Ociuengde Berichten.
meer lauweren zullen zijn weggelegd als
coloratuurzangeres, dan als lyrische zangeres.
Eene uitzondering moet worden gemaakt
voor de voordracht van «Bie Prinzessin Ilse"
van Willem van Iperen. Dit schoon getoon
zette lied werd door mej. Smit onberispelijk
en con brio weergegeven. De hoogste tech
niek ontwikkelde zij in de «Variations" van
Rode. Deze voordracht en de herinnering
aan de heldere sloccato's uit sCavatine de
Rosine" doen ons herhalen dat deze zangeres
met haar hooge stem, zuiveren zang en goede
uitspraak, bij voortgezette studie een schoone
toekomst heeft. Hier vinden zij, die er roem
op dragen willen rnoreei en stoffelijk de kunst
te steunenweer eens gelegenheid eene
Nederlandsche zangeres te verheffen tot
wat zij verdient en belooft te worden".
De Tweede Kamer der Staten-Generaal zal
Dinsdag a.s. des namiddags ten kwart voor
vier ure eene openbare vergadering houden.
Een wetsontwerp tot samenstelling van
de landmacht is heden bij de Tweede Kamer
ingezonden.
Een kon. besluit van 24 October j.l., opge
nomen in de no. 266, geeft nadere
bepalingen ter uitvoering van art. 3 der wet
van 25 Mei 4880 tot bescherming van dier
soorten, nuttig voor landbouw
of houtteelt.
De gewone audiëntie van den minister van
Justitie zal Dinsdag 45 dezer niet plaats
hebben.
De Nieuwe Surinaamsche Courant verneemt,
dat door de bevolking een groote bijeenkomst
zal worden gehouden, om te beraadslagen op
welke meest gepaste wijze zij van hun verlan
gen naar kïesrechtuitbreïding en censusver
laging tot aan de grens van het regeerïngs-re-
glement kunnen doen blijken. Op die bijeen
komst znllen dan adressen opgemaakt worden,
om aan den gouverneur en de Koloniale Staten
te worden gezonden.
De verkiezing van een lid derTweedeKamer
in het hoofdiciesdistrict Zevenbergen (vac.—
Van Nunenj zal plaats hebben op Dinsdag 6 en
de herstemming, zoo noodig, op Dinsdag 20
December a.s.
Aan de «Berliner Maschinenbau-Actien-
geseilschaft" is de levering opgedragen van
10 vischtorpedo's voor onze marine.
De hoofdcommissaris van politie te's-Gra-
veniiage waarschuwt, dat men bij het aan-
knoopen van handelsbetrekkingen op zijn
hoede zij met 4o. Lena Adriana de Looze,
die samenwoont aan den R'yswijkschenweg
236 met J. H. E. van Os, reeds vroeger in
het Alg. Politieblad vermeld, en 2o. Johan
George Schilling, wonende in de Van-Bassen-
straat 38, aldaar.
In het begin dezer week zijn een groot
aantal arbeiders uit de dorpen Langezwaag
en Terwispel samengekomen om middelen te
beramen teneinde te voorzien in het vol
slagen gebrek nan werk. Na afloop der bijeen
komst begaven zich 40 hoofden van gezinnen
naar den burgemeester van Opsterland, om
diens tusschenkomst in te roepen om werk
te verschaffen. De burgemeester beloofde hun
alles te zullen doen wat in zijne macht stond
om hen te gemoet te komen.
Te Utrecht, waar de cholera nog niet ge
heel is geweken, doen zich wederom eenige
gevallen van influenza voor, gelukkig niet
van gevaarlijken aard.
Te Helmond heeft het ontstaan der werk
staking op de fabriek der flrnja Carp veel
kwaad bloed gezet. Maandag en Dinsdag
hebben groote volksoploopen en samenscho
lingen plaats gehad, werden baldadigheden
epleegd en op verschillende plaatsen ruiten
ingeworpen. De burgemeester heeft toen
bekendgemaakt, dat na zonsondergang samen
scholingen en het passeeren van door de politie
afgezette stratenzonder vergunning was
verboden.
Woensdag, waarschijnlijk tengevolge van
eene indrukwekkende politiemachtis de
avond zonder wanordelijkheden van ernstigen
aard voorbijgegaan.
In de Veerstraat vooral was het zeer druk,
voor een groot deel van nieuwsgierigen.
Enkele winkeliers in die straat hadden hunne
ramen met planken laten bespijkeren, uit
vrees voor eene herhaling van de tooneelen
van den vorigen avond.
Nu en dan trachtten enkele groepjes zich
te vereenigenmaar werden dan dadelijk
door een marechaussee te paard uit elkander
gedreven.
Daar de politie hare kalmte wist te be
waren, werden ernstige botsingen voorkomen.
Om halfelf was het stil op straat.
Donderdagnamiddag namen de ongeregeld
heden, even voor liet aangaan der fabrieken,
opnieuw zulke verhoudingen aan, dat de
politie het noodig oordeelde weder mei geweld
op te treden. Met blanke sabel werd toen
op verschillende punten der stad het volk
uiteengejaagd. "Verscheidene personen werden
hoogst ernstig verwondéen moest bewus
teloos worden weggedragen en was niet geheel
buiten levensgevaar.
Ook te Bergen-op-Zoom hebben de slagers
den prijs van het rundvleesch met 10 cent
per KG verminderd.
Te Maastricht ziju valsche kwartjes in
omloop, met de beeltenis van Koningin
Wilhelmina en het jaartal 1892. Zij werden
door een bekend persoon uitgegeven.
De heer L. van Bemmel, horlogefabrikant
te Maastricht, is door de «Académie Parisienne
des Inventeurs" bekroond met de gouden
medaille, voor de uitvinding van een uurwerk
met dubbele wijzerplaat, waarop de verschil
lende tijden door éen en hetzelfde mouvement
worden aangegeven.
In de Pruisische grensplaats Bocholt, nabij
Dinxperlo, is eén vrouw den hongerdood
gestorven. To^ri men haar sinds acht dagen
vermiste, opende men haar kamer en ver
klaarde de uitgeteerde vrouw sinds eenige
dagen etensgebrek te hebben. Men bracht
haar dao ook eenig voedsel, doch de vrouw
had reeds den geest gegeven, voor dat dit
onder haar bereik kwam.
Door den heer A. W. Sijthoff'te Leiden
is een geïllustreerde catalogus verspreid van
zijn talrijke uitgaven, die als feestgeschenken
kunnen dienen. Evenzeer al3 de uitvoering
dier werkeu zelve, getuigt ook deze catalo
gus, die versierd is met de portretten van
verscheidene schrijvers en kunstenaars, van
goeden smaak.
Ylaardlngen. Tot directeur der gemeente-
reiniging is benoemd de beer J. J. van Heyst.
's-Gravcnhage. Een geacht ingezetene^
die veel nut stichtte, de heer D. Sarluis,
werd hedenochtend dood op arjne kamerge
vonden, blijkbaar gestorven tengevolge van
verstikking door gas. Ook zijn trouwe hond
lag dood aan zijne voeten.
Vergadering van Donderdag 18 Augustas 1892.
Te Bremerhaven is Maandag in den schoor
steen van het stoomschip llavel het geheel
verkoolde lijk gevonden van een man uit
Dessau, die daar kennelijk ingekropen was
om het reisgeld te ontduiken.
De offergaven der Russische natie, als een
bewijs van erkentelijkheid jegens den hemel, die
de keizerlijke familie spaarde toen de trein]
waarin zij zich bevond op 17 October 4888 bij
Borki derailleerde, zijn wel de moeite waard om
aan de vergetelheid te worden ontrukt.
Uit de opbrengst kwamen tot stand 447 kerken,
283 kapels, 148 altaren en werden aangesehatt
178 heiligenbeelden, 550 klokken, 121 kruisen
enz., terwijl 'nog 125 parochiale scholen en 70
weldadigheidsbeurzen in 't leven werden geroepen.
Er werd voorts bijeengebracht een som van
186.379 roebels voor den bouw eener kerk op de
plaats, waar de trein derailleerde. Deze kerk zal
worden ingewijd den 29n October 1893 5 jaren
aldus na de ramp.
Drie mannen deden in de nabijheid van Phi
ladelphia een roeitochtje op de Schuykill-rivier.
Op het water van deze rivier dreef olie, afkomstig
uit de aanliggende raffinaderijen. Deze olie vatte
vlam doordat een der mannenzijn pijp aan
stekende, den brandenden lucifer buiten de boot
wierp. In een oogenblik sloegen er groote vlam
men rondom de boot op. De mannen sprongen
in het water en wilden naar den oever zwemmen.
Een van hen verdronk en de beide anderen
bekwamen hevige brandwonden. Een stoomboot,
de Marylandvatte vuur en verbrandde.
ONDERZOEK omtrent de maatschappe
lijke toestanden der arbeiders, omtrent
de verhoudingen tuscchen werkgevers
en arbeiders in de verschillende bedrij
ven en omtrent den toestand van fa
brieken en werkplaatsen met het oog
op de veiligheid en de gezondheid der
werklieden, ingesteld door de Staats
commissie, benoemd krachtens de wet
van 49 Januari 4890 (Staatsblad n° 4).
Tegenwoordig de heeren: Kolkman, voorzitter;
G. EmantsJ. C. Th. Heyligers, secretaris der Staats
commissie (bij een gedeelte der verhooren); S. M.
van Wijck, lid der Eerste Afdeeling.
Verhoor van Wn.iiEt.Mus Duijmel, oud 57 jaar, mees
terknecht in een branderij van B. A. J. Wittkampf,
firma J. F. Wittkampf, te Schiedam.
De voorzitter; De firma heeft meerdere brande
rijen, niet waar?
A. Ja, 9, waarvan 4 dubbele.
F. Hoeveel knechts zijn er in een branderij?
A. In een branderij, waar men nog zoogenaamde
Hollandsche gist maakt, zijn een meesterknecht, een
onderkm-cht en een pomper.
i F. Wat zijn de functien van deze drie personen
A De meesterknecht brengt het vuur onder de
ketels, die zijn opgeladen door den pomper en den
onderknecht. Het ledigen en boenen vereischt de
grootste zoig, omdat van de zindelijkheid alles af
hangt. f
F, Op den meesterknecht rust de guheele verant
woordelijkheid, niet alleen tegenover den patroon,
maar ook voor de belasting tegenover den fiscus
A. Ia, hoewel de meeste: knecht met altijd verant
woordelijk kan gesteld worden, bijv. wanneer hij
boven ss, kan hij met zien wat beneden gebeurt. Het
is mij laatst nog overkomen, dat ik, beneden komende,
drank vond, die de knechts stilletjes hadden uitge
schept. Ik heb de daders natuurlijk onmiddellijk
weggezonden.
F. Gebeurt dat altijd in zoodanig geval?
A. Ja, die dat doen, gaan de Jaan uit.
F. Over het algemeen is het mindere personeel
in een branderij nogal wisselvallig, niet waar?
A. Het is net een duiventil, waar de duiven in-
en uitvliegen.
F. Kunnen de menschen, die bij den een worden
weggejaagd, onmiddellijk bij den ander weder een
plaats vinden
A. Nu niet meer, omdat er overvloed van volk
is, maar vroeger was dat wel zoo. Als iemand bij
den een was weggejaagd, stonden er dadelijk anderen
gereed om hem op te nemen.
F. Is er dan nu meer volk gekomen, of zijn de zaken
achteruitgegaan
A. Vroeger waren er 400 branderijen, thans zijn
er nog maar 230.
V. En er wordt evenveel gedronken als vroeger
A. Ja, eten en drinken gaat altijd door.
F. Zjjt gij al lang aan de fabriek?
Al. Ik kan u hier een gouden horloge toonen, met
inscriptie, dat ik wegens 25-jarige trouwe plichtsbe
trachting ontvangen heb. Thans ben ik al 30 jaren
als meesterknecht aan de fabriek werkzaam.
F. Hoe is uw werktijd geregeld
A. Ik werk van 's morgens 3 tot 's avonds 5 a 6
uur, dus 14 a 15 uren per dag. Schafttijden zijn er
niet, de boterham moet, tusschen het werk door, uit
de hand gegeten worden. Om naar huis te gaan eten,
daar is geen kijken naar.
F Wordt ten 5 ure de fabriek gesloten tot den
volgenden morgen
A. Ja.
F. Worden de vuren aangehouden?
A. Ja, maar zij worden gedekt met natte kolen,
en dan gaat er een schuif op, zoodat er geen brand
kan komen.
V. Heeft niemand in de fabriek een schaftuur?
A. Neen, want als men maar met zijn drieën is,
kan er niemand gemist worden, dan heeft de een
den ander te veel noodig. Er is hoogstens drie kwar
tier om te rusten, en te eten. Was er nog meer volk,
dan kon men wisselen, maar nu heeft men het per
soneel noodig.
VIs er geen enkele fabriek, net zoo groot als
de uwe, waar meer volk is?
A. Wij zijn met ons vijven, omdat er bij ons
Weener gist geproduceerd wordt, waarvoor meer tijd
en volk noodig is. Met Hollandsche gist is de zaak
in t'/s a 2 uren afgeloopen, maar wanneer men aan
de Weener gist *s morgens om 4 uur begint, is men
om 10 uur klaar. Wanneer men dan Roomsch-katho-
liek is, lost men elkander om de beurt af om naar
de kerk te gaan.
Aan die gist heeft men 6 aren werk, aan de Hol
landsche veel minder.
F. Gij werkt dus nu met 5 man?
A. Ja.
F. Zij werken allen ook tusschen 3 uur 's morgens
en 5 uur 's middags en kunnen niet gaan eten in
dien tusschentijri?
A. Neen.
V. Als er nu 7 waren in plaats van 5, zou er dan
mogelijkheid zijn om hetzelfde werk te doen en dan
naar huis te gaan?
J. Ja.
V". Doch dit gebeurt in geen enkele fabriek?
A. Neen.
V. Wat verdient gij?
i. f 16 50, en de anderen hebben f 12.50, f 10.50,
f9 en f7.50.
V. Wat doen die laatste drie?
A. De meesterknecht is om te beslaan, de drie
volgende knechts om het heete water te dragen en
de 5e persoon schept de gist en perst ze droog. Hij
heeft minder zwaar werk.
F. Heeten die drie pompers?
A. In een Hollandsche branderij; in een andere
hebben zij geen naam.
V. Hebt gij nooit overwerk?
A. Neen.
F. En 's Zondags?
A. Dan werken wij circa 6 uren.
F. Is dat noodig?
A. Ja. Met den Zondag schieten wij ook beter op,
F. Woidt dat extra betaald?
A. Neen.
F. Zijn de loonen, bij den heer Wittkampf betaald,
ongeveer de gewone?
I. Ja. Enkelen hebben meer, anderen minder.
F. Die man, die f 7.50 heeft, zal het niet breed
hebben, niet waar?
A. Ja, maar er zijn jongens, die nog minder hebben.
F. Hoe oud is de jongste bij u?
A. 26 jaren.
F. Zijn er op andere branderijen nog jongens?
A. Ja. Die zijn een jaar of 17.
F. Dus geen 'jongens die in de termen van de
wet vallen?
A. Neen. Daarnaar wordt door den agent van politie
of den stadsbode vernomen.
V. Er is in Schiedam eene stoomfabriek met ruim
30 menschen, waar gij gewei kt hebt. Bestaat die
fabriek nog?
A. Neen. zij is verleden jaar afgebrand en niet
weder opgebouwd.
V. Is dit nde Kraton"
A. Ja,
F. Ztjt gij daar met de werkzaamheden bekend
A. Ja. ik ben er 9 jaar geweest.
F. Hneicei menschen werken er?
A. Ongeveer 38. Zij welkten ook dag en nacht.
F. Gaat liet met dag- en nachtploegen
A. Jazij werken van 66 uur, dus 12 uren daags.
V. Wanneer wisselden zij
A. Wie 's Zondagsmorgens komt, vertrekt 's Maan
dagsmorgens.
F. Dus er werd dan 24 uren aan éen stuk ge
werkt
A. Ja.
F. Is dat in de stoomfabriek van den heer Melchers
ook het geval?
A. Ja.
F. Die menschen in de stoomfabriek hebben het
behoudens het nachtwerk, dat gij voor een deel
toch ook hebt, gemakkelijker, want zij werken
2 a 3 uren minder, niet waar?
A. Ja, eu zij werken met stoom.
V. Verdienen zij evenveel?
A. Ja, in de stoomfabriek had ik ook menschen
onder mij van f12f18.
F. Werken de menschen bij den heer Melchers
ook 'sZondags?
A. Ja, want daar is het drukker dan bij den heer
Jansen, die ook eene stoomfabriek heeft.
F, Gij zeidet's Zondags doen wij hetzelfde werk
als in de week, doch het gistscheppen doen wij
vlugger, wat is daarvan?
A. Dat komt, omdat de gist altijd blijft aangroeien,
en dan laten wij die 's Zondags niet zoo uitwerken.
F. Hoe laat ztjt gij dan op Zondag klaar?
A. Oio 10 uur, halfelf, en dan kom ik weder
's nachts om 3 uur op.
F. Er is dus zeker meer liefhebberij om ie de
stoomfabrieken te werken, aangezien de verdiensten
er niet en het werk vvèl minder is dan in de gewone
werkplaatsen
A. Ja wel, maar hoe gaat het? Men klimt op, als
men er lang is, en al komt er dan ergens anders
plaats, dan heeft men geen lust om daar weder als
de minste te beginnen.
De heer Emants; "Worden fabrieken zooals waar
gij zijt langzamerhand in stoomfabrieken veranderd?
A. Meestal niet. Dat was alleen het geval in de
fabriek, waar ik geweest ben, en in die van T. P>
Jansen. Die van Melchers is dadelijk als stoomfabriek
opgezet geworden.
De voorzitter: Hoe gaat het als gjj ziek zijt?
A. Dan krijg ik mijn volle weekgeld tot ik beter
of dood ben. De patroon betaalt dat uit zijn zak,
want een fonds is er niet. De knechts krijgen echter
niets; want die komen en gaan als duiven op een
til. De meesten drinken veel en zijn dan onverschil
lig en loopeu om niets weg.
F. Hoe stellen zulke menschen het bij ziekte?
A. Dan moet de ziekenbus bijleggen, maar dat
geeft niet veel, hoogstens f3 gedurende 3 maanden
in 'tjaar,
F. Hebt gij het al bijgewoond, dat er een meester
knecht oud geworden is in dienst van de firma?
A. Ja, ik ben nu de oudste, ik ben 57 jasr, maar
de alleroudste, een man van 67 jaar, die 44 j'aar bij
