootterwijl andere wereldtentoonstel
lingen, zooals die te Weenen, welke wel des
Zondags geopend waren, met die Zondags-
verdiensten hare tekorten niet eens dekken
konden, terwijl bovendien des Maandags van
zelf geen volk kwaim
Men beeft gewezen op dat eigenaardige volk,
;dat zoo streng is in zgne sabbath viering, en
"■••dat toch niet totdearmste volken behoort
op de Doden. Hoe eigenaardig is het niet dat
de. Joden té Berlijn weigeren op sabbath da
Egoorrespondentie met den post te ontvangen,
|rjwelkë zg wel op den volgenden dag, op Zon-
1 dagontvangen willenzoodat de post-
iadministratie, om der Joden wil op Zondag
£eeoigo ambtenaren meer'moet aanstellen. Is
jShet 'eigeolyk niet eenigermate pikant voor bet
Sprotestantsche Berljjn met z'gne Zondags-
ontwijding deze concessie te moeten doen
|tegenover dat Semiotische ras met zgn ge-
trouwe sabbath viering?. Welk een door
gaande, onder geen verdrukkingen verzwakte,
arbeidskracht ontwikkelt dat volk 1 Komt dat
niet voor een gedeelte uit dien nauwgezet
gehouden rustdag, die sterkt en staalt en ver
langen doet naar nieuwe inspanning? Is daar
stoffelijk nadeel te merken, doordat telkens
van de zeven dagen éen aan den arbeid, eu
dus aan de winst geheel onttrokken wordt 7-
De Zondagsrust heft den verstandélijkm
nood des volks niet op, maar is dienstig om
zich op te heffen.
Het komt niet in ons op, om van bet volk
altemaa! professoren te willen hebben, als wij
de_ Zondagsrust begeeren, ook voor zgne ver
standelijke ontwikkeling.; Want om professor
te worden moet men meer studeeren datTéen
dag in de week.
Maar het is ons te doen bg den eisch van
Zondagsrustomwat wij in den aanvang
gezegd hebben, de op school begonnen rede
lijke ontwikkeling niet te doen ophouden en
stilstaan. Na dan volbrachten schooltijd, als
bet arbeidersleven begint,; schiet er voor den -
arbeider geen anderen tijd over om die ver
standelijke ontwikkeling voort te zetten dan
de Zondag, als hg den Zondag hebben mag.
Men zegge niet, dat hg na zgn tien uur
dagwerk- 's avonds nog wat bezig kan;zgn,
eene courant of een boek kan lezen of een
uur herbalingsonderwgs kan zoeken. Dan is
by bigde, als .hg kan ueerzitten bü de kachel,
als het winter is, of voor de deur op de
bank, als bet zomer is, om kort daarop de
slaapstede op te zoeken. Die dan nogeenigë
nachtelijke uren besteden tot studie, zooals
een Livingstone eu Carey, dat zijn genieën,
en komen vanzelf uit dien stand uit. Het
volk werkt overdag alzoo, dat het, op mijne
informatie, voor een gfoot deel zegt, nooit
een bijbel zelfs te lazen 's avonds, omdat het
naar bed verlangt. Ik weet, wel dat deze
spreekmanier evenveel waard is als de daaraan
tegenovergestelde«Of ik wel eens in den
b'gbel lees, domine? O- he 1 ik kan het zoo
veel doen, als ik. wil!" Maar het is toch dui
delijk, dat, waar bet 's avonds geen lust meer
heeft om den bijbel te jezen, er voor andere,
het verstand ontwikkelende, lectuur nog min
der, lust zal zjjn. Want als er éen volksboek
is, dan is het de bgbel. Het doet mg. innig
genoegen, dat ik het nog zeggen kan.
Neen, de Zondag is da eenig overgebleven
dag. voor verstandelijke ontwikkeling. Gun
hem dien menschen toch. En vrees niet iu uw
egoïsme, datzy te veel zullen leeren iWant als
(men vergeve mij dien realistischeo term) en
bet gezin ééns naar. de kerk is geweest, dan
scbiet er ua aftrek van -verdere werkzaam
heden en verdere rust op dien dag niet eens
zooveel tgd meer over, dat er vrees behoeft
gekoesterd te worden voor te veel verstan
delijke ontwikkeling.
Ik kom dus op voor Zondagsrust, toet het
oog op de redelijke ootwikkeliog des volks.
Indien een Engelsch rechtsgeleerde als J.
Wilson op zijn sterfbed tot een vriend zegt:
»Zeg toch aan, alle juristen, als zg succes
willen hebben, dat zg nooit 'sZondags werken",
dan schudden andere rechtsgeleerden eenvou
dig bet hoofd bij dien raad, Als een maD als
Palmerston zyné friscbheid van geest toeschrijft
aan de Zondagsrust, die bg altgd in acht beeft
genomen, dan zullen andere Palmerston's, die
wel op Zondag werken, met verwondering
vragen «Zyn wy dan onfrisch van gèest?"
Als een man als Gladstone even stellig ver
zekert: «Ik werkop Zondag nooit", dan
zuilen zyae tegenstanders uitroepen: «Daar
hebt gy het; zoo komt het, dat hy geen tgd
heeft genomen om tot recht verstand van de
lersche kwestie te komen." Laat het we
zen! Maar als zulke mannen voor de instand
houding van hunne rede nog de Zondagsrust
noodig achten, dan mag het volk toch waarlijk
dien rustdag wel hebben, om zijn weinigje
-verstandelijke- ontwikkeling niet geheel te zien
stilstaan of in te boeten.
Ook de zedelijke nood kan door Zondags
rust worden gelenigd.
.Wanneer zal bet volk tgd hebben aan zgn
zedelijke ontwikkeling te denken, tenzij alweer
des Zondags, als immers al de andere dagen
doorgebracht worden in arbeid van den
mórgen tot den avond! Het is verkeerd gerede
neerd dat ook onder den arbeid zei ven de
zedelijke ontwikkeling kan plaats hebben. Het
is al veel, als onder dien arbeid de quantiteit
en qualiteit zedelijkheid behouden wordt, die
er bg de eene of andere gelegenheid inge
komen is; bet is al veel, als zij onder de.,
arbeid niet getïeel verloren gaat. Onder een
normaal-arbeid kan de zedelijke ontwikkeling
ook juist door den arbeid plaats hebbendit
is zoo. De arbeid is zelfs een noodzakelijke
factor van zedelijkheid. Maar onder een over
working of door een te veel van verplichten
arbeid is er geen sprake van, en is er veeleer
kans, dat die zedelijke ontwikkeling een mis
was wordtgelijk te veel wordt gezien. De
socialistische oproeren hebben al te veel laten
1 zienwat er van de zedelijkheid onder den
vierden stand geworden is?ook door over-.
werking. Daar is ,eeo«ogenblik in bet maat
schappelijk leven gekomen, waarop de vierde
stand gezegd .heeft»0 verboord mat de rest
zederykheid',;;die|er nog in ons is!" En zg
bebben de'daad by het woord gevoegd. Even
als de atryd?btn het bestaan den vierden stand
zyn verstandelijke ontwikkeling deed opoffe-
ren, als hy maar te eten had, alzoo beeft
by ook in den stryd om hét bestaan gezegd
«Ik wil m'yne zedelijkheid opofferen opdat
ik m'y'n bestaan niet, inboete." En toen is bet
ook geschied. - - -
Tyd moet het volk hebben, en gelegenheid,
om zich iu zedelijke richting te ontwikkelen.
En als dat des Zondags niet plaats vindt
wie weet dan, wanneer zulks moet géschiedeu7
In de eerste 13 levensjaren alweer? Als
de knaap en het meisje,'betrekkelijk nog vrj}
van den arbeid, zich nog op de schoolbanken
bevinden? Het is wèll Dan kan er een uit
nemende zedelijke grondslag gelegd worden*
En die gelegenheid is van onschatbare waarde*.
Dat de onderwijzersmet het oog op da
sociale noodeD, zulks bedenken 1 Maar zal dit-
de eenige gelegenheid, de eenige periode
io des arbeiders leven zyn, dat hy iets ontvangt
tot zedelyke ontwikkeling, dan is het «f
poover mede gesteld. De verstandelijke ont
wikkeling van de school gaat 200 spoedig
verloren in den overdadigen arbeid; en bét
is met de zedelijke ontwikkelingop school
verkregenniet anders.
Het is gemakkelijk gezegd, dat in dié eerste
13 levensjaren de vader en de moeder er
ook wat aan doen kunnen. Is vader niet
altijd uit? En heeft moeder niet handen vol
werks? En zijn da kinderen niet altyd op
straat? Wat moet, bg den Zondagsarbeid yau j
vader, terechtkomen van de zedelijke vorming:
in bet buisgezin?
We hebben slechts eenige proeven gegeve»
uit dit belangrijk geschrift, dat we iniedeitf
handen wenschen. Men zij het eens met dér»
schrijver of niet, erkennen zal men na lezing*
dat hij niet het onbereikbare najaagt.
DUIT S C II L A N D.
De Berlijnsche gemeenteraad heeft onlange
besloten aan het dage! gksch bestuur te ver
zoeken, de viering van den gedenkdag van
Sedan dit jaar achterwege te laten, «uitaau-
merking van de zware bezoekingen, die bet.
vaderland door het overlijden van keizer Wil
helm I-en keizer Frederik lII hebbeo"getrof
fen". Naar aanleiding daarvan heeft de presi
dent van het regeeringsdistrict aan da onder
hem" ressorteerende gemeentebesturen een»
aanschrijving gericht, waarin hg het verlangea
te kennen geeft, zoodanig besluit in te trekken,
of niet te nemen. Hy wenschthet Sedanfeest
te laten doorgaan, dewy! het juist 'de beste
gelegenheid oplevert om de nagedachtenis dief-
keizers te verlevendigen, 0
De regeering zal binnenkort, om krachtig
met de «verduitsching" van Elzas-Lotharingen
voort te gaan, oen decreat uitvaardigen, waar by
bepaald wordt dat voortaan alle boeken f
rekeningen, quitantiën en handelscorrespón-
dentiën in de Duitsche taal zullen moeten wor
den opgesteld, teneinde in rechten geldig ter
zijn. De succursalen der nationale bauk rullèa
geen geldswaardige papieren aanneéiéo, tenzii?.
in het Duitscb gesteld, terwyl' de post de^
pakketten, brieven enz. niet zal bezorgen^
wannéér de adressen in het Franècb 'geatélfe
zyn.
:Élts
/ÉM
Y,
■m
U;-m
jm
iMM
Pm
:mvsw
dim
as»
Sm
'MVMSÊaMéiÈ
IM
K
:':Wé8*
?:'ki-vv5;up&
te-*';
'j5
"U
S',V"-Vn 7
r^T.^T-^11 1^1'
s'aS
S
MÊtöL
