i,
ièi/
A". 1890.
Maandag 10 Maart,
N°. 7454,
7,
Eerste Blad
:ti3
Vier-en-veertigste Jaargang.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag.
Binnenlandsche Berichten.
id enz.
der-
ZOOiY.
irkt 13
;innen
4 uur.
IT ODÊ.
htf, dat
de bron
s bloede»
ikeu der
nch een
om den
ladeljjke
JD
lerste op
le locale
-regelde
het ge-
somloop
1,(1.85.
i frant
heerêd
kis dm;
.kers, te
ioieh eA
lismeda
4W8fffVlS5
GOUHAIT.
4B0HNEMENTSPRIJS, per kwartaal
JTranco per post, door het geheele R,
Afzonderlijke nommers
J 1.85.
- 2.50.
- 0.10.
«ÜBBlCi liBS'f, B1X1
Advertentieprijs: van 4~-tO gewone regels Mt
inbegrip van esne Courant. 1,10
Iedere gewone regel meer0.10.
Driemaal geplaatst wordt tegen tweemaal berekend.
Schiedam 8 Maart 1890.
Wat is er van de crisis te Berlijn? Heeft
prins Bisrnarck een aanvraag om ontslag uit
zijne gewichtige betrekkingen ingediend? Ver
schilt zyne opvatting vao zooveel belangrijke
vraagstukken, als thans ook iu het Duitscbe
keizerrijk aan de orde zjjn, met die van zjjn
jeugdigen keizerlijken meester? Is het tot een
vergelijk gekomen en bljjft de grijze kanselier
voorloopig aan 1 Zooveel vragen, zooveel gissin
gen. De Londensche Timet, die er te Berlijn
een haodigen correspondent op nahoudt, weet
veel te vertellenmaar zonder voorbehoud kan
men gerust aannemen, dat bet rechte van de
zaak aan niemand bekend is. Misschien heeft
de eenvoudige burger gelgk, die rondweg ver
klaarde: «Als ik Bismarck was, ging ik heen."
Na zesen twintigjaar gewerkt te hebben met een
vorst, diezijn meerdere in leeftijd maarzyn min
dere in geestkracht was, de kanselier te worden
van een jeugdigen meester, wiens grootvader
hij kon zjjn, dat is een zware taak zelfs in gewone
omstandigheden. Maar nu die jeugdige meester
iemand is met het hart op de tong, een man, die
de sociale toestanden aanpakt, alsof ze jarenlang
een onderwerp van ernstige studie voor hem
z'yn geweest, een man, die spreekt van het
verpletteren van zijn politieke tegenstanders,
nu wordt de zaak voor een bedachtzaam
staatsman nog moeilijker. Men heeft het
spoedig gevoeld, de toestanden zjjn veranderd.
Met den koning van Pruisen heeft Bismarck
vao 1862 af het plan beraamd, van Duitsch-
land iets anders te maken dan een uit mach-
telooze staatjes samengesteld rjjb. De Pruisi
sche volksvertegenwoordiging werd als een
hoop kwajongens door den tegenwoordigen
rijkskanselier behandeld. De toenmalige minis
ter van oorlog Yon Boon wedjjverde in
brutaliteit met Bismarck. Maar de koning
van Pruisen en die van zjjnen rade waren,
hadden een doel; en zjj hebben succes ge-
bad; het «kruist hen", is omgezet in de
krachtigste lofzangen. Bismarck heeft beleefd,
wat duizenden wenschen te zien, maar niet
bereikenhij heeft de werkelijkheid van zjjn
-dcoomeo, laten we zeggen van zijn idealen
mogen aanschouwen.
Eigenljjk toen was het de tijd geweest,
dat hjj, als eenmaal Sulia te Borne deed,
Jhad moeten aftreden. Maar zjjn groote meester
sprak het historische «nooit", als Bismarck
van heengaan spraken hg is gebleven, en
<lat strekt hem tot eer.
Nu echter zjjn de zaken veranderd; de
lente en de winter des levens gaan niet zoo
gemakkelijk samen, en al is voor het oogen-
blik de storm bezworen, niemand zal het be
vreemden, als op zeker tijdstip Prins Bismarck
terugkeert tot den staat van ambteloos burger.
De uitslag van de verkiezingen voor,den
Duitschen Rijksdag zal wel niet vreemd zjjn
aan Bismarcks besluit om nog een poos aan
te bljjveo. Het centrum, de katholieke party,
heeft er het meest bjj gewonnen. Wil de
rjjfcsregeering wat kunnen uitrichten, ze zal
haar steun bjj het centrum moeten zoeken.
Maar dit centrum is voor geen klein prjjsje
te koop, Bismarck heeft het met zjjn strjjd
tegen de katholieken in Duitschland leeljjk
afgelegdde zoogenaamde Kulturkampf is uit;
het bekende «we gaan Diet naar Canossa"
heeft veel van zjjn aantrekkelijks verloren.
Na den strjjd roet de kerk is die over de
schooi aan de orde. Dit heeft trouwens de
Uidar van da centrumpartij Windthoret reeds
verkondigd. En zoo zeker is men, dat da
Duitsche rjjksregeering da hulp van het cen
trum zal noodig hebben, dat de Moniteur da
2iomezegevierend uitroept: «Windthoret is de
koning van den Ryksdag!" En wat het blad
niet zegt, is gemakkelijk san te vullen«de
strjjd gaat nu om de school. Wie zal haar
beheerecben: de staat of de kerk?
- Io latere jaren, als de geesten meer zullen
zjjn opgeklaard, als men aan de kerk haar
eigenaardig terrein zal hebben toegekend, aan
de school haar bescheiden, maar niettemin
hoog ernstige plaats zal hebben aangewezen,
dan zal men meesmuilend de schouders opha
len over het werken en wroeten van de kin
deren dezer eeuw, We zouden een boekdeel
kunnen vullen over alles, wat ten opzichte
van die eenvoudige school is ten beste gege
ven; dat «ten beste" is nog maar zeer
twijfelachtig; als men dat later leest
zal men zeggen«och I die school was het
politieke parool. Die er uiets van wisteo, heb
ben er het hardst over geschetterd," en mis
schien zal men dan zoo opgeklaard zjjn, dat
men iederen theoreticus die over onderwijs
een hoog woord voert, hoe hoog geplaatst bjj
ook zjj, veroordeelt voor eenige jaren onder
wijzer te worden, om in de nuchtere werke
lijkheid zich te leereo zuiveren vao ai do dwaas
heid, die hjj over dit onderwerp heeft in het
midden gebracht. Windthorst en Kuyper,
om er nu slechts een paar te noemenzee ze
een jaar voor een klasse van vijf en vijftig
leerlingen, maar een vol jaar en zonder verlof;
we zouden hun gaarne over hun ervaringen
hooren
In Duitschland gaat het nu misschien met
het onderwijs een verkeerden weg op. Het
onderwjjs moet de prjjs zjjn voor den steua
van een politieke partij, het onderwjjs, dat
eigenlijk niets met de politiek te maken heeft,
dat niets anders mag beoogen dan den mensclt
godsdienstig, zedeljjk en verstandelijk te ont
wikkelen.
De politieke partjjen hebben er zich op ge
worpen als op een welkome prooi, en het arme
kind, dat als speelpop dienst doet, zucht in
later jaren, als het, man geworden, in den
etrjjd om het bestaan moet lydenomdat
men het steenen voor broot' l ft gegeven.
-We wenschen van harte, l„„ Duitschland
voor zulk een schoolstrijd bewaard blijve.
«De schoolmeester hseft te Sadowa overwon
nen" is eenvoudig grootspraak geweest; dat
de geesteljjke-schoolmeester het bjj eeu tweede
S&dowa niet zoover zou brengen, als men in
'66 vao zjjo leeken-collega heeft beweerd, is
een eenvoudige waarheid l
SCHIEDAM 8 Maart 1800.
Niet te dikwijls, maar toch van tjjd tot tjjd,
komt het circus Wéry het jonge Schiedam
een aangenamer* avond aanbieden. Sedert het
bier da laatste maal een voorstelling gaf, is
Weer een aieuw geslacht opgestaan, dat zeker
een voorstelling met gedresseerde honden en
apen met graagte zal bjjwooen.
W(j bevelen daarom de voorstelling, die
Dinsdag a. e. zal worden gegeven, zeer in de
aandacht van ouders en kindervrienden aan.
In een politieke rede, door prof. Fabius te
Gouda gehouden, reserveerde hjj zich zjju
oordeel over de oplossing der ministerieels
crisis, totdat in de Kamer inlichtingen zouden
zjjn verschaft. Wat de toekomst aangaat,
meende hjj, dat het thans de taak was van
den minister Lohman da scheiding van kerk
en staat tot stand te brengen door opheffing
vau de theologische faculteiten en van da
samenspanning van den staat met de synodale
kerk, en verder te werken aan de oplossing
der sociale vraagstukken. De electorale quaestie
liet spr. koud. Wel kleine dingen konden
in dezen worden gedaan, zooals splitsing der
groote districten, maar geen grondige wijzi
ging. Daaraan moest de sociale quaestie
voorafgaan.
Aan eene particuliere correspondentie uit
Batavia aan de W. Ct. lezen wjj o. a.
betreffende de aftreding van den minister
Keuchenius
De afgetreden minister wordt hier niet be
treurd; zgne hartstochtelijke politiek heeft
velen van hem vervreemd die zjjne groote
zaakkennis roemden, en verwachtten, dat de
vele goede verbeteringen, die de volksver
tegenwoordiger Keuchenius wilde, uitgevoerd
zouden worden zoodra deze minister werd.
Maar ook daarin is men bedrogengesproken
is er veel, geschreven ook, maar gedaao bitter
weinig. En dan stuitte hier velen tegen de
borst, niet de geloofsovertuiging van den heer
Keuchenius, maar wel dat hg er zoo mede
'e koop liep, en ze overal bjj haalde waar
het vertoon er van beter ware weggebleven.
By onze fouten, misschien ten gevolge van
vele daarvan, zjjn wy hier verdraagzaam in
kerkelijke zaken, en het dreigde met die ver
draagzaamheid ten einde te loopen door de
kerkelijke stroomingen in de politiek. Zullen
wij intusschen met de vervanging van dezett
minister duor een ander van zijn slag vooruit*
gaan? Weinigen, die daarop veel hoop heb
ben. Laat ons, vdor iets verder te zeggen»
iotusschen wachten op de dingen die komed
zullen.
Tot nadere aanduiding van de reden, waar
om Zr. Ms. stoomschip Atjeh naar Bassorah
is gezonden, deelt het Haagsche Dagll. mede»
dat het gebouw, waarin 't vice-consulaat is ge
vestigd, werd geplunderd.
Ook het Vad. heeft bericht ontvangen, dat
Zr. Ms. stoomschip Atjeh den 24a Febr, jl,
van Batavia vertrokken was, met bestemming
van C-ylon naar Bassorah (Aziatisch Tuikge),
Er werd bijgevoegd, dat eenige sloeproeiwia,
in dienst van bet vice-consulaat der Neder
landen te Bassorah, ten gevolge van een twist
met andere inwoners, tot in het consulaat
achtervolgd en daar mishandeld waren en
dat de Atjeh thans in last had voor deze
schending van onze vlag voldoening van den
sultan te eischen.
Onder alle reserve maakt het blad thans
melding van de zaak, nu het Haagsche DagbJ.
ook iets er van heeft medegedeeld en do
Staatscourant er over zwjjgt.
Oorlog tusschen de bondgenooten.
De katholieke Zuid- en Noordhollandscho
facnd van kiesvereenigingen heeft een verklaring
gepubliceerd, naar aanleiding van de agitatie van
De Standaard ten gunste van den persoonlijken
dienstplicht. Hebben wij, vraagt hij, hier een
poging te zien om tot scheiding te komen raat
de katholieke partij De bond zou er niet
gramstorig over zijn, als van d i e zijde het
bondgenootschap werd opgezegd. De bond hor*
innert aan art. 5 van het program van actie
der katholieken, dat luidde als volgtBeperking
van de kosten en lasten der defensie, met dien
verstande, dat de verdedigbaarheid des land#
ten volle blijve verzekerd. Hoe is deze formula
in de wereld gekomen Op geen andere wijze
dan door het toedoen van de bestuursleden
van den algemeenen bund, die meendenmen
moest bij deze gelegenheid de anti-revolutionnairé
partij niet voor het hoofd stooten door vlakweg
in ons programma van actie te plaatsen hand
having van de plaatsvervanging.
Op de conferentie, gehouden den 17den Decem
ber te 's-Gravenhage door de beide katholieke
bonden met de hoofden der a.-r. partij, is wel
degelijk van de zijde der katholieken gezegd, dat
de overgroote meerderheid hunner geloofsge-
nooten, vooral in de zuidelijke provincies, ten
sterkste gekant was tegen de afschaffing der
plaatsvervanging. Wegens het verschil van ge
voelen op het punt der defensie werd dan ook
besloten, deze zaak ad referendum te nemen. Men
moest trachten eerst de meerderheid te erlangen,
en dan kon eventueel bij de samenstelling van
een ministerie uit de rechterzijde do'quaestie
der regeling van de legerorganisatie overgelaten
